14 Τεστ δεξιοτήτων Βασικές δεξιότητες Οι βασικές δεξιότητες διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: Δεξιότητες μετακίνησης (τρέξιμο, άλμα κτλ.). Δεξιότητες σταθεροποίησης (άμεση σχέση με ισορροπία). Δεξιότητες χειρισμού αντικειμένων (σχοινάκι, μπαλόνι κτλ.). Οι βασικές δεξιότητες αποτελούν σημαντικό κομμάτι της Α -Β Δημοτικού. Πιο κάτω αναφέρονται τα ποιοτικά κριτήρια για την εκτέλεσή τους και ορισμένα παιχνίδια για την εξάσκησή τους. Βασικές δεξιότητες μετακίνησης Οι βασικές δεξιότητες μετακίνησης είναι: 1. Τρέξιμο (ταχύτητας και αντοχής), 2. τρέξιμο με μεγάλα βήματα (μεγάλο διασκελισμό), 3. άλμα σε μήκος, 4. άλμα σε ύψος, 5. κουτσό, 6. πλάγια μετατόπιση (πλάγια βήματα), 7. γκαλόπ και 8. χόπλα. 1. Τρέξιμο Ποιοτικά κριτήρια για τους δρόμους ταχύτητας: Τρέχουμε με το μπροστινό μέρος των ποδιών (δάχτυλα). Κάνουμε γρήγορη επαφή με το έδαφος (πετάμε). Μηροί σχεδόν παράλληλα με το έδαφος. Φτέρνες ψηλά πίσω. Ευθεία μέση, με μικρή κλίση μπροστά. Χέρια προς την κατεύθυνση τρεξίματος, κοντά στο σώμα. Ο αντίχειρας φτάνει μέχρι το πιγούνι ή και τα μάτια Ποιοτικά κριτήρια τρεξίματος αντοχής: Τρέχουμε σε όλο το πέλμα απαλά. Μέση ίσια. Χέρια χαλαρά δίπλα στο σώμα. Μορφές εκκίνησης στο τρέξιμο Για τους μαθητές θεωρώ κατάλληλη την όρθια στάση εκκίνησης και όχι τη συσπειρωτική. Οι μαθητές δεν έχουν τις φυσικές ικανότητες των αθλητών για να εφαρμόσουν τη συσπειρωτική μορφή εκκίνησης. Υπάρχουν δυο παραλλαγές για την όρθια εκκίνηση: (α) η εκκίνηση με πτώση μπροστά (Σκ. 1) και (β) η εκκίνηση με το πόδι μπροστά (Εικ. 1). Σκ. 1: Εκκίνηση με πτώση μπροστά (Bucher, 1999)
426 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Εικ. 1: Εκκίνηση με το πόδι μπροστά (α) Η εκκίνηση με πτώση μπροστά (Σκ. 1): Έχουμε τα πόδια παράλληλα. Αφήνουμε τον εαυτό μας να πέσει ελαφρά μπροστά. Προβάλλουμε αντίθετο χέρι, αντίθετο πόδι. Την εκτελούμε πότε προβάλλοντας το δεξί πόδι, πότε το αριστερό. Πότε νομίζεις ότι είσαι πιο γρήγορος; (β) Η εκκίνηση με το πόδι μπροστά (Εικ. 1): Το ένα πόδι είναι μπροστά. Γέρνουμε ελαφρά με το αντίθετο χέρι μπροστά και το άλλο πίσω. Ξεκινάμε με μικρά βήματα. Τρέχουμε στα δάχτυλα. Η συσπειρωτική εκκίνηση χρησιμοποιείται στους αγώνες στίβου για δρόμους ταχύτητας (Σκ. 2). Για τις μικρές ηλικίες δεν ενδείκνυται. Ωστόσο, η επίδειξή της παρουσιάζει ενδιαφέρον για τις μεγαλύτερες τάξεις. Σκ. 2: Συσπειρωτική εκκίνηση (Bucher, 1999) Τα ποιοτικά κριτήρια εκτέλεσης είναι τα εξής: Συγκέντρωση. Χέρια πίσω από τη γραμμή. Πεταγόμαστε με δύναμη μπροστά, χαμηλά. Εκτελούμε μικρά γρήγορα βήματα. Ανεβαίνουμε σταδιακά. Οι εντολές εκκίνησης είναι: «λάβετε θέσεις», «έτοιμοι», «πάμε». Συνήθως, στο Δημοτικό και τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου οι αποστάσεις κυμαίνονται μεταξύ 20-60μ. Αγώνες τρεξίματος με χάντικαπ Σε περιπτώσεις που κάποιοι είναι εξαιρετικά γρήγοροι, εφαρμόζουμε χάντικαπ. Για παράδειγμα: Και οι δυο στέκονται μπροστά στην ίδια γραμμή, έχουν όμως διαφορετικές θέσεις εκκίνησης. Ο πιο αργός έχει όρθια εκκίνηση, ο γρήγορος είναι μπρούμυτα στο έδαφος Όποιος είναι πιο γρήγορος ξεκινά 2μ πιο πίσω κτλ. Ο πιο αργός καθορίζει το χάντικαπ κτλ. Εικ. 2: Αγώνες τρεξίματος με χάντικαπ Τρέξιμο αντοχής με μουσική Για να μη βαριούνται οι μαθητές το τρέξιμο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και μουσική (Σχ. 1). Όσο διαρκεί ένα τραγούδι, τρέχουν προς τη μια κατεύθυνση, στο επόμενο αλλάζουν κατεύθυνση. Συνήθως ένα κομμάτι διαρκεί 2-4. Ο καθένας τρέχει με το δικό του ρυθμό. Μπορεί να κάνει και καμιά φιγούρα στο ενδιάμεσο,
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 427 για να σπάει η μονοτονία. Για παράδειγμα, να περνάει πάνω από κάποιο εμπόδιο, να κάνει ζιγκ-ζάγκ, σχοινάκι κτλ. Σημασία έχει να διατηρούν ένα μέτριο ρυθμό τέτοιο που να μπορούν να μιλάνε μεταξύ τους. Εικ. 4: Τρέξιμο με μεγάλα βήματα πάνω από εμπόδια Πήδα τα φιδάκια Τοποθετούμε σχοινάκια κάτω που αντιπροσωπεύουν φιδάκια τα οποία πρέπει να υπερπηδήσουν οι μαθητές. Σχ. 1: Τρέξιμο με μουσική 2. Τρέξιμο με μεγάλο διασκελισμό Tο τρέξιμο με μεγάλα βήματα είναι η πρώτη βασική δεξιότητα που προετοιμάζει για το πέρασμα εμποδίων χωρίς να διακόπτεται το τρέξιμο (Εικ. 3). Ποιοτικά κριτήρια εκτέλεσης: Τρέχουμε στα δάχτυλα των ποδιών. Προβάλλουμε δυναμικά το πόδι αιώρησης και το αντίθετο χέρι μπροστά. Τεντώνουμε και τα δυο πόδια κατά τη διάρκεια της πτήσης (σπαγγάτο στον αέρα). Κάνουμε προσγείωση στο πόδι αιώρησης και αμέσως εκτελούμε το επόμενο μεγάλο βήμα. Οι φλεγόμενες γραμμές (Σχ. 2) Οι μαθητές τρέχουν ελεύθερα στο χώρο και περνάνε πάνω από τις φλεγόμενες γραμμές. Όποιος πατήσει γραμμή ξεκουράζεται στη βαρκούλα και κρυώνει τα πόδια του (χώρος ζωγραφισμένος με κιμωλία). Σχ. 2: Φλεγόμενες γραμμές Εικ. 3: Τρέξιμο με μεγάλο διασκελισμό Υπερπήδηση εμποδίων με μεγάλα βήματα Οι μαθητές περνούν με μεγάλα βήματα πάνω από διάφορα εμπόδια. Πέρνα πάνω από τις ώρες Τα παιδιά φέρνουν χαρτόκουτα μαζί. Η κάθε ομάδα σχηματίζει έναν κύκλο με 12 χαρτόνια. Κάθε χαρτόνι αντιπροσωπεύει και μια ώρα. Καθορίζεται πού είναι το 12 πού το 6 κτλ. Οι μαθητές τρέχουν γύρω από τον κύκλο. Όταν ο δάσκαλος αναφέρει μια ώρα, π.χ. 12:15, οι μαθητές πη-
428 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δούν πάνω από τα αντίστοιχα χαρτόνια και συνεχίσουν το κυκλικό τρέξιμο. Υπερπήδηση εμποδίων με ρυθμικό τρέξιμο Τα ποιοτικά κριτήρια για την υπερπήδηση των εμποδίων είναι: Τρέξιμο στο μπροστινό μέρος των ποδιών. Σύντομη επαφή με το έδαφος. Στο μπροστινό πόδι σηκώνουμε ψηλά το γόνατο και τεντώνουμε το πόδι για να περάσουμε το εμπόδιο, τόσο, όσο είναι αρκετό, για να βρούμε πάλι τον κανονικό ρυθμό τρεξίματος. Το πίσω πόδι διπλώνει στο πλάι το γόνατο («πόρτα που ανοίγει προς τα πάνω»), για να μη βρει στο εμπόδιο. Περνάς χαμηλά (κοντά) στα εμπόδια. Σημασία έχει να περάσεις γρήγορα το εμπόδιο χωρίς να διακόψεις το ρυθμό τρεξίματος. Όσο πιο ψηλά περνάς, τόσο περισσότερο χρόνο χάνεις. Από την υπερπήδηση εμποδίων στο δρόμο μετ εμποδίων Για την υπερπήδηση εμποδίων, οι μαθητές τοποθετούν στην αυλή διάφορα εμπόδια (π.χ. πάρκο με εμπόδια). Για παράδειγμα, στεφάνια, μπάλες κώνους, χαρτόνια σχοινάκια κτλ. Τρέχουν και περνούν γρήγορα πάνω από τα εμπόδια με τη σωστή τεχνική. Στην προσγείωση δεν ακούγεται τίποτα. Όταν υπάρχουν μικρά χαρτόνια μπορούν να παίξουν και κυνηγητό. Τα σκληρά εμπόδια ίσως οδηγήσουν σε τραυματισμό. Το παιχνίδι «τα στρουμφάκια», που αναφέρεται στο κεφάλαιο «εξάσκηση προσανατολισμού», ενδείκνυται επίσης για την υπερπήδηση εμποδίων. Πρόκειται για μια μορφή κυνηγητού με εμπόδια. Βασική αρχή: από χαμηλά εμπόδια προχωράμε σε υψηλότερα. Εικ. 5: Πάρκο με εμπόδια Πέρνα τα χαντάκια με ρυθμό Γίνεται ρυθμικό τρέξιμο πάνω στα στρώματα με ρυθμική αυξομείωση βημάτων: μεγάλο βήμα-σύντομο βήμα-μεγάλο βήμα. Πάνω στα στρώματα εκτελείται το σύντομο βήμα (π.χ. στην πρώτη διαδρομή αριστερό-δεξί).
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 429 Δ Α Δ Α Δ Α Α Δ Α Δ Α Δ Υπερπήδηση εμποδίων με διαφορετικό ρυθμό Τοποθετούμε τα εμπόδια με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτρέπεται να εκτελούν στο ενδιάμεσο συγκεκριμένο αριθμό βημάτων. Σχ. 3: Υπερπήδηση εμποδίων με διαφορετικό ρυθμό 1 ο Τεστ για το δρόμο με εμπόδια Υπερπήδηση 6 εμποδίων ή χαρτόκουτων (60εκ ύψος). Με 1 / 2 / 3 / 2 / 1 βήματα στο ενδιάμεσο (Σκ. 3). Ξεκινάμε μια φορά με το δεξί και μία με το αριστερό πόδι. Προτεινόμενες αποστάσεις για γυμνάσιο: περίπου 2.50 /4 / 6 /4 / 2.50μ. Οι αποστάσεις προτείνεται να προσαρμόζονται στις ικανότητες των μαθητών. Για μικρότερες τάξεις, δοκιμάστε ανάλογες αποστάσεις. Σκ. 3: Τεστ ρυθμικής υπερπήδησης εμποδίων (Bucher, 1999) 2 ο Τεστ για το δρόμο με εμπόδια Τοποθετούμε 6 εμπόδια σε τέτοια απόσταση, ώστε να επιτρέπουν 4 βήματα ενδιάμεσα. Σε κάθε υπερπήδηση αλλάζουν πόδι. Για το γυμνάσιο, η προτεινόμενη απόσταση μεταξύ εμποδίων είναι 7μ. και το ύψος 60εκ. Σε διαφορετική περίπτωση προσαρμόζετε τις αποστάσεις και το ύψος στις ικανότητες των μαθητών. Σκ. 4: Τεστ με ρυθμό 4 βημάτων (Bucher, 1999) Ποιοτικά κριτήρια: Χρησιμοποιούμε 4 βήματα. Περνάμε κοντά από τα εμπόδια. Τρέχουμε στο μπροστινό μέρος. Τρέχουμε απαλά. Σύντομες επαφές με το έδαφος. Τρεις μορφές οργάνωσης σκυταλοδρομίας Υπάρχουν πολλές μορφές σκυταλοδρομίας. Ωστόσο, οι πιο διαδεδομένες στο σχολείο είναι οι τρεις που περιγράφονται παρακάτω. 1 η μορφή: Σκυταλοδρομία με επιστροφή Η πρώτη μορφή σκυταλοδρομίας παρουσιάζεται στο Σχ. 7. Οι μαθητές τρέχουν γύρω από έναν κώνο και επιστρέφουν. Ο επόμενος ξεκινά, όταν του χτυπήσουν το χέρι, όταν του δώσουν τη σκυτάλη, την μπάλα κτλ. Επίσης, δίνουμε διάφορους τρόπους μετακίνησης: προς τα πίσω, προς τα πλάγια κτλ.
430 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σχ. 4: Σκυταλοδρομία με επιστροφή Τα μειονεκτήματα της σκυταλοδρομίας με επιστροφή είναι τα εξής: Έλλειψη ασφάλειας. Οι μαθητές που περιμένουν θέλουν να βλέπουν πώς πάει ο αγώνας και παρατάσσονται στο πλάι. Υπάρχει περίπτωση ο μαθητής που επιστρέφει να πέσει επάνω τους. Γι αυτό είναι καλό να καθοριστεί από ποια πλευρά επιστρέφει ο μαθητής, ώστε οι υπόλοιποι να παρατάσσονται από την άλλη. Ο μαθητής που είναι τελευταίος, σε περίπτωση που η ομάδα του δεν τα πάει καλά, δε δίνει τον καλύτερο εαυτό του. Δεν έχει νόημα. Όταν είναι πολλοί μαθητές και περιμένουν δημιουργούνται προβλήματα ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Μια καλύτερη οργάνωση για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων θα μπορούσε να είναι η σκυταλοδρομία απλής διαδρομής (όχι με επιστροφή) και η σκυταλοδρομία συνάντησης. 2 η μορφή: Σκυταλοδρομία απλής διαδρομής (χωρίς επιστροφή) Οι μαθητές κάθε ομάδας είναι χωρισμένοι σε δυο ομάδες (2-3 άτομα) και στέκονται απέναντι. Ο μαθητής τρέχει απέναντι στην ομάδα του χτυπά το χέρι (ή δίνει τη σκυτάλη) και τότε ξεκινά ο επόμενος. ΧΧ ΧΧ Σχ. 5: Σκυταλοδρομία απλής διαδρομής Στις σκυταλοδρομίες αυτής της μορφής οι μαθητές που περιμένουν σε κάθε ομάδα είναι λίγοι (1-2 άτομα). Επίσης, είναι δύσκολο για τους μαθητές να ξέρουν ποια ομάδα προηγείται. Το αποτέλεσμα είναι να τρέχουν συνέχεια με όλη τους τη δύναμη. Στο ενδιάμεσο μπορούν να προστεθούν διάφορες ασκήσεις. Για παράδειγμα: Να πατάνε μέσα στα στεφάνια. Να περνάνε πάνω από στεφάνια, σχοινάκια κτλ. Να κάνουν κύκλο γύρω από ένα στεφάνι. Να κάνουν ντρίπλα χτυπώντας την μπάλα μέσα στα στεφάνια κτλ. Εικ. 6: Τοποθέτηση ασκήσεων στο ενδιάμεσο της σκυταλοδρομίας 3 η μορφή: Σκυταλοδρομία συνάντησης Στη σκυταλοδρομία συνάντησης η κάθε ομάδα είναι χωρισμένη σε 2 υποομάδες. Οι μαθητές τρέχουν, συναντούνται στη μέση της διαδρομής και επιστρέφουν (Σχ. 6).
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 431 Προσγειώσου στις φτέρνες των δυο ποδιών (αθόρυβη προσγείωση ή όπως η γάτα). Σχ. 6: Σκυταλοδρομία συνάντησης Το πλεονέκτημα της συγκεκριμένης οργάνωσης είναι ότι οι μαθητές κάθε ομάδας μπορούν να χωριστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε λιγότερο ικανοί μαθητές να αποκτήσουν μικρό προβάδισμα με τη βοήθεια του μπροστινού τους. Αλλαγή σκυτάλης Ποιοτικά κριτήρια: Ο κάτοχος της σκυτάλης φωνάζει «χέρι». Η παράδοση της σκυτάλης γίνεται από πίσω προς τα μπρος. Με το άκουσμα της λέξης «χέρι», ο αποδέκτης τεντώνει το χέρι πίσω, σχηματίζοντας φωλιά (τρίγωνο). Ο αντίχειρας είναι ανοιχτός και τα υπόλοιπα δάχτυλα ενωμένα και τεντωμένα. Σκ. 5: Αλλαγή σκυτάλης 3. Άλμα σε μήκος χωρίς φόρα Ποιοτικά κριτήρια: Κάντε 1-2 αιωρήσεις των χεριών με ταυτόχρονο λύγισμα των ποδιών, πριν το άλμα, για να πάρεις φόρα. Λυγίζουμε τα πόδια και πάμε πίσω τα χέρια, για να πάρουμε φόρα (συσπείρωση). Σπρώχνουμε με τα δάχτυλα των ποδιών και τεντώνουμε πόδια-κορμίχέρια κατά την απογείωση (εκτίναξη, ελατήριο). Στον αέρα φέρε τα γόνατα στο στήθος και τα χέρια μπροστά (πετάμε) Εικ. 7: Άλμα σε μήκος χωρίς φόρα Εκτός από τα ποιοτικά κριτήρια μπορεί να γίνει και ποσοτική μέτρηση (πόσο μακριά πηδά ένας μαθητής). Τεστ: συνεχόμενα άλματα χωρίς φόρα Καθορίζεται μια διαδρομή την οποία οι μαθητές τη διασχίζουν με συνεχόμενα άλματα (απογείωση - προσγείωση και στα δυο πόδια). Σημειώνουν τον αριθμό των αλμάτων που απαιτείται, για να διασχίσουν τη διαδρομή. Μετά από 4 εβδομάδες εκτελούν πάλι την ίδια διαδρομή. Μειώθηκε ο αριθμός των αλμάτων που απαιτείται; Το παιχνίδι της σκιάς Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε ζευγάρια: Ο ένας απομακρύνεται και ο άλλος πηδά πάνω στη σκιά του. Ο ένας μένει ακίνητος: Τεντώνει το χέρι και ο άλλος πηδά πάνω στη σκιά του χεριού. Πάνω στο κεφάλι της σκιάς. Μέσα στη σκιά του στεφανιού που κρατά ο συμμαθητής κτλ. Εικ. 8: Άλμα στη σκιά του ζευγαριού
432 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Άλμα σε μήκος με φόρα Ποιοτικά κριτήρια (Bucher, 1999): Γερό πάτημα. Πόδι αιώρησης μπροστά με δύναμη. Προσγείωση στα δυο πόδια. 4. Άλμα σε ύψος Αποτελεί αγαπημένη ασχολία των μαθητών. Διακρίνεται σε δυο κατηγορίες: Άλμα σε ύψος, για να πιάσουμε κάτι ψηλά. Άλμα σε ύψος για την υπερπήδηση ενός αντικειμένου. Άλμα σε ύψος για να ακουμπήσουμε κάτι ψηλά Το άλμα σε ύψος για να πιάσουμε κάτι ψηλά διακρίνεται σε: Άλμα σε ύψος χωρίς φόρα. Άλμα σε ύψος με φόρα. Για το άλμα σε ύψος χωρίς φόρα, τα ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι: Λυγίζουμε τα πόδια με τα χέρια πίσω («συσπείρωση») Τεντώνουμε συντονισμένα χέρια και πόδια στην εκτίναξη («ελατήριο») Στον αέρα είμαστε τεντωμένοι. Προσγείωση απαλά πρώτα στα δάχτυλα των ποδιών και λυγίζουμε τα πόδια για να απορροφήσουμε την ορμή της πτώσης. Στην περίπτωση που θέλουμε να πηδήξουμε πολύ ψηλά, τότε μας βοηθά να πάρουμε φόρα και να κάνουμε το άλμα στηριζόμενοι στο ένα πόδι. Τεστ «άλμα σε ύψος χωρίς φόρα» Ένα τεστ για τη μέτρηση του άλματος σε ύψος χωρίς φόρα αποτελεί το τεστ του Μονάχου (Rusch & Irrgang, 2010, Münchner-Fitneßtest, http://www.sportunterricht.de). Εκτέλεση του τεστ: Στον τοίχο στερεώνουμε ένα μαλακό στρώμα. Ο μαθητής με τις φτέρνες να ακουμπάνε στο πάτωμα σηκώνει τα χέρια του ψηλά και με κιμωλία (μαγνησία κτλ.) σημειώνουμε το σημείο όπου ακουμπάνε τα δάχτυλα. Σε απόσταση 20-30εκ από τον τοίχο κάνει άλμα χωρίς φόρα και ακουμπά το στρώμα με το ένα χέρι, όσο πιο ψηλά μπορεί. Σημειώνουμε τη διαφορά από το αρχικό σημείο. Έχει μια δοκιμαστική και 2 κανονικές προσπάθειες. Εικ. 9: Τεστ άλμα σε ύψος χωρίς φόρα
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 433 Παιχνίδια για το άλμα σε ύψος Άλματα επαφής. Τεντώνουμε ένα σχοινάκι στο γήπεδο βόλεϊ και τοποθετούμε κορδέλες σε διαφορετικό ύψος. Οι μαθητές χωρίς φόρα και μετά με φόρα προσπαθούν να τα ακουμπήσουν. Εικ. 11: Άλματα με το παιχνίδι «λαστιχάκι» Σχ. 7: Άλμα σε ύψος με φόρα Άλματα-UFO. Οι μαθητές χωρίζονται σε ζευγάρια. Ο ένας πετά ένα αντικείμενο (δίσκο φρίσμπυ, μπάλα κτλ.) και ο άλλος πηδά και το πιάνει. Προσοχή: το ρίχνουμε τόσο ψηλά, ώστε να μπορεί το ζευγάρι μας με άλμα να το πιάσει. Παραλλαγές: Άλματα και με τα δυο πόδια. Ρίχνουμε την μπάλα δεξιά-αριστερά για να την πιάσει με το ένα χέρι. Πρώτα ακουμπά το έδαφος με τα χέρια και μετά κάνει άλμα κτλ. Άλμα σε ύψος για προχωρημένους Ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών, μπορεί να διδαχτεί το άλμα σε ύψος με την τεχνική «ψαλίδι» και η τεχνική «Fosbury-Flop». Το άλμα με ψαλίδι μπορεί να γίνει με φόρα, αλλά και χωρίς φόρα. Ποιοτικά κριτήρια για το ψαλίδι με φόρα θα μπορούσαν να είναι: Το τελευταίο βήμα είναι μικρό. Κορμός ίσια. Χέρια ωθούν προς τα πάνω. Το μπροστά πόδι σηκώνεται ψηλά και τεντώνεται. Ένα παιχνίδι για την τεχνική «ψαλίδι» είναι το εξής (Εικ. 12): Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε τετράδες. Οι δυο κρατάνε το σχοινάκι στο ύψος του γονάτου και μετά στο ύψος του ισχίου. Οι υπόλοιποι δύο κάνουν ψαλίδι τρέχοντας σε μορφή 8. Εικ. 10: Άλμα για να πιάσει την μπάλα Τα παιχνίδια με το «λαστιχάκι» