FIBROMYALGIA. AN ATYPICAL SYNDROME

222 Cae Report Παρουσίαση Περιστατικού ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. ΕΝΑ «ΑΤΥΠΟ» ΣΥΝΔΡΟΜΟ Στεργίου Β 1, Αργυρόπουλος Ι 2,, Κούτλας Ε 3, Λιθαρή Χ 1, Σπηλιώτη Μ 4 Εργαστήριο Κλινικής Νευροφυσιολογίας, ΑΠΘ Β Ψυχιατρική Κλινική, ΑΠΘ Νευρολογική Κλινική Γενικού Νοσοκομείου Παπαγεωργίου Α Νευρολογική Κλινική, ΑΠΘ Bimonthly Publication of Hellenic Aociation Of Neurology 10, Alkmano tr., ATHENS ΠΕΡΙΛΗΨΗ 115 28 - GREECE Εισαγωγή. Η ινομυαλγία είναι μία χρόνια διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από διάχυτο μυϊκό άλγος και Τel. 210 72..056 γενικευμένη - Fax: 210 72..556 παρουσία ευαίσθητων Content στην πίεση σημείων. Συχνή είναι η συνύπαρξη της με το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, καθώς και με ρευματολογικά και ψυχιατρικά νοσήματα. Συχνά το σύνδρομο ινομυαλγίας εκλαμ- βάνεται ως μέρος ενός συνόλου διαφορετικών αλληλεπικαλυπτομένων συνδρόμων, στα οποία έχει δοθεί ο EXECUTIVE BOARD όρος «Σύνδρομα Κεντρικής Ευαισθησίας» ( Central Senitivity Syndrome, CSS). Όσον αφορά την αιτιοπαθογένεια, φαίνεται ότι σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η δυσλειργία νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι συν- REVIEW ARTICLES Preident: N. δέονται Artemi με τη διαβίβαση μηνυμάτων πόνου, όπως η σεροτονίνη (5-HT) και η νορεπινεφρίνη (NE), καθώς και Vice Preident: I. Evdokimidi Multiple Scleroi - The multidiciplinary ymptomatic Secretary: K. το Sitzoglou πεπτίδιο P και το γλουταμινικό οξύ. Treaurer: K. Παρουσίαση Voumvouraki περιστατικού. treatment Πρόκειται of για the ασθενή, dieae 32 ετών, η οποία παρουσίασε αιφνίδια εγκατάσταση Member: E. ημιυπαισθησίας Stabouli με συνοδούς A. Keranoudi παραισθησίες και μυϊκού άλγους με χαρακτηριστική εντόπιση στο αριστερό 6 N. Triantafillou G. ημιμόριο Georgakaki σώματος. Η συμπτωματολογία επιμένει τα τελευταία τρία έτη και επιπλέον η ασθενής παρουσιάζει χρόνια κόπωση, διαταραχές Safe ue ύπνου of και Neuroimaging αίσθημα έκπτωσης (CT της MRI προσοχής DSA) και in της clinical πρόσφατης practice μνήμης. Η ασθενής υποβλήθηκε σε ποικίλες A. Safouri, παρακλινικές C. Karakai, εξετάσεις, J. Rudolf, G. οπότε Deretzi, αποκλείσθηκαν I. Tiptio οι νευρολογικές, ρευματολογικές και λοιμώδεις νόσοι. Η διάγνωση της ινομυαλγίας τέθηκε αρκετά όψιμα, μετά από τρία έτη, και η θε- 18 Karlovaitou Anna ραπεία με συνδυασμό γκαμπαπεντίνης Neurologic και complication γνωστικών-συμπεριφορικών of electrical τεχνικών injurie οδήγησε σε σημαντικό περιορισμό των συμπτωμάτων K. Yiannopoulou, άλγους και κόπωσης. E. Meidani, A. Paioti, K. Karidaki 28 Συζήτηση. Η ασθενής παρουσιάζει τα βασικά διαγνωστικά κριτήρια για την ινομυαλγία. Εντούτοις, η κλινική της εικόνα εμφανίζει κάποιες Neurocutaneou αξιοσημείωτες ιδιαιτερότητες: diorder: α) evidence η εντόπιση baic άλγους, therapy της παραισθησίας και EDITORIAL BOARD των ευαίσθητων στην πίεση A. σημείων Panteliadou, αποκλειστικά K. Kalokaidi, στο A. αριστερό Patati, M. ημιμόριο Trakatelli, D. σώματος, Sotiriadi β) η αιφνίδια εγκατάσταση των συμπτωμάτων και γ) η απουσία συνυπάρχουσας ψυχικής διαταραχής, όπως πιστοποιείται από 38 Artemi Nikolao το ιστορικό, τη ψυχιατρική κλινική εξέταση και τις αντίστοιχες κλίμακες. Karlovaitou Anna Factor related to demendia in parkinon dieae Potaga Kon/no Rudolf Jobt Λέξεις κλειδιά. Ινομυαλγία, V. ευαίσθητα Stergiou, σημεία, M. Tatali, ημιυπαισθησία, M. Tolaki, A. σύνδρομο Karlovaitou χρόνιας κόπωσης, μείζων κατάθλιψη, κλίμακες HAMD-17. HAMA, WMS-II, FIQ, FSS, γκαμπαπεντίνη. OWNER Hellenic Aociation Of Neurology 10, Alkmano tr., ATHENS 115 28 - GREECE Τel. 210 72..056 - Fax: 210 72..556 Stergiou B 1, Argyropoulo I 2, Koutla E 3, Lithari C 1, Spilioti M 4 www.enee.gr PUBLISHER Elena Tolakou Gem Communication ltd D. Hritou Nikolaou 49 FIBROMYALGIA. AN ATYPICAL SYNDROME info@enee.gr Laboratory of Clinical Neurophyiology, AUTH 2 nd Pychiatric Department, AUTH Department of Neurology, Papageorgiou General Hopital 1 t Neurology Department, AUTH 173 43, Agio Dimitrio SUMMARY Τel.:210 97 10 800 - Introduction. 1, Fax: 210 97 10 844 Fibromyalgia i a chronic, ditreing yndrome, which i characterized by the preence of widepread, atypical mucular pain, together with tender or trigger point. Mot of the patient exhibit a wide range of ymptom and ign, uch a chronic fatigue, leep diturbance, memory impairment, tenion SUBSCRIPTION headache, mucle weakne and tiffne, hypothymic mood and irritable bowel yndrome. There i a high rate of comorbidity between fibromyalgia and chronic fatigue yndrome, rheumatologic and pychiatric Member diorder. Free The diagnoi of the yndrome i generally difficult. Several neurological, rheumatologic and Not member 40 pychiatric diorder hould be excluded. The caue of the yndrome i unknown. It i generally attributed Student 15 Companie - Librarie to the dyfunction 50 of neurotranmitter that regulate leep pattern, mood, pychomotor activity and pain, All foreign countrie uch a erotonin, US#80 noradrenalin, ubtance P and glutamate. The therapeutic approach of fibromyalgia i baed upon the aforementioned hypothei. Agent uch a duloxetine, pregabalin and gabapentin have

