Οδηγίες διδασκαλίας για τη Νέα Ελληνική Γλώσσα Α και Β τάξεις Ημερήσιου ΓΕΛ Α Β Γ τάξεις Εσπερινού ΓΕΛ Μαρία Νέζη Σχολική Σύμβουλος 27/09/2016
Γενικές επισημάνσεις (1) Οι εκπαιδευτικοί: Στηριζόμενοι/ες στο Πρόγραμμα Σπουδών κάθε τάξης, αφού διαγνώσουν τις ανάγκες και τη δυναμική του συγκεκριμένου τμήματος στο οποίο διδάσκουν Θέτουν ένα σύνολο στόχων για την ενίσχυση της γλωσσικής και επικοινωνιακής ικανότητας των μαθητών/τριών και Διαμορφώνουν διδακτικές διαδρομές αξιοποιώντας δημιουργικά το σχολικό βιβλίο.
Γενικές επισημάνσεις (2) Πίνακας 1 Επιγραμματική παρουσίαση των κυριότερων από τους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους σε τέσσερις στήλες που αλληλοσυμπληρώνονται (μελετώμενα θέματα, δεξιότητες, μορφοσυντακτικά φαινόμενα, κειμενικά είδη) με βάση τα περιεχόμενα του σχολικού εγχειριδίου. Ενθαρρύνει τον εμπλουτισμό και την επικαιροποίηση του διδακτικού υλικού από έγκριτες πηγές (Ενδεικτικοί διαδικτυακοί πόροι)
Γενικές επισημάνσεις (3) Πίνακας 2 Συγκεκριμένες προτάσεις διαχείρισης του σχολικού εγχειριδίου και του διδακτικού χρόνου με βάση πρόβλεψη 50 διδακτικών ωρών. Στηρίζεται στο σχολικό εγχειρίδιο και ενθαρρύνει την αναδιάταξη της ύλης.
Ειδικές επισημάνσεις (1) Α τάξη Ημερήσιων ΓΕΛ Δεν διδάσκονται γραμμικά όλες οι ενότητες του σχολικού εγχειριδίου. Δεν διδάσκονται ορισμένες ενότητες είτε στο σύνολό τους είτε σε κάποια σημεία τους. Προτείνεται η μετακίνηση κάποιων ενοτήτων σε άλλο σημείο. Προτείνεται η διδασκαλία ζητημάτων οργάνωσης του λόγου και συνοχής του κειμένου να διατρέχει όλες τις ενότητες μέσα από τα μελετώμενα κείμενα.
Δεν διδάσκονται Στο σύνολό τους ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ Τα όρια της λέξης ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Ι. ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 1. Η απεραντοσύνη της 2. Η πολυμορφία της 3. Η παντοδυναμία της VII. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ α) Η οργάνωση του λόγου και οι ειδικές γλώσσες, ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ Ο ΛΟΓΟΣ. Ι.2. Δ) Απόδοση του προφορικού σε γραπτό, 2.Στ) Τελεστικός λόγος, ΙΙ.1.) Διάλογος ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ, ΙΙ.4.) Ειδικά θέματα (α και β) ΑΦΗΓΗΣΗ. Ι.2, 3,4,5,6,7. Το ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ Επιλογή: Ο εκπαιδευτικός θα επιλέξει ένα από ΙΙ. ΔΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ / ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ : 1.Περιγραφή ενός χώρου / κτιρίου 2.Περιγραφή προσώπου/ατόμου 3. Περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης
Μετακινούνται ΙΙ. ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ):Διδάσκεται σε συνδυασμό με το λανθάνον και φανερό νόημα της σ. 101 (Ι.2.ε.) IV. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Διδάσκεται η αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας σε συνδυασμό με την κυριολεκτική και μεταφορική χρήση της ενότητας Περιγραφή. ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ : α) Προτείνεται να ενταχθεί στην 1 η ενότητα το κωμικό και η σημασία του γέλιου (σ.256-263) και να συνδυαστεί με σατιρικά χιουμοριστικά κείμενα της Λογοτεχνίας (Σουρής, Ροΐδης κ.ά.) β) Τα θέματα σχετικά με την αγάπη και τον έρωτα στην 2 η ενότητα μπορούν να συζητηθούν στην ενότητα Αφήγηση.
