ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Μακροοικονομική Θεωρία
Υπόδειγμα IS/LM Στο υπόδειγμα IS/LM εξετάζονται συνδυασμοί εισοδήματος και επιτοκίων που οδηγούν σε ισορροπία τις αγορές αγαθών και υπηρεσιών και χρήματος. Το υπόδειγμα περιγράφει μια κλειστή οικονομία ή μια μεγάλη ανοικτή οικονομία. Υποθέτει ότι οι τιμές βραχυχρονίως παραμένουν σταθερές. Τα επιτόκια, συνδέοντας το παρόν με το μέλλον, επηρεάζουν τη ζήτηση για αγαθά, καθώς και τα επίπεδα εισοδήματος και προϊόντος. Το εισόδημα και το προϊόν επηρεάζουν τη ζήτηση για χρήμα καθώς και τα επιτόκια που καθορίζει η Κεντρική Τράπεζα. Πρέπει να σκεφτόμαστε και τις δύο αγορές ταυτόχρονα. Έτσι θα εξηγήσουμε πώς προσδιορίζονται ταυτόχρονα τόσο το εισόδημα, όσο και τα επιτόκια ισορροπίας. Μακροοικονομική Θεωρία 2
Καμπύλη IS Καμπύλη IS: (I)nvestment - (S)aving Ισορροπία στην αγορά προϊόντων (αγαθών): η συνολική ζήτηση ισούται με το πραγματικό εισόδημα. Η καμπύλη IS δείχνει τους διαφορετικούς συνδυασμούς εισοδήματος και επιτοκίου που εκκαθαρίζουν την αγορά προϊόντων. Δηλ., συνδυασμούς ΑΕΠ και επιτοκίου όπου η συνολική ζήτηση ισούται με το παραγόμενο προϊόν. Μακροοικονομική Θεωρία 3
Το υπόδειγμα IS-LM Η καμπύλη IS i i 0 Y 0 γραμμή 45 o Y 1 AD 1 AD 0 Y Προϊόν Σε ένα σχετικά υψηλό επίπεδο επιτοκίου i 0, τόσο η κατανάλωση όσο και η επένδυση είναι σχετικά χαμηλές, άρα η AD βρίσκεται επίσης χαμηλά. Η αγορά ισορροπεί στο Υ 0. Σε ένα χαμηλότερο επίπεδο επιτοκίου i 1, η κατανάλωση, η επένδυση και η AD είναι υψηλές και η αγορά ισορροπεί στο Υ 1. i 1 Y 0 Y 1 IS Η καμπύλη IS δείχνει όλους τους συνδυασμούς πραγματικού εισοδήματος και ονομαστικού επιτοκίου για τους οποίους η αγορά προϊόντων ισορροπεί. Y Προϊόν Μακροοικονομική Θεωρία 4
Κλίση της καμπύλης IS: Καμπύλη IS αντανακλά την ευαισθησία της συνολικής ζήτησης στα επιτόκια. Εξαρτάται από την οριακή ροπή για κατανάλωση, την οριακή ροπή για επενδύσεις καθώς και την οριακή ροπή για εισαγωγές. Όσο πιο μικρή είναι η κλίση της IS (πιο οριζόντια) τόσο περισσότερο το επιτόκιο επηρεάζει τη συνολική ζήτηση. Η κλίση της καμπύλης IS είναι αρνητική. Μακροοικονομική Θεωρία 5
Καμπύλη IS Μετατοπίσεις της καμπύλης IS. Οι παράγοντες που μετατοπίζουν την IS είναι: Μεταβολές αυτόνομης κατανάλωσης Μεταβολές αυτόνομης επένδυσης Μεταβολές στις δημόσιες δαπάνες Μεταβολές στους φόρους και στις μεταβιβαστικές πληρωμές που δεν εξαρτώνται από το ΑΕΠ (Υ) Μεταβολή του ξένου εισοδήματος που επηρεάζει το NX Μεταβολή της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας που επηρεάζει το ΝΧ Θετικές μεταβολές θα προκαλέσουν τόνωση της συνολικής ζήτησης σε δεδομένο επίπεδο επιτοκίου προκαλώντας μετατόπιση της καμπύλης προς τα πάνω και αντίστροφα. Μακροοικονομική Θεωρία 6
Η καμπύλη LM Καμπύλη LM: (L)iquidity demand (M)oney supply Ισορροπία στην αγορά χρήματος: η ζήτηση για πραγματικά χρηματικά διαθέσιμα ισούται με την προσφορά. Η καμπύλη LM δείχνει τους διαφορετικούς συνδυασμούς εισοδήματος και επιτοκίου για τους οποίους η αγορά χρήματος ισορροπεί. Δηλ., συνδυασμούς επιτοκίου και ΑΕΠ όπου η ζήτηση για πραγματικά ρευστά διαθέσιμα ισούται με την πραγματική προσφορά χρήματος. Μακροοικονομική Θεωρία 7
Το υπόδειγμα IS-LM Η καμπύλη LM i i 1 i i 1 LM i 0 Μ d0 /P Μ d1 /P i 0 L 0 Πραγματικά χρηματικά διαθέσιμα Y 0 Y 1 Εισόδημα Με επίπεδο εισοδήματος Υ0, η ζήτηση χρήματος βρίσκεται στη θέση M d0 /P και η ισορροπία στην αγορά χρήματος απαιτεί να είναι το επιτόκιο ίσο με i0. Στο Υ1, η ζήτηση χρήματος βρίσκεται στη θέση M d1 /P και το επιτόκιο ισούται με i1. Η καμπύλη LM δείχνει τους διαφορετικούς συνδυασμούς εισοδήματος και επιτοκίου για τους οποίους η αγορά χρήματος ισορροπεί. Μακροοικονομική Θεωρία 8
Η καμπύλη LM Κλίση της καμπύλης LM: θετική. Με ένα υψηλότερο επίπεδο εισοδήματος απαιτείται ένα υψηλότερο επίπεδο επιτοκίου για να μειωθεί η ζήτηση χρήματος και να διατηρηθεί η ισορροπία στην αγορά χρήματος όταν η προσφορά χρήματος παραμένει σταθερή. Όσο περισσότερο η ζητούμενη ποσότητα χρήματος αντιδρά στις μεταβολές του επιτοκίου και λιγότερο στις μεταβολές του ΑΕΠ (Υ) τόσο μικρότερη η κλίση της LM (πιο οριζόντια). Μακροοικονομική Θεωρία 9
Καμπύλη LM Μετατοπίσεις της καμπύλης LM. Οι παράγοντες που μετατοπίζουν την LM είναι: 1. Μεταβολές της προσφοράς χρήματος Επεκτατική ή χαλαρή νομισματική πολιτική (αύξηση της πραγματικής προσφοράς χρήματος): μετατόπιση της καμπύλης LM προς τα δεξιά. Συσταλτική ή σφιχτή νομισματική πολιτική (μείωση της πραγματικής προσφοράς χρήματος): μετατόπιση της καμπύλης LM προς τα αριστερά. 2. Μεταβολές της ζήτησης πραγματικών ρευστών διαθεσίμων Η μεταβολή παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση πραγματικών ρευστών διαθεσίμων (εκτός από ΑΕΠ και επιτόκιο) μετατοπίζουν την καμπύλη LM (αύξηση προς τα αριστερά, μείωση προς τα δεξιά). Μακροοικονομική Θεωρία 10
Ισορροπία στις αγορές προϊόντων και χρήματος i i* E Y* LM IS Εισόδημα Συνδυάζοντας την καμπύλη IS (που δείχνει την ισορροπία στην αγορά προϊόντων) με την καμπύλη LM (που δείχνει την ισορροπία στην αγορά χρήματος), μπορούμε να προσδιορίσουμε τον μοναδικό συνδυασμό πραγματικού εισοδήματος και επιτοκίου (Υ*, i*) που διασφαλίζει τη γενική ισορροπία. Μακροοικονομική Θεωρία 11
Σταθεροποιητική πολιτική Η παραγωγικότητα δεν είναι τα πάντα, αλλά μακροπρόθεσμα είναι σχεδόν τα πάντα. Paul Krugman (1990) Μακροοικονομική Θεωρία 12