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. ΕΝΑ «ΑΤΥΠΟ» ΣΥΝΔΡΟΜΟ 231 been proven ueful for the amelioration of fibromyalgia pain ymptom. Cae tudy. A 32 year old female patient ha been uffering from mucular pain and paretheia for the lat three year. They are excluively located at the left half of the body. The patient alo exhibit tender point and complain of chronic fatigue, leep diturbance, gait problem, difficulty in concentration and hort term memory impairment. She went through a complete clinical and laboratory examination without any pathological finding. The initial diagnoi of multiple cleroi wa not jutified by the MRI finding. She did not uffer from any pychiatric diorder. The patient wa diagnoed with fibromyalgia and wa treated with gabapentin. The follow up examination howed a ignificant reduction in the patient Τόμος 20, Τεύχος 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011 ymptom, Διμηνιαία έκδοση according της to the FIQ and FSS cale. Dicuion. Ελληνικής Νευρολογικής Thi particular Εταιρείας patient manifeted ome intereting differentiation from the uual clinical pattern of Αλκμάνος fibromyalgia. 10, Αθήνα The 115 28 ymptom and ign were excluively located at the left part of the body, including the Τηλ. face 210 72..056 and the - Fax: extremitie. 210 72..556 No concomitant mood or anxiety diorder wa detected. Furthermore, in Περιεχόμενα contradiction to the patient complain about memory impairment, no memory deficit were found, a he wa examined with the WMS-II cale. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος: Αντιπρόεδρος: Νικόλαος Αρτέμης Ιωάννης Ευδοκιμίδης ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ Σκλήρυνση κοιλιακά κατά Πλάκας. άλγη, δυσουρικά Η πολυδιάστατη ενοχλήματα συμπτωματική (όπως επίμονο της αίσθημα νόσου επιτακτικής ούρησης), αίσθημα ζάλης, δι- ΕΙΣΑΓΩΓΉ Γεν. Γραμματέας: Κωνσταντίνος Σιτζόγλου Ταμίας: Ο πόνος αποτελεί Κωνσταντίνος ένα Βουμβουράκης από τα συχνότερα και πλέον Μέλη: Ελευθέριος Σταμπουλής δυσάρεστα συμπτώματα και τη συχνότερη αιτία Α. Κερασνούδης αναζήτησης ιατρικής Γεώργιος βοήθειας. Γεωργακάκης Ένα από τα συχνότερα αίτια και εργαζόμενη μνήμη και υποθυμία (1,5,6). αταραχές ως προς τη συγκέντρωση και την πρόσφατη 6 Νικόλαος Τριανταφύλλου χρόνιου πόνου αποτελεί το σύνδρομο ινομυαλγίας. H ασφαλής χρήση Συχνά νευροαπεικονιστικών το σύνδρομο ινομυαλγίας μεθόδων εκλαμβάνεται ως Πρόκειται για ένα σύνδρομο, η διερεύνηση (CT οποίου ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ αφορά ποικίλες ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ιατρικές ΚΑΙ ειδικότητες και Α. Σαφούρης, οποίου Χ. μένων Καρακάσης, συνδρόμων, J. Rudolf, στα Γ. οποία Δερετζή, έχει Ι. Τσίπτσιος δοθεί ο όρος «Σύν- 18 MRI μέρος DSA) ενός στην συνόλου κλινική διαφορετικών πράξη αλληλεπικαλυπτο- ΣΥΝΤΑΞΗΣ () η διάγνωση τίθεται εξ αποκλεισμού άλλων νευρολογικών, Καρλοβασί ψυχιατρικών Άννα και ρευματολογικών νοσημάτων. Νευρολογικές δρομα Κεντρικής Ευαισθησίας» ( Central Senitivity Syndrome, επιπλοκές CSS) των (7). ηλεκτρικών Τα σύνδρομα αυτά τραυματισμών είναι τα εξής: Σιτζόγλου Η ινομυαλγία Κων/νος είναι μία χρόνια διαταραχή, Κ. Γιαννοπούλου, η οποία α) Ε. Μεϊδάνη, Το Σύνδρομο Α. Πασιώτη, Χρόνιας Κ. Καρυδάκης Κόπωσης (ΣΧΚ). Η αλληλοεπικάλυψη παραπάνω συνδρόμου με την 28 χαρακτηρίζεται από διάχυτο μυϊκό άλγος και γενικευμένη ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ παρουσία ΕΠΙΤΡΟΠΗ ευαίσθητων στην πίεση σημείων Nευροδερματικές (1). ινομυαλγία είναι εξαιρετικά συχνή με τα όρια μεταξύ παθήσεις: τεκμηριωμένη θεραπευτική Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Κολέγιο Ρευματολογίας των δύο συνδρόμων να καθίστανται τόσο δυσδιάκριτα, ώστε πολλοί κλινικοί να τα θεωρούν ως ένα ενι- Αρτέμης Νικόλαος Καρλοβασί (1990), η διάγνωση Άννα συνδρόμου βασίζεται στα εξής Α. Παντελιάδου, Κ. Καλοκασίδης, Α. Πατσατσή, Μ. Τρακατέλλη, Δ. Σωτηριάδης 38 Πάταγας δύο Κων/νος κριτήρια: αίο σύνδρομο («Σύνδρομο Ινομυαλγίας-Χρόνιας Κόπωσης») (8). Για να τεθεί η διάγνωση ΣΧΚ πρέ- Ρούντολφ α) Ιστορικό Γιομπστ διάχυ μυϊκού άλγους, διάρκειας λάχιστον τριών μηνών, το οποίο περιλαμβάνει Σιτζόγλου Κων/νος Παράγοντες και τα πει συσχέτισης ο ασθενής να της παρουσιάζει άνοιας στη τα εξής νόσο κριτήρια: Πάρκινσον ι) σοβαρή κόπωση, Μ. Τσολάκη, διάρκειας Α. Καρλοβασί λάχιστον έξη μηνών, ιι) τέσσερα τεταρτημόρια σώματος. Β. Στεργίου, Μ. Τσατάλη, ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ β) Παρουσία εστιακών αλγεινών σημείων «πυροδότησης» ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ παρουσία λάχιστον τεσσάρων από τα παρακάτω Ελληνική Νευρολογική ( trigger point ) Εταιρεία ή ευαίσθητων σημείων συμπτώματα: υποκειμενική διαταραχή της πρόσφατης ( tender Αλκμάνος point ). 10, Αθήνα 115 Ο πόνος 28 εκλύεται με εφαρμογή πίεσης, Τηλ. 210 ισοδύναμης 72..056 - με Fax: 4210 kg, 72..556 με τα δάκτυλα Δραστηριότητες και πρέπει κατά την της ψηλάφηση ΕΝΕ λεμφαδένων, διάχυτες μυαλγίες, 54 μνήμης και συγκέντρωσης, φαρυγγοδυνία, ευαισθησία να www.enee.gr αφορά λάχιστον info@enee.gr 11 από 18 τυπικές εστίες Νευρολογικά πάνω κεφαλαλγία, ύπνος που δεν ξεκουράζει και καταβολή δυνάμεων, διάρκειας μεγαλύτερης των 24 ωρών Νέα 58 από ς μυς, τένοντες ή τα οστά. Οι εστίες αυτές είναι ΕΚΔΟΤΗΣ κυρίως συγκεντρωμένες στον αυχένα, γύρω από μετά από ήπια σχετικά άσκηση (9,10). ς ώμους και τις παρασπονδυλικές περιοχές (2,3). Η β) Η κεφαλαλγία τύπου τάσεως, το σύνδρομο ευερέθισ εντέρου, η προεμμηνορυσιακή δυσφορι- Έλενα Τσολάκου παρουσία δεύτερου αυτού κριτηρίου αμφισβητείται Δ. τα Χρήσ τελευταία Νικολάου έτη, 49, μια που συχνά ασθενείς με χρόκή διαταραχή, το ουρηθρικό σύνδρομο, το σύνδρομο Gem ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Ε.Π.