Επίδραση θεραπειών στον καλοήθη και κακοήθη προστατικό ιστό. Θ. Γεωργιάδης Επιμελητής A, ΔΘΚΑ ΥΓΕΙΑ

Transcript

1 Επίδραση θεραπειών στον καλοήθη και κακοήθη προστατικό ιστό Θ. Γεωργιάδης Επιμελητής A, ΔΘΚΑ ΥΓΕΙΑ

2 Προεγχειρητικός ανδρογονικός αποκλεισμός LHRH αγωνιστές (μερικός ) ή και μη στεροειδές αντιανδρογόνο (πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός) Χορήγηση για 3 έως 6 μήνες πριν από ριζική προστατεκτομή ή ακτινοθεραπεία με σκοπό τη μείωση του σταδίου της νόσου, τη μείωση της συχνότητας θετικών εγχειρητικών ορίων και την ελάττωση του κινδύνου υποτροπής Σε όγκους κλινικού σταδίου Τ2, αλλά όχι Τ3, ελάττωση της συχνότητας θετικών εγχειρητικών ορίων στο παρασκεύασμα της προστατεκτομής στις περισσότερες σειρές, αλλά Όχι αποδεδειγμένη βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών, ενώ Συσχέτιση μεταξύ πρόγνωσης και ανεύρεσης σαφών ιστολογικών αλλοιώσεων εκ του ανδρογονικού αποκλεισμού υπό διερεύνηση

3 Eπίδραση στον καλοήθη προστατικό ιστό Έντονη ατροφία με μικρά, συρρικνωμένα, στρογγυλά ή με σχήμα σαν κόμμα αδένια, με απώλεια της συνήθους κυματοειδούς εσωτερικής παρυφής των υπερπλαστικών αδενίων Προέχουν τα βασικά κύτταρα,με συχνή υπερπλασία αυτών Εξάλειψη των εκκριτικών κυττάρων ή κενοτοπίωση του κυτταροπλάσματός τους, με μικρούς υπερχρωματικούς πυρήνες Όχι συχνή, περιορισμένη μετάπλαση πλακώδους ή μεταβατικού τύπου Αυξημένο, συνήθως υπερκυτταρικό διάμεσο υπόστρωμα, πιθανόν με εστίες λεμφοκυτταρικών διηθήσεων in vivo υπερπλασία βασικών κυττάρων, ενδεικτική αναστολής διαφοροποίησης προς εκκριτικά κύτταρα, υπό την επίδραση οιστρογόνων ή ανδρογονικού αποκλεισμού

4 Eπίδραση στον καλοήθη προστατικό ιστό

5 Eπίδραση στον καλοήθη προστατικό ιστό

6 Eπίδραση στον καλοήθη προστατικό ιστό

7 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη Μείωση του μεγέθους και της πυκνότητας των αδενίων με αύξηση, πύκνωση ή και υαλοειδοποίηση του ινώδους συνδετικού υποστρώματος μεταξύ αυτών Συρρίκνωση - ή και εξάλειψη του αυλού των νεοπλασματικών αδενίων (απώλεια αδενικής αρχιτεκτονικής) Νεοπλασματικά κύτταρα με διαυγές ή κενοτοπιώδες κυτταρόπλασμα και μικρούς υπερχρωματικούς πυρήνες,ενίοτε αποφολίδωση στον αυλό με μορφολογία ιστιοκυττάρων ή λεμφοκυττάρων Πυρήνια μπορεί να διατηρούνται μεγάλα, συνήθως όμως είναι δυσδιάκριτα Εικόνα αιμαγγειοπερικυτωματώδης, με διακλαδιζόμενους σχισμοειδείς αυλούς που επενδύονται εν μέρει μόνο από ν. κ. με πυκνωτικούς πυρήνες ή αφρώδες κυτταρόπλασμα

8 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη

9 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη

10 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη

11 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη

12 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη

13 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη

14 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη

15

16 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη, λιγότερο συνήθεις εικόνες Εκτεταμένη νέκρωση του όγκου με διάσπαρτα διαυγή καρκινωματώδη κύτταρα και πυκνή αντιδραστική φλεγμονή Μερική απώλεια του νεοπλασματικού επιθηλίου με διαφυγή του εκκρίματος και αντιδραστική κοκκιωματώδη φλεγμονή Εκφύλιση των ν. κ. με παραμονή λιμνών βλέννης σε ανώμαλους χώρους, με σπάνια ή και χωρίς ν. κ. στην παρυφή αυτών Παραμονή μόνο βλεννώδους υλικού στο παρασκεύασμα της προστατεκτομής με εικόνα μυξώματος Πλακώδης μετάπλαση, κυρίως δευτερογενώς επί νεκρώσεων

17 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη, λιγότερο συνήθεις εικόνες

18 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη, λιγότερο συνήθεις εικόνες

19 Επίδραση στην ιστολογική εικόνα του καρκινώματος του προστάτη, λιγότερο συνήθεις εικόνες

20 Επίδραση στον προσδιορισμό του βαθμού κακοήθειας- grade του καρκινώματος διαβάθμιση κατά Gleason με βάση αρχιτεκτονικούς χαρακτήρες, οι οποίοι ωστόσο τροποποιούνται από τον ανδρογονικό αποκλεισμό μείωση του μεγέθους των αδενίων με δυσδιάκριτους ή συνθλιμμένους αυλούς και αύξηση του διάμεσου υποστρώματος οδηγεί σε ψευδή εικόνα στοιχείου 5 κατά Gleason ψευδή, επειδή δε σημαίνει επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά ανοσοϊστοχημικώς οι εστίες αυτές παρουσιάζουν μειωμένο δείκτη πυρηνικού πολλαπλασιασμού σε σύγκριση με αρχιτεκτονικώς παρόμοια καρκινώματα που δεν έχουν υποστεί ανδρογονικό αποκλεισμό Άρα η διαβάθμιση κατά Gleason δεν παρέχει ασφαλείς πληροφορίες για τη βιολογική συμπεριφορά ενός όγκου που παρουσιάζει τροποποιημένη εικόνα από τον ανδρογονικό αποκλεισμό

21 Επίδραση στον προσδιορισμό του βαθμού κακοήθειας- grade του καρκινώματος

22 Επίδραση στο στάδιο του όγκου και στα εγχειρητικά όρια σε 50% των κλινικώς εντοπισμένων όγκων αποδεικνύεται στο εγχειρητικό παρασκεύασμα περιπροστατική επέκταση και στο 30% αυτών ανευρίσκονται θετικά εγχειρητικά όρια ανομοιογενή ευρήματα στις διάφορες σειρές, ωστόσο πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός φαίνεται πως οδηγεί σε υποχώρηση του όγκου σε μικρότερο στάδιο και μείωση της συχνότητας θετικών εγχειρητικών ορίων, κυρίως όταν χορηγείται για 6 παρά για 3 μήνες (Montinori et al 1999, Bono et al 2001) αναφέρονται επίσης περιπτώσεις πλήρους υποστροφής του όγκου προσοχή ωστόσο για το ενδεχόμενο δυσχερούς αναγνώρισης νεοπλασματικής διήθησης με έντονες αλλοιώσεις από τον ανδρογονικό αποκλεισμό, ακόμα και επί περιπροστατικής επέκτασης ή θετικών ορίων

23 Επίδραση στο στάδιο του όγκου και στα εγχειρητικά όρια

24 Διαφορική διάγνωση όγκου με επίδραση ανδρογονικού αποκλεισμού από καλοήθεις αλλοιώσεις Ηθμοειδής υπερπλασία διαυγών κυττάρων Σκληρυντική αδένωση Ατροφικά αδένια Άτυπη αδενωματώδης υπερπλασία Άτυπη υπερπλασία βασικών κυττάρων Κοκκιωματώδης ή ξανθοκοκκιωματώδης προστατίτιδα Μεσονεφρικά υπολείμματα Επιθηλιοειδές λειομύωμα

25 Διαφορική διάγνωση όγκου με επίδραση ανδρογονικού αποκλεισμού από άλλες κακοήθειες Καρκινώματα του προστάτη χαμηλής διαφοροποίηση με αφρώδη κύτταρα (foamy gland carcinoma), βλεννώδες διήθηση από διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα της ουροδόχου κύστης διήθηση από διαυγοκυτταρικό νεφροκυτταρικό καρκίνωμα άλλη μεταστατική διήθηση

26 Διαφορική διάγνωση όγκου με επίδραση ανδρογονικού αποκλεισμού από καρκίνωμα χαμηλής διαφοροποίησης μικρά νεοπλασματικά αδένια διαχωριζόμενα από άφθονο ινώδες υπόστρωμα δυσχερής διάκριση σε μικρή μεγέθυνση ελάχιστο, αραιοχρωματικό ή κενοτοπιώδες κυτταρόπλασμα όχι σημαντική πυρηνική ατυπία δυσδιάκριτα πυρήνια ακανόνιστες καρκινωματώδεις βλάστες σε διηθητική ανάπτυξη ευδιάκριτη και σε μικρή μεγέθυνση εωσινόφιλο ή ελαφρώς βασίφιλο κυτταρόπλασμα πυρηνική αναπλασία προέχοντα πυρήνια συνηγορούν υπέρ καρκινώματος με επίδραση ανδρογονικού αποκλεισμού συνηγορούν υπέρ καρκινώματος χαμηλής διαφοροποίησης

27 Διαφορική διάγνωση όγκου με επίδραση ανδρογονικού αποκλεισμού από μη νεοπλασματικά κυτταρικά στοιχεία δυσχερής διάκριση νεοπλασματικών κυττάρων μεμονωμένων ή σε ομάδες με έντονη υποστροφή των χαρακτηριστικών κακοήθειας από Λεμφοκύτταρα Ιστιοκύτταρα Μυϊκά κύτταρα Ινοβλάστες πιθανόν αναγκαία και η χρήση ανοσοϊστοχημικών χρώσεων

28 ανοσοϊστοχημική χρώση για κερατίνες34be12 για ανάδειξη απουσίας κυττάρων βασικής στοιβάδας

29 μειωμένης έντασης ανοσοϊστοχημική θετικότητα των νεοπλασματικών κυττάρων σε PSA και PSAP

30 Επίδραση χορήγησης αντιανδρογόνων της ομάδας των αναστολέων της 5α-αναγωγάσης για καλοήθη υπερπλασία Φιναστερίδη ( proscar) Μείωση του μεγέθους του προστάτη Αύξηση του στρώματος Ήπια εστιακή ατροφία αδενίων Επιπέδωση της εσωτερικής τους παρυφής με απώλεια των κυματοειδών προσεκβολών Ασθενής γενικώς επίδραση στην ιστολογική εικόνα που δεν προκαλεί δυσκολίες στη διάγνωση καρκινώματος σε υλικό βιοψίας Dutasteride (avadart) Αναστέλλει και τα δύο ισοένζυμα της 5α-αναγωγάσης Iczkowski et al 2005: σημαντικές φαινοτυπικές αλλαγές σε καλοήθη και κακοήθη προστατικό ιστό, υπό δοκιμασία και για χημειοπροφύλαξη από τον καρκίνο του προστάτη

31 Επίδραση της ακτινοθεραπείας στον καλοήθη προστατικό ιστό, ανομοιογενής Εκτεταμένη ατροφία αδενίων με επικράτηση του υποστρώματος Διατήρηση λοβιώδους αρχιτεκτονικής αλλά με επιμέρους αδένια ανώμαλου, γωνιώδους περιγράμματος Ατροφία εκκριτικών επιθηλιακών κυττάρων Υπερπλασία,πολυστοιβάδωση μυοεπιθηλιακών κυττάρων ή, αντιθέτως, συρρίκνωση αυτών με δυσχερή αναγνώρισή τους Πυρήνες συχνότερα μικροί πυκνωτικοί Διάσπαρτα κύτταρα με ατυπία εκφυλιστικού τύπου, συνήθως εντονότερη από την παρατηρούμενη στα προστατικά καρκινώματα μετά από ακτινοθεραπεία

32 Επίδραση της ακτινοθεραπείας στον καλοήθη προστατικό ιστό

33 Επίδραση της ακτινοθεραπείας στον καλοήθη προστατικό ιστό

34 Επίδραση της ακτινοθεραπείας στο καρκίνωμα του προστάτη ελάττωση του αριθμού και του μεγέθους των νεοπλασματικών αδενίων ατελής αδενική διαφοροποίηση ή και μεμονωμένα καρκινωματώδη κύτταρα άφθονο κενοτοπιώδες κυτταρόπλασμα πυκνωτικοί πυρήνες ίνωση υποστρώματος αναγνώριση κυρίως με βάση τους αρχιτεκτονικούς χαρακτήρες πυκνά διατασσόμενων αδενίων με ακανόνιστη διηθητική ανάπτυξη ή και παρουσία μεμονωμένων καρκινωματωδών κυττάρων

35 Επίδραση της ακτινοθεραπείας στο καρκίνωμα του προστάτη

36 Επίδραση της ακτινοθεραπείας στο καρκίνωμα του προστάτη

37 Διαγνωστική αξιολόγηση βιοψιών προστάτη του μετά από ακτινοθεραπεία καρκινώματος Λήψη βιοψιών για προγνωστικούς λόγους (συνήθως 30 μήνες μετά την αγωγή ) ή εξέταση υλικού διουρηθρικής εκτομής για αντιμετώπιση αποφρακτικών συμπτωμάτων Αρνητική για καρκινωματώδη διήθηση πρόγνωση συγκριτικά ευνοϊκή Καρκίνωμα με σημαντικές αλλοιώσεις από την ακτινοθεραπεία πρόγνωση ενδιάμεση Καρκίνωμα χωρίς ή με ελάχιστη επίδραση της ακτινοθεραπείας πρόγνωση δυσμενής

38 Άλλες θεραπευτικές μέθοδοι και επίδραση στην ιστολογική εικόνα του προστάτη Επίδραση θερμικής ενέργειας για καλοήθη υπερπλασία ( ILazerC, TUMicrowaveT, TUNeedleAblation, WaterIT ) εικόνα αιμορραγικού εμφράκτου με ποικίλης έκτασης και βαθμού περιουρθρική πηκτική νέκρωση και δευτερογενείς αλλοιώσεις, όπως πλακώδης μετάπλαση, υπερπλασία βασικών κυττάρων, εναποθέσεις αιμοσιδηρίνης κ.α. Επίδραση θερμικής ενέργειας για καρκίνωμα του προστάτη (κρυοχειρουργική, υπέρηχοι και άλλες μέθοδοι υπό διερεύνηση ) αναζήτηση υπολειμματικού όγκου, βιώσιμου ή μη, δεν αναφέρεται τροποποίηση της ιστολογικής εικόνας Επίδραση εγχύσεων με BCG για καρκίνωμα της ουροδόχου κύστης ευρήματα κοκκιωματώδους φλεγμονής