Κερατόκωνος και Θεραπεία

Κερατόκωνος και Θεραπεία Η πολυτιµότερη αίσθηση Η όραση είναι η πολυτιµότερη αίσθηση του ανθρώπου. Τα µάτια προσφέρουν το φως και τα χρώµατα και στέλνουν στη µνήµη µας τις εµπειρίες και τις εικόνες µιας ολόκληρης ζωής. Μας δίνουν την δυνατότητα να παρατηρήσουµε το σύµπαν ένα εκατοµµύριο έτη φωτός µακριά και να εξετάσουµε µε απόλυτη λεπτοµέρεια ένα λουλούδι που κρατάµε στο χέρι. Η όραση είναι η πιο θαυµαστή από τις αισθήσεις, όµως συχνά τη θεωρούµε δεδοµένη και αποτυγχάνουµε να τη προστατέψουµε, ενώ σπανίως καταλαβαίνουµε απόλυτα τους µηχανισµούς λειτουργίας της. Το όνοµα «Κερατόκωνος» προέρχεται από το κωνικό σχήµα που µπορεί να πάρει ο κερατοειδής σε προχωρηµένες περιπτώσεις. Αποτελεί µια ασυνήθιστη κατάσταση κατά την οποία ο κερατοειδής (το διαυγές πρόσθιο τµήµα του µατιού) γίνεται πολύ λεπτό και επιµηκύνεται παθολογικά, δηµιουργώντας µία προεξοχή. Το ανώµαλο σχήµα που αποκτά προκαλεί σοβαρή παραµόρφωση στην όραση. Επισκεφθείτε το National Keratoconus Foundation για περισσότερες πληροφορίες στο www.nkcf.org Πώς λειτουργεί το µάτι Οι εικόνες εισέρχονται στο µάτι µε τη µορφή φωτός. Τα µέρη του µατιού συγκεντρώνουν το φως και στέλνουν µήνυµα στον εγκέφαλο. Όλα τα µέρη του µατιού θα πρέπει να λειτουργούν σωστά ώστε η όρασή σας να είναι τέλεια. 1

Τα µέρη του µατιού Ο κερατοειδής είναι το διαυγές, πρόσθιο, προστατευτικό τμήμα Το διαφανές υαλώδες σώμα γεμίζει το του ματιού.είναι επίσης ένας πολύ δυνατός εσωτερικό του βολβού. φακός εστίασης με δύναμη περίπου 45 διοπτριών. Η ίριδα, το έγχρωμο τμήμα του ματιού, μεγαλώνει ή μικραίνει το άνοιγμα της κόρης. Η κόρη είναι το μικρό άνοιγμα που επιτρέπει την είσοδο του φωτός στον οφθαλμό. Ο φακός προβάλλει το φως επάνω στον αμφιβληστροειδή. Έχει δύναμη 18 διοπτριών περίπου. Ο αμφιβληστροειδής δέχεται το φώς που εστιάζεται από τον κερατοειδή και τον φακό και το μεταφράζει σε οπτικό ερέθισμα. Κερατοειδής: Το παράθυρο του µατιού στον κόσµο Ο κερατοειδής είναι το πρόσθιο και εξωτερικό στρώµα του µατιού. Όπως ένα παράθυρο αφήνει το φως να µπει στο δωµάτιο, έτσι και ο κερατοειδής είναι το διαφανές «παράθυρο» που επιτρέπει στο φως να µπει στο µάτι. Ο κερατοειδής επίσης εστιάζει το φως καθώς αυτό περνά από µέσα του, διορθώνοντας και καθαρίζοντας τις εικόνες. Πρόκειται δηλαδή για ένα πολύ ισχυρό φακό (µε δύναµη περίπου 42-45 διοπτρίες). Υγιής Κερατοειδής 2

Κερατόκωνος και Laser µυωπίας Ο κερατόκωνος είναι πια (ακόµη και στις πιο ελαφριές µορφές του) αυστηρή αντένδειξη για την επέµβαση LASIK. Έτσι σε όλο σχεδόν τον κόσµο κάθε κέντρο που εφαρµόζει την τεχνική LASIK, εξετάζει προεγχειρητικά τον κερατοειδή για τοπογραφικά ευρήµατα της πάθησης (βλέπε στην συνέχεια τοπογραφία κερατοειδή). Κερατοειδής και Κερατόκωνος Ο παθολογικός κερατοειδής παραµορφώνει το φως που εισέρχεται στο µάτι. Ο κερατοειδής µπορεί να υποστεί αλλοίωση από οφθαλµολογικές παθήσεις, τραυµατισµό, µόλυνση, προηγούµενες οφθαλµολογικές επεµβάσεις και από άλλους παράγοντες. Κερατοειδής Κωνικού Σχήµατος Στον κερατόκωνο µεταβάλλεται το σχήµα του κερατοειδούς, ο οποίος διογκώνεται προς τα έξω σαν κώνος. Στον ρόλο του ως φακός, ο κερατοειδής αποκτά σε κάποιο σηµείο δύναµη µεγαλύτερη από 48 διοπτρίες και µπορεί να φτάσει µέχρι και 70! Το δε πάχος του κεντρικού κερατοειδή µπορεί να µειωθεί από το φυσιολογικό των 550, περίπου, µικρών (χιλιοστά του χιλιοστού) σε λιγότερο από 400 µικρά και σε ακραίες περιπτώσεις να γίνει διάτρηση! Ο κερατόκωνος προσβάλλει κυρίως νεαρά άτοµα. Θεωρείται ότι είναι κληρονοµίσιµο ελάττωµα (ευθύνεται συγκεκριµένο χρωµόσωµα), αλλά δεν εκδηλώνεται σε κάθε άτοµο που έχει αυτή την χρωµοσωµική παθολογία. Είναι άγνωστο ποιοι άλλοι παράγοντες κάνουν ένα άτοµο µε κληρονοµική προδιάθεση να εκδηλώσει πλήρη κερατόκωνο. Ευτυχώς δεν εκδηλώνεται κλινικά σε παραπάνω από ένα µέλος κάθε οικογένειας. Υπάρχουν περιοχές όπου ο κερατόκωνος είναι πιο συχνός. Για παράδειγµα στα νησιά Ρόδο, Σαντορίνη και στην Κύπρο ο κερατόκωνος είναι πολύ συχνότερος. Το µεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που εκδηλώνουν κλινικό κερατόκωνο έχουν παράλληλα και µια δερµατολογική πάθηση που λέγεται ατοπία ή έκζεµα. Η ατοπική δερµατίτιδα (www.niams.nih.gov/hi/topics/dermatitis/) NIAMS (National Institute of Arthritis and Muscobsceletal Skin Diseases). Πρόκειται για µια δερµατολογική πάθηση που δεν µεταδίδεται, αλλά κληρονοµείται. Συχνά σχετίζεται µε άσθµα ή και εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα. Το δέρµα φέρει συχνά 3

κνησµό (φαγούρα). Το τρίψιµο του δέρµατος δηµιουργεί κοκκίνισµα, πρήξιµο και τελικά µικρές πληγές. Αυτή η υπερευαισθησία στο δέρµα φέρνει συχνά κνησµό (φαγούρα) και στα βλέφαρα. Το έντονο τρίψιµο των µατιών, χωρίς να αποτελεί αίτιο του κερατόκωνου µπορεί να συντελέσει στην εξέλιξη της νόσου. Για το λόγο αυτό, πάντοτε συµβουλεύουµε τους ασθενείς µε κερατόκωνο να αποφεύγουν να τρίβουν τα µάτια τους. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε κρύες κοµπρέσσες ή και κρύα συνθετικά δάκρυα όταν παρουσιαστεί κνησµός. Ποιά τα συµπτώµατα του κερατόκωνου; Τα πρώτα συµπτώµατα του κερατόκωνου είναι: 1. Συνεχώς αυξανόµενη µυωπία και ιδιαίτερα αστιγµατισµός. 2. Θολερότητα της όρασης. 