ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΔΥΟ ΟΜΟΕΙΔΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤΗΣ ΟΙΝΟΠΟΙΙΑΣ. FINANCIAL SITUATION ANALYSIS OF TWO OF A KIND BUSINESSES IN THE WINE MAKING FIELD. ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΜΑΡΙΝΗ ΣΟΦΙΑ Α.Μ. 14137 ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΜΠΡΙΝΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Επιθυμώ, να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες, στη καθηγήτρια μου κ. Δέσποινα Μπρίνη και επιβλέπουσα της πτυχιακής μου εργασίας για τη πολύτιμη βοήθεια που μου παρείχε και για την άριστη συνεργασία που είχαμε, καθ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης της παρούσας εργασίας. Επίσης, νιώθω την ανάγκη, να ευχαριστήσω την οικογένεια μου και ιδιαίτερα τους γονείς μου Νίκο και Φωτεινή, για την στήριξη που μου παρείχαν, όλα αυτά τα χρόνια, για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ιδιαίτερες ευχαριστίες, πρέπει να αποδώσω στο κ. Κωνσταντίνο Τσώλη ιδρυτή της εταιρείας «ΤΣΩΛΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Ε.Π.Ε.» και στο κ. Σωτήρη Καλογερόπουλο πρόεδρο του συνεταιρισμού «ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΝΕΣΤΩΡ» γα ι τη δυνατότητα που μου έδωσαν να συγκεντρώσω τα στοιχεία και τις πληροφορίες, που ήταν αναγκαίες, για την σύνταξη της εργασίας μου, η ολοκλήρωση της οποίας δεν θα ήταν εφικτή χωρίς τη συμπαράσταση τους. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω, όλους τους καθηγητές του τμήματος λογιστικής του ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ για τις πολύτιμες γνώσεις που μου προσέφεραν όλα αυτά τα χρόνια. 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1... 7 Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 7 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ... 7 1.2 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ... 8 1.3 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΡΑΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 10 1.4 ΤΥΠΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΡΑΣΙΩΝ... 11 1.5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΡΑΣΙΩΝ... 12 1.6 ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ... 13 1.7 ΕΓΧΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΙΝΟΥ... 15 1.8 ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΟΙΝΟΥ... 16 1.9 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΙΝΟΥ... 17 1.9.1 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΟΙΝΟΥ... 18 1.9.2 ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΟΙΝΟΥ... 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2... 20 ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ «ΝΕΣΤΩΡ»... 20 2.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ... 20 2.2 ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3... 24 ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ ΤΣΩΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Ε.Π.Ε.... 24 3.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ... 24 3.2 ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΤΣΩΛΗΣ ΚΩΝ. ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Ε.Π.Ε.... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4... 27 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ... 27 4.1 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ... 27 4.2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΑΝΑΛΥΤΩΝ... 27 4.3 ΕΙΔΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ... 28 4.3.1 ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΝΕΡΓΟΥΝΤΟΣ ΑΝΑΛΥΤΗ... 29 4.3.2 ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ... 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5... 30 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ... 30 2

5.1 ΓΕΝΙΚΑ... 30 5.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ... 30 5.2.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ... 31 5.2.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ... 31 5.2.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΜΙΑΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ... 32 5.2.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ... 32 5.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ... 33 5.3.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ... 33 5.3.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ... 34 5.3.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ. 34 5.3.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΠΑΓΙΩΝ... 35 5.3.5 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ... 36 5.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ... 36 5.4.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ... 37 5.4.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 37 5.4.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ... 38 5.5 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ... 38 5.5.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΣΧΕΣΕΩΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ (ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ)... 39 5.5.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝΤΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ... 39 5.5.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΠΑΓΙΩΝ ΠΡΟΣ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ 40 5.5.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΔΑΝΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ... 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6... 42 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ «ΝΕΣΤΩΡ»... 42 6.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ... 42 6.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ... 44 6.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ... 47 6.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ... 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7... 51 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ ΤΣΩΛΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Ε.Π.Ε.... 51 7.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ... 51 7.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ... 53 7.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ... 56 7.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ... 57 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8... 60 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΤΑΙΡΙΩΝ... 60 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 63 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 65 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 66 4

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα πτυχιακή εργασία επιδιώκει την χρηματοοικονομική ανάλυση δυο ελληνικών επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στο κλάδο της οινοποιίας, για την χρονική περίοδο 2007 2011. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι ο Αγροτικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός «ΝΕΣΤΩΡ» και ο Τσώλης Κων/νος Οινοποιητική Ε.Π.Ε. Με τον ορό χρηματοοικονομικές καταστάσεις εννοούμε τη μελέτη, την αξιοποίηση και την αξιολόγηση των στοιχείων των οικονομικών λογιστικών καταστάσεων του ισολογισμού, της κατάστασης αποτελεσμάτων χρήσης και του πίνακα διάθεσης κερδών. Οι οικονομικές καταστάσεις με τη βοήθεια των δεικτών παρέχουν σημαντικές πληροφορίες και δίνουν την πλήρη εικόνα της επιχείρησης. Τα στοιχεία αυτά, μπορούν να τα εκμεταλλεύονται μελλοντικοί επενδυτές, έναν αναγνώστης και διάφοροι ενδιαφερόμενοι για να διαπιστώσουν αν η πολιτική που ακολουθούν οι οικονομικές μονάδες είναι επικερδής και αποδοτικές, καθώς επίσης αν διαφαίνονται μελλοντικές της προοπτικές. Στόχος της εργασίας είναι η θεωρητική αρχικά προσέγγιση των εννοιών της ανάλυσης και των αριθμοδεικτών, ώστε να βοηθήσουμε τον αναγνώστη στην καλύτερη κατανόηση τους. Εν συνεχεία θα ασχοληθούμε με την ανάλυση και τη σύγκριση των δύο επιχειρήσεων, καταγράφοντας τις αδυναμίες και τις προοπτικές τους σε κάθε μια οικονομική μονάδα.. 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο της εργασίας είναι η κατανόηση, η μελέτη, η ανάλυση και η σύγκριση των οικονομικών λογιστικών καταστάσεων των επιχειρήσεων. Η χρηματοοικονομική ανάλυση θα υλοποιηθεί με τη χρήση των αριθμοδεικτών, οι οποίοι θα αλιεύσουν στοιχεία από τον ισολογισμό και την κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης των αντιστοιχών δημοσιευμένων ετών. Οι κυριότεροι και χρησιμότεροι αριθμοδείκτες της παρούσας εργασίας είναι οι δείκτες ρευστότητας, αποδοτικότητας, δραστηριότητας, κεφαλαιακής δομής και βιωσιμότητας. Ενώ η σύγκριση θα πραγματοποιηθεί μεταξύ δύο των επιχειρήσεων που λειτουργούν στον ίδιο κλάδο. Η διάθρωση της εργασίας έχει ως ακολούθως: Στο 1 O κεφάλαιο γίνεται αρχικά μια ιστορική αναδρομή του κρασιού στην Ελλάδα και στη συνεχεία παρουσιάζεται η διαδικασία παραγωγής, οι ποικιλίες, οι τύποι και οι κατηγορίες του οίνου. Ακολούθως, απεικονίζονται στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες για τις καλλιεργήσιμες ελληνικές εκτάσεις, την εγχώρια παραγωγή - αγορά και το εξωτερικό εμπόριο. Στο 2 O κεφάλαιο παρουσιάζονται γενικά στοιχεία του Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού «ΝΕΣΤΩΡ», καθώς και τα προϊόντα παραγωγής του. Στο 3 O κεφάλαιο παρουσιάζονται γενικές πληροφορίες της επιχείρησης Τσώλης Κων/νος Οινοποιητική Ε.Π.Ε., καθώς και τα προϊόντα με τα οποία δραστηριοποιείται στην αγορά. Το 4 O κεφάλαιο προσδιορίζεται η έννοια και τα είδη της χρηματοοικονομικής ανάλυσης, όπως και οι κατηγορίες των αναλυτών. Το 5 O κεφάλαιο περιλαμβάνει την έννοια, τη σημασία και την χρήση του κάθε αριθμοδείκτη. Αρχίζοντας από τους αριθμοδείκτες ρευστότητας, δραστηριότητας, αποδοτικότητας και τελειώνοντας στον αριθμοδείκτη κεφαλαιακής δομής και βιωσιμότητας. Το 6 O και το 7 O κεφάλαιο εμφανίζουν την οικονομική θέση των επιχειρήσεων, μέσω της επεξεργασίας των αριθμοδεικτών. Τέλος στο 8 O κεφάλαιο γίνεται σύγκριση των επιχειρήσεων, για το ποια οικονομική μονάδα βρίσκεται σε πιο πλεονεκτική θέση. 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Στον ελλαδικό χώρο, λόγω των ευνοϊκών κλιματολογικών συνθηκών αλλά και της σύστασης του εδάφους, η καλλιέργεια των αμπελώνων αρχίζει χιλιάδες έτη πριν, περίπου στα νεολιθικά χρόνια. Πολλοί αρχαίοι έλληνες είχαν αναφερθεί στον οίνο, όπως ο Όμηρος στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα, ο Πλάτωνας στο «Συμπόσιο» κ.α. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν και η οινική νομοθεσία της Θάσου, περί της προστασίας για την ποιότητα των οίνων της, όπου δήμευαν το κρασί των ξένων πλοίων που το μετέφεραν, καθώς πλησίαζαν κοντά στο λιμάνι της. Να μην ξεχάσουμε, τον σεβασμό και τη λατρεία των ανθρώπων, αλλά και των υπόλοιπων θεών προς το Διόνυσο, προστάτη του κρασιού. Ο θεός ταξίδευε σε διάφορα κράτη και πόλεις, μαθαίνοντας τους φιλόξενους κατοίκους της κάθε χώρας, πώς να καλλιεργούν τη γη με το αμπέλι, ώστε να δημιουργείται με τη συγκομιδή των καρπών του, το κρασί. Το κρασί τους πρόσφερε ευθυμία, κέφι, χαρά ξεχνώντας τις στεναχώριες και προβλήματα της καθημερινότητας τους. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι το δώρο των θέων προς αυτούς, ήταν το κρασί, γι αυτό προς τιμήν του Διόνυσου διοργανώνονταν λατρευτικές αμέτρητες γιορτές με έντονα τραγούδια, κραυγές, χορούς και άφθονο κρασί. Για πρώτη φορά, στο βυζάντιο παρατηρείται η αρχή της πτώσης της οινικής παραγωγής. Οι βυζαντινοί είχαν μεγάλη αγάπη για τον οίνο, απόδειξη ότι υπήρχαν αρκετές ποικιλίες κρασιών. Αξίζει να ειπωθεί, ότι εκείνη την εποχή, συναντάμε χώρους πώλησης κρασιού, τα ονομαζόμενα καπηλεία ή οινοπωλεία, όπου οι ιδιοκτήτες τους λέγονταν κάπηλοι, πιθανόν, γιατί το κρασί που πουλούσαν ήταν νοθευμένο. Στις αρχές του 11 ου αιώνα, ο αυτοκράτορας παρέχει ευνοϊκή εμπορική μεταχείριση στους Ρωμαίους με αποτέλεσμα να αρχίσει η σταδιακή πτώση της ελληνικής αμπελουργίας από τον ανταγωνισμό. Την ελληνική οινοποιεία διέσωσαν οι μοναχοί αναλαμβάνοντας το δύσκολο έργο της καλλιέργειας των αμπελώνων. Στην οθωμανική περίοδο, δυο ήταν οι κυρίες αιτίες συρρίκνωσης της ελληνικής αμπελουργικής δραστηριότητας, η οποία δεν έσβησε χάριν στο σημαντικό ρόλο που έπαιξαν τα μοναστήρια. Αρχικά οι θρησκευτικές 7