Ε. νιο 173 διάχυτο 43, Άγιος μυοσκελετικό Δημήτριος άλγος με χαρακτήρες ινομυαλγίας δεν εμφανίζουν ευαισθησία κατά την πίεση Υψηλή επίσης είναι η συνοσηρότητα συνδρό- ανήσυχων ποδών και η άτυπη προσωπαλγία (7,11). Τηλ.:210 97 10 800-1, Fax: 210 97 10 844 διαφόρων μυϊκών ομάδων (4). μου με ψυχικές διαταραχές, σε βαθμό που να κατατάσσεται, από πολλούς κλινικούς, στις ψυχικές διατα- Μολονότι η παρουσία χρόνιου άλγους και ευαίσθητων ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ κατά την πίεση σημείων αποτελούν ικανά κριτήρια Μέλη για της τη ΕΝΕ διάγνωση, σπάνια Δωρεάν οι ασθενείς με ινομυαλχές. Οι συχνότερες παρατηρούμενες, συνυπάρχουσες ραχές και συγκεκριμένα στις σωματόμορφες διαταραγία Μη εκδηλώνουν μέλη μόνο συμπτώματα 40 πόνου. Ο κανόνας ψυχικές διαταραχές είναι η μείζων κατάθλιψη σε ποσοστό που ποικίλλει ανάλογα με τις μελέτες από 42 και Φοιτητές όχι η εξαίρεση είναι η 15 συνύπαρξη και άλλων συμπτωμάτων, Εταιρίες - Βιβλιοθήκες όπως διόγκωση 50 χειρών ή ποδών, μόνιμο αίσθημα κόπωσης, ύπνος, ο οποίος δεν ξεκουρά- σε ποσοστό 20% (14) και η διαταραχή πανικού. Συ- ως 88% (12,13), η μετατραυματική διαταραχή στρες Εξωτερικού US#80 ζει, κεφαλαλγία τύπου τάσεως, παραισθησίες, άτυπα νήθως προηγούνται τα συμπτώματα της ψυχικής δι- Κωδικός Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ:7159 ISSN 1106 3106

224 Β. Στεργίου αταραχής για λάχιστον ένα έτος προ της εκδήλωσης των συμπτωμάτων πόνου. Στις περισσότερες δε των περιπτώσεων η συνυπάρχουσα ψυχική διαταραχή παρουσιάζει χρόνια πορεία με συχνές υποτροπές κλεισμού άλλων νοσημάτων (ρευματολογικών, νευρολογικών, ενδοκρινολογικών). Συχνά η πληθώρα (15). Σε δικό μας μικρό δείγμα έντεκα γυναικών, ηλικιακού φάσματος μεταξύ 29 και 63 ετών, οι οποίες αυτή των εξετάσεων και η καθυστέρηση της διάγνωσης επαυξάνει τον φόβο ασθενούς σχετικά με τη εμφάνιζαν ινομυαλγία-χρόνια κόπωση, επτά πληρούσαν, κατά DSM-IV-TR, τα κριτήρια της χρόνιας μείζονος νόσο και πιθανόν οδηγεί σε έξαρση της συμπτωματολογίας (24,25,26). Bimonthly Publication κατάθλιψης, of Hellenic μία της υποτροπιάζουσας μείζονος κατάθλιψης, δύο της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής Η θεραπεία διακρίνεται σε μη φαρμακευτική και Aociation Of Neurology 10, Alkmano tr., ATHENS με ιστορικό λάχιστον ενός καταθλιπτικού επεισοδίου και μία της δυσθυμικής διαταραχής. Χαρακτηριραπεία σημαντική είναι η εκπαίδευση ασθενή σε φαρμακευτική. Όσον αφορά τη μη φαρμακευτική θε- 115 28 - GREECE Τel. 210 72..056 - Fax: 210 72..556 Content στική ήταν η χρόνια, υποτροπιάζουσα πορεία των συμπτωμάτων άλγους και κόπωσης σε συνδυασμό με την ανακούφιση από τα συμπτώματα: ι) η αναγνώριση ορισμένους βασικούς τομείς, οι οποίοι συνδέονται με αυτά της κυρίαρχης ψυχικής διαταραχής. και διαχείριση των σημείων «πυροδότησης», ιι) η σωστή υγιεινή ύπνου, ιιι) η άσκηση χωρίς υπερβο- EXECUTIVE BOARD Η διάγνωση συνδρόμου REVIEW είναι ARTICLES συχνά δυσχερής, μια που: α) πολλές άλλες σωματικές και ψυχικές διαταραχές πρέπει να αποκλεισθούν, λές και καταπόνηση και ιv) η ισορροπημένη διατροφή Preident: N. Artemi Vice Preident: I. Evdokimidi Multiple β) Scleroi οι παρακλινικές Sitzoglou εξετάσεις είναι φυσιολογικές και γ) πολλοί κλινι- προσανατολισμού μπορεί να είναι βοηθητική, ιδιαί- - The multidiciplinary (8,27). Η ψυχοθεραπεία ymptomatic γνωστικού-συμπεριφορικού Secretary: K. Treaurer: K. κοί Voumvouraki αγνοούν ή αμφισβητούν treatment την ύπαρξη of the (8,16). dieae τερα όταν συνδυάζεται με σωματική άσκηση (28) καθώς και πιθανόν τα προγράμματα χειρομαλάξεων Member: E. Stabouli A. Keranoudi 6 N. Εντούτοις, Triantafillou υπολογίζεται ότι μεταξύ 2 και 5% γενικού Georgakaki πληθυσμού πάσχει από ινομυαλγία, σε συντριπτι- (maage), ο βελονισμός και τα ιαματικά λουτρά (29). G. κή πλειονότητα (90%) γυναίκες Safe μέσης ue of ηλικίας Neuroimaging (13,17). Η (CT φαρμακευτική MRI DSA) θεραπεία in clinical της ινομυαλγίας practice στηρίζεται G. στην Deretzi, πιθανή I. Tiptio παθοφυσιολογία-παθογένεια 18 συν- Σχετικά με την αιτιολογία-αιτιοπαθογένεια A. Safouri, C. Karakai, συνδρόμου, οι περισσότερες υποθέσεις συγκλίνουν στην δρόμου, δηλαδή σε σκευάσματα, τα οποία ενισχύουν J. Rudolf, Karlovaitou Anna άποψη μίας διαταραχής της Neurologic κεντρικής επεξεργασίας complication τη of σεροτονινεργική electrical injurie νευροδιαβίβαση (εκλεκτικοί αναστολείς K. επαναπρόσληψης Karidaki της σεροτονίνης, SSRI S), 28 τη των αλγεινών ερεθισμάτων K. στο Yiannopoulou, επίπεδο των E. Meidani, οπισθίων κεράτων νωτιαίου μυελού (Ν.Μ.), των οπι- σεροτονινεργική και νοραδρενεργική νευροδιαβίβαση A. Paioti, σθοπλάγιων κοιλιακών και Neurocutaneou ενδοπετάλιων πυρήνων diorder: (τρικυκλικά evidence αντικαταθλιπτικά, baic therapy αναστολείς επαναπρόσληψης Patati, της M. σεροτονίνης Trakatelli, D. Sotiriadi και νοραδρεναλίνης, SNRI S) 38 EDITORIAL BOARD θαλάμου και των φλοιϊκών A. Panteliadou, σωματοαισθητικών K. Kalokaidi, A. κέντρων (οπίσθια κεντρική έλικα και άνω βρεγματικό ή αναστέλλουν την αυξημένη γλουταμινική δραστηριότητα Artemi Nikolao Karlovaitou Anna λόβιο) (18,19) καθώς και Factor στην ελάττωση related to ουδού demendia in (αναστολείς parkinon των υπομονάδων dieae α2δ των διαύλων Potaga Kon/no πόνου με αποτέλεσμα Rudolf Jobt V. συνήθη Stergiou, υποουδικά M. Tatali, M. ερεθίσματα να γίνονται αντιληπτά ως αλγεινά (20). Συ- επιδείξει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην Tolaki, ασβεστίου) A. Karlovaitou (30,31). Οι παράγοντες, οι οποίοι έχουν ανακούφιση των συμπτωμάτων πόνου στην ινομυαλγία γκεκριμένα, η δυσλειργία των νευροδιαβιβαστών: σεροτονίνη (5-HT) και νορεπινεφρίνη (NE), οι οποίοι είναι οι εξής: τα SNRI δουλοξετίνη και μιλνρασιπράνη (32,33) και οι αναστολείς των υπομονάδων α2δ OWNER διαμεσολαβούν σε ενδογενείς μηχανισμούς αναλγησίας Of Neurology μέσω κατιόντων οδών αναστολής άλγους των διαύλων ασβεστίου Πρεγκαμπαλίνη (34,35) και Hellenic Aociation 10, Alkmano tr., ATHENS στο στέλεχος και στα οπίσθια κέρατα Ν.Μ. θεωρείται ότι είναι υπεύθυνη για την εμφάνιση των συ- Παρακάτω παρατίθεται το ιστορικό μίας ασθενούς Γκαμπαπεντίνη (36,37). 115 28 - GREECE Τel. 210 72..056 - Fax: 210 72..556 μπτωμάτων συνδρόμου. Η διαταραχή των 5-HT, με σύνδρομο ινομυαλγίας με άτυπη κλινική συμπτωματολογία και σημειολογία. NE φαίνεται ότι συνδέεται με μία πιθανή αυξημένη PUBLISHER απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι μεταφέρουν μηνύματα πόνου, όπως είναι το πεπτίδιο P Elena Tolakou Gem Communication και ltd το γλουταμινικό οξύ. Η έκλυση των νευροδιαβιβαστών, 49 οι οποίοι επάγουν τον πόνο από τα οπίσθια D. Hritou Nikolaou 173 43, Agio Dimitrio κέρατα Ν.Μ. έχει σαν αποτέλεσμα τη μεταβίβα- Τel.:210 97 10 800-1, Fax: 210 97 10 844 ση και «ερμηνεία» πληροφοριών αλγεινού περιεχομένου στις προαναφερθείσες κεντρικές περιοχές επεξεργασίας πόνου (21, 22, 23). SUBSCRIPTION Η θεραπεία σπάνια οδηγεί στην πλήρη αποδρομή Member των συμπτωμάτων Free ή στην προφύλαξη από νέες υποτροπές. Ακρογωνιαίο 40 λίθο αποτελεί η επεξήγηση της Not member Student φύσης της 15 διαταραχής και η ανακούφιση ασθενή Companie - Librarie 50 All foreign countrie από πιθανές US#80φοβικές γνωστικές διαστρεβλώσεις σχετικά με την προέλευση των συμπτωμάτων. Οι ασθενείς με ινομυαλγία υποβάλλονται συνήθως σε ποικίλες εργαστηριακές εξετάσεις και επισκέπτονται ιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων για την διερεύνηση της αιτίας των συμπτωμάτων ς ή στην προσπάθεια απο- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ Η ασθενής Δ.Μ., 32 ετών, άνεργη εμφάνισε προ τριετίας περίπου (συγκεκριμένα πριν από 32 μήνες) αιφνίδια εγκατάσταση, μετά από αναφερόμενο ψυχοπιεστικό γεγονός, ημιυπαισθησίας με συνοδούς παραισθησίες (αιμωδίες) στο αριστερό ημιμόριο σώματος, περιλαμβανομένου ημίσεως προσώπου, σύστοιχου άνω και κάτω άκρου και ημίσεως κορμού. Επακολούθησε προοδευτική εγκατάσταση, εντός των επόμενων ημερών, άλγους, το οποίο εντοπιζόταν σε διάφορες μυϊκές ομάδες της ραχιαίας επιφάνειας αριστερού ημίσεως κορμού, χωρίς επέκταση προς το δεξιό ήμισυ, και στο αριστερό άνω

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. ΕΝΑ «ΑΤΥΠΟ» ΣΥΝΔΡΟΜΟ 251 και κάτω άκρο. Επίσης εκδηλώθηκε αίσθημα ζάλης με συνοδό ναυτία, η οποία δεν εμφάνιζε περιστροφικό χαρακτήρα. Έπειτα από βραχύχρονη νοσηλεία της ασθενούς, χωρίς ανεύρεση παθολογικών ευρημάτων από τις παρακλινικές εξετάσεις έχει εγκατασταθεί έκτοτε διαλείπον μυϊκό άλγος, το οποίο έχει χαρακτήρα σύσφιξης ή πίεσης στη ραχιαία επιφάνεια αριστερού ημιμορίου Διμηνιαία έκδοση κορμού της και στο σύστοιχο άνω και κάτω άκρο. Ελληνικής Το άλγος Νευρολογικής επιδεινώνεται Εταιρείας κατά τη σωματική κόπωση Αλκμάνος και 10, ενίοτε Αθήνα καθίσταται 115 28 ιδιαίτερα έντονο με συνέπεια Τηλ. να 210 περιορίζει 72..056 - Fax: τη 210 λειργικότητα 72..556 της ασθενούς Κωδικός Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ:7159 ISSN 1106 3106 Περιεχόμενα άκρα δεν κατέδειξε παθολογικά ευρήματα. Ο αιματολογικός (γενική αίματος, σίδηρος, φερριτίνη, σιδηροδεσμευτική ικανότητα TIBC, φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β12) και βιοχημικός έλεγχος ήταν αρνητικός. Πραγματοποιήθηκε επίσης εργαστηριακή διερεύνηση για αυτοάνοσα (ΤΚΕ, CRP, ANA, AMA, ASMA, αντι-ddna, αντι-dna, αντι-sm, αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα, ρευματοειδής παράγοντας, επίπεδα συμπληρώματος, Τόμος 20, Τεύχος 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011 ομοκυστεϊνη, HLA-B27) και λοιμώδη (HIV, VDRL, δείκτες ηπατίτιδας B,C, ASTO) νοσήματα, καθώς και θυρεοειδικός έλεγχος, χωρίς την αποκάλυψη παθολογικών ευρημάτων. και να προκαλεί δυσχέρεια ως προς την έλευση Η ασθενής έλαβε κατά την πορεία της διαταραχής νυκτερινού ύπνου ή διάσπαση της συνέχειας αυτού. της, τα εξής σκευάσματα: α) τοπιραμάτη σε συνολική Το άλγος περιορίζεται χαρακτηριστικά στο αριστερό δόση 50 mg, χωρίς κλινική ανταπόκριση και β) γκαμπαπεντίνη σε συνολική δόση 900 mg με μερική ύφε- ημιμόριο ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ σώματος ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ με διακοπή ακριβώς ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ κατά τη μέση γραμμή. Ενίοτε παρατηρείται επέκταση πόνου Αντιπρόεδρος: και στο αριστερό Ιωάννης Ευδοκιμίδης κάτω άκρο. Συνυπάρχουν, ση των συμπτωμάτων άλγους. Πρόεδρος: Νικόλαος Αρτέμης Σκλήρυνση όπως κατά Κατά Πλάκας. την αρχική Η εκτίμηση, πολυδιάστατη η ασθενής συμπτωματική ήταν αρκετά αναφέρει Γεν. Γραμματέας: η ασθενής, Κωνσταντίνος σημεία Σιτζόγλου ευαίσθητα κατά τη ψηλάφηση ανήσυχη σχετικά με τη διάγνωση και πρόγνωση της Ταμίας: ή την Κωνσταντίνος πίεση. Οι Βουμβουράκης αιμωδίες επίσης χαρακτηριστικά επιμένουν, διαταραχής της νόσου της, μια που μέχρι τότε, από την έναρξη Μέλη: Ελευθέριος Σταμπουλής Α. Κερασνούδης 6 Νικόλαος ιδίως Τριανταφύλλου στο αριστερό ήμισυ προσώπου και Γεώργιος τραχήλου. Γεωργακάκης πληθώρα παρακλινικών εξετάσεων, χωρίς την πα- δηλαδή των συμπτωμάτων της, είχε υποβληθεί σε Ταυτόχρονα με την παρουσία πόνου, H ασφαλής η ασθενής παρουσιάζει και τα εξής συμπτώματα, (CT τα