Δημοσιονομική πολιτική Συσταλτική ή σφιχτή δημοσιονομική πολιτική Εργαλεία: αύξηση άμεσων φόρων, αύξηση έμμεσων φόρων, μείωση μεταβιβαστικών πληρωμών. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση του Τ = T d + T e Β και η μείωση του διαθεσίμου εισοδήματος Y d = Υ Τ που συνεπάγεται μείωση της καταναλωτικής ζήτησης C = C 0 + cy d. Μείωση στις δημόσιες δαπάνες (G) για αγαθά, υπηρεσίες και δημόσιες επενδύσεις. Το αποτέλεσμα θα είναι μειωμένα εισοδήματα, προϊόν και μειωμένη καταναλωτική ζήτηση. Μπορεί να γίνει και συνδυασμός, μείωση G και αύξηση T. Βραχυχρόνια: μείωση της συνολικής ενεργού ζήτησης, μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας, αύξηση της ανεργίας. Αυτό θα προκαλέσει μείωση της ζήτησης πραγματικών ρευστών διαθεσίμων για συναλλαγές και για λόγους προφύλαξης με αποτέλεσμα την πτώση του επιτοκίου. Μακροοικονομική Θεωρία 13
Δημοσιονομική πολιτική Συσταλτική ή σφιχτή δημοσιονομική πολιτική Όμως, θα βελτιώσει κατά ένα μέρος τον ιδιωτικό τομέα λόγω μείωσης του εγχώριου επιτοκίου. Έτσι, θα περιοριστεί η πτώση του Υ. Βραχυχρόνια: το ισοζύγιο πληρωμών θα δέχεται δύο αντίρροπες δυνάμεις. Συγκεκριμένα, η μείωση του επιτοκίου οδηγεί σε εκροή κεφαλαίων από τη χώρα (χειροτέρευση) ενώ το μειωμένο εισόδημα σε μείωση εισαγωγών και βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Υπερτερεί η επίδραση του επιτοκίου, πραγματική υποτίμηση, βελτίωση της εγχώριας ανταγωνιστικότητας, βελτίωση των ΝΧ. Τελικά, γενικά, το Υ μειώνεται και η ανεργία αυξάνεται. Κατάλληλη για: υπερθέρμανση, πληθωρισμός ζήτησης Μακροοικονομική Θεωρία 14
Συσταλτική Δημοσιονομική πολιτική βραχυχρόνια (IS-LM) i i 0 i 1 Y Β A Y 1 Y 0 LM IS 0 IS 1 Εισόδημα Η αρχική ισορροπία είναι στο (Υ 0, i 0 ) σημείο Α. Μια συσταλτική δημοσιονομική πολιτική μετατοπίζει την IS στη θέση IS 1. Η ισορροπία είναι τώρα στο σημείο Β, (Υ 1, i 1 ). Έχει λάβει χώρα κάποια βελτίωση της ιδιωτικής δαπάνης (η απόσταση Υ 1 Υ ) λόγω της μείωσης του επιτοκίου. Μακροοικονομική Θεωρία 15
Δημοσιονομική πολιτική Επεκτατική ή χαλαρή δημοσιονομική πολιτική Εργαλεία: μείωση άμεσων φόρων, μείωση έμμεσων φόρων, αύξηση μεταβιβαστικών πληρωμών. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση του Τ = T d + T e Β και η αύξηση του διαθεσίμου εισοδήματος Y d = Υ Τ που συνεπάγεται αύξηση της καταναλωτικής ζήτησης C = C 0 + cy d. Αναφορά στη Ρικαρδιανή ισοδυναμία. Αύξηση στις δημόσιες δαπάνες (G) για αγαθά, υπηρεσίες και δημόσιες επενδύσεις. Το αποτέλεσμα θα είναι αυξημένα εισοδήματα, προϊόν και αυξημένη καταναλωτική ζήτηση. Μπορεί να γίνει και συνδυασμός, αύξηση G και μείωση T. Βραχυχρόνια: αύξηση της συνολικής ενεργού ζήτησης, αύξηση της παραγωγικής δραστηριότητας, μείωση της ανεργίας. Αυτό θα προκαλέσει αύξηση της ζήτησης πραγματικών ρευστών διαθεσίμων για συναλλαγές και για λόγους προφύλαξης. Μακροοικονομική Θεωρία 16
