Η ζςμβολή ηερ Kςηηαπολογίαρ ζηε διάγνυζε ηυν νεοπλαζμάηυν

Η ζςμβολή ηερ Kςηηαπολογίαρ ζηε διάγνυζε ηυν νεοπλαζμάηυν

Η επιστήμη της ερμηνείας των κυττάρων από τα διάφορα μέρη του σώματος τα οποία είτε αποφολιδώνονται αυτόματα από τις επιθηλιακές επιφάνειες είτε αποσπώνται από διάφορους ιστούς με ποικίλες κλινικές προσεγγίσεις και τη βοήθεια μηχανικών μέσων

Πρώιμη διάγνωση του καρκίνου (προκαρκινωματώδεις αλλοιώσεις). Διάγνωση νεοπλασμάτων και άλλων παθολογικών αλλοιώσεων. Παρακολούθηση ασθενών κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής αγωγής ή μετά από αυτή για τη διάγνωση υποτροπής. Έρευνα.

Πρόληυη ηοσ καρκίνοσ Τράτηλος ηης μήηρας Ενδομήηριο Οσροδότος κύζηη Οιζοθάγος Σηόματος Ένηερο Πνεύμονας

Εξετάζονται κύτταρα που συλλέγονται από τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας (εξωτράχηλο, ενδοτράχηλο). κοπός Πρόληψη του καρκίνου. Ανίχνευση του καρκίνου. Έλεγχος αποτελέσματος θεραπείας γνωστής κακοήθειας. Έλεγχος ορμονικής λειτουργίας ή εξωγενούς χορήγησης ορμονών. Έλεγχος για λοίμωξη ή φλεγμονή.

Τεζη - ΠΑΠ Μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του τραχήλου κατά 70% περίπου τις τελευταίες 5 δεκαετίες

Γιαγνωζηική Κςηηαπολογία Νεοπλάζμαηα Λοιμώξειρ Διδικόηηηα 100% Δςαιζθηζία 80-90%

Εμπειρία του ατόμου που συλλέγει το δείγμα. Μέθοδος συλλογής και τεχνικής επεξεργασίας δείγματος. Επάρκεια δείγματος. Θέση του οργάνου. Εμπειρία του εξεταστή.

Γεννητικό σύστημα (τεστ Παπανικολάου) Ουροποιητικό σύστημα Τγρά κοιλοτήτων Αναπνευστικό σύστημα Εγκεφαλονωτιαίο υγρό ΓΕ Μαστός (έκκριμα θηλής, ductal lavage)

Ούρα μετά από ελεύθερη ούρηση Ούρα με καθετηριασμό Εκπλύματα ουροδόχου κύστεως Ειλεοκύστη FNA νεφρών

Διάγνωση πρωτοπαθών νεοπλασμάτων ουροδόχου κύστεως, ουρητήρων και νεφρών Διάγνωση μεταστατικών νεοπλασμάτων Παρακολούθηση της πορείας ασθενών με ουροθηλιακά καρκινώματα και της ανταπόκρισης στη θεραπεία.

Ασκιτικό Πλευριτικό Περικαρδιακό Εκπλύματα περιτοναϊκής κοιλότητας και δουγλασσείου Αρθρικό υγρό

Λήψη με οσφυονωτιαία παρακέντηση Διάγνωση πρωτοπαθών νεοπλασμάτων νευρικού συστήματος Διάγνωση μεταστατικών νεοπλασμάτων

Πτύελα Βρογχικές αναρροφήσεις και πλύσεις Υλικό ψήκτρας Βρογχιολοκυψελιδικές εκπλύσεις (BAL) Αναρρόφηση με λεπτή βελόνα (FNA, διαβρογχική, διατοιχωματική, EBUS )

Τλικό ψήκτρας από οισοφάγο, στόμαχο, έντερο, χοληδόχο ή παγκρεατικό πόρο κατά τη διάρκεια ενδοσκόπησης

