Τα χάλκιμα! ΧΟΡΗΓΟΣ
τα χάλκινα! 9 ερωτιςεισ & 10 απαντιςεισ για τα χάλκινα όργανα 1. Γιατί τα λζμε χάλκινα πνευςτά όργανα; Πνευςτά χαρακτθρίηονται όλα τα όργανα ςτα οποία ο ιχοσ παράγεται από τθν (ανα)πνοι του μουςικοφ εκτελεςτι. Παρότι τα ονομάηουμε χάλκινα, το μζταλλο από το οποίο καταςκευάηονται τα όργανα αυτά είναι ζνα κράμα χαλκοφ και καςςίτερου. Σο ότι καταςκευάηονται από χαλκό δεν είναι αρκετό για να χαρακτθρίςουμε ζνα όργανο χάλκινο. Σο ςαξόφωνο π.χ. δεν ανικει ςτθν οικογζνεια των χάλκινων αλλά ςτθν οικογζνεια των ξφλινων πνευςτϊν οργάνων. Όλα τα χάλκινα όργανα ζχουν τον ίδιο χαρακτθριςτικό τφπο επιςτομίου και παράγουν τον ιχο με τον παλμό των χειλιϊν του εκτελεςτι. Οι διαφορζσ του επιςτομίου αφοροφν ςτο μζγεκόσ του. τθν πραγματικότθτα, όλα αυτά τα όργανα ζχουν ζνα κφριο χαρακτθριςτικό: είναι ζνασ ςωλινασ ανοιχτόσ από τθ μια και τθν άλλθ πλευρά. 2. Ποια είναι τα χάλκινα όργανα; Σα βαςικά χάλκινα όργανα τθσ ςυμφωνικισ ορχιςτρασ και τθσ μπάντασ πνευςτϊν οργάνων είναι: Το Μζγαρο των παιδιϊν Κυριακι πρωί ςτο Μζγαρο Καλλιτεχνικι περίοδοσ 2013-2014 Ζκδοςθ ΟΜΜΑ Κείμενο εντφπου: Νίκοσ Ξανκοφλθσ Επιμζλεια - ςχεδιαςμόσ εντφπου: Σοφία Τοποφηθ Διορκώςεισ: Δζςποινα Παπαγιαννοποφλου Πρωτότυπθ ηωγραφικι: Πάνοσ Καςιάρθσ Κόρνο Τρομπζτα
4. Πϊσ βγάηει ιχο ζνα χάλκινο όργανο; Αν δοκιμάςεισ να φυςιξεισ απλϊσ ςτο επιςτόμιο ενόσ χάλκινου οργάνου, να είςαι ςίγουροσ πωσ δεν κα βγει κανζνασ ιχοσ. Για να παραχκεί ο ιχοσ πρζπει ο μουςικόσ να κλείςει τα χείλθ του όπωσ όταν προφζρουμε το γράμμα «Π», να τα ςφίξει και να αφιςει τον αζρα να περάςει από μια μικρι τρφπα ςτο κζντρο των χειλιϊν. Αυτόσ ο λίγοσ αζρασ που εκπνζουμε μπορεί να κάνει τα χείλθ να πάλλονται και να βγάηουν ιχο, ακόμθ και αν δεν ζχουμε βάλει το επιςτόμιο πάνω ςτα χείλθ. Όςο πιο δυνατά πιζηουμε το ζνα χείλοσ πάνω ςτο άλλο τόςο πιο ψθλζσ νότεσ παίηουμε. Όταν το επιςτόμιο εφαρμόηεται πάνω ςτα χείλθ, ο ιχοσ διαμορφϊνεται και μεγαλϊνει μζςα ςτο ςωλινα του οργάνου. 3. Τι είναι το επιςτόμιο; Τοφμπα Τρομπόνι Είναι το μζροσ του οργάνου πάνω ςτο οποίο ο μουςικόσ ακουμπά τα χείλθ του. Κάκε χάλκινο όργανο ζχει τον δικό του τφπο επιςτομίου, αλλά και κάκε μουςικόσ ζχει το νοφμερο επιςτομίου που του ταιριάηει (κάτι ςαν το παποφτςι). 5. Σε ποια είδθ μουςικισ ςυμμετζχουν τα χάλκινα; Μπαρόκ, κλαςικι, όπερα, τηαη, ςφγχρονθ, που είναι τα κατεξοχιν είδθ ςτα οποία τα χάλκινα όργανα παίηουν ςθμαντικότατο ρόλο. Εκεί, όμωσ, που κυριαρχοφν είναι ςτισ μπάντεσ πνευςτϊν οργάνων. ε κάποια είδθ τθσ δθμοτικισ παράδοςθσ ο ιχοσ των χάλκινων οργάνων είναι το κφριο χαρακτθριςτικό του μουςικοφ τουσ φφουσ. Π.χ. ςτθ Μακεδονία (Φλϊρινα, Γιαννιτςά κ.α.), τθ Βουλγαρία, τθ ερβία και τθ Ρουμανία. 6. Πότε εμφανίηονται ςτθν ιςτορία τθσ μουςικισ τα χάλκινα όργανα; Φαίνεται ότι τα πρϊτα όργανα αυτοφ του τφπου (του ανοιχτοφ ςωλινα, που ο εκτελεςτισ βάηει τα χείλθ του ςτθ μία άκρθ και ο παλμόσ του μεταδίδεται ςτο όργανο) εμφανίηονται πολφ νωρίσ ςτθν ιςτορία τθσ ανκρωπότθτασ. Ζχουν βρεκεί κοχφλια κομμζνα από τθ ςτενι τουσ πλευρά, που δείχνουν ότι από πολφ νωρίσ ο άνκρωποσ είχε βρει αυτι τθν τεχνικι παραγωγισ ιχου. Τρομπονιοφ Κόρνου Τρομπζτασ Κοχφλι ι μποροφ Μζχρι το 19ο αιϊνα χρθςιμοποιοφνταν ςτα πλοία για θχθτικά ςιματα.
7. Ήταν γνωςτά τα χάλκινα όργανα ςτθν αρχαία Ελλάδα; Η ςάλπιγξ (πρόγονοσ τθσ τρομπζτασ) ιταν από τα πιο γνωςτά όργανα τθσ αρχαιότθτασ. τθν αρχι χρθςιμοποιοφνταν κυρίωσ ςτο ςτρατό, όπωσ και θ ςθμερινι ςάλπιγγα. Από το 395 π.χ. ζγινε ολυμπιακό άκλθμα και αργότερα, κατά τθν ελλθνιςτικι εποχι, ζγινε ςολιςτικό όργανο που ςυμμετείχε τόςο ςε ςυναυλίεσ όςο και ςε ειδικοφσ μουςικοφσ αγϊνεσ ςτθν ανατολικι Μεςόγειο και ςτθ Ρϊμθ. Μασ είναι γνωςτά περίπου 150 ονόματα ςαλπιγκτϊν, νικθτϊν ςε μουςικοφσ αγϊνεσ από το 395 π.χ. μζχρι το 400 περίπου μ.χ. Η ςάλπιγγα, που ονομάηεται tuba ςτα λατινικά, εμφανίηεται ςε πολλζσ απεικονίςεισ αγγζλων ςε μεςαιωνικζσ εικόνεσ ςτθ Δφςθ αλλά και ςτο Βυηάντιο. Σθν εποχι του Μπαρόκ (1600-1750) υπάρχει μεγάλθ ανάπτυξθ ςτθν τεχνικι τθσ τρομπζτασ, του κόρνου αλλά και τθσ ςακεμποφτασ (πρόγονοσ του τρομπονιοφ). Σε αυτό το αγγείο του 5ου αι. π.χ. εμφανίηεται για πρϊτθ φορά ςτθν ιςτορία θ καταγραφι ενόσ ςαλπίςματοσ: το - το - τε - το - τθ Σάλπιγγα, φδραυλισ (πρόγονοσ του εκκλθςιαςτικοφ οργάνου τθσ Δυτικισ Χριςτιανικισ Εκκλθςίασ) και bucina (πρόγονοσ του κόρνου) ςε ςυναυλία, από ρωμαϊκό ψθφιδωτό 1-4 Σακεμποφτεσ (τρομπόνια) 5, 6, 7, 8, 9 Κορνζτο (τφποσ οργάνου που μοιάηει με φλογζρα, αλλά το επιςτόμιό του είναι ςαν τθσ τρομπζτασ) 10 Μπαρόκ τρομπζτα 11 Κόρνο 12 Φυςικι ςάλπιγγα Τα χάλκινα όργανα τθν εποχι του Μπαρόκ (από το βιβλίο του Πραιτόριουσ Syntagma Musicum, 1619)
8. Και πϊσ φτάςαμε από αυτά τα απλά όργανα ςτα ςφγχρονα χάλκινα; Κατ αρχάσ, κανζνα όργανο δεν είναι απλό. Κάκε όργανο ζχει τισ δικζσ του δυςκολίεσ και απαιτεί πολλζσ ϊρεσ κακθμερινισ μελζτθσ για να κατακτιςει κανείσ τθν τεχνικι του. Κάκε εποχι, δε, φτιάχνει τθ δικι τθσ μουςικι με βάςθ τα όργανα που διακζτει. Η εξζλιξθ τθσ δυτικοευρωπαϊκισ μουςικισ απαιτοφςε πιο εξελιγμζνα όργανα. Μεγάλθ ϊκθςθ ςτθν πορεία προσ τθν τελειοποίθςθ των χάλκινων ζδωςε θ εφεφρεςθ των βαλβίδων, το 1814. Με αυτόν τον τρόπο υπιρχε θ δυνατότθτα γριγορθσ αλλαγισ του μικουσ του ςωλινα από τον οποίο περνάει ο αζρασ του εκτελεςτι. Από τότε δεν ζχουν γίνει άλλεσ δραςτικότερεσ αλλαγζσ ςτθν καταςκευι των οργάνων. Βελτιϊςεισ, όμωσ, γίνονται ςυνεχϊσ από τουσ μεγάλουσ καταςκευαςτζσ επιτρζποντασ ςτουσ μουςικοφσ εκτελεςτζσ τον καλφτερο ζλεγχο τθσ τεχνικισ. 9. Και ςιμερα; Τι γίνεται με τα χάλκινα όργανα; Η τρομπζτα, το κόρνο, το τρομπόνι και θ τοφμπα διδάςκονται ςτα μεγαλφτερα πανεπιςτιμια και ακαδθμίεσ του κόςμου. Οι ςυμφωνικζσ ορχιςτρεσ είναι επανδρωμζνεσ με τουσ καλφτερουσ μουςικοφσ χάλκινων. Τπάρχουν επιφανείσ μουςικοί ςτο κάκε όργανο οι οποίοι μποροφν να εργάηονται ωσ ςολίςτ ςυμπράττοντασ με μεγάλεσ ορχιςτρεσ και επιδεικνφοντασ τθ μουςικότθτά τουσ και τθ λαμπρι τεχνικι τουσ. Ομάδεσ χάλκινων, όπωσ είναι το κουιντζτο χάλκινων πνευςτϊν (2 τρομπζτεσ, κόρνο, τρομπόνι και τοφμπα ι μπάςο τρομπόνι), ι άλλα μεγαλφτερα και μικρότερα γκρουπ κάνουν ςυναυλίεσ ξεςθκϊνοντασ το κοινό, που τουσ παρακολουκεί μαγεμζνο. 10. Η δζκατθ απάντθςθ Δζκατθ ερϊτθςθ δεν υπάρχει, όμωσ ζχουμε ακόμα μιαν απάντθςθ που δϊςαμε εμείσ οι χάλκινοι ςτουσ εαυτοφσ μασ. Όςο και να βελτιϊνεται θ ποιότθτα του ιχου ςτουσ θλεκτρονικοφσ υπολογιςτζσ, τα χάλκινα όργανα με τον αντρίκιο, δυναμικό και λαμπερό τουσ ιχο κα μασ δίνουν πάντα τθ χαρά να προςφζρουμε τθν ομορφιά του παλμοφ μιασ μουςικισ που μόνον το ανκρϊπινο πνεφμα μζςα από τθν ανκρϊπινθ πνοι μπορεί να προςφζρει. Βαλβίδα Η ομάδα χάλκινων πνευςτϊν Το τηαη γκρουπ του Κινγκ Όλιβερ μιασ ςυμφωνικισ ορχιςτρασ ςε δράςθ (1923) Η εξζλιξθ τθσ τρομπζτασ από τθν εποχι του Μπαρόκ (18οσ αι.) ζωσ τθ ςφγχρονθ τρομπζτα (a-g)
Επόμεμη ξμάδα ηα νύλιμα πμευζηά ζηις 2/2/2014