πεποιθήσεις των μουσουλμάνων που απαγόρευαν την οινοποσία και κατά δεύτερον οι υψηλοί φόροι υποτέλειας, όπου, όσοι από τους κατοίκους αρνήθηκαν να πληρώσουν, για εκδίκηση τους κατέστρεφαν τους αμπελώνες. Τέλος, με την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους δεν διαφοροποιήθηκε σημαντικά η αμπελουργία, αφού υπήρχε η έλλειψη των μηχανισμών και ο προγραμματισμός, για να αναπτυχθεί ένα υγιές εμπόριο στην οινοποιία. Θετικό ήταν ότι εμφανίστηκαν τα πρώτα μεγάλα οινοποιεία στα οποία ιδιοκτήτες τους, ήταν κυρίως Ευρωπαίοι. Επίσης, την εμφάνιση τους έκαναν και έλληνες οινολόγοι με σπουδές στη Γαλλία. Αργότερα, μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο, προστέθηκαν και άλλα προβλήματα για τον ελληνικό αμπελώνα, όπως η φυλλοξήρα (μια ασθένεια του κλήματος), η αστυφιλία και η μετανάστευση. Η ποιότητα και το όνομα του κρασιού, δεν ήταν καλό στις διεθνείς και στην εγχώρια αγορά, καλύπτοντας τις ανάγκες τους με φθηνό χύμα κρασί. Από το 1960 και μετά, αρχίζει ο εκσυγχρονισμός του κλάδου, με την ανάπτυξη μεγάλων οινοποιητικών συνεταιρισμών και εταιρειών. Επιπρόσθετα, πραγματοποιήθηκαν σπουδαίες επενδύσεις σε τεχνικές παραγωγής και σε εξοπλισμό, στρέφοντας τους οινοποιούς προς το εμφιαλωμένο κρασί. 1.2 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας που κάθε χρόνο αρχίζει η συγκομιδή των ώριμων σταφυλιών. Το σταφύλι συγκρατείται από το κοτσάνι και τις ρώγες. Στο κοτσάνι περιέχονται κυρίως τανίνες, ενώ οι ρώγες απαρτίζονται από τα κουκούτσια, το φλοιό και τη σάρκα. Όσο τα σταφύλια μεστώνουν αποκτούν γλυκύτητα αλλά και χρώμα. Ο τρύγος αρχίζει, όταν οι ρώγες του σταφυλιού αποκτήσουν το κατάλληλο άρωμα και χρώμα, καθώς και την σωστή αναλογία σε οξέα και σάκχαρα. Με ελέγχους από δείγματα σταφυλιών διαπιστώνεται η περίοδος που γίνεται ώριμο το σταφύλι. Όσο διαρκεί ο τρύγος, συλλέγονται με προσοχή τα σταφύλια, με τα χέρια και μεταφέρονται όσο πιο σύντομα γίνεται στο οινοποιείο, για να εξασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή ποιότητα στο κρασί. Στην οινοποίηση η μέθοδος που ακολουθείται είναι διαφορετική, για την παραγωγή των ερυθρών και των λεύκων κρασιών. Κατά την ερυθρή ή ροζέ οινοποίηση, τα σταφύλια φτάνοντας στο οινοποιείο, αδειάζονται σε σταφυλοδόχους και οδηγούνται στο εκραγιστήριο, όπου διαχωρίζονται οι ρώγες από τα κοτσάνια. Η σταφυλομάζα που δημιουργείται οδηγείται σε δεξαμενές ζύμωσης, σε θερμοκρασία ελεγχόμενη 26 30 C. Με την έναρξη της αλκοολικής ζύμωσης, το διοξείδιο του άνθρακα που απελευθερώνεται παράγει φυσαλίδες οι οποίες ανεβάζουν τα κουκούτσια και τις φλούδες (στέμφυλα) στην επιφάνεια της δεξαμενής. Στη συνέχεια ο μούστος (γλεύκος) 8

με τη βοήθεια αντλίας τραβιέται από το κάτω μέρος προς την κορυφή της δεξαμενής (ανακυκλώνεται), ώστε να χρωματιστεί από τις κατάλληλες ουσίες που εισχωρούν στο κρασί και ρυθμίζοντας τη διάρκεια της διαδικασίας που αποκαλείται εκχύλιση, έχουμε το χρώμα που επιθυμούμε. Μόλις ο γλεύκος αποκτήσει το χρώμα του, απομακρύνεται από τα στέμφυλα και μεταφέρεται σε άλλη δεξαμενή, όπου πιθανόν να γίνει μηλικογαλακτική ζύμωση. Στη ζύμωση αυτή, το μηλικό οξύ μεταβάλλεται σε γαλακτικό από τα βακτήρια, ώστε να βοηθήσει να μειωθεί η οξύτητα του κρασιού. Στη λευκή οινοποίηση, τα σταφύλια από τους σταφυλοδόχους κατευθύνονται στο εκραγιστήριο και εδώ γίνεται διαχωρισμός των κοτσανιών από τις ρόγες τους. Τα σταφύλια πιέζονται και ένα μέρος από το χυμό τους απελευθερώνεται. Ο σταφυλοπολτός οδηγείται στο πιεστήριο, όπου συμπιέζονται οι φλούδες για να καταλήξει να βγει ο καθαρός μούστος. Έπειτα ο γλεύκος μεταφέρεται σε δεξαμενή και ψήχεται στους 10 C μια νύχτα, για να κατακαθίσουν τα στερεά σωματίδια που αιωρούνται (απολάσπωση). Στη συνέχεια διοχετεύεται σε βαρέλια ή άλλη δεξαμενή για να γίνει η ζύμωση. Στην αλκοολική ζύμωση, οι ζυμομύκητες αντιδρούν με τα σάκχαρα του μούστου και παράγεται αλκοόλη, η θερμοκρασία δε πρέπει να είναι 18 C. Η διάρκεια της ζύμωσης κρατάει 8 έως 25 ημέρες. Μέτα τη ζύμωση μεταφέρεται σε δεξαμενές αποθήκευσης όπου γίνεται φιλτράρισμα για να καθαρίσει από τυχόν μικροοργανισμούς. Σε όλα τα κρασιά δεν εφαρμόζεται η διαδικασία της ωρίμανσης και της παλαίωσης τους. Ως ωρίμανση εννοούμε την παραμονή των οίνων σε βαρέλια αλλά και τη συνολική διενέργεια η οποία γίνεται, ενώ ως παλαίωση εννοούμε το συνολικό χρόνο που απαιτείται το κρασί να βρίσκεται στη φιάλη ώσπου να καταναλωθεί. Τα ελαφρά ερυθρά, τα λευκά και τα ροζέ κρασιά, κατά κανόνα καταναλώνονται σε μικρή ηλικία, προκειμένου να μας προσφέρουν τη φρεσκάδα, τη μυρωδιά των αρωμάτων τους αλλά και την ποικιλία της γεύση τους. Αντίθετα, τα κρασιά που απαιτείται να γίνει η παλαίωση τους είναι τα «μεγάλα» λευκά και περισσότερο από τα ερυθρά προκειμένου να μαλακώσει η οξύτητα τους και να μειωθούν οι τανίνες τους. Η παλαίωση του οίνου όταν πραγματοποιείται στο βαρέλι είναι οξειδωτική, ενώ στη φιάλη αναγωγική. Στην οξειδωτική παλαίωση το οξυγόνο εισχωρεί από τους ξύλινους πόρους του βαρελιού όπου διατελείτε αντίδραση με τις ουσίες του κρασιού και σε συνδυασμό με την ιδιότητα του ξύλου μας δίνει έντονα αρώματα και πλούσιες γεύσεις. Μετά την ωρίμανση και την παλαίωση του κρασιού πραγματοποιείται η εμφιάλωση του, είναι το τελευταίο στάδιο. Πριν όμως εμφιαλωθεί το κρασί, ψύχεται και φιλτράρεται για να απομονωθούν οι μικροοργανισμοί καθώς και να απομακρυνθούν οι ουσίες που προκαλούν το θόλωμα του. 9

1.3 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΡΑΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ένας παράγοντας που παίζει σημαντικό ρόλο για την παραγωγή του οίνου είναι και η ποικιλία του αμπελιού. Βέβαια, η ποιότητα του κρασιού εκτός από την ποικιλία εξαρτάται από τον ανθρώπινο παράγοντα, από το έδαφος της κάθε περιοχής και από το κλήμα. Στην Ελλάδα βρίσκουμε περίπου στις 300 ποικιλίες αμπελιού που είναι γηγενείς, όμως αυτές που καλλιεργούνται σήμερα είναι οι ακόλουθες: Ποικιλίες λευκών σταφυλιών Αγούμαστος Αθήρι Αηδάνι Αρακλινό Ασπρούδα Ασπροχιώτικο Ασύρτικο Αυγουλάτο Βαρδέα Βηλάνα Βιδιανό Βολίτσα Γαϊδουριά Γουστολίδι Δαφνί Ζουμιάτικο Κακοτρύγης Κατσανό Κοντοκλάδι Μαλαγουζιά Μαλουκάτο Μονεμβασιά Μοσχάτο Σάμου Μοσχάτο Λευκό Μοσχάτο Αλεξανδρείας Μπατίκι Ντεμπίνα Παύλος Πετρουλιανός Πλυτό Ροδίτης ποικιλίες κόκκινων σταφυλιών Αγιαννιώτικο Αγιωργίτικο Αηδάνι μαύρο Αυγουστιάτης Βερτζαμί Βοϊδόματο Γαλανό Δημινίτης Ζαλοβίτικο Θειακό Θράψα Κολλινιάτικο Κολινδρινό Κοτσιφάλι Κρασάτο Λαδικινό Λιάτικο Λημνιό Μαντηλαριά Μαυράθηρο Μαυράκι Μαυροδάφνη Μαύρο μεσενικόλα Μοσχάτο Αμβούργου Μοσχοφίλερο Νεγκόσκα Ξινόμαυρο Σταυρωτό Παμίτι Πατρινό Πετροκόριθο Πρεκνιάρικο 10

Ροκανιάρης Ρομπόλα Σαββατιανό Τσαούσι Ρωμέικο Σμυρνέικο Σταυροχιώτικο Συκιώτης Τσαρδάνα Φειδιά Φωκιανό 1.4 ΤΥΠΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΡΑΣΙΩΝ Τα κρασιά διακρίνονται σε διάφορους τύπους ανάλογα με το χρώμα τους, την περιεκτικότητα τους σε σάκχαρα και την περιεκτικότητα τους σε διοξείδιο του άνθρακα. Πρώτο κριτήριο, ανάλογα με το χρώμα. Το χρώμα του οίνου εξαρτάται τόσο από την ποικιλία του αμπελιού, όσο και από τη μέθοδο της οινοποίησης. Τα κρασιά διακρίνονται σε: Λευκά Ροζέ Ερυθρά Δεύτερο κριτήριο, ανάλογα με τη γλυκύτητα τους δηλαδή τη περιεκτικότητα τους σε σάκχαρα. Η γλυκύτητα του οίνου πετυχαίνεται όταν σταματήσει η αλκοολική ζύμωση και τα σάκχαρα παραμένουν αζύμωτα. Η αλκοολική ζύμωση μπορεί να διακοπεί με φυσικό αλλά και με τεχνητό τρόπο, προσθέτοντας αλκοόλη. Τα κρασιά διακρίνονται σε: Ξηρά Ημίξηρα Γλυκά Ημίγλυκα Τρίτο κριτήριο, ανάλογα με τη περιεκτικότητα τους σε διοξείδιο του άνθρακα. Το αέριο παράγεται κατά την αλκοολική ζύμωση και παραμένει φυσικά στο κρασί ή μπορεί να προστεθεί τεχνητά. Τα κρασιά διακρίνονται σε: Ήσυχα Αφρώδη Ημιαφρώδη 11

1.5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΡΑΣΙΩΝ Τα χαρακτηριστικά του κρασιού εξαρτώνται από το είδος του σταφυλιού από όπου προέρχεται, από την περιοχή όπου έγινε η καλλιέργεια, από την μέθοδο οινοποίησης και από τον τρόπο παλαίωσης του. Για το λόγο αυτό, ο νομοθέτης έχει θεσπίσει τους τύπους που αναφερθήκαν παραπάνω και τις κατηγορίες των κρασιών που επιτρέπουν στον αγοραστή να τα αναγνωρίζει καλύτερα. Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία την οποία ασπάζεται και η ελληνική κατατάσσουν τους οίνους στις εξής δύο κατηγορίες: σε οίνους Ονομασίας Προέλευσης και σε Επιτραπέζιους. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ Σύμφωνα, με την οινική Νομοθεσία της Ελλάδας ως Ονομασία Προέλευσης νοείται το τοπωνύμιο μιας συγκεκριμένης περιοχής, το οποίο χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει το προϊόν που παράγεται αποκλειστικά σε αυτή. Για τα κρασιά μιας περιοχής οι κυριότεροι όροι που τα καθορίζουν είναι: Η ζώνη παραγωγής του κρασιού Η σύνθεση της ποικιλίας του αμπελιού Οι τεχνικές της καλλιέργειας Οι μέθοδοι οινοποίησης Ο ελάχιστος αλκοολικός τίτλος Η απόδοση των στρεμμάτων Οι οίνοι Ονομασίας Προέλευσης διακρίνονται σε οίνους Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας ( Ο.Π.Α.Π ) και σε οίνους Ονομασίας Προέλευσης Ελεγχόμενης ( Ο.Π.Ε ). Οίνοι Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας Πρόκειται για κρασιά υψηλής ποιότητας, που έρχονται από συγκεκριμένες περιοχές, ποικιλίες αμπελιών και μεθόδους παραγωγής. Τα κρασιά αυτής της κατηγορίας φέρουν στο λαιμό της φιάλης, ταινία αριθμημένη και κόκκινη. Οίνοι Ονομασίας Προέλευσης Ελεγχόμενης Πρόκειται για κρασιά γλυκύς ποιότητας που προέρχονται από συγκεκριμένες τοποθεσίες και ποικιλίες αμπελιών. Τα κρασιά αυτής της κατηγορίας φέρουν στο λαιμό της φιάλης, ταινία αριθμημένη και μπλε. 12

ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟΙ ΟΙΝΟΙ Οι Επιτραπέζιοι οίνοι προέρχονται από αγροτικές τοποθεσίες που οι ποικιλίες σταφυλιού που καλλιεργούνται, οι κλιματολογικές συνθήκες και το έδαφος δεν εγκρίνονται ως κατάλληλες για την παραγωγή οίνων Ονομασίας Προέλευσης. Τα κρασιά αυτά διαχωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: σε Τοπικούς Οίνους, σε κρασιά Μάρκας και σε κρασιά με Ονομασία κατά Παράδοση. Τοπικοί οίνοι Σε αυτή την κ ατηγορία, η παραγ ωγή των κ ρασιών γνεται ί σε συγκεκριμένα μεμονωμένα διαμερίσματα και κυκλοφορούν στην αγορά με τη γεωγραφική ένδειξη προέλευσης τους π.χ. Πελοποννησιακός Τοπικός Οίνος. Ονομασία κατά παράδοση Τα κρασιά φέρουν αυτή την ονομασία, διότι η παραγωγή τους γίνεται με τους παραδοσιακούς τρόπους του συγκεκριμένου γεωγραφικού χώρου π.χ. η Βερντέα ένα Ζακυνθινό λευκό κρασί με γλυκιά γείσο. Κρασιά Μάρκας Σε αυτή την κατηγορία, υπάρχουν όλα τα υπόλοιπα εμφιαλωμένα κρασιά που κυκλοφορούν στο εμπόριο με διαφορές ονομασίες εμπορικές. Σημαντικό ρόλογια την παραγωγήαυτών των κρασιών παίζει η τέχνη του κάθε οινοποιού, η τεχνολογία και η αυστηρότητα των ποιοτικών ελέγχων. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Μόνο οι Τυπικοί Οίνοι και τα κρασιά Ονομασίας Προέλευσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ένδειξη Αρχοντικό, Βίλα, Αμπελώνας, Κτήμα, Πύργος, Μοναστήρι εφ όσον η παραγωγή και η οινοποίηση των κρασιών πραγματοποιούνται στον ίδιο χώρο. 1.6 ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Το μέγεθος της οινοπαραγωγής είναι στενά συνδεμένο και με την καλλιεργήσιμη έκταση γης των αμπελιών, παρουσιάζοντας εξαιρετικό ενδιαφέρον οι μεταβολές των ελληνικών αμπελοεκτάσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, παρουσιάζονται παρακάτω στον Πίνακα 1 οι εκτάσεις αμπελώνων, για τα οινικά χρονικά διαστήματα 2006-2007, 2007-2008, 2008-2009, 2009-2010 και 2010-2011. 13

Η συνολική χρησιμοποιημένη καλλιεργήσιμη γη την εξεταζόμενη πενταετία 2007-2011 δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες μεταβολές. Η νεότερη συνολική περίοδος 2010-2011 εμφανίζει μικρές μειώσεις σε σχέση με τις άλλες χρονικές περιόδους, κατά 0,8% το 2009-2010, 4% το 2008-2009, 5,2% το 2007-2008 και 3,7% το 2006-2007. Η περιφέρεια με τις μεγαλύτερες αμπελοεκτάσεις την ερευνητική πενταετία ήταν η Πελοπόννησος, ακολουθεί η Δυτική Ελλάδα και έπεται η Στερεά Ελλάδα με την Κρήτη, όπου τα δύο τελευταία χρόνια η Κρήτη αύξησε το μερίδιο της σε σχέση με την Στερεά Ελλάδα. Ενδεικτικά, την περίοδο 2010-2011, η Πελοπόννησος κάλυψε το 17,4% των συνολικών αμπελοεκτάσεων και η Δυτική Ελλάδα το 13,5% του συνόλου. Το διάστημα 2010-2011 οι περιφέρειες που αύξησαν τις εκτάσεις τους σε σχέση με το προηγούμενο ήταν της Ηπείρου κατά 0,5%, της Θεσσαλίας κατά 1,6% και της Δυτικής Μακεδονίας κατά 0,8%. Τέλος, η καλύτερη συνολική καλλιεργήσιμη έκταση υπήρξε το χρονικό διάστημα 2007-2008. Πίνακας 1 : Απογραφή αμπελουργικών εκτάσεων ανά περιφέρεια (2006-2011) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010 2010-2011 ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 2.456,53 2.502,51 2.176,76 1.976,00 1.976,66 - ΘΡΑΚΗΣ Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 4.567,81 5.009,43 4.945,20 4.810,86 4.789,26 Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 2.557,14 2.639,59 2.653,09 2.633,90 2.653,40 ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 3.320,44 4.308,05 4.396,50 4.303,00 4.371,02 ΗΠΕΙΡΟΥ 748,25 666,62 696,09 694,36 697,36 ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 3.039,93 2.935,15 2.933,40 2.690,50 2.645,90 ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑΣ 11.093,27 9.503,09 9.380,11 9.115,07 9.110,67 ΣΤΕΡ. ΕΛΛΑΔΑΣ 8.161,45 8.441,28 8.104,40 7.789,70 7.550,70 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 12.152,02 12.161,79 12.012,20 11.817,76 11.722,30 ΑΤΤΙΚΗΣ 6.216,00 7.257,67 7.207,80 6.994,70 6.970,20 ΒΟΡΕΙΟΥ 3.140,80 3.135,74 3.155,95 3.046,95 3.042,15 ΑΙΓΑΙΟΥ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 4.330,34 4.406,44 4.397,50 4.162,40 4.031,27 ΚΡΗΤΗΣ 8.123,50 8.042,78 8.030,45 7.816,20 7.772,10 ΣΥΝΟΛΟ 69.907,48 71.010,14 70.089,45 67.851,40 67.332,99 ΠΗΓΗ : Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Επιφάνειες σε εκτάρια (ha) 14

1.7 ΕΓΧΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΙΝΟΥ Η απογραφή της εγχώριας συνολικής παραγωγής ολοκληρώνεται κάθε τέλος της οινικής περιόδου, δηλαδή την 31 η Αυγούστου κάθε έτους όπου περιλαμβάνει την οινοπαραγωγή των οργανωμένων οινοποιείων. Με βάσει τα δεδομένα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στο πίνακα 2 παρουσιάζεται ο συνολικός παραγόμενος όγκος του οίνου και οι ποσοστιαίες μεταβολές του. Με δεδομένο, ότι η παραγωγή του κρασιού συνδέεται στενά με την καλλιέργεια των αμπελιών υπάρχουν απροσδόκητοι παράγοντες που την επηρεάζουν, όπως ο ανθρώπινος παράγοντας, οι καιρικές συνθήκες κ.α. Συνεπώς, το πιο αντικειμενικό είναι να γίνεται η σύγκριση των μέσων όρων ανά πενταετία, ώστε να μετριάζονται οι διακυμάνσεις των μεταβολών τους. Ο μέσος όρος μέσα στην πενταετία της ετήσιας εγχώριας παραγωγής του οίνου διαμορφώθηκε στις 3526,8 χιλ. HL. Αναλυτικότερα, την πενταετία 2007-2011, η συνολική παραγωγή κινείται σε πτωτική τροχιά, με εξαίρεση την αμπελοοινική περίοδο 2008-2009 που καταγράφεται άνοδος σε 3869 χιλ. HL. Το χρονικό διάστημα 2006-2007 έως 2007-2008 παρατηρείται μια μείωση της τάξης του 10,9%, το 2007-2008 έως 2008-2009 επήλθε αυξήση κατά 10,2%, το 2008-2009 έως 2009-2010 συνεχίζει η παραγωγή να μειώνεται σε 13% και το 2009-2010 έως 2010-2011 κατά 12,4%. Πίνακας 2 : Εγχωρία παραγωγή οίνου ( 2006-2011) Αμπελοοινική περίοδος Συνολικός όγκος οίνων (HL) Ποσοστιαίες μεταβολές % 2006-2007 3938 2007-2008 3511-10,9 2008-2009 3869 +10,2 2009-2010 3366-13 2010-2011 2950-12,4 ΠΗΓΗ : Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ποσότητα σε χιλ. HL 15

Η διαμόρφωση της συνολικής εγχώριας παραγωγής του οίνου, όπως διακρίνεται και παρακάτω στο διάγραμμα 1, για τις οινικές περιόδους 2006 2011 δεν έπεται από πορεία σταθερή. Σε γενικές γραμμές επικρατεί φθίνουσα τροχιά, με τη παραγωγή να υφίσταται μειώση κατά μέσο όρο 6,5 % ετησίως. 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Διάγραμμα 1 : Διαμόρφωση εγχώριας συνολικής παραγωγής οίνου 3938 3511 3869 3366 2006-2007 2007-2008 2008-2009 2009-2010 2010-2011 2950 ΠΗΓΗ : Υπουργειό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ποσότητα σε χιλ. HL 1.8 ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΟΙΝΟΥ Σύμφωνα με τα δεδομένα του Οριστικού Ισοζυγίου Παραγωγής Οίνου της Κεντρικής Συνεταιριστικής Ένωσης Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΚΕΟΣΟΕ) θα υπολογιστεί η εγχώρια κατανάλωση οίνου, της οποίας η εξέλιξη παρουσιάζεται στο παρακάτω Πίνακα 3. Τα στοιχεία αναφέρονται στις αμπελοοινικές περιόδους, από την 1 η Σεπτεμβρίου έως το επόμενο έτος την 31 η Αυγούστου. Στη χώρα μας, η κατανάλωση του οίνου παρουσιάζει ανά έτος μικρές αυξομειώσεις, οι οποίες στην ουσία δεν μεταβάλλουν το συνολικό της μέγεθος. Την πενταετία 2007 έως 2011 η εγχώρια κατανάλωση κρασιού όπως προκύπτει με βάσει τα στοιχεία του πίνακα 3, παρουσιάζει ελάχιστη μειώση με ετήσιο μέσο ρυθμό 0,24% και διαμορφώθηκε σε 3.147,8 χιλιάδες HL κατά μέσο όρο. Ειδικότερα, την αμπελοοινική περίοδο 2006/07 η συνολική κατανάλωση οίνου είχε διαμορφωθεί σε 3.219 χιλ. HL. Το 2007/08 σχηματίστηκε σε 3.188 χιλ. HL και μειώθηκε σε σχέση με τη προηγούμενη 2006/07 κατά 0,96%. Το 16