Δημοσιονομική πολιτική Επεκτατική ή χαλαρή δημοσιονομική πολιτική Όμως θα αυξηθεί το επιτόκιο και θα εκτοπίσει κατά ένα μέρος τον ιδιωτικό τομέα. Έτσι, θα περιοριστεί η αύξηση του Υ. Βραχυχρόνια: το ισοζύγιο πληρωμών θα δέχεται δύο αντίρροπες δυνάμεις. Συγκεκριμένα, η αύξηση του επιτοκίου οδηγεί σε εισροή κεφαλαίων στη χώρα (βελτίωση) ενώ το αυξημένο εισόδημα σε αύξηση εισαγωγών και χειροτέρευση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Υπερτερεί η επίδραση του επιτοκίου, πραγματική ανατίμηση, χειροτέρευση της εγχώριας ανταγωνιστικότητας, μείωση των ΝΧ. Τελικά, γενικά, το Υ αυξάνεται και η ανεργία μειώνεται. Κατάλληλη για: ύφεση, ανεργία, αποπληθωρισμός Μακροοικονομική Θεωρία 17
Επεκτατική Δημοσιονομική πολιτική βραχυχρόνια (IS-LM) i i 1 i 0 A Y 0 Β Y 1 Y LM IS 1 IS 0 Εισόδημα Η αρχική ισορροπία είναι στο σημείο Α (Υ 0, i 0 ). Μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική μετατοπίζει την IS στη θέση IS 1. Η ισορροπία είναι τώρα στο σημείο Β (Υ 1, i 1 ). Έχει λάβει χώρα κάποιος παραγκωνισμός ιδιωτικής δαπάνης (η απόσταση Υ 1 Υ ) λόγω της αύξησης του επιτοκίου. Μακροοικονομική Θεωρία 18
i i 1 i 0 Επεκτατική Δημοσιονομική πολιτική συνοδευόμενη από επεκτατική νομισματική πολιτική A Y 0 Β Y 1 Y Γ LM LM IS 0 IS 1 Εισόδημα Η αρχική ισορροπία είναι στο σημείο Α (Υ0, i0). Μια αύξηση των δημοσίων δαπανών, χρηματοδοτούμενη μέσω της έκδοσης ομολόγων, μετατοπίζει την IS στη θέση IS1. Η ισορροπία είναι τώρα στο σημείο Β (Υ1, i1). Μια επεκτατική νομισματική πολιτική με σκοπό να διατηρήσει το επιτόκιο στο i0, επιτρέπει στο προϊόν να φτάσει στο Υ, σημείο Γ. Μακροοικονομική Θεωρία 19
Νομισματική πολιτική Συσταλτική ή σφιχτή νομισματική πολιτική Εργαλεία: αύξηση στο προεξοφλητικό επιτόκιο, πωλήσεις ομολόγων, αύξηση στο ποσοστό υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων. Μηχανισμός μετάδοσης νομισματικής πολιτικής Βραχυχρόνια: μείωση της πραγματικής ποσότητας χρήματος στην οικονομία και αύξηση του διατραπεζικού επιτοκίου, άνοδος όλων των ονομαστικών επιτοκίων (χορηγήσεων, καταθέσεων), αύξηση των προσδοκώμενων πραγματικών επιτοκίων (Fisher), μείωση της τρέχουσας κατανάλωσης και αύξηση των αποταμιεύσεων λόγω της επίδρασης πλούτου (άμεσα και έμμεσα) και της καταναλωτικής πίστης (ποσότητα πιστώσεων και κόστος πίστωσης), μείωση επενδύσεων, μείωση συνολικής ενεργού ζήτησης, πολλαπλασιαστική επίδραση στη μείωση του προϊόντος και στην αύξηση της ανεργίας. Μακροοικονομική Θεωρία 20
Νομισματική πολιτική Συσταλτική ή σφιχτή νομισματική πολιτική Βραχυχρόνια: το ισοζύγιο πληρωμών θα δέχεται δύο δυνάμεις. Συγκεκριμένα, η αύξηση του επιτοκίου οδηγεί σε εισροή κεφαλαίων στη χώρα (βελτίωση) ενώ το μειωμένο εισόδημα σε μείωση εισαγωγών και βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Και οι δύο επιδράσεις βελτιώνουν το ισοζύγιο πληρωμών με αποτέλεσμα την πραγματική ανατίμηση, τη χειροτέρευση της εγχώριας ανταγωνιστικότητας και τη μείωση των ΝΧ. Τελικά, γενικά, το Υ μειώνεται και η ανεργία αυξάνεται. Κατάλληλη για: υπερθέρμανση, πληθωρισμός ζήτησης Μακροοικονομική Θεωρία 21