Η Παρακέντηση δια λεπτής βελόνης (FNA) προσδιορίζεται ως η μετακίνηση (αναρρόφηση) ενός δείγματος κυττάρων, με τη χρήση λεπτής βελόνας, από μία ύποπτη μάζα για διαγνωστικούς σκοπούς Άμεση παρακέντηση επιπολής ψηλαφητών μορφωμάτων (μαστός, θυρεοειδής, σιελογόνοι αδένες, δέρμα και μαλακά μόρια κ.λ.π) Με ακτινολογική καθοδήγηση υπό CT, υπερήχους, ενδοσκοπικό υπέρηχο (πνεύμονας, ήπαρ, πάγκρεας, νεφρός, επινεφρίδια, κ.λ.π)

Διάγνωση πρώτη διάγνωση, παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία, διάγνωση υποτροπής, σταδιοποίηση Υλικό για άλλες χρήσεις: π.χ καλλιέργειες, ανάλυση του μοριακού προφίλ όγκων Θεραπεία π.χ εκκένωση κυστικών σχηματισμών που συμπιέζουν ζωτικά όργανα

Λήψη υλικού από περιοχές που δεν μπορούν να προσεγγισθούν με άλλο τρόπο Διερεύνηση ακόμη και των πολύ περιφερικών μικρών όγκων

Κάθετος προσανατολισμός της βελόνας στη δέσμη των υπερήχων Η άκρη και η διαδρομή της βελόνας θα πρέπει να είναι ορατά σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας

Τα πποηεπήμαηα ηερ FNA ζςνοτίδονηαι ζηα εξήρ: S (safe) A (accurate) F (fast) E (economic)

Εντυπώματα Παραθυρεοειδείς, μαστός, λεμφαδένας φρουρός, ΚΝ, κ.α Πολύ πιο γρήγορη από την ταχεία βιοψία, διατήρηση του ιστού, ιδανική για λεμφαδένες μικρού μεγέθους, πολύ πιο χαμηλό κόστος.

Γενική απσή ηερ Κςηηαπολογικήρ Διάγνυζερ Ο πςπήναρ ανηανακλά ηεν καηάζηαζε ςγείαρ ηος κςηηάπος (θςζιολογικόρ, με θλεγμονή ή εκθύλιζε, όπυρ επίζερ με ςπεππλαζία, μεηαπλαζία, δςζπλαζία ή νεοπλαζία), ενώ ηο κςηηαπόπλαζμα ανηανακλά ηεν πποέλεςζε και ηε λειηοςπγική διαθοποποίεζε ηος κςηηάπος (πσ. βλεννοπαπαγυγά αδενικά κύηηαπα, καλςπηικά πλακώδε κύηηαπα κλπ.)

Κυτταρικά χαρακτηριστικά Αρχιτεκτονική διάταξη Παρουσία μεμονωμένων κυττάρων ή κυτταρικών αθροίσεων «ξένων» στο αντίστοιχο περιβάλλον

ΕΚΕΗΜΑΜΕΝΗ ΚΑΡΤΟΜΕΓΑΛΙΑ Αύξηση του μεγέθους του πυρήνα συμβαίνει και σε καταστάσεις αυξημένης δραστηριότητας π.χ αναγέννηση, επίδραση ακτινοβολίας-χημειοθεραπείας. Εκσεσημασμένη ωστόσο καρυομεγαλία, όταν δεν υπάρχει ιστορικό ακτινο/χημειοθεραπείας είναι ισχυρό κριτήριο κακοήθειας.

ΑΝΩΜΑΛΙΕ ΦΡΩΜΑΣΙΝΗ Υυσιολογικά το δίκτυο και η παρυφή της χρωματίνης φαίνονται σαν νημάτια ή στρογγυλοποιημένα κοκκία ομαλά κατανεμημένα στο δίκτυο της παραχρωματίνης. Ευμεγέθεις σωροί ετεροχρωματίνης με εντόνως ανώμαλα όρια με αιχμηρές, οξείς, ρικνωμένες, γωνιώδεις προσεκβολές και εντομές, καθώς και πάχυνση χρωματινικής παρυφής (παχιά πυρηνική μεμβράνη) είναι στοιχεία κακοήθειας.