οποία MRI μίας DSA) «επίσημης» στην κλινική διάγνωσης. πράξη ρουσία χρήση παθολογικών νευροαπεικονιστικών ευρημάτων και μεθόδων την διατύπωση ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΚΑΙ έχουν διαλείποντα χαρακτήρα: Α. Σαφούρης, Χ. Καρακάσης, Η νευρολογική J. Rudolf, εξέταση Γ. Δερετζή, κατέδειξε Ι. Τσίπτσιος κάποια μη κλινικώς αξιολογούμενα σημεία, όπως αναφερόμενη μει- 18 ΣΥΝΤΑΞΗΣ () Α) Χρόνιο, διάρκειας περίπου ενός ές, υποτροπιάζον Καρλοβασί αίσθημα Άννακόπωσης με συνοδό απουσία Νευρολογικές ξεκούρασης Σιτζόγλου μετά Κων/νος το νυκτερινό ύπνο. Συχνά η Κ. παραμικρή Γιαννοπούλου, λόμενα Ε. Μεϊδάνη, κατά την Α. Πασιώτη, πορεία της Κ. Καρυδάκης εξέτασης σημεία αρι- 28 ωμένη επιπλοκές επιπολής των αισθητικότητα ηλεκτρικών σε διάφορα τραυματισμών μεταβαλ- προσπάθεια οδηγεί σε καταπόνηση και ανάγκη ξεκούρασης ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ με συνοδό ΕΠΙΤΡΟΠΗ κλινοφιλία. Nευροδερματικές ισχύς παθήσεις: αριστερού άνω τεκμηριωμένη και κάτω άκρου θεραπευτική υπολειπόταν στερού ημιμορίου σώματος, ενώ επίσης η μυϊκή Β) Διαταραχές ύπνου, κυρίως εξαιτίας άλγους. ελαφρά σε σχέση με τα δεξιά αντίστοιχα άκρα (σημειώνεται ότι η ασθενής είναι δεξιόχειρας). Η διερεύνη- Αρτέμης Νικόλαος Καρλοβασί Γ) Επεισόδια Άνναζάλης με αναφερομένη διαταραχή Α. Παντελιάδου, Κ. Καλοκασίδης, Α. Πατσατσή, Μ. Τρακατέλλη, Δ. Σωτηριάδης 38 ισορροπίας Πάταγας Κων/νος και βάδισης. ση για ευαίσθητα σημεία («tender point») κατέδειξε πέντε (5) ευαίσθητα στην πίεση σημεία, όλα εντο- Ρούντολφ Δ) Υποκειμενική Γιομπστ αίσθηση μείωσης της μυϊκής ισχύος αριστερού άνω και κάτω άκρου. πιζόμενα αριστερά, στην τραχηλική και παρασπονδυ- Σιτζόγλου Κων/νος Παράγοντες συσχέτισης της άνοιας στη νόσο Πάρκινσον Β. Στεργίου, Μ. Τσατάλη, Μ. Τσολάκη, Α. Καρλοβασί Ε) Αναφερόμενη διαταραχή συγκέντρωσης και έκπτωση ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ της πρόσφατης μνήμης. των συμπτωμάτων άλγους, δυσκαμψίας και κόπωσης λική χώρα. Έγινε αξιολόγηση βαθμού βαρύτητας ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Ελληνική Η ασθενής Νευρολογική έχει ιστορικό: Εταιρείαα) μεγαλοβλαστικής αναιμίας Αλκμάνος προ δεκαετίας, 10, Αθήνα 115 το 28 οποίο αντιμετωπίστηκε επιτυχώς κων: α) ερωτηματολόγιο επίπτωσης της ινομυαλγί- με τη χρήση των εξής αυτοσυμπληρούμενων κλιμά- με Τηλ. ενδομυϊκή 210 72..056 χορήγηση - Fax: 210 συμπλέγματος 72..556 βιταμινών Δραστηριότητες Β, ας (fibromyalgia της ΕΝΕ impact quetionnaire, FIQ) (38) και 54 β) www.enee.gr διαβρωτικής info@enee.gr γαστρίτιδας με θετικό ελικοβακτηρίδιο Νευρολογικά β) Νέα κλίμακα βαρύτητας της κόπωσης (fatigue everity 58 πυλωρού υπό θεραπεία εκρίζωσης και γ) συνδρόμου ΕΚΔΟΤΗΣ πολυκυστικών ωοθηκών χωρίς αραιομηνόροια. σημείωσε υψηλές επιδόσεις στις δύο παραπάνω κλί- cale, FSS) (39). Κατά την αρχική εκτίμηση, η ασθενής Τα αρχικά συμπτώματα της υμιυπαισθησίας με συνοδούς Gem ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ παραισθησίες Ε.Π.Ε. έγειραν τη υποψία πιθανής πολτοπτρίζει την αυξημένη βαρύτητα της διαταραχής της. μακες (64 και 50 αντίστοιχα), γεγονός, το οποίο αντικα- Έλενα Τσολάκου λαπλής Δ. Χρήσ σκλήρυνσης Νικολάου 49, (MS), οπότε πραγματοποιήθηκε, 173 κατά 43, Άγιος τη νοσηλεία Δημήτριος της ασθενούς, μαγνητική τομοματα, τα οποία να στοιχειοθετούν κάποια διαταραχή Από τη ψυχιατρική εξέταση δεν βρέθηκαν συμπτώ- Τηλ.:210 97 10 800-1, Fax: 210 97 10 844 γραφία (MRI) εγκεφάλου και αυχενικής μοίρας νωτιαίου μυελού (ΑΜΝΜ), η οποία δεν κατέδειξε παρουντας το ιστορικό της ασθενούς δεν φάνηκε επίσης να της διάθεσης ή κάποια αγχώδη διαταραχή. Λαμβάνοσία απομυελινωτικών εστιών, καθώς και οσφυονωτιαία υπήρξε κάποια τέτοια διαταραχή στο παρελθόν. Τη παρακέντηση ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ΟΝΠ), η οποία δεν αποκάλυψε αύξηση ψυχιατρική κλινική εξέταση επιβεβαιώνει και η εκτίμηση με τις κλίμακες Hamilton Depreion Scale 17 της Μέλη αναλογίας της ΕΝΕ της γ-σφαιρίνης Δωρεάνή δείκτη IgG (IgG index). Μη μέλη Έκτοτε διενεργηθήκαν 40 άλλες δύο MRI εγκεφάλου Φοιτητές και μία MRI ΑΜΝΜ χωρίς 15 ανεύρεση εστιών αποθλιψης και Hamilton Anxiety Scale (HAMA) για τον item (HAMD-17) για τη διερεύνηση πιθανής κατά- Εταιρίες - Βιβλιοθήκες 50 μυελίνωσης. Εξωτερικού Επίσης η διενέργεια US#80 σωματοαισθητικών έλεγχο συνυπάρχουσας αγχώδους διαταραχής (40). προκλητών δυναμικών και ταχυτήτων αγωγής καθώς Οι επιδόσεις της ασθενούς στις παραπάνω κλίμακες και ηλεκτρομυογραφήματος (ΗΜΓ) στα άνω και κάτω βρισκόταν εντός των φυσιολογικών ορίων (core: 6

226 Β. Στεργίου ων («tender point»). Γ) Η συνύπαρξη χρόνιας κόπωσης. Η ασθενής ανέφερε την εμφάνιση περιόδων έντονης, αδικαιολόγητης ως προς το βαθμό άσκησης ή καταπόνησης, κόπωσης, καθώς και κλινοφιλίας, με παραμονή στο κρεβάτι για και 5 αντίστοιχα). Διενεργήθηκε επίσης και η δοκιμασία Wechler Memory Scale, form II (WMS-II) με στόχο τη διερεύνηση πιθανών μνημονικών διαταραχών, εξαιτίας των υποκειμενικών της ενοχλημάτων σχετικά λάχιστον δώδεκα ώρες ημερησίως. Ανέφερε επίσης ότι ο νυκτερινός ύπνος δεν επέφερε ξεκούραση. με τη μνήμη και συγκέντρωση (41). H ασθενής σημείωσε συνολική επίδοση 80,5 με κατώτερο φυσιολογικό όριο το 46,8, η οποία απέκλειε οποιαδήποτε Ε) Η εμφάνιση της υποκειμενικής αίσθησης έκπτω- Δ) Η υπαισθησία-παραισθησίες. υπόνοια μνημονικής έκπτωσης. σης της πρόσφατης και εργαζόμενης μνήμης. Bimonthly Publication Θεραπευτικά, of Hellenic μετά τον καθορισμό και επεξήγηση Η πορεία συνδρόμου είναι χαρακτηριστική με Aociation Of Neurology της