Συσταλτική νομισματική πολιτική βραχυχρόνια (IS-LM) i i 1 i 0 Β A LM 1 LM 0 Η αρχική ισορροπία είναι στο σημείο Α (Υ 0, r 0 ). Μια συσταλτική νομισματική πολιτική μετατοπίζει την LM 0 στη θέση LM 1. Η ισορροπία είναι τώρα στο σημείο Β (Υ 1, r 1 ). IS 0 Y 1 Y 0 Εισόδημα Μακροοικονομική Θεωρία 22
Νομισματική πολιτική Επεκτατική ή χαλαρή νομισματική πολιτική Εργαλεία: μείωση στο προεξοφλητικό επιτόκιο, αγορές ομολόγων, μείωση στο ποσοστό υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων. Μηχανισμός μετάδοσης νομισματικής πολιτικής Βραχυχρόνια: αύξηση της πραγματικής ποσότητας χρήματος στην οικονομία και μείωση του διατραπεζικού επιτοκίου, μείωση όλων των ονομαστικών επιτοκίων (χορηγήσεων, καταθέσεων), μείωση των προσδοκώμενων πραγματικών επιτοκίων (Fisher), αύξηση της τρέχουσας κατανάλωσης και μείωση των αποταμιεύσεων λόγω της επίδρασης πλούτου (άμεσα και έμμεσα) και της καταναλωτικής πίστης (ποσότητα πιστώσεων και κόστος πίστωσης), αύξηση επενδύσεων, αύξηση συνολικής ενεργού ζήτησης, πολλαπλασιαστική επίδραση στην αύξηση του προϊόντος και στη μείωση της ανεργίας. Μακροοικονομική Θεωρία 23
Νομισματική πολιτική Επεκτατική ή χαλαρή νομισματική πολιτική Βραχυχρόνια: το ισοζύγιο πληρωμών θα δέχεται δύο δυνάμεις. Συγκεκριμένα, η μείωση του επιτοκίου οδηγεί σε εκροή κεφαλαίων από τη χώρα (χειροτέρευση) ενώ το αυξημένο εισόδημα σε αύξηση εισαγωγών και επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Και οι δύο επιδράσεις επιδεινώνουν το ισοζύγιο πληρωμών και έχουν σαν αποτέλεσμα την πραγματική υποτίμηση, τη βελτίωση της εγχώριας ανταγωνιστικότητας και την αύξηση των ΝΧ. Τελικά, γενικά, το Υ αυξάνεται και η ανεργία μειώνεται. Κατάλληλη για: ύφεση, ανεργία, αποπληθωρισμό Μακροοικονομική Θεωρία 24
Επεκτατική νομισματική πολιτική βραχυχρόνια (IS-LM) i i 0 i 1 LM 0 A LM 1 Β IS 0 Η αρχική ισορροπία είναι στο σημείο Α (Υ 0, i 0 ). Μια επεκτατική νομισματική πολιτική μετατοπίζει την LM 0 στη θέση LM 1. Η ισορροπία είναι τώρα στο σημείο Β (Υ 1, i 1 ). Y 0 Y 1 Εισόδημα Μακροοικονομική Θεωρία 25
Το μείγμα πολιτικής i i 1 i 0 Y* Β A LM 1 LM 0 IS 1 IS 0 Εισόδημα Διαχείριση της ζήτησης ονομάζεται η χρήση δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής για τη σταθεροποίηση του εισοδήματος σε ένα υψηλό μέσο επίπεδο. Το επίπεδο εισοδήματος Υ* μπορεί να επιτευχθεί μέσω: Σφιχτής δημοσιονομικής (IS 0 ) και επεκτατικής νομισματικής (LM 0 ) πολιτικής, σημείο Α. Ή μέσω επεκτατικής δημοσιονομικής (IS 1 ) και σφιχτής νομισματικής (LM 1 ) πολιτικής, σημείο Β. Η επιλογή αυτή επηρεάζει το ισοζύγιο μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών δαπανών στην οικονομία. Μακροοικονομική Θεωρία 26
Το μείγμα πολιτικής Αν η συνολική ζήτηση είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Συνδυασμός επεκτατικής νομισματικής και περιοριστικής δημοσιονομικής: προτιμότερος γιατί με χαμηλότερα επιτόκια τονώνονται οι επενδύσεις. Υψηλότερα επίπεδα επενδύσεων συμβάλλουν στην οικονομική μεγέθυνση επειδή αυξάνουν τα αποθέματα κεφαλαίου. Μακροχρόνια: η παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας αυξάνεται γρηγορότερα με ανάλογες επιπτώσεις στο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης. Αλλά Να σημειωθεί ότι η συσταλτική δημοσιονομική περιορίζει τις δημόσιες δαπάνες και δημόσιες επενδύσεις. Θα πρέπει να συγκριθεί το όφελος της αύξησης των ιδιωτικών επενδύσεων (επεκτατική νομισματική) με το κόστος της μείωσης των δημοσίων δαπανών και επενδύσεων (συσταλτική δημοσιονομική). Μακροοικονομική Θεωρία 27
Το μείγμα πολιτικής Επιθυμητός συνδυασμός νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής; Η αναμενόμενη αποτελεσματικότητα της πολιτικής που έχει υιοθετηθεί διαφέρει ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στην οικονομία και τις επιπτώσεις των μέτρων πολιτικής στη συμπεριφορά των οικονομικών μονάδων. Για παράδειγμα, μια επεκτατική νομισματική μπορεί να προκαλέσει αύξηση του πληθωρισμού. Οι επιλογές των οικονομικών αρχών γίνονται: ανάλογα με τους στόχους για οικονομική μεγέθυνση και για διαχρονική αύξηση της κατανάλωσης, ή ανάλογα με τις ιδεολογίες τους αναφορικά με το επιθυμητό επίπεδο του δημόσιου τομέα. Μακροοικονομική Θεωρία 28
Μεταβολές των τιμών Έχουμε: Y = C + I + G + ΝΧ και Y = C + S + T δηλαδή : C + I + G +ΝΧ = C + S + T I + G +ΝΧ = S + T Η καμπύλη IS βασίζεται στην παραπάνω ισότητα η οποία περιλαμβάνει μεγέθη σε τρέχουσες τιμές. Όταν συμπεριλαμβάνεται η μεταβλητότητα των τιμών η παραπάνω ισότητα πρέπει να εκφραστεί σε πραγματικές τιμές. Επομένως, τα ονομαστικά μεγέθη διαιρούνται (αποπληθωρίζονται) με το γενικό επίπεδο τιμών (Ρ). Μακροοικονομική Θεωρία 29
Μεταβολές των τιμών Η καμπύλη LM βασίζεται στην ισότητα της προσφοράς (M S ) και της ζήτησης (M d ) χρήματος τρέχουσες τιμές. Δηλαδή, M S = M d Όταν συμπεριλαμβάνεται η μεταβλητότητα των τιμών η παραπάνω ισότητα πρέπει να εκφραστεί σε πραγματικές τιμές. Επομένως, τα ονομαστικά μεγέθη διαιρούνται (αποπληθωρίζονται) με το γενικό επίπεδο τιμών (Ρ). Η ισορροπία που προκύπτει στην τομή των δύο καμπυλών θα προσδιορίζει το πραγματικό επιτόκιο και το πραγματικό ΑΕΠ. Μετατόπιση των καμπυλών θα υπάρχει μόνο όταν μεταβάλλονται τα πραγματικά μεγέθη που τις προσδιορίζουν. Αν, π.χ., η μεταβολή των τιμών ισούται με εκείνη των ονομαστικών μεγεθών τότε τα πραγματικά μεγέθη παραμένουν αμετάβλητα. Μακροοικονομική Θεωρία 30