ΕΝΣΟΝΗ ΤΠΕΡΦΡΩΜΑΙΑ Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε αναγεννητικές αλλοιώσεις ή σε φυσιολογικά κύτταρα π.χ. λεμφοκύτταρα. Έντονη υπερχρωμασία σε καλά διατηρημένα κύτταρα είναι ένδειξη κακοήθειας. Οφείλεται δε στην αύξηση του DNA και των συνδεδεμένων με αυτό πρωτεϊνών.

ΜΙΣΩΕΙ Πολυπολικές μιτώσεις (τετραπολικές ή τριπολικές) ή μιτώσεις με λιγότερα ή περισσότερα των 46 χρωμοσωμάτων είναι βασικά στοιχεία για να στηρίξουν διάγνωση κακοήθειας.

ΠΤΡΗΝΙΟ Σο μέγεθος και η εκσεσημασμένη ανωμαλία (εντόνως γωνιώδη ή αιχμηρά με γωνίες ρικνές, οξείες, αιχμηρές και οδοντωμένες) καθώς και οι διακυμάνσεις του αριθμού των πυρηνίων ανά πυρήνα είναι στοιχεία κακοήθειας.

ΠΟΛΤΠΤΡΗΝΩΗ Τπάρχουν και φυσιολογικά πολυπύρηνα κύτταρα. τις κακοήθειες όμως παρατηρείται εκσεσημασμένη διακύμανση του μεγέθους και του σχήματος των πυρήνων.

ΑΤΞΗΜΕΝΗ ΠΤΡΗΝΟΠΛΑΜΑΣΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ Η υψηλή σχέση του μεγέθους του πυρήνα προς το μέγεθος του κυτταροπλάσματος σε ένα μεγάλο κύτταρο ( μεγαλύτερο μιας ανοσοβλάστης ή ενός ιστιοκυττάρου) είναι αξιόλογο κριτήριο κακοήθειας.

1.Ποικιλομορφία στη θέση των πυρήνων ή στην πυρηνοπλασματική αναλογία. 2.Διαταραχές αρχιτεκτονικής (απώλεια προσανατολισμού) 3.Ποικιλομορφία στο μέγεθος και στο σχήμα των πυρήνων.

Όταν σε κυτταρολογικά υλικά ανευρεθούν ιστικές δομές που παρατηρούνται σπανίως ή είναι ξένες προς αυτό ( π.χ. σε υγρά σωματικών κοιλοτήτων η ανεύρεση αδενίων που παράγουν βλέννη) είναι ένδειξη κακοήθειας.

ΑΠΟΛΤΣΟ, ΣΕΛΕΙΟ, ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΚΡΙΣΗΡΙΟ ΚΑΚΟΗΘΕΙΑ ΔΕΝ ΤΠΑΡΦΕΙ. ΟΡΙΜΕΝΑ ΑΠΌ ΣΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΤΠΑΡΦΟΤΝ ΚΑΙ Ε ΚΑΛΟΗΘΗ ΚΤΣΣΑΡΑ.

Ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι, άριστα ανεκτές από τον ασθενή. Δυνατότητα συλλογής υλικού από μεγαλύτερη επιφάνεια αλλοίωσης συγκριτικά με βιοπτικές μεθόδους. Λήψη υλικού από περιοχές, όπως ο εγκέφαλος, που είναι δύσκολο ή αδύνατο να γίνει λήψη βιοψίας. Σαχύτητα, ευκολία, χαμηλό κόστος. Δυνατότητα επανάληψης. Μεγάλο ποσοστό ακρίβειας στη διάγνωση κακοήθειας. Ακριβέστερη αξιολόγηση των μορφολογικών χαρακτηριστικών των κυττάρων σε σχέση με ιστολογικά παρασκευάσματα.

Δεν μπορεί να διαγνωσθεί υποκείμενη διήθηση επί εδάφους κακοήθειας. Δεν μπορεί να γίνει σταδιοποίηση της νόσου. Σο αρνητικό αποτέλεσμα δεν είναι πάντα αξιόπιστο και απαιτεί παθολογοανατομική επιβεβαίωση.