διάγνωσης, δόθηκαν αρχικά κάποιες βασικές κατευθυντήριες ATHENS οδηγίες γνωστικού-συμπεριφορικού προδρομή των ενοχλημάτων για χρονικό διάστημα μεγα- εξάρσεις και υφέσεις, χωρίς να επιτευχθεί πλήρης απο- 10, Alkmano tr., 115 28 - GREECE σανατολισμού σχετικά με τη φύση, πορεία και πρόγνωση της διαταραχής. Δόθηκαν επίσης κάποιες πραλούς ιατρούς, ποικίλων ειδικοτήτων και υπεβλήθη σε λύτερου ενός μηνός. Η ασθενής επισκέφθηκε πολ- Τel. 210 72..056 - Fax: 210 72..556 Content κτικές συμβουλές, οι οποίες αφορούσαν την υγιεινή μεγάλο αριθμό παρακλινικών εξετάσεων, χωρίς την ύπνου, την άσκηση και την ξεκούραση κατά τις ανεύρεση παθολογικών ευρημάτων. Η επιμονή των EXECUTIVE BOARD περιόδους εξάρσεων των REVIEW συμπτωμάτων. ARTICLES Χορηγήθηκε γκαμπαπεντίνη με προοδευτική αύξηση σε 1200 μης» διάγνωσης επαύξανε τη δυσφορία και την ανη- συμπτωμάτων σε συνδυασμό με την απουσία «επίση- Preident: N. Artemi Vice Preident: I. mg Evdokimidi σε τρεις διηρημένες δόσεις Multiple και ζητήθηκε Scleroi από - την The συχία multidiciplinary της και πιθανόν ymptomatic οδηγούσε σε βαρύτερη υποκειμενική βίωση των συμπτωμάτων. Χαρακτηριστική Secretary: K. ασθενή Sitzoglou να παρακολουθεί, σε συνεργασία με τον θεράποντα, Voumvouraki την πορεία των συμπτωμάτων Treaurer: K. treatment της, of the συμπληρώνοντας dieae ήταν η έκπτωση της λειργικότητας της σε βασικούς Member: E. Stabouli A. Keranoudi 6 N. Triantafillou άπαξ μηνιαίως τις κλίμακες FIQ και FSS και τομείς, όπως η εργασία, η αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου και οι διαπροσωπικές σχέσεις. G. τηρώντας Georgakakiκαθημερινό ημερολόγιο πόνου. Η επανεκτίμηση της ασθενούς Safe μετά ue από of Neuroimaging τρεις μήνες Εντούτοις, (CT MRI η κλινική DSA) εικόνα in της clinical ασθενούς practice παρουσιάζει G. κάποιες Deretzi, αξιοσημείωτες I. Tiptio διαφοροποιήσεις-αποκλίσεις 18 από την έναρξη της θεραπείας A. Safouri, κατέδειξε C. Karakai, υποκειμενική βελτίωση κατά περίπου 50%, με μείωση των συ- από το «συνήθη» τρόπο εκδήλωσης συνδρόμου. J. Rudolf, Karlovaitou Annaμπτωμάτων πόνου, περιορισμό Neurologic των περιόδων complication έντονης κόπωσης, ομαλοποίηση K. Yiannopoulou, ύπνου και βελτίωση E. Meidani, A. Paioti, Α) Χαρακτηριστική K. Karidaki ήταν η εντόπιση άλγους, 28 Συγκεκριμένα: of electrical injurie της συνολικής λειργικότητας της. Η ασθενής σημείωσε επίσης στις κλίμακες FIQ Neurocutaneou και FSS τις εξής επιδό- diorder: αίας επιφάνειας evidence baic κορμού therapy και το αριστερό άνω και το οποίο αφορούσε το αριστερό ημιμόριο της ραχι- EDITORIAL BOARD σεις: α) FIQ: 31, δηλαδή ποσοστό A. Panteliadou, βελτίωσης: K. Kalokaidi, 51,5% A. κάτω Patati, άκρο. M. Trakatelli, Το άλγος D. σπάνια Sotiriadi επεκτεινόταν στο 38 δεξιό κάτω άκρο. Τα ευαίσθητα κατά την πίεση σημεία και β) FSS: 29, δηλαδή ποσοστό βελτίωσης: 62%. Artemi Nikolao Karlovaitou Anna Factor related to demendia αφορούσαν in parkinon επίσης την αριστερή dieae τραχηλική και αριστερή Potaga Kon/no Rudolf Jobt ΣΥΖΗΤΗΣΗ V. Stergiou, M. Tatali, M. Tolaki, A. Karlovaitou παρασπονδυλική χώρα. Η υπαισθησία και οι αιμωδίες ακολουθούσαν το πρότυπο εντόπισης Το σύνδρομο ινομυαλγίας είναι μία χρόνια, υποτροπιάζουσα διαταραχή, κύριο χαρακτηριστικό της OWNER οποίας αποτελεί το διαλείπον μυϊκό άλγος, το οποίο εντοπίζεται διάχυτα σε όλο το σώμα, συχνά σε συνδυασμό ATHENS με την παρουσία ευαίσθητων στην πίεση ση- Hellenic Aociation Of Neurology 10, Alkmano tr., 115 28 - GREECE μείων (1,2). Η συνοσηρότητα συνδρόμου με το Τel. 210 72..056 σύνδρομο - Fax: 210 72..556 χρόνιας κόπωσης και τη μείζονα κατάθλι- ψη είναι ιδιαίτερα υψηλή (8,12). Το σύνδρομο προσβάλλει το 2-4% πληθυσμού και σε συντριπτι- PUBLISHER κή πλειονότητα γυναίκες μέσης ηλικίας (17). Η αιτιολογία αυτού είναι άγνωστη. Φαίνεται ότι πρόκειται Elena Tolakou Gem Communication ltd D. Hritou Nikolaou για 49μία σύνθετη ψυχο-νευρο-ενδοκρινο-ανοσολογική 173 43, Agio Dimitrio διαταραχή, στην οποία κεντρικό ρόλο διαδραματίζει Τel.:210 97 10 800 η - 1, δυσλειργία Fax: 210 97 10 844όσον αφορά την κεντρική επεξεργα- σία αλγεινών ερεθισμάτων. Στην περίπτωση της παραπάνω ασθενούς παρατηρούνται ορισμένα από τα κύρια χαρακτηριστικά SUBSCRIPTION συνδρόμου, όπως: Member Free Not member Α) Η εγκατάσταση 40 άλγους, το οποίο είναι διαλείπον και 15 φέρει ινομυαλγικούς χαρακτήρες. Student Companie - Librarie Β) Η παρουσία 50 ευαίσθητων κατά την πίεση σημεί- All foreign countrie US#80 άλγους. Η ασθενής παρουσίαζε αριστερή ημιυπαισθησία με συνοδούς αιμωδίες και με χαρακτηριστικό όριο τη μέση γραμμή της πρόσθιας και οπίσθιας επιφάνειας κορμού. Β) Η εγκατάσταση των συμπτωμάτων ήταν αιφνίδια σε αντίθεση με το σύνηθες πρότυπο βραδείας, προοδευτικής εμφάνισης. Γ) Η νευροψυχολογική εκτίμηση με τη δοκιμασία WMS-II δεν επιβεβαίωσε την παρουσία μνημονικών διαταραχών σς διάφορους τύπους μνήμης. Η συνολική επίδοση της ασθενούς ήταν υψηλή (core: 80,5), ενώ αξιοσημείωτες ήταν οι επιδόσεις της στην υποδοκιμασία της άμεσης ανάκλησης-δοκιμασίας ψηφίων (άμεση ανάκληση: 8/8, αντίστροφη ανάκληση: 6/7). Βέβαια, με τη δοκιμασία WMS II γίνεται εκτίμηση λειργιών, όπως η μνήμη που αφορά λεκτικό και οπτικό υλικό, η ικανότητα εκμάθησης συγκεκριμένου και αφηρημένου περιεχόμενου πληροφοριών και η άμεση όσο και η καθυστερημένη ανάκληση. Εντούτοις, δεν είναι τόσο αποτελεσματική για την εκτίμηση άλλων γνωστικών παραμέτρων σε σχέση με άλλες νευροψυχολογικές δοκιμασίες, όπως η προσοχή και η εργαζόμενη μνήμη (Stroop, Winconin Card Sorting Tet) (42,43).

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. ΕΝΑ «ΑΤΥΠΟ» ΣΥΝΔΡΟΜΟ 271 Κωδικός Διεύθυνσης Εποπτείας ΜΜΕ:7159 ISSN 1106 3106 Περιεχόμενα Rheum Di Clin North Am 1988, 15 (1): 1 18. 6. Schweinhardt P, Sauro KM, Buhnell MC. Fibromyalgia: a diorder of the brain?. Neurocienti 2008, 14 (5): 415 421. 7. Ιακωβίδης Α. Ψυχοκοινωνική θεώρηση χρόνιου πόνου. Σύναψις. Κείμενα για τον πόνο και την οδύνη 2011, 23 (7): 18-22. 8. Στεργίου Β, Γεωργιάδης Γ. Σύνδρομο Χρονίας Κοπώσεως (ΣΧΚ). Οικογενειακός ιατρικός οδηγός, Τόμος 20, Τεύχος 1, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2011 Univerity Studio Pre, Θεσ/νίκη 2004, 731-733. 9. Eidelman D. Chronic fatigue yndrome medical fact or artifact. Med. Hypothee 2003, 60 (6): Δ) Η απουσία συνύπαρξης ψυχικών διαταραχών, όπως διαπιστώθηκε από το ιστορικό, τη ψυχιατρική εξέταση και τις κλίμακες HAMD-17 και HAMA. Παρά τη σχετικά μακρόχρονη παρουσία συνδρόμου, η ασθενής δεν εκδήλωσε συμπτώματα διαταραχής της διάθεσης ή αγχώδους διαταραχής. Οι ανήσυχες σκέψεις της αφορούσαν αποκλειστικά τη διάγνωση, πορεία και πρόγνωση της διαταραχής της. Διμηνιαία Ποια ερμηνεία έκδοση της θα μπορούσε να δοθεί για την αποκλειστική Ελληνικής Νευρολογικής αριστερή εντόπιση Εταιρείας των συμπτωμάτων της ασθενούς Αλκμάνος 10, (πόνου Αθήνα 115 και 28παραισθησίας); Είναι πιθανό να υποκρύπτεται Τηλ. 210 72..056 κάποια - Fax: 210 δυσλειργία 72..556 στην αισθητηρια- κή ολοκλήρωση των ερεθισμάτων, τα οποία αφορούν 840-842. την επιπολής αισθητικότητα (αφή και πόνος) στην δεξιά πρωτογενή σωματοαισθητική περιοχή και συγκε- Chronic fatigue yndrome: new evidence for a 10. Georgiade E, Behan WM, Kilduff LP, et.al. κριμένα ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ στα πεδία ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ 3a και 3b κατά Brodmann, ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ καθώς central fatigue diorder. Clin ci.. 2003, 105 (2): και στις συνδέσεις της περιοχής αυτής με το θάλαμο 213-218. Πρόεδρος: Νικόλαος Αρτέμης και Αντιπρόεδρος: τη δευτερογενή Ιωάννης σωματοαισθητική Ευδοκιμίδης περιοχή Σκλήρυνση (πεδία κατά 11. Yuru Πλάκας. M. Central Η πολυδιάστατη Senitivity Syndrome: συμπτωματική a new 1,2,5 Γεν. Γραμματέας: κατά Brodmann Κωνσταντίνος στο Σιτζόγλου άνω βρεγματικό λόβιο). Είναι paradigm and group noology for fibromyalgia Ταμίας: γνωστό ότι Κωνσταντίνος οι περισσότερες Βουμβουράκης περιπτώσεις ημιυπαισθησίας, η οποία της and νόσου overlapping condition and the related iue Μέλη: Ελευθέριος Σταμπουλής Α. Κερασνούδης 6 Νικόλαος αποδίδονται Τριανταφύλλου σε διαταραχή μετατροπής εκδηλώνονται Γεώργιος στην Γεωργακάκης αριστερή πλευρά σώμα- and Reumatim 2008, 37: 339-352. of dieae veru illne. Seminar in Arthriti τος. Το γεγονός αυτό έχει αποδοθεί στην H επικράτηση ασφαλής χρήση 12. Raphael νευροαπεικονιστικών KG, Janal MN, Nayak μεθόδων S, et.al. Familial δεξιού άνω βρεγματικού λοβού όσον (CT αφορά MRI την DSA) aggregation στην κλινική of depreion πράξη in fibromyalgia: A ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ερμηνεία των αισθητικών πληροφοριών, Α. καθώς Σαφούρης, και Χ. Καρακάσης, community J. Rudolf, baed Γ. Δερετζή, tet of alternate Ι. Τσίπτσιος hypothee. 18 ΣΥΝΤΑΞΗΣ () στην αντίληψη σωματικού εγώ (εικόνας σώματος) Καρλοβασί (44,45,46). Άννα Η παραπάνω υπόθεση μπορεί Νευρολογικές να έχει 13. επιπλοκές Bukila D, Cohen των ηλεκτρικών H. Comorbidity τραυματισμών of fibromyalgia Pain 2004, 110 (1-2): 449-460. κλινική Σιτζόγλου σημασία Κων/νος όσον αφορά τη θεραπευτική Κ. Γιαννοπούλου, στρατηγική. Εφόσον η δυσλειργία αφορά ανώτερες φλοι- headache report 2007, 11: 333-338. Ε. Μεϊδάνη, and pychiatric Α. Πασιώτη, diorder. Κ. Καρυδάκης Current pain and 28 ϊκές ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ περιοχές ΕΠΙΤΡΟΠΗ επεξεργασίας των αισθητικών Nευροδερματικές ερεθισμάτων, τότε εκτός από τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωtraumatic tre diorder among patient with 14. Roy-Byrne παθήσεις: P, Smith τεκμηριωμένη WR, Goldberg θεραπευτική J, et.al. Pot- Αρτέμης Νικόλαος γής, Καρλοβασί (στην περίπτωση Άννα αυτή γκαμπαπεντίνης), τεχνικές chronic pain and chronic fatigue. Pychol. Med. Α. Παντελιάδου, Κ. Καλοκασίδης, Α. Πατσατσή, Μ. Τρακατέλλη, Δ. Σωτηριάδης 38 γνωστικής Πάταγας Κων/νος συμπεριφορικής τροποποίησης της ερμηνείας Ρούντολφ των Γιομπστ αλγεινών ερεθισμάτων είναι πιθανό να δι- 15. Breder CD, Conway CM. Pain ytem: Interface 2004, 34 (2): 363-368. Σιτζόγλου Κων/νος Παράγοντες συσχέτισης της άνοιας στη νόσο Πάρκινσον αδραματίσουν εξίσου σημαντικό θεραπευτικό ρόλο. with the affective brain. Kaplan and Sadock Β. Στεργίου, Μ. Τσατάλη, Μ. Τσολάκη, Α. Καρλοβασί comprehenive textbook of pychiatry, ninth ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ edition, volume I, Lippincott William and ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία Wilkin 2009, 1.21: 344. 1. Meltzer-Brody S., Golden R.N. Σύνδρομα Χρόνιου 210 Άλγους 72..056 και - Fax: συνυπάρχουσες 210 72..556 διαταραχές Δραστηριότητες διά- Αλκμάνος 10, Αθήνα 115 28 16. Henningen P, Zimmermann T, Sattel H. Medically Τηλ. unexplained της ΕΝΕ phyical ymptom, anxiety and 54 www.enee.gr θεσης (μετάφραση: info@enee.gr Καμπάση Ελισάβετ). Ιατρικός Νευρολογικά Νέα depreion: a meta-analytic review. Pychoom. 58 οδηγός για την κατάθλιψη και τις διπολικές διαταραχές. Mendor edition 2009, 17: 443-444. Med. 2003, 65 (4): 528-533. ΕΚΔΟΤΗΣ 17. Bartel EM. Fibromyalgia, diagnoi and 2. Wolfe F, Smythe HA, Yunu MB et al. The prevalence. Are gender difference explainable?. Έλενα American Τσολάκου College of Rheumatology 1990. Gem ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Ε.Π.Ε. Ugekr Laeger 2009, 171 (49): 3588 92. Δ. Χρήσ Criteria Νικολάου for the 49, Claification of Fibromyalgia. 18. Αναγνώσ Ε. Η εντόπιση πόνου. Σύναψις. 173 Report 43, Άγιος Δημήτριος of the Multicenter Criteria Committee. Κείμενα για τον πόνο και την οδύνη 2011, 23 (7): Τηλ.:210 Arthriti 97 10 800 Rheum. - 1, Fax: 33 210 (2): 97 10 160 172. 844 8-12. 3. Victor M, Ropper A.H. Διαταραχές των μυών που 19. Γιγής Π, Παρασκευάς Γ. Νευροανατομία κεντρικό νευρικό σύστημα. Univerity Studio Pre χαρακτηρίζονται από κράμπες, πόνο και εντοπισμένες μάζες. Adam and Victor Νευρολο- ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ 1999: 66-68, 174, 440. γία ΙΙΙ, Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδης 2004, 55: Μέλη της ΕΝΕ Δωρεάν 20. Henningen P, Derre C, Turp JC et.al. Functional Μη μέλη 1822-1823. 40 omatic pain yndrome. Summary of their overlap 4. Φοιτητές Wolfe F. Stop uing 15 the American College and etiology. Schmerz 2004, 18 (2): 136-140. Εταιρίες criteria - Βιβλιοθήκες in the clinic. 50 J. Rheumatol. 2003 30 (8): Εξωτερικού US#80 21. Millan MJ. Decending control of pain. Prog. 1671 1672. Neurobiol. 2002, 66: 355-374. 5. Wolfe F. Fibromyalgia: the clinical yndrome. 22. Julien R.M. Οπιοειδή Αναλγητικά (μετάφραση:

228 Β. Στεργίου PUBLISHER Elena Tolakou Gem Communication ltd D. Hritou Nikolaou 49 173 43, Agio Dimitrio Τel.:210 97 10 800-1, Fax: 210 97 10 844 and tolerability of duloxetine in the treatment of patient with fibromyalgia: pooled analyi of data from five clinical trial. Clin Rheumatol 2009, 28 (9): 1035-1044. 34. Moyer P. Pregabalin may relieve fibromyalgia pain. Medcape 2006. 35. Lyeng-Williamon KA, Siddiqui MA. Pregabalin: Παπαδοπούλου Ζωή). Βασικές αρχές ψυχοφαρμακολογίας. Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδης Αθήνα 2003, 9: 283-319. 23. Urban M.O, Gebhart G.F. Central mechanim of a review of it ue in fibromyalgia. Drug 2008, pain. Medical Clinic of North America 1999, 83: 68 (15): 2205-2223. 585-596. 36. Arnold L.M., Goldenberg DL, Stanford SB et.al. 24. Abring P, Narvanen A.L. Ideal veru reality: Gabapentin in the treatment of fibromyalgia: a phyician perpective on patient with chronic randomized, double-blind, placebo-controlled Bimonthly Publication fatigue of Hellenic yndrome and fibromyalgia. Soc Sci Med. multicenter trial. Arthriti Rheum. 2007, 56: Aociation Of Neurology 2003, 57 (4): 711. 1336-1344. 10, Alkmano tr., ATHENS 25. Goldenberg DL. Multidiciplinary modalitie in 37. Moore RA,Wiffen PJ, Derry S et.al. Gabapentin 115 28 - GREECE the treatment of fibromyalgia. J Clin Pychiatry for chronic neuropathic pain and fibromyalgia in Τel. 210 72..056 - Fax: 210 72..556 Content 2008, 69: 30 34. adult. Cohrane data bae of ytematic review 26. Winfield J.B. Fibromyalgia. Medcape reference 2011, iue 3. 2011. 38. Bennett R. The fibromyalgia impact quetionnaire EXECUTIVE BOARD 27. Turk DC, Okifuji A, Sinclair REVIEW JD, ARTICLES et al. Differential (FIQ): a review of it development, current repone by pychoocial ubgroup of verion, operating characteritic and ue. Clin. Preident: N. Artemi Vice Preident: I. Evdokimidi fibromyalgia yndrome Multiple patient Scleroi to - The an multidiciplinary Exp. Rheumatol 2005, ymptomatic 23 (39): 154-162. Secretary: K. Sitzoglou interdiciplinary treatment. Arthriti Care Re. 39. Lam RW, Michalak EE, Swinon RP. Aement Treaurer: K. Voumvouraki Oct 1998, 11(5):397-404 treatment of the dieae cale in depreion and anxiety. Informa 2007: Member: E. Stabouli A. Keranoudi 6 N. 28. Triantafillou William, DA. Pychological and behavioural 134. G. Georgakaki therapie in fibromyalgia and related yndrome. 40. Hamilton M. The role of rating cale in Bet Pract Re Clin Rheumatol Safe ue of 2003. Neuroimaging 17 (4): (CT Pychiatry. MRI Pychol. DSA) Med. in clinical 1976, 6:3-349. practice 649 665 A. Safouri, C. Karakai, J. Rudolf, 41. G. Ivion Deretzi, D. I. Tiptio Toward a Standardization of 18the 29. Khoromi S, Moquin B, Megan J.M et.al. Συμπληρωματικές και εναλλακτικές Neurologic προσεγγίσεις complication στη θε- of Neurophyiologit electrical injurie 1993; 7 (3), 268-280. Wechler Memory Scale Form 2. The Clinical Karlovaitou Anna ραπεία διαταραχών της K. Yiannopoulou, διάθεσης. (μετάφραση: E. Meidani, A. Paioti, 42. Θεοτοκά K. Karidaki Ι. Η νευροψυχολογική εκτίμηση 28στη Καμπάση Ελισάβετ). Ιατρικός οδηγός για την κατάθλιψη και τις διπολικές Neurocutaneou διαταραχές. Mendor diorder: σαλονίκη evidence (Γ baic έκδοση) therapy 2002, 10: 301-345. νόσο Alzheimer. Univerity Studio Pre Θεσ- EDITORIAL BOARD edition 2009, 18: 453-454. A. Panteliadou, K. Kalokaidi, A. 43. Patati, Lovetone M. Trakatelli, S, Gauthier D. Sotiriadi S. Η 38της 30. Silbertein S.D, Marmura M.J. Eential άνοιας (μετάφραση: Σπανδώνη Π, Γιωτάκος Ο). Artemi Nikolao Karlovaitou Anna Neuropharmacology-the Factor precriber related to guide demendia Εκδόσεις in parkinon Βαγιονάκη Αθήνα dieae 2001: 73-158. Potaga Kon/no (conultant editor: Stephen Rudolf Jobt V. Stergiou, M. Stahl). M. Tatali, Cambridge M. Tolaki, 44. A. Kandel Karlovaitou ER, Schwartz JH, Jeell TM. Από τα νευρικά κύτταρα στη γνωστική λειργία. Νευροεπι- Univerity Pre 2010: 113-116, 142-144, 272-274. 31. Καρλοβασί Α., Στεργίου Β. Επιδράσεις και ανεπιθύμητες ενέργειες των αντιεπιληπτικών από OWNER τη ψυχική σφαίρα. Εγκέφαλος 2009, 46: 35-39. Hellenic Aociation 32. Of Neurology Kelly J. Duloxetine how efficacy in fibromyalgia 10, Alkmano tr., ATHENS with or without concurrent major depreion. 115 28 - GREECE Medcape 2004. Τel. 210 72..056 - Fax: 210 72..556 33. Choy EH, Meae PJ, Kajdaz DK et.al. Safety στήμη και συμπεριφορά (μετάφραση: Καζλαρής Χ, Καραμανλίδης Α, Παπαδόπουλος ΓΧ). Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης 2000, 18: 339-364. 45. Ecobar JI. Somatoform diorder. Kaplan and Sadock comprehenive textbook of pychiatry, ninth edition, volume I, Lippincott William and Wilkin 2009, 15: 1927-1948. 46. Kanaan RA, Craig TK, Weely SC, David AS. Imaging repreed memorie in motor converion diorder. Pychoom Med. 2007, 69(2):202 205. SUBSCRIPTION Member Free Not member 40 Student 15 Companie - Librarie 50 All foreign countrie US#80