3. Παραµόρφωση των εικόνων. Τα συµπτώµατα, συνήθως εµφανίζονται κατά το τέλος της εφηβείας. Η νόσος εξελίσσεται συνήθως µε αργούς ρυθµούς για 10 εώς 20 χρόνια και στη συνέχεια παύει να εξελίσσεται. Ξεκινά, δηλαδή, συνήθως γύρω στα 15 και η εξέλιξή της «παγώνει» µετά τα 35 χρόνια. Συνήθως εµφανίζεται σαν µυωπία που αλλάζει συνεχώς µε αυξανόµενο αστιγµατισµό. Αυτή η αρχική αλλαγή, ευαισθητοποιεί τον οφθαλµίατρο για τη διάγνωση. Κάθε οφθαλµός προσβάλλεται συνήθως σε διαφορετικό βαθµό. Με την εξέλιξη η όραση µπορεί να παραµορφωθεί, καθώς ο κερατοειδής γίνεται πιο κυρτός και ουλοποιείται. Μια ξαφνική µείωση της οπτικής οξύτητας µπορεί να παρουσιασθεί όταν ο κερατοειδής εµφανίσει διόγκωση. Η διόγκωση µπορεί να επιµείνει για εβδοµάδες ή µήνες. Εάν εµφανισθεί ξαφνική διόγκωση του κερατοειδούς (η πάθηση του «ύδρωπα» (hydrops), ο χειρουργός-οφθαλµίατρος µπορεί να συνταγογραφήσει σταγόνες ή και προστατευτικό φακό επαφής για προσωρινή ανακούφιση. Κατά τη διάρκεια αυτής της επιπλοκής ο κερατοειδής θα πρέπει να προστατεύεται από πιθανό τραυµατισµό γιατί γίνεται ιδιαίτερα ευπαθής για ρήξη. 4

Ο ιατρός θα µελετήσει την όρασή σας µε µια σειρά εξετάσεων. Σήµερα η πιο εξελιγµένη ηλεκτρονική µελέτη του κερατοειδή γίνεται µε το PENTACAM ( παλαιότερα µε το ORBSCAN ) σε συνδυασµό µε την κλασική τοπογραφία και την οπτική παχυµετρία αποτελούν τον πιο ολοκληρωµένο τρόπο διάγνωσης και παρακολούθησης του κερατόκωνου. Τοπογραφία Κερατοειδούς Τα τελευταία 20 χρόνια, η τοπογραφία κερατοειδούς εξελίχθηκε πολύ και οι πολύπλοκες και ακριβές συσκευές που υπήρχαν µόνο στα µεγάλα ερευνητικά κέντρα αντικαταστάθηκαν από µικρότερες εύχρηστες µονάδες που χρησιµοποιούνται καθηµερινά από πολλούς οπτοµέτρες. Παράλληλα η εξέλιξη των υπολογιστών και του λογισµικού οδήγησε σε τοπογράφους µικρότερων διαστάσεων, χαµηλότερου κόστους και µεγαλύτερης ακριβείας. Αρχή Λειτουργίας Η τοπογραφία κερατοειδούς (videokeratography ή χαρτογράφηση κερατοειδούς) αποτελεί σηµαντική εξέλιξη στη µέτρηση της καµπυλότητας του κερατοειδούς µε κερατοµετρία. Οι περισσότεροι τοπογράφοι απεικονίζουν 8.000-10.000 συγκεκριµένα σηµεία σε όλη την επιφάνεια του κερατοειδούς. Αντίθετα, το κερατόµετρο υπολογίζει µόνο 4 σηµείαδεδοµένα στην κεντρική περιοχή του κερατοειδούς, διαµέτρου 3-4 cm. Η τοπογραφία προσφέρει µία, τόσο ποιοτική όσο και ποσοτική µελέτη καµπυλότητας του κερατοειδούς. Αυτό το πετυχαίνει µε τη χρήση οµόκεντρων δακτυλίων, που προβάλλουν πάνω στον κερατοειδή σχηµατίζοντας ένα εικονικό είδωλο. Η συσκευή συγκρίνει το είδωλο αυτό µε το µέγεθος στόχο και το computer υπολογίζει την καµπυλότητα του κερατοειδούς. Η κλίµακα χρωµάτων που διαθέτουν οι τοπογράφοι αντιστοιχεί σε διαφορετικές τιµές διοπτριών και βοηθά τον ιατρό γρήγορα και εύκολα να συγκρίνει εικόνες από διαφορετικούς οφθαλµούς ή από σηµαντικές µεταβολές στην καµπυλότητα στον ίδιο οφθαλµό (πχ. προ- και µετεγχειρητικό αποτέλεσµα). 5