Μεταβολές των τιμών r r 1 r 0 Β LM 1 A LM 0 Η αρχική ισορροπία είναι στο σημείο Α (Υ 0, r 0 ). Μια αύξηση των τιμών μετατοπίζει την LM 0 στη θέση LM 1 και την IS 0 στη θέση IS 1. Η ισορροπία είναι τώρα στο σημείο Β (Υ 1, r 1 ). IS 0 Y 1 Y 0 Εισόδημα Μακροοικονομική Θεωρία 31
Ισορροπία στην αγορά εργασίας W/P (W/P) 0 D S Πλήρης απασχόληση: το επίπεδο ισορροπίας της απασχόλησης που επιτυγχάνεται με την πλήρη προσαρμογή των μισθών και των τιμών ώστε η προσφερόμενη ποσότητα εργασίας να ισούται με τη ζητούμενη ποσότητα εργασίας. Y Πραγματικό Προϊόν Y 0 L 0 L 0 Συνάρτηση Παραγωγής L (Εργασία) L (Εργασία) Προϊόν πλήρους απασχόλησης: η παραγόμενη ποσότητα προϊόντος στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης, με δεδομένο το υπάρχον επίπεδο αποθέματος κεφαλαίου και τη δεδομένη συνάρτηση παραγωγής Υ 0 = Af(K,L 0,R) Μακροοικονομική Θεωρία 32
Ισορροπία στην αγορά εργασίας r Γραμμή πλήρους απασχόλησης Το πραγματικό επιτόκιο επηρεάζει την επένδυση και κατά συνέπεια την ποσότητα κεφαλαίου που θα έχουν στο μέλλον οι επιχειρήσεις, αλλά δεν επηρεάζει το υπάρχον απόθεμα κεφαλαίου και άρα το τρέχον προϊόν πλήρους απασχόλησης. Η πλήρης απασχόληση επηρεάζεται από: 1. Προσφορά εργασίας 2. Απόθεμα κεφαλαίου 3. Τεχνολογική εξέλιξη, καινοτομία (παραγωγικότητα) Y 0 Προϊόν (Υ) Μακροοικονομική Θεωρία 33
Υπόδειγμα IS-LM με αγορά εργασίας r Γενική ισορροπία: επιτυγχάνεται όταν και οι τρεις κύριες αγορές, δηλ., προϊόντος, χρήματος και εργασίας, βρίσκονται σε ισορροπία. LM 0 r 0 A IS 0 Y 0 Πραγματικό Προϊόν (Υ) Μακροοικονομική Θεωρία 34
r Υπόδειγμα IS-LM με αγορά εργασίας r 1 r 0 Β Y 1 Y 0 A LM 1 IS 0 LM 0 Πραγματικό Προϊόν (Υ) Μείωση παραγωγικότητας Το προϊόν Υ 0 είναι μεγαλύτερο από το προϊόν που οι επιχειρήσεις θέλουν να παράγουν (Υ 1 ) μετά τη μείωση της παραγωγικότητας. Αν υπάρχει ευκαμψία τιμών, θα σημειωθεί αύξηση των τιμών η οποία θα μειώσει την πραγματική προσφορά χρήματος και θα οδηγήσει σε αύξηση του επιτοκίου (μετατόπιση της καμπύλης LM). Γενική ισορροπία στο σημείο Β. Να σημειωθεί ότι μπορεί να απαιτηθεί αρκετό χρονικό διάστημα για την αποκατάσταση και πάλι της γενικής ισορροπίας της οικονομίας (η μετάβαση στο σημείο Β). Μακροοικονομική Θεωρία 35
r Ουδετερότητα χρήματος Αύξηση τιμών Νομισματική επέκταση LM 0 Η επεκτατική νομισματική πολιτική στα επίπεδα πλήρους απασχόλησης: επηρεάζει όλα τα ονομαστικά μεγέθη ενώ αφήνει ανεπηρέαστα όλα τα πραγματικά r 0 A LM 1 Κλασικοί: υπάρχει πλήρης ουδετερότητα του χρήματος. r 1 Β IS 0 Κεϋνσιανοί: στις σύγχρονες οικονομίες δεν υπάρχει τέτοια ευελιξία τιμών. Στη βραχυχρόνια περίοδο το χρήμα δεν είναι ουδέτερο. Y 0 Y 1 Πραγματικό Προϊόν (Υ) Μακροοικονομική Θεωρία 36