Ειδικές επισημάνσεις (2) Α τάξη Ημερήσιων ΓΕΛ Στο τέλος κάθε ευρύτερης ενότητας προβλέπονται συγκεκριμένες ώρες για παραγωγή γραπτού λόγου μέσα στην τάξη (2 ώρες), διόρθωση(1 ώρα) και ανακεφαλαίωση (1 ώρα). Η παραγωγή γραπτού λόγου δεν περιορίζεται στα τέσσερα (4) προβλεπόμενα δίωρα. Η διδασκαλία του λεξιλογίου και των μορφοσυντακτικών φαινομένων δεν αποτελεί αυτοσκοπό.
Ειδικές επισημάνσεις (3) Α & Β τάξη Εσπερινών ΓΕΛ Στην Α τάξη διδάσκονται οι ενότητες: ΙΙ. ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ) & Ο ΛΟΓΟΣ: I. ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ, ΙΙ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ και τα Θέματα σχετικά με την αγάπη και με τον έρωτα, Διδάσκεται από την αρχή και καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μέσα από τα μελετώμενα κείμενα: ΙΙΙ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: Συνοχή κειμένου Συνοχή σε ένα αφηγηματικό κείμενο
Ειδικές επισημάνσεις (4) Α & Β τάξη Εσπερινών ΓΕΛ Στη Β τάξη διδάσκονται οι ενότητες: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ και ΑΦΗΓΗΣΗ με όλες τις επισημάνσεις που ισχύουν για την Α τάξη των ημερήσιων ΓΕΛ. Ειδικά: Η διδασκαλία της ενότητας το κωμικό και η σημασία του γέλιου (σ.256-263) προτείνεται να συνδυαστεί με σατιρικά χιουμοριστικά κείμενα της Λογοτεχνίας (Σουρής, Ροΐδης κ.ά.) Διδάσκεται από την αρχή και καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μέσα από τα μελετώμενα κείμενα: ΙΙΙ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: Συνοχή κειμένου Συνοχή σε ένα αφηγηματικό κείμενο
Ειδικές επισημάνσεις (5) Α & Β τάξη Εσπερινών ΓΕΛ Η παραγωγή γραπτού λόγου δεν περιορίζεται στα δύο (2) δίωρα που έχουν προβλεφθεί στην τελευταία φάση της διδασκαλίας κάθε ενότητας. Η διδασκαλία δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί την πορεία του εγχειριδίου, με γραμμικό τρόπο.
Ειδικές επισημάνσεις (6) Β τάξη Ημερήσιων ΓΕΛ Γ τάξη Εσπερινών ΓΕΛ Η διδασκαλία δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί γραμμική μορφή. Ενδεικτική αναδιάταξη του περιεχομένου τού σχολικού εγχειριδίου: Το (αυτο)βιογραφικό σημείωμα σε συνδυασμό με τη συστατική επιστολή, η είδηση και το σχόλιο σε δημοσιογραφικά κείμενα με θέματα για την εργασία, τα στερεότυπα, τον ρατσισμό, την τέχνη κ.ά. και να μη διδαχθούν ξεχωριστά, κ.ά..
Ειδικές επισημάνσεις (7) Β τάξη Ημερήσιων ΓΕΛ Γ τάξη Εσπερινών ΓΕΛ Θα προταχθεί η διδασκαλία της περίληψης και η οργάνωση του λόγου και θα επαναλαμβάνεται καθ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους. Η κατανόηση κειμένων και η δεξιότητα της λήψης σημειώσεων διατρέχουν, επίσης, το σύνολο της διδασκαλίας. Μετά την ολοκλήρωση των ενοτήτων ζητείται παραγωγή γραπτού λόγου σε θέμα σχετικό. Παραγωγή 6-7 κειμένων στη σχολική τάξη και η διόρθωσή τους.
Κατανόηση κειμένων Για την επεξεργασία των κειμένων χρειάζεται να ακολουθείται η πορεία: κατανόηση του περιεχομένου, ερμηνεία σημείων, κριτική. Στην κατεύθυνση αυτή μπορούν να αξιοποιηθούν στρατηγικές μάθησης και διδασκαλίας (βλ.http://ebooks.edu.gr/info/newps/γλώσσα- Λογοτεχνία/Οδηγός Νεοελληνικής Γλώσσας για Δημοτικό και Γυμνάσιο.pdf).
Πρακτικές κατανόησης κειμένου (1) Εντοπισμός της πληροφορίας στο κείμενο (πρόσωπα, χώρος, χρόνος, κοινωνικό πλαίσιο, βασικές ιδέες του γράφοντος κ.λπ.), Σύνδεση της πληροφορίας με το επικοινωνιακό πλαίσιο και το κειμενικό είδος (π.χ. οι μαθητές/τριες συσχετίζουν το βασικό μήνυμα του κειμένου με τον πομπό, τον/τους δέκτη/ες, τις περιστάσεις επικοινωνίας, τον σκοπό της συγγραφής του κειμένου), Διερεύνηση του τρόπου οργάνωσης του κειμένου (π.χ. οι μαθητές/τριες αναγνωρίζουν τη δομή ολόκληρου κειμένου ή παραγράφου, μελετούν στοιχεία συνοχής και συνεκτικότητας, παρακολουθούν τη συλλογιστική πορεία που αναπτύσσεται, τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται ο λόγος),
Πρακτικές κατανόησης κειμένου (2) Μελέτη των μορφοσυντακτικών φαινομένων και κυρίως της συνεισφοράς τους στη νοηματοδότηση του κειμένου (π.χ. ενεργητική / παθητική σύνταξη, κυριολεκτική και μεταφορική χρήση της γλώσσας, ρόλος των σημείων στίξης), Μελέτη του λεξιλογίου σε συσχετισμό με το επικοινωνιακό πλαίσιο και το κειμενικό είδος (κατάλληλη γλωσσική ποικιλία, κατάλληλο ύφος, ειδικό λεξιλόγιο, επιστημονικός και συγκινησιακός τόνος του λόγου κ.λπ.),
Πρακτικές κατανόησης κειμένου (3) Κριτική ανάγνωση δεδομένων του κειμένου, με βάση το κοινωνικό, ιστορικό, γεωγραφικό πλαίσιό τους (π.χ. οι μαθητές/τριες εξετάζουν το κείμενο με κριτική διάθεση, υπό το πρίσμα εξω-κειμενικών παραμέτρων, όπως οι προσωπικές γνώσεις και εμπειρίες τους, και αξιολογούν ιδέες, πράξεις, χαρακτήρες και επιχειρήματα του κειμένου, εντοπίζουν αντιφάσεις, προκαταλήψεις και στερεότυπα.).
Ειδικές επισημάνσεις (7) Β τάξη Ημερήσιων ΓΕΛ Γ τάξη Εσπερινών ΓΕΛ Η διδασκαλία της ανάπτυξης παραγράφων δεν περιορίζεται μόνο στην αντίστοιχη ενότητα, αλλά επανέρχεται κατά τη διδασκαλία κειμένων που ενδείκνυνται για τον σκοπό αυτό, καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Επισημαίνεται ότι επαναλαμβάνονται και οι άλλοι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου που διδάχθηκαν στο Γυμνάσιο και την Α Λυκείου.
Καλή δύναμη Ομάδα Εργασίας Αλεξιάδου Θεοδούλη Γκούφας Κώστας Γνησίου Μαρία Ζάγκα Ελευθερία Κουντουρά Λίνα Μπαλτά Βενετία