Κλινικές ενδείξεις Η τοπογραφία ενδείκνυται σε πολλές κλινικές περιπτώσεις. Παθήσεις όπως ο κερατόκωνος µπορούν να παρουσιάσουν ανώµαλη κυρτότητα προτού να γίνουν εµφανή τα βιοµικροσκοπικά σηµεία (που µπορεί να διαγνώσει κλινικά ο οφθαλµίατρος). Στον κερατόκωνο, οι χάρτες χρωµάτων παρέχουν πληροφορίες της θέσης, του µεγέθους και της καµπυλότητας της κορυφής του. Με παγκόσµια πρωτοπορία έχουµε εφαρµόσει laser καθοδηγούµενο από τοπογραφία (έτσι ώστε να γίνει διόρθωση στον κερατοειδή ασύµµετρων ανωµαλιών), µε µεγάλη επιτυχία. Όταν πρόκειται για διόρθωση οφθαλµολογικών παθήσεων µε τη χρήση φακών επαφής, η τοπογραφία γίνεται πρακτικά υποχρεωτική : Κερατοπλαστικές που µπορούν να οδηγήσουν σε υψηλό ή ανώµαλο αστιγµατισµό. Μετά από RK ή LASIK, όπου ο κεντρικός κερατοειδής επιπεδώνεται σε σχέση µε την περιφέρεια, κάτι που µπορεί να οδηγήσει σε υπολειπόµενο διαθλαστικό σφάλµα και ανώµαλο αστιγµατισµό. Σε προχωρηµένο κερατόκωνο, στον οποίο η κεντρική και περιφερική καµπυλότητα του φακού παίζουν σηµαντικό ρόλο για την υποδοχή του προπίπτοντος κώνου. Οι πληροφορίες που παρέχονται από την τοπογραφία κερατοειδούς µπορεί να βοηθήσει πολύ στην αντιµετώπιση προβληµάτων σε πολύπλοκες εφαρµογές φακών και να αυξήσει τα ποσοστά επιτυχίας. Οι συσκευές χαρτογράφησης του κερατοειδούς και τα προγράµµατα που βοηθούν στην εφαρµογή φακών επαφής θα συνεχίσουν να εξελίσσονται και να διευρύνουν τις δυνατότητές τους στο µέλλον. Πράγµατι, σήµερα αποτελούν αναµφίβολα ένα από τα κύρια εργαλεία στην οφθαλµολογία. Αντιµετώπιση του Κερατόκωνου Για την θεραπεία του κερατόκωνου, οι ειδικοί χειρουργοί-οφθαλµίατροι είχαν ως πρόσφατα περιορισµένες επιλογές-βασιζόµενοι στην χρήση ηµίσκληρων αεροδιαπερατών φακών επαφής ή την χρήση δακτυλίων πριν προγραµµατιστεί µεταµόσχευση. Είµαστε το τρίτο στον κόσµο κέντρο (µετά τη ρέσδη και τη Ζυρίχη) εφαρµογής διασύνδεσης κολλαγόνου από το 2002. Σήµερα η διασύνδεση κολλαγόνου (collagen cross linking) είναι µία διεθνής αποδεκτή εναλλακτική 6

για την σταθεροποίηση του κερατόκωνου. Η νέα αυτή µέθοδος έλαβε την πιστοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον εκέµβρη του 2006. ιασύνδεση Κολλαγόνου µε υπεριώδη ακτινοβολία και χρήση ριβοφλαβίνης (Collagen Cross linking) Οι βιολογικές και µηχανικές ιδιότητες του κερατοειδούς καθορίζονται από την περιεκτικότητα κολλαγόνου και από τη στατική συµπεριφορά του. Στον κερατόκωνο οι ίνες κολλαγόνου του κερατοειδούς δεν συνδέονται µεταξύ τους σταθερά και σαν αποτέλεσµα ο κερατοειδής είναι πιο ελαστικός, πιο «µαλακός». Με το crosslinking, χωρίς να γίνει τοµή στον κερατοειδή, το κολλαγόνο γίνεται λιγότερο ελαστικό (πιο φυσιολογικό). Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα τη σταθεροποίηση και σε µερικές περιπτώσεις τη «µείωση» του κώνου και άρα τη βελτίωση της όρασης. Η καινοτοµική αυτή αντιµετώπιση του κερατόκωνου µε διασύνδεση του κολλαγόνου αυξάνει την πιθανότητα να µη χρειαστεί να κάνει µεταµόσχευση κερατοειδούς κάποιος ασθενής µε κερατόκωνο. Με τη µέθοδο αυτή, «παγώνει» η εξέλιξη του κερατόκωνου και µπορεί να µειωθεί σηµαντικά η ανάγκη για ηµίσκληρους φακούς επαφής ή για περαιτέρω µεταµόσχευση. Είµαστε, µε διεθνές κύρος, κέντρο αναφοράς για τη θεραπεία αυτή. Η θεραπεία είναι αρκετά απλή και ανώδυνη. Γίνεται µε τοπική αναισθησία χωρίς να χρειαστεί νοσηλεία. Με την τοποθέτηση της συσκευής που εκπέµπει την υπεριώδη Α ακτινοβολία περίπου 2cm µπροστά από τον ανοιχτό οφθαλµό και την έγχυση ριβοφλαβίνης, διαρκεί περίπου 30 λεπτά. Στη συνέχεια ο ασθενής είναι ελεύθερος να κινηθεί όπως θέλει µε έναν µαλακό φακό επαφής που παίζει απλώς το ρόλο του επιδέσµου και συνεχίζει τις δραστηριότητές του µε το µάτι ανοιχτό. Υπάρχει κάποια µικρή ευαισθησία και πιθανός πόνος για τις πρώτες 1-2 ηµέρες µετά από τη διαδικασία αυτή. Στην τρίτη ηµέρα αφαιρείται ο φακός επαφής που δρα σαν επίδεσµος και µπορεί το άτοµο που έχει υποστεί αυτή την θεραπεία να επανέλθει φυσιολογικά σε όλες του τις δραστηριότητες, όπως γυµναστική, µακιγιάζ κλπ. Το πολύ καλό σηµείο αυτής της θεραπείας, είναι ότι ακόµα και µε την εφαρµογή excimer laser, δεν περιορίζει το άτοµο που την έχει υποβληθεί από την λύση της µεταµόσχευσης κερατοειδούς, που µπορεί να είναι το τελευταίο βήµα αντιµετώπισης του κερατόκωνου. Η σηµαντική αυτή εξέλιξη µπορεί να δώσει λύση και στις εκτασίες του κερατοειδή (ιατρογενής κερατόκωνος) µετά από επεµβάσεις LASIK. 7

Στο συνέδριο της Αµερικανικής Ακαδηµίας Οφθαλµολογίας τον Οκτώβριο του 2005 στο Σικάγο των Η.Π.Α., ο ρ.κανελλόπουλος έλαβε τιµητική διάκριση για την πρωτοποριακή εργασία και τα αποτελέσµατα που παρουσιάστηκαν στη θεραπεία του κερατόκωνου µε cross-linking. Με µεγάλη χαρά έχουµε δει την τεχνική αυτή να υιοθετείται από πολλούς συναδέλφους. Ηµίσκληροι αεροδιαπερατοί φακοί επαφής Οι ηµίσκληροι φακοί επαφής µοιάζουν µε του παλαιότερου τύπου σκληρούς φακούς αλλά είναι πολύ πιο ασφαλείς επειδή επιτρέπουν τη διέλευση οξυγόνου µέσα από το φακό και επάνω στον κερατοειδή. Μπορούν να χρησιµοποιηθούν για τα περισσότερα από τα προβλήµατα της οράσεως που µπορούν να διορθωθούν µε γυαλιά, µέσα στα οποία συµπεριλαµβάνεται και ο αστιγµατισµός. Οι ηµίσκληροι φακοί χρειάζονται αντικατάσταση λιγότερο συχνά απ ότι οι µαλακοί φακοί, αλλά ο ιατρός σας θα πρέπει να τους ελέγχει κάθε χρόνο για σηµεία φθοράς. Χορηγούνται στην Ελλάδα από ειδικευµένους οπτικούς και οφθαλµίατρους. Οι φακοί επαφής που χρησιµοποιούνται στον κερατόκωνο είναι αρχικά ηµίσκληροι και στην συνέχεια ειδικοί ηµίσκληροι για κερατόκωνο (µε µικρότερη διάµετρο 7-5 χιλιοστά, έτσι ώστε να εφαρµόζουν στον οξύ κώνο). Το πρόβληµα µε την χρήση φακών είναι ότι ενώ δίνουν πολύ καλή όραση, συχνά γίνονται ενοχλητικοί στη χρήση τους, προκαλώντας δάκρυα, ερεθισµό και µεταβαλλόµενη όραση. Οι φακοί επαφής, λοιπόν, δεν αποτελούν θεραπεία για τον κερατόκωνο. Υπάρχει η εσφαλµένη αντίληψη ότι η χρήση ηµίσκληρων φακών «επιπεδώνει» ή και «διορθώνει» τον κώνο. Στην ουσία απλώς προσφέρουν καλύτερη όραση. Εάν διακοπεί η χρήση των φακών για 1-2 µήνες ο κερατοειδής αποκτά το σχήµα και την ισχύ που θα είχε ακόµα και εάν οι φακοί δεν είχαν χρησιµοποιηθεί. Ενδοστρωµατικοί δακτύλιοι (INTACS) Προσωρινή λύση Πρόκειται για µικροσκοπικά πλαστικά ενθέµατα που τοποθετούνται κάτω από την επιφάνεια και στην περιφέρεια του κερατοειδούς, και αλλάζουν το σχήµα 8

του. Με τον τρόπο αυτό αντιτίθενται στην παθολογική διόγκωση του κερατοειδούς µε αποτέλεσµα τη βελτίωση της όρασης. Οι ενδοστρωµατικοί δακτύλιοι έχουν το µειονέκτηµα ότι συνήθως δεν µπορούν να παραµείνουν µόνιµα στον κερατοειδή, αν και πάντοτε υπάρχει η δυνατότητα να αφαιρεθούν εάν αυτό χρειαστεί, επαναφέροντας µετά από 1 µήνα το µάτι στην αρχική του κατάσταση. Η επέµβαση της ένθεσης των ενδοστρωµατικών δακτυλίων γίνεται µε τοπική αναισθησία και διαρκεί περίπου 15 λεπτά. Με την τοποθέτηση των ενδοστρωµατικών δακτυλίων σταθεροποιείται ο κερατόκωνος και επιτυγχάνεται βελτίωση της φυσικής όρασης καθώς και της διορθωµένης µε γυαλιά όρασης. Τα αποτελέσµατα στην όραση είναι αντιληπτά σε λιγότερες από 24 ώρες µετά την επέµβαση. Με εµπειρία άνω των 10 ετών, η συγκεκριµένη µέθοδος θεωρείται «δοκιµασµένη» και αρκετά ασφαλής. Εφαρµόζεται και στην Ελλάδα σε ειδικευµένα κέντρα. Πρέπει όµως να θεωρηθούν σαν µία «προσωρινή» λύση γιατί αρκετά συχνά θα πρέπει να αφαιρεθούν µέσα σε διάστηµα 1-2 χρόνων. Το µόσχευµα κερατοειδούς µπορεί να επαναφέρει την όρασή σας Τα µοσχεύµατα χρησιµοποιούνται για την αντικατάσταση του παθολογικού ιστού. Ο κερατοειδής είναι ένα από τα πρώτα µέρη του ανθρώπινου σώµατος που χρησιµοποιήθηκαν για µεταµόσχευση. Τα µοσχεύµατα κερατοειδούς παραµένουν µία από τις πιο συχνές και επιτυχείς επεµβάσεις µεταµόσχευσης. Κατά την επέµβαση, τµήµα του παθολογικού κερατοειδούς αντικαθίσταται από µόσχευµα υγιούς κερατοειδούς που προέρχεται από µία τράπεζα µοσχευµάτων οφθαλµού. Εαν η επέµβαση είναι επιτυχής και ο κερατοειδής επουλώνει χωρίς προβλήµατα, η όραση µπορεί να βελτιωθεί πολύ. Τι είναι η τράπεζα µοσχευµάτων οφθαλµού; Οι τράπεζες µοσχευµάτων στις Η.Π.Α. λειτουργούν σε 24ωρη βάση προκειµένου να διαθέσουν υγιή µοσχεύµατα κερατοειδούς για άτοµα που έχουν 9

ανάγκη για µεταµόσχευση. Η τράπεζα συλλέγει, αξιολογεί και αποθηκεύει τα κερατοειδικά µοσχεύµατα από δότες ώστε να είναι διαθέσιµα όταν θα χρειαστούν. Ο ιστός των µοσχευµάτων προέρχεται από πρόσφατα αποθανόντες δότες οργάνων στις Η.Π.Α. Για την καλύτερη προστασία του δέκτη, πραγµατοποιείται αυστηρός έλεγχος στα αίτια θανάτου του δότη και στο ιατρικό του ιστορικό. Για τον αποκλεισµό µεταδιδόµενων νοσηµάτων όπως είναι το AIDS ή η ηπατίτιδα γίνονται οι απαραίτητες εξετάσεις αίµατος. Ο κερατοειδής του δότη πρέπει να χρησιµοποιηθεί είτε κατευθείαν είτε να αποθηκευθεί στη τράπεζα για µικρό χρονικό διάστηµα. Πριν από την επέµβασή σας Όπως συµβαίνει µε κάθε επέµβαση, η µεταµόσχευση κερατοειδούς απαιτεί κατάλληλη προετοιµασία. Ο χειρουργός θα πρέπει να γνωρίζει σε βάθος το ιστορικό της υγείας σας και να ελέγξει τα µάτια σας σε µία σειρά αναλυτικών εξετάσεων. Η διαδικασία της κερατοπλαστικής Κατά την επέµβαση που συνήθως πραγµατοποιείται µε τοπική (µόνο στο µάτι) αναισθησία, ο χειρουργός-οφθαλµίατρος θα χρησιµοποιήσει πολύ λεπτά εργαλεία καθώς και το χειρουργικό µικροσκόπιο. Η επέµβαση ξεκινά µε την αφαίρεση τµήµατος του δικού σας παθολογικού κερατοειδούς και αντικατάσταση µε αντίστοιχο τµήµα ενός υγιούς και καθαρού κερατοειδή από τον δότη. Ο καινούριος κερατοειδής ράβεται στη θέση του µε λεπτά ράµµατα. Τα ράµµατα αυτά είναι σχεδόν αόρατα µε γυµνό µάτι και δεν προκαλούν πόνο, παρόλο που µπορεί να νιώθετε φαγούρα ή ερεθισµό για µία εβδοµάδα µετά από την επέµβαση. Αφαίρεση Ο κερατοειδής Ο νέος κερατοειδής ράβεται µε σχεδόν µικρού του δωρητή αόρατα ράµµατα τµήµατος του αντικαθιστά παθολογικού τον παθολογικό κερατοειδή 10

Κερατοπλαστική για κερατόκωνο Γενικά στις κερατοπλαστικές για κερατόκωνο που γίνονται συνήθως σε άτοµα ηλικίας 20-35 ετών, η πιθανότητα απόρριψης είναι 5-8 %. Αντίθετα, η πιθανότητα απόρριψης σε άτοµα ηλικίας άνω των 65 είναι κάτω από 5%. Το δεύτερο στάδιο αποκατάστασης είναι η καλύτερη δυνατή λειτουργία του ξένου κερατοειδούς σαν φακός. Κατά τη διάρκεια της µεταµόσχευσης καταβάλλεται προσπάθεια να µεγιστοποιηθεί η ικανότητα αυτή. Μια τελειοποιηµένη συκευή είναι η HANA της MORIA για την προετοιµασία του δότη ιστού και του κερατοειδούς του δέκτη, για την καλύτερη δυνατή «εφαρµογή». Η χρήση µικροχειρουργικής τεχνικής, µικροσκοπικών ραµµάτων και η χειρουργική εµπειρία αποτελούν επίσης απαραίτητα στοιχεία για την επιτυχία της επέµβασης. Είναι σπάνιο να αποκτήσει ένα τέλειο σχήµα ο νέος σας κερατοειδής. Κατά συνέπεια, ο αστιγµατισµός (κατάσταση κατά την οποία ο κερατοειδής έχει ανώµαλο σχήµα, κάνοντας τις εικόνες θολερές ή παραµορφωµένες), είναι συχνός µετά από µεταµόσχευση κερατοειδούς. Ο αστιγµατισµός µετά από τη µεταµόσχευση αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Κατά µέσον όρο οι µεταµοσχευµένοι κερατοειδείς έχουν 4-5 βαθµούς αστιγµατισµού, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη ρύθµιση της τελικής όρασης του ασθενούς. Ο αστιγµατισµός αυτός διαφέρει από τον κερατόκωνο διότι είναι πιο οµαλός και διορθώνεται ευκολότερα µε µαλακούς ή ηµίσκληρους φακούς επαφής κανονικής διαµέτρου ή επέµβαση laser. Υπάρχει ωστόσο δυνατότητα διόρθωσης του µετεγχειρητικού αστιγµατισµού. Σε αυτές τις περιπτώσεις και εφόσον έχουν µεσολαβήσει τουλάχιστον 12 µήνες από την επέµβαση, η ανάγκη για χρήση φακών επαφής για την αποκατάσταση της οράσεως µπορεί να εξαλειφθεί µε την τεχνική LASIK (χρήση λέιζερ για τη διόρθωση µυωπίας και αστιγµατισµού στο µόσχευµα). 11

Ο ρ Κανελλόπουλος είναι ανάµεσα στους πρώτους χειρουργούς που χρησιµοποίησαν αυτή την τεχνική την οποία και διδάσκει στα φροντιστήρια της Αµερικάνικης Ακαδηµίας της Οφθαλµολογίας για συναδέλφους οφθαλµιάτρους κάθε χρόνο από το 1999 (χρήση της τεχνικής LASIK µε Laser για την αποκατάσταση της όρασης µετά από µεταµόσχευση κερατοειδή). Στη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου της ΑΑΟ ΤΟ 2006, η τεχνική αυτή αποτέλεσε και βασικό δελτίο τύπου προς το ευρύ κοινό στις Η.Π.Α. Θα πρέπει να έχει ήδη γίνει κατανοητό πως η κερατοπλαστική δεν αποτελεί τη «θεραπεία» του κερατόκωνου. Χρησιµοποιείται µόνο όταν έχουν εξαντληθεί οι άλλες µέθοδοι αντιµετώπισης, σαν εναλλακτική διόρθωση της όρασης. Πρέπει επίσης να επισηµάνουµε ότι ένα µόσχευµα κερατοειδούς έχει χρόνο ζωής περίπου 10 έως 15 έτη. Άρα είναι πιθανό να χρειαστούν περισσότερα από ένα µοσχεύµατα κατά τη διάρκεια της ζωής του ασθενούς. Εξετάζουµε τη βιωσιµότητα σε ένα επιτυχές µόσχευµα όχι µόνο από την όραση αλλά και από το ενδοθήλιο µετεγχειρητικά. Τα ενδοθηλιακά κύτταρα του δότη µπορούν να φωτογραφηθούν µε ειδικό µηχάνηµα έτσι ώστε σε ετήσια βάση να υπάρχει πρόγνωση για την βιωσιµότητα του µοσχεύµατος. Μερική µεταµόσχευση κερατοειδούς ( Lamellar keratoplasty) Στη µέθοδο αυτή χρησιµοποιείται το ανώτερο στρώµα ενός καρατοειδούς δότη, το οποίο τοποθετείται πάνω στον κερατοειδή του ασθενούς, στον οποίο πρώτα έχουµε εφαρµόσει laser καθοδηγούµενο από τοπογραφία, έτσι ώστε να γίνει όσο το δυνατόν διόρθωση στον κερατοειδή ασύµµετρων ανωµαλιών, σε συνδυασµό µε διασύνδεση Κολλαγόνου µε υπεριώδη ακτινοβολία και χρήση ριβοφλαβίνης (Collagen Cross linking), το οποίο εφαρµόζουµε και στους δύο κερατοειδείς µε στόχο τη µέγιστη σταθερόποίηση τους. 12