2008/09 υπήρξε μειώση της τάξης 8,22% και διαμορφώθηκε σε 2.926 χιλ. HL. Το οινικό διάστημα 2009/10 η εγχώρια ποσότητα κατανάλωσης οίνου είχε τροχιά ανάκαμψης σε 3.248 χιλ. HL, με αύξηση κατά 11%. Ενώ τη περίοδο 2010/11 η εγχώρια χρήση του οίνου υποχώρησε φτάνοντας τα 3.158 χιλ. HL, με τη μειώση να αγγίζει το 2,77%. Σχετικά με την κατανάλωση οίνου ανά κάτοικο στην Ελλάδα, παρατηρείται ότι ο μέσος όρος την πενταετία 2007-2011 ήταν 29,98 λίτρα/κάτοικο, ενώ η μέση τιμή της εγχώριας κατανάλωσης οίνου ανά καταναλωτή το ίδιο χρονικό διάστημα ανήρθε σε 41.97 λίτρα/καταναλωτή. ΠΙΝΑΚΑΣ 3 : Κατανάλωση οίνου στην Ελλάδα Έτη Ποσότητα σε χιλ. HL Ανά κάτοικο Ανά καταναλωτή Ποσοστιαία μεταβολή % 2006/07 3.219 30,66 42,92 2007/08 3.188 30,36 42,51-0,96 2008/09 2.926 27,87 39,01-8,22 2009/10 3.248 30,93 43,31 +11 2010/11 3.158 30,08 42,11-2,77 Πληθυσμός : ανά κάτοικο 10.500.000, ανά καταναλωτή 7.500.000 Πηγή : ΚΕΟΣΟΕ 1.9 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΙΝΟΥ Με βάση τα δεδομένα της Κεντρικής Συνεταιριστικής Ένωσης Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΚΕΟΣΟΕ) για την χρονική περίοδο 2007-2011, ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξέλιξη για τις εισαγωγές και εξαγωγές του οίνου στην Ελλάδα. Τα στοιχεία στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται σε ημερολογιακά έτη, ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται διαφορές με τα ισοζύγια παραγωγής οίνου τα οποία παρουσιάζονται σε οινικές περιόδους. 17

1.9.1 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΟΙΝΟΥ Η Ελλάδα είναι μια μεγάλη οινοπαραγωγική χώρα με μακραίωνη ιστορία και παράδοση. Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός του κλάδου της οινοποιίας οδήγησαν ώστε να υπάρχει επάρκεια στην αγορά και η εισαγωγική εισχώρηση να παραμένει σε χαμηλότερα επίπεδα. Με βάση τα στοιχεία της Κεντρικής Συνεταιριστικής Ένωσης Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΚΕΟΣΟΕ), τα οποία εμφανίζονται στο πίνακα 4, η διαμόρφωση των εισαγωγών παρουσιάζει αυξομειώσεις, ως προς την ποσότητα παρατηρείται μια ασαφής τάση. Σημαντική αύξηση υπήρξε το 2008 για την πενταετία 2007-2011, με τη συνολική ποσότητα των εισαγωγών να ανέρχεται σε 234.430 HL και την συνολική αξία να διαμορφώνεται σε 36.698.633 ευρώ. Τη συγκεκριμένη πενταετία, ο μέσος όρος των ποσοτήτων από τις εισαγωγές διαμορφώθηκε σε 179.635,4 HL. Όπως διακρίνεται και στον πίνακα 4, οι χώρες της Ε.Ε για τα έτη 2007-2011 κάλυψαν το 97,5% της εισαγόμενης ποσότητας του οίνου, ενώ οι τρίτες χώρες κατέλαβαν μόλις το 2,5% των συνολικών εισαγωγών, με κυριότερους προμηθευτές την Ιταλία και την Γαλλία. ΠΙΝΑΚΑΣ 4 : Εισαγωγές οίνου 2007-2011 Έτη Χώρες Ε.Ε Τρίτες χώρες Σύνολο Σε HL Σε αξία Σε HL Σε αξία Σε HL Σε αξία 2007 186.081 31.371.255 4.450 1.469.208 190.531 32.840.463 2008 229.664 35.119.765 4.766 1.578.868 234.430 36.698.633 2009 158.040 27.511.141 4.879 2.185.903 162.919 29.697.044 2010 101.950 22.554.745 5.408 1.911.486 107.358 24.466.231 2011 199.837 24.788.713 3.102 1.790.492 202.939 25.977.205 Πηγή : ΚΕΟΣΟΕ 18

1.9.2 ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΟΙΝΟΥ Οι εξαγωγές του οίνου παρουσίασαν σημαντικές διακυμάνσεις την χρονική περίοδο 2007-2011, ωστόσο σε γενικές γραμμές εμφανίζουν αυξητικές τάσεις. Συνολικά την συγκεκριμένη περίοδο, οι εξαγωγικές ποσότητες οίνου αυξήθηκαν με ετήσιο μέσο ρυθμό 2% και η μέση ετήσια ποσότητα διαμορφώθηκε σε 327.312,8 HL. Αξιόλογη εξαγωγική αύξηση παρατηρήθηκε το 2010, όπου η συνολική ποσότητα των εξαγωγών κυμάνθηκε σε 385.668 HL, ενώ αντίστοιχα η συνολική αξία σημείωσε τη μεγαλύτερη άνοδο το 2011 όπου ανήρθε το χρηματικό ποσό σε 62.209.806 ευρώ. Εξετάζοντας αναλυτικότερα τις εξαγωγικές ποσότητες του οίνου, την περίοδο 2008 διαπιστώνουμε μια μείωση της τάξης κατά 20,6% και η ποσότητα διαμορφώθηκε σε 268.755 HL σε σχέση με το 2007. Το 2009 σημειώνεται αύξηση κατά 13,1% και σχηματίστηκε σε 304.060 HL.Το επόμενο έτος 2010 υπήρξε περαιτέρω ανάκαμψη σε 385.668 HL, με αύξηση κατά 26,8%. Τον τελευταίο εξετάσιμο χρόνο 2011, διαγράφεται μια μείωση σε 339.492 HL και η ποσοστιαία μεταβολή ελαττώνεται κατά 12%. Συμφώνα με τα στοιχεία του ΚΕΟΣΟΕ στον πίνακα 5, οι χώρες της Ε.Ε. καλύπτουν το 85,4% των συνολικών εξαγωγών, ενώ αντίστοιχα οι τρίτες χώρες καταλαμβάνουν το 14,6% των συνολικών εξαγώγιμων ποσοτήτων. Τον κυριότερο προορισμό για τους ελληνικούς οίνους αποτελεί η Γερμανία λόγο των Ελλήνων μεταναστών καθώς και των Ελληνικών εστιατορίων που λειτουργούν στη Γερμανική χώρα. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 : Εξαγωγές οίνου 2007-2011 Έτη Χώρες Ε.Ε Τρίτες χώρες Σύνολο Σε HL Σε αξία Σε HL Σε αξία Σε HL Σε αξία 2007 284.194 44.233.104 54.395 13.239.882 338.589 57.472.986 2008 220.605 42.879.498 48.150 12.730.370 268.755 55.609.868 2009 266.388 46.752.653 37.672 11.086.691 304.060 57.839.344 2010 332.257 44.972.544 53.411 12.901.771 385.668 57.874.315 2011 294.507 47.838.271 44.985 14.371.535 339.492 62.209.806 Πηγή : ΚΕΟΣΟΕ 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ «ΝΕΣΤΩΡ» 2.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Ο Αγροτικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός ο «ΝΕΣΤΩΡ» ιδρύθηκε το 1954, σκοπός του οποίου είναι η συλλογή, η οινοποίηση, η τυποποίηση και η διάθεση στην αγορά της παραγωγής των σταφυλιών του Νομού Μεσσηνίας. Σήμερα, η οινοποιητική μονάδα αριθμεί σχεδόν 800 αμπελουργούς μέλη από τις περιοχές κυρίως της Τριφυλίας και της Πυλίας. Διοικείται από 7μελες Διοικητικό Συμβούλιο με Πρόεδρο από το 2006 τον κ. Σωτήριο Καλογερόπουλο, στόχος του οποίου είναι η στήριξη των αμπελουργών, η σταδιακή αναβάθμιση του οινοποιητικού συνεταιρισμού και άνοιγμα στις διεθνείς αγορές. Το οινοποιείο χτίσθηκε το 1993 και βρίσκεται λίγαμέτρα από τον κεντρικό δρόμο, στον Πύργο Τριφυλίας του Νομού Μεσσηνίας. Το οινοποιείο δεσπόζει μέσα σ ένα πανέμορφο περιβάλλον, με υπεροχή θέα το Ιόνιο και περιβάλλεται από ελαιώνες και αμπέλια. Το όνομα και το λογότυπο του οινοποιείου είναι τιμητικός τίτλος για το Βασιλιά της Πύλου, Νέστορα. Το λογότυπο του οινοποιείου περιλαμβάνει το κεφάλι του Γρύπα, το οποίο βρέθηκε σε τοιχογραφία στα ανάκτορα του Βασιλιά Νέστορα και βρίσκεται σε απόσταση μόλις 6 χιλιομέτρων από τη οινοποιητική μονάδα. Η παραγωγή των κρασιών πραγματοποιείται σε ένα πλήρως εξοπλισμένο κτίριο, με σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό αλλά και με σύγχρονες μεθόδους οινοποίησης, με σκοπό την υψηλή ποιότητα της παραγωγής του οίνου. Η οινοποιητική μονάδα διαθέτει ξεχωριστούς χώρους 20

οινοποίησης, ωρίμανσης και υπόγειους κλιματιζόμενους χώρους παλαίωσης, με δυνατότητα παραγωγής και αποθήκευσης 10.000 τόνους οίνου. 2.2 ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ Αβαρίνο Ροδίτης Είναι οίνος λευκός ξηρός, από ποικιλίες ροδίτης του κλώνου Τουρκοπούλα και έχει ανοιχτό κίτρινο χρώμα με νύξεις πράσινου. Φρουτώδη αρώματα ( ανανά, αχλάδι, γκρέιπφρουτ, μήλο, μπανάνα) με ισορροπημένη οξύτητα και δροσερή επίγευση. Νέστωρ Λευκός Είναι οίνος λευκός ξηρός, από ποικιλίες ροδίτη φιλέρι και ugni blanc. Έχει λευκοκίτρινο χρώμα με διακριτικό άρωμα πράσινων φρούτων και είναι νευρώδες με λεμονάτη επίγευση. 21

Grenanche Blanc Είναι οίνος λευκός ξηρός, από την ποικιλία grenache blanc. Έχει ανοιχτό λεμονί χρώμα με αρώματα λίτσι, ροδάκινου, μάνγκο και νότες λάιμ. Επιπλέον έχει μέτρια και μακριά οξύτητα και έχει ευχάριστη επίγευση. Chardonnay Είναι οίνος λευκός ξηρός, από την ποικιλία chardonnay. Έχει χρυσαφί αποχρώσεις με φρουτώδη πλούσια αρώματα και ισορροπημένη γεύση. Νέστωρ Ερυθρός Είναι οίνος ερυθρός ξηρός, από ποικιλίες grenache rouge και φωκιανό. Έχει λαμπερό κόκκινο χρώμα με αρώματα κόκκινων φρούτων, στρογγυλό και ισορροπημένο. 22

Cabernet Είναι οίνος ερυθρός ξηρός, από ποικιλίες cabernet sauvignon και cabernet frame. Έχει βαθυκόκκινο χρώμα με πλούσια αρώματα βανίλιας και φρούτων του δάσους. Είναι στρογγυλό με καλή επίγευση. Merlot Είναι οίνος ερυθρός ξηρός, από την ποικιλία merlot. Έχει βαθυκόκκινο χρώμα με πλούσια αρώματα βανίλιας και φρούτων του δάσους. Είναι στρογγυλό με καλή επίγευση. Fileri Είναι οίνος λευκός ξηρός, από την ποικιλία φιλέρι. Έχει λαμπερό λευκοκίτρινο χρώμα με πλούσια αρώματα λεμονανθών, τριαντάφυλλου και τροπικών φρούτων, με καλή επίγευση. 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ ΤΣΩΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Ε.Π.Ε. 3.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Ο Τσώλης Κωνσταντίνος Οινοποιητική Ε.Π.Ε. δημιουργήθηκε το 1994 και βρίσκεται στο Μουζάκι Μεσσηνίας, σε υψόμετρο περίπου 500 μέτρων στους πρόποδες του Όρους Αιγάλεω. Το οινοποιείο διαθέτει ιδιόκτητους αμπελώνες, όπου με εξαιρετική φροντίδα και συνεχείς πειραματισμούς στοχεύει στην αρτιότερη ποιοτικά παραγωγή των κρασιών του. Η καλλιεργητική μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι η κλασσική και ενδεδειγμένη με την αμπελοκαλλιέργεια. Το έδαφος είναι κυρίως ασβεστολιθικό, με μικρά υδατικά αποθέματα και σε συνδυασμό με τις ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, επιδέχεται όλες τις ευεργετικές της επιδράσεις που δημιουργούν σταφύλια υψηλής ποιότητας. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις βρίσκονται σε αρμονία με το περιβάλλον και απαρτίζονται από ένα ενοποιημένο συγκρότημα με σύγχρονο εξοπλισμό, που διαθέτει χώρους επεξεργασίας, κλιματιζόμενη κάβα καθώς και χώρο όπου η θερμοκρασία ελέγχεται για την φύλαξη των εμφιαλωμένων οίνων. Επιδίωξη των ανθρώπων της οινοποιητικής μονάδας είναι η συνεχείς βελτίωση της ποιότητα και οι υψηλές υπηρεσίες με σεβασμό στην ιστορία και την παράδοση της περιοχής, καθώς επίσης η αναγνωρισιμότητα των προϊόντων της και η αύξηση του μεριδίου της στην αγορά. 24

3.2 ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΤΣΩΛΗΣ ΚΩΝ. ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Ε.Π.Ε. Κτήμα Φτελιάς Είναι οίνος ερυθρός ξηρός, από τις ποικιλίες cabernet sauvignon, grenache rouge και merlot. Έχει κόκκινο ζωηρό χρώμα με απαλές πορτοκαλιές ανταύγειες. Με αρώματα από ξύλο, πιπέρι και ζωικές νύξεις, με απολαυστική επίγευση. Anny s Animus Merlot Είναι οίνος ερυθρός ξηρός, από την ποικιλία merlot. Έχει κόκκινο χρώμα με αρώματα από δαμάσκηνο, βότανα, νυχτολούλουδα και γλυκές βαρελάτες νύξεις, με καλή επίγευση. Anny s Animus Cabernet Sauvignon 25

Είναι οίνος ερυθρός ξηρός, από την ποικιλία cabernet sauvignon. Έχει λαμπερό κερασί σκούρο χρώμα με αρώματα από πιπέρι, κόκκινα φρούτα και πράσινη πιπέρια, με μεγάλη επίγευση. Αμπέλου γης Tempranillo Cabernet Είναι οίνος ερυθρός ξηρός, από τις ποικιλίες tempranillo και cabernet. Έχει βαθύ ερυθρό χρώμα με αρώματα από κόκκινα φρούτα του δάσους και μαρμελάδας δαμάσκηνου, με καλή επίγευση. Αμπέλου γης Chardonnay Είναι οίνος λευκός ξηρός, από τις ποικιλίες ροδίτη και chardonnay. Έχει ανοικτό κίτρινο χρώμα με ελαφριές πράσινες ανταύγειες. Αρώματα από κίτρινα φρούτα όπως ανανάς, βερίκοκο και κυδώνι, με καλή επίγευση. 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 4.1 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Χρηματοοικονομική ανάλυση ονομάζεται η αξιοποίηση, η μελέτη, η διερεύνηση και η αξιολόγηση των δεδομένων τα οποία λαμβάνουμε από τις οικονομικές καταστάσεις των επιχειρήσεων, δηλαδή στοιχεία που απεικονίζονται σε πίνακες και συνοψίζουν τη δραστηριότητα της επιχείρησης την προηγούμενη χρήση, καθώς επίσης προβάλλουν και τις προοπτικές της για το προσεχές μέλλον. Οι κυριότερες λογιστικές καταστάσεις είναι: Ο ισολογισμός Η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης Ο πίνακας διάθεσης κερδών Προσάρτημα Έκθεση ελεγκτών Σκοπός της ανάλυσης των λογιστικών ή οικονομικών καταστάσεων είναι ο προσδιορισμός των αδυνατών αλλά και των δυνατών σημείων της οικονομικής μονάδας, για τη διευκόλυνση στη λήψη σημαντικών αποφάσεων, καθώς και για να διαπιστωθεί κατά πόσο είναι βιώσιμη και επικερδής. 4.2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΑΝΑΛΥΤΩΝ Ανάλογα ποιος διεξάγει τη χρηματοοικονομική ανάλυση αλλά και τι σκοπούς επιδιώκει, οι ενδιαφερόμενοι αναλυτές αλλά και όλοι όσοι αξιοποιούν την ανάλυση των λογιστικών καταστάσεων, διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: Επενδύτες Μέτοχοι: Οι επενδύτες είναι συνήθως και οι μέτοχοι της οικονομικής μονάδας. Ενδιαφέρονται για τη δραστηριότητα, την κεφαλαιακή διάρθρωση, την οικονομική κατάσταση και την κερδοφόρα δυναμικότητα της επιχείρησης. Διοίκηση της επιχείρησης: Το σημαντικότερο εργαλείο της διοίκησης αποτελούν τα στοιχεία από την οικονομική ανάλυση της επιχείρησης. Προκειμένου να πάρει λειτουργικές, χρηματοοικονομικές ή επενδυτικές αποφάσεις, καθώς και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για 27

την αποφυγή δυσμενών συνθηκών, τα οποία ενδέχεται να συμβούν στο άμεσο μέλλον. Δανειστές της επιχείρησης: Οι δανειστές είναι όλοι όσοι δανείζουν την επιχείρηση με οποιαδήποτε μορφή. Οι πιστωτές δίνουν μεγάλο βάρος στη πραγματική αξία των περιουσιακών στοιχείων της οικονομικής μονάδας. Τους βραχυχρόνιους δανειστές ενδιαφέρει η ταχύτητα κυκλοφορίας και ο βαθμός ρευστότητας των κυκλοφορούντων στοιχείων της επιχείρησης, ενώ αντίθετα τους μακροχρόνιους δανειστές ενδιαφέρουν οι ασφαλείς προβλέψεις των μελλοντικών κεφαλαίων και ταμειακών εισροών της επιχείρησης. Ελεγκτές λογιστικών καταστάσεων: Σκοπός των ελεγκτών είναι ο εντοπισμός εκούσιων ή μη σφαλμάτων, τα οποία αλλοιώνουν την εικόνα και δίνουν εσφαλμένη εντύπωση για την επιχείρηση. Επιπλέον ασχολούνται με την έρευνα και τον έλεγχο των χρηματοοικονομικών στοιχείων για να διατυπώσουν στο τέλος με ακρίβεια και ορθότητα το πόρισμα τους. Αναλυτές σε περιπτώσεις συγχωνεύσεων και εξαγορών: Οι αναλυτές στη περίπτωση συγχώνευσης δυο ή περισσοτέρων οικονομικών μονάδων ή στην εξαγορά τους, ασχολούνται εκτός από την επεξεργασία των λογιστικών στοιχείων, με τον υπολογισμό των υποχρεώσεων και την αξία των άυλων περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης, όπως τη πελατεία, τη φήμη κ.α. Οικονομικοί αναλυτές: Οι οικονομικοί αναλυτές παρέχουν έγκαιρη και ακριβή έρευνα για την βιωσιμότητα και την οικονομική ανάπτυξη της επιχείρησης. Επιπρόσθετα, εκτιμούν τα νέα επενδυτικά προγράμματα, την χρηματοδότηση και τις ευκαιρίες της αγοράς. Λοιπές ομάδες ενδιαφερόμενων: οι εφοριακοί ελεγκτές είναι πιθανόν μια ομάδα που ενδέχεται να ενδιαφέρεται την περίοδο που διενεργούνται έλεγχοι για τα έσοδα του κράτους από τους φόρους. 4.3 ΕΙΔΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Στην ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων υπάρχουν δύο είδη όπου και διακρίνονται: ανάλογα με τη θέση του διενεργούντος αναλυτή και ανάλογα με τα στάδια διενέργειας της ανάλυσης. 28

4.3.1 ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΝΕΡΓΟΥΝΤΟΣ ΑΝΑΛΥΤΗ Εσωτερική: Η εσωτερική ανάλυση υλοποιείται από τα άτομα τα οποία βρίσκονται μέσα στην επιχείρηση και τους δίνεται η δυνατότητα να έχουν άμεση πρόσβαση στα έγγραφα και στα λογιστικά βιβλία της, ώστε να σχηματίζουν άμεσα έγκυρη εικόνα για την οικονομική θέση της οικονομικής μονάδας. Εξωτερική: Η εξωτερική ανάλυση υλοποιείται από τα άτομα τα οποία βρίσκονται έξω από την επιχείρηση, όπως οικονομολόγους, χρηματιστές, τραπεζίτες και άλλους τρίτους. Για να προσδιορίσουν την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης μπορούν να συλλέγουν στοιχεία μόνο από δημοσιευμένες εκθέσεις ελεγκτών και τις λογιστικές καταστάσεις. 4.3.2 ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Τυπική: Η τυπική ανάλυση ελέγχει ώστε να τηρούνται σωστά η αρχές της ομοιομορφίας, της σαφήνειας και της ειλικρίνειας, για τη σύνταξη των αποτελεσμάτων χρήσεως και του ισολογισμού. Ουσιαστική: Η ουσιαστική ανάλυση έρχεται κατόπιν της τυπικής αφού στηρίζεται στα δεδομένα της. Γίνεται με τη χρήση των σχετικών αριθμοδεικτών και από τη σύγκριση των μεγεθών, προκύπτει η πραγματική και αληθινή εικόνα της επιχείρησης. 29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ 5.1 ΓΕΝΙΚΑ Οι χρηματοοικονομικοί δείκτες ή αριθμοδείκτες είναι το πηλίκο επιλεγμένων μεγεθών, τα οποία λαμβάνονται από την Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσεως ή τον Ισολογισμό. Οι δείκτες έκτος από την ευκολία του υπολογισμού τους, είναι πλέον και οι πιο διαδεδομένοι μέθοδοι ανάλυσης. Ο μεμονωμένος αριθμοδείκτης δεν έχει καμιά χρησιμότητα αν δεν συσχετιστεί με άλλους δείκτες, διότι δεν μας εκθέτει την πλήρη και ορθή εικόνα της οικονομικής μονάδας. Επομένως είναι απόλυτος αναγκαίο να γίνεται η σύγκριση με ένα από τα παρακάτω: Με τον όμοιο αριθμοδείκτη αλλά προηγούμενης χρήσης της επιχείρησης Με όμοιο αριθμοδείκτη του έτους αλλά με παρεμφερή επιχειρηματική μονάδα του ίδιου κλάδου Με έναν αριθμοδείκτη πρότυπο του εκάστοτε αναλυτή Με έναν αριθμοδείκτη που αναφέρεται σε οικονομικά στοιχεία κλάδου, όπου και ανήκει και η επιχείρηση. Οι αριθμοδείκτες αποτελούν την καταλληλότερη μέθοδο με την οποία συνοψίζεται μεγάλος αριθμός οικονομικών δεδομένων, ανεξάρτητα από το μέγεθος των σχετικών επιχειρήσεων, γεγονός που τους καθιστά χρήσιμους για εφαρμογή. Με τη χρήση των δεικτών καθορίζονται τα εξής σημαντικά Η βιωσιμότητα της οικονομικής μονάδας Η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος επενδυτικού Η πρόβλεψη χρεοκοπίας Η αξίας της οικονομικής μονάδας. 5.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ως ρευστότητα εννοείται η δυνατότητα μιας οικονομικής μονάδας να πληρώνει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της, εκμεταλλευόμενη εύκολα ρευστοποιήσιμα στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού.

Η χρηματοοικονομική κατάσταση της οικονομικής μονάδας θεωρείται ότι είναι δυνατή, όταν έχει την ικανότητα να καταβάλλει τα μερίσματα και τους τρέχοντες τόκους. Επιπλέον όταν έχει τη δυνατότητα να εξοφλεί τους βραχυπρόθεσμους πιστωτές της και όταν οι συνθήκες της οικονομικής διαχείρισης της εξασφαλίζουν ευνοϊκότερη πιστοληπτική κατάσταση. Οι σημαντικότεροι αριθμοδείκτες ρευστότητας είναι: Αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας Αριθμοδείκτης άμεσης ρευστότητας Αριθμοδείκτης ταμειακής ρευστότητας Αριθμοδείκτης αμυντικού χρονικού διαστήματος 5.2.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ο δείκτης γενικής ρευστότητας προκύπτει αν διαιρέσουμε το σύνολο των κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων του ενεργητικού με το σύνολο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων της. Στον αριθμητή του κλάσματος περιλαμβάνονται τα αποθέματα, τα διαθέσιμα, οι προκαταβολές προμηθευτών και οι απαιτήσεις. Ενώ στο παρανομαστή του κλάσματος περιλαμβάνονται οι προκαταβολές πελατών, τα μερίσματα πληρωτέα, οι φόροι πληρωτέοι, τα βραχυπρόθεσμα δάνεια και οι πιστώσεις προμηθευτών. Ο σκοπός του δείκτη αυτού, είναι να δείξει έκτος από το απόθεμα ρευστότητας που διαθέτει και το περιθώριο ασφάλειας που εξακολουθεί να έχει η διοίκηση της, ώστε να καλύψουν τυχόν δυσάρεστη εξέλιξη στο κεφάλαιο κίνησης. Όσο πιο μεγάλος είναι ο δείκτης, τόσο πιο μεγάλη είναι και η οικονομική κατάσταση της επιχείρησης, από την πλευρά της ρευστότητας. 5.2.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ο δείκτης άμεσης ρευστότητας προκύπτει αν διαιρέσουμε το σύνολο των κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων του ενεργητικού αφαιρώντας το σύνολο των αποθεμάτων, με το σύνολο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων της. 31

Ο αριθμοδείκτης αυτός, περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού που μετατρέπονται γρήγορα και εύκολα σε μετρητά. Είναι μια αυστηρή μέτρηση η οποία δείχνει την ικανότητα της οικονομικής μονάδας να ανταποκριθεί στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της και χρησιμεύει ώστε να αξιολογείται η πιστοληπτική της ικανότητα αλλά και η ρευστότητα της. 5.2.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΜΙΑΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ο αριθμοδείκτης αυτός προκύπτει αν διαιρέσουμε το σύνολο των διαθεσίμων του ενεργητικού με το σύνολό των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων του ενεργητικού. Σκοπός του δείκτη της ταμιακής ρευστότητας είναι να δείξει την ικανότητα της οικονομικής μονάδας να εξοφλήσει τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις της, αποκλείστηκα με τα μετρητά τα οποία διαθέτει. Είναι χρήσιμος για την αξιολόγηση της αποδοτικότητας των τμημάτων πληρωμών και εισπράξεων, για την πιστοληπτική ικανότητα της επιχείρησης και για την ρευστότητα της. 5.2.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ Ο δείκτης του αμυντικού διαστήματος υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το σύνολο από το άθροισμα των απαιτήσεων, των χρεογράφων, των ταμειακών και των ισοδύναμων ταμιακών από τα προβλεπόμενα ημερήσια λειτουργικά έξοδα. Ο υπολογισμός των ημερήσιων λειτουργικών εξόδων βρίσκεται αν από το άθροισμα του κόστους πωληθέντων, των εξόδων διοίκησης, των εξόδων διάθεσης και των ημερήσιων πληρωμών διαιρέσουμε της ημέρες του έτους (365). Ο αριθμοδείκτης αμυντικού διαστήματος μετρά για πόσες ημέρες τα μετρητά και τα ρευστοποιήσιμα στοιχεία της οικονομικής μονάδας καλύπτουν τις λειτουργικές της δαπάνες. Χρησιμοποιείται για να αξιολογήσουν τη ρευστότητα, την ομαλή λειτουργία και τη βιωσιμότητα της επιχείρησης. Πολλοί 32

αναλυτές θεωρούν ότι είναι ο σημαντικότερος δείκτης για να υπολογιστεί η ρευστότητα της επιχείρησης. 5.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Οι δείκτες αυτής της ενότητας μας παρέχουν πληροφορίες για το μέγεθος που αξιοποιούνται τα περιουσιακά στοιχεία της οικονομικής μονάδας. Δηλαδή μέσα από την εφαρμογή ορισμένων αριθμοδεικτών οι οικονομικοί αναλυτές προσδιορίζουν το βαθμό που μετατρέπονται σε μετρητά τα περιουσιακά της στοιχεία. Οι αριθμοδείκτες δραστηριότητας μετρούν τις φορές που ανανεώνονται τα αντίστοιχα εξεταζόμενα στοιχεία σε έσοδα μέσω των πωλήσεων. Με τις πωλήσεις κυρίως συσχετίζονται οι απαιτήσεις, τα αποθέματα, τα πάγια, το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων και το κυκλοφορούν ενεργητικό. Οι κυριότεροι αριθμοδείκτες δραστηριότητας είναι οι εξής: Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας απαιτήσεων Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας αποθεμάτων Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας κεφαλαίου κίνησης Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας παγίων Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας ενεργητικού 5.3.1 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ Ο δείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας απαιτήσεων προκύπτει αν από τις καθαρές πωλήσεις διαιρέσουμε το μέσο ύψος των απαιτήσεων της χρήσης. Οι καθαρές πωλήσεις υπολογίζονται αν αφαιρεθούν οι εκπτώσεις και οι επιστροφές πωλήσεων. Ο δείκτης αυτός εμφανίζει τις φορές που η οικονομική μονάδα εισπράττει τις απαιτήσεις της μέσα στη χρήση. Όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα της ανακύκλωσης των απαιτήσεων, τόση μεγαλύτερη είναι και η επισφάλεια, δηλαδή ο κίνδυνος της επιχείρησης να μην πάρει τα χρήματα της. 33

Ο αριθμοδείκτης χρησιμεύει στην αξιολόγηση της δανειοληπτικής και πιστοληπτικής ικανότητας της επιχείρησης. Χρησιμεύει, επιπλέον, για να αξιολογηθεί η ρευστότητα και η αποδοτικότητα της πολιτικής των πωλήσεων και η πίστωση των πελατών της οικονομικής μονάδας. 5.3.2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ Ο υπολογισμός του αριθμοδείκτη βρίσκεται αν διαιρέσουμε το κόστος πωληθέντων των εμπορευμάτων με το μέσο απόθεμα. Το μέσο απόθεμα προκύπτει αν στο αρχικό απόθεμα προσθέσουμε το τελικό απόθεμα και το σύνολο αυτών το διαιρέσουμε με το δύο. Ο δείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας αποθεμάτων εκφράζει τον αριθμό των φορών που τα εμπορεύσιμα αποθέματα ανακυκλώνονται μέσα στη λογιστική χρήση, δηλαδή την ικανότητα της οικονομικής μονάδας μα πουλήσει το απόθεμα της γρηγορότερα. Σε ήμερες δείχνει το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να ρευστοποιηθούν τα αποθέματα. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμοδείκτης, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η αποτελεσματικότητα της λειτουργίας της επιχείρησης. Ένας δείκτης τέτοιος, χρησιμοποιείται εσωτερικά, στην εκτίμηση της απόδοσης για τη διαχείριση των αποθεμάτων της αλλά και της πολιτικής των πωλήσεων της επιχείρησης και εξωτερικά στον προσδιορισμό της ποιότητας των αποθεμάτων, για παράδειγμα σε υποθήκευση από την τράπεζα των αποθεμάτων. Η εξέταση του αριθμοδείκτη διαχρονικά μπορεί να εξάγει συμπεράσματα, κατά πόσο μπορεί να βελτιωθεί ή όχι η θέση της οικονομικής μονάδας στην αγορά. 5.3.3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ 34

Ο αριθμοδείκτης προκύπτει από το πηλίκο του κλάσματος των καθαρών πωλήσεων με το μέσο σύνολο του καθαρού κεφαλαίου κίνησης της λογιστικής χρήσης. Το καθαρό κεφάλαιο κίνησης υπολογίζεται αν αφαιρέσουμε από το σύνολο του κυκλοφορούντος ενεργητικού τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Ο δείκτης εμφανίζει την ανακύκλωση του κεφαλαίου κίνησης ή το σχετικό μέγεθος του καθαρού κεφαλαίου κίνησης σε αντιπαράθεση με τις πωλήσεις. Μέτρα, επιπλέον, και το ύψος των πωλήσεων της επιχείρησης ανά μονάδα καθαρού κεφαλαίου κίνησης. Χρησιμεύει για την εκτίμηση της εντατικής εκμετάλλευσης αλλά επίσης και του ορθού μεγέθους των κεφαλαίων κίνησης της οικονομικής μονάδας. Ένας υψηλός τέτοιος δείκτης υπάρχει πιθανότητα να δηλώνει ότι το κεφάλαιο κίνησης στο σύνολο του είναι περισσότερο από ότι πραγματικά χρειάζεται. Ο χαμηλός δείκτης ίσως σημαίνει την ανεπάρκεια των κεφαλαίων κίνησης, δηλαδή τα αποθέματα έχουν εξαντληθεί και δεν καλύπτουν επιπρόσθετες πωλήσεις. 5.3.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΠΑΓΙΩΝ Ο δείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας παγίων προκύπτει αν από τις καθαρές πωλήσεις διαιρέσουμε το σύνολο του πάγιου ενεργητικού της οικονομικής μονάδας. Τα καθαρά πάγια υπολογίζονται αν από το σύνολο των παγίων αφαιρέσουμε τις αποσβέσεις. Αυτός ο αριθμοδείκτης μας δείχνει την ανακύκλωση ή την κυκλοφορία των παγίων, καθώς και το σχετικό βαθμό χρησιμοποίησης των παγίων του ενεργητικού σε σχέση με τις πωλήσεις της επιχείρησης. Ο δείκτης χρησιμοποιείται για να εκτιμηθεί η εντατικότατα με την οποία εκμεταλλεύεται και χρησιμοποιεί η οικονομική μονάδα τα πάγια περιουσιακά στοιχεία της. Ο αυξημένος δείκτης ίσως αποτελεί ένδειξη για μια πιο έντονη χρησιμοποίηση των παγίων σε συγκρίσει με τις πωλήσεις. Αντίθετα, ο χαμηλός δείκτης ίσως σημαίνει υπερεπένδυση κεφαλαίων σε πάγια σε αντιπαράθεση με τις δυνατότητες της επιχείρησης για πωλήσεις. 35

5.3.5 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ Ο δείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας ενεργητικού υπολογίζεται αν από τις καθαρές πωλήσεις αφαιρέσουμε το σύνολο του ενεργητικού που χρησιμοποιείσαι η οικονομική μονάδα κατά τη λογιστική χρήση. Ο αριθμοδείκτης δείχνει το σχετικό βαθμό χρησιμοποίησης του ενεργητικού σε αντιπαράθεση με τις πωλήσεις, καθώς και την ανακύκλωση ή την κυκλοφορία του συνολικού ενεργητικού. Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της εντατικότητας κατά την οποία εκμεταλλεύεται και χρησιμοποιεί η οικονομική μονάδα τα περιουσιακά στοιχεία της, προς επίτευξη των πωλήσεων. Όσο υψηλότερος είναι ο δείκτης, τόσο εντατικότερα εκμεταλλεύονται τα πάγια στοιχεία της, σε σύγκριση με τις πωλήσεις της. Αντίθετα ο χαμηλός δείκτης θα μπορούσε να σημαίνει μια υπερεπένδυση κεφαλαίων στα πάγια περιουσιακά στοιχεία της. 5.4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Ως αποδοτικότητα εννοούμε την ικανότητα της οικονομικής μονάδας να δημιουργεί κέρδος καθώς επίσης και κατά πόσο η επιχείρηση λειτουργεί αποτελεσματικά. Οι αριθμοδείκτες αποδοτικότητας ενδιαφέρουν κυρίως τη διοίκηση, του μετόχους, τους εργαζόμενους και τους πιστωτές, κάθε κλάδο τον ενδιαφέρουν και διαφορετικοί λόγοι. Οι δείκτες αποδοτικότητας ασχολούνται με τη σύγκριση μεταξύ των κερδών και των κεφαλαίων, καθώς και με τη σύγκριση μεταξύ των κερδών και των πωλήσεων. Η χρησιμότητα των δεικτών συνδέεται με την απόφαση αν τα αυξήσουμε, αν τα μειώσουμε, αν τα διατηρήσουμε ή αν τα αποσύρουμε τα επενδεδυμένα κεφάλαια της επιχείρησης. Οι σπουδαιότεροι αριθμοδείκτες αποδοτικότητας είναι οι εξής παρακάτω: Αριθμοδείκτης χρηματοοικονομικής μόχλευσης Αριθμοδείκτης απόδοσης ίδιων κεφαλαίων Αριθμοδείκτης καθαρού κέρδους 36