Κςηηαποσημικέρ Χπώζειρ Alcian blue PAS Βλεννοκαπμίνη Ανοζοκςηηαποσημεία Ανηιζώμαηα Ογκογονίδια Γείκηερ Πολλαπλαζιαζμού Οπμονικοί ςποδοσείρ Μοπιακέρ ηεσνικέρ In situ Υβπιδιζμόρ FISH PCR Ηλεκηπονική Μικποζκοπία Κςηηαπομεηπία ποήρ Ανάλςζη Δικόναρ

Η σημαντικότερη εξέταση στην αξιολόγηση μιας μάζας του θυρεοειδούς. Μόνο το 3% των ασθενών με καλοήθη διάγνωση σε FNA έχουν καρκίνο, και το 85% των όζων που θεωρήθηκαν κακοήθεις στην FNA είναι κακοήθεις και στη βιοψία. 68% έως 98% ευαισθησία και 56% έως 100% ειδικότητα. περίπου 75% καλοήθη, 25% ύποπτα και 5% κακοήθη. Παρακολούθηση ασθενών με καλοήθη διάγνωση Ανέφικτος ο διαχωρισμός θυλακιωδών αδενωμάτων/καρκινωμάτων

Παγκρεατική μάζα απεικονιστικά Τποψία ύπαρξης κακοήθειας ταδιοποίηση σε ανεγχείρητες καταστάσεις χεδιασμός της χειρουργικής επέμβασης

Διάκριση μεταξύ καλοηθών οζωδών αλλοιώσεων του ήπατος (μακροαναγεννητικός όζος, δυσπλαστικός όζος, εστιακή οζώδης υπερπλασία, αδένωμα ήπατος) από τα αντιδραστικά ηπατοκύτταρα Διάκριση μεταξύ καλά διαφοροποιημένου ΗΚΚ και καλοηθών οζωδών αλλοιώσεων Διάκριση μεταξύ ΦΔ ΗΚΚ/ χολαγγειοκαρκινώματος και μεταστατικών καρκινωμάτων Καθορισμός της ιστογένεσης των πρωτοπαθών όγκων Προσδιορισμός της πρωτοπαθούς εστίας των μεταστατικών όγκων

πάνια (οι περισσότεροι ασθενείς με μάζα στο νεφρό χειρουργούνται άμεσα με βάση τα απεικονιστικά και κλινικά ευρήματα) Ενδείξεις Τα απεικονιστικά ευρήματα είναι ασαφή(συνήθως κυστικά μορφώματα) Ο ασθενής δεν μπορεί να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση(υψηλού κινδύνου ή ανεγχείρητα νεοπλάσματα, πρωτοπαθή ή μεταστατικά) Πρέπει να γίνει σχεδιασμός του χειρουργείου (μερική νεφρεκτομή, λαπαροσκοπική αφαίρεση π.χ ογκοκύτωμα, χρωμόφοβο ΝΚΚ, αγγειμυολίπωμα) Περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόζεται προεγχειρητική ΧΜΘ ή θεραπεία με ανοσοτροποποιητές Περιπτώσεις στις οποίες η προεγχειρητική μοριακή/κυτταρογενετική τυποποίηση του όγκου συνιστάται για την εξατομίκευση της θεραπείας. Ευαισθησία 79-92%, ειδικότητα 92-99%,συνολική διαγνωστική ακρίβεια 73-95% Το πιο συχνό λάθος στην ταξινόμηση του ΝΚΚ με την FNA είναι η διάγνωση θηλώδους και σαρκωματώδους ΝΚΚ ως διαυγοκυτταρικού.

Βοηθά στην ταυτοποίηση μεταστατικής, συστηματικής και αιμορραγικής νόσου των επινεφριδίων Δεν μπορεί να διαχωρίσει καλοήθεις από κακοήθεις πρωτοπαθείς όγκους ημαντική στην ταυτοποίηση μεταστατικής νόσου Θα πρέπει πάντα να γίνεται αποκλεισμός του φαιοχρωμοκυτώματος πριν την FNA Ευαισθησία 85-94% για τους όγκους των επινεφριδίων και ειδικότητα 100% για τις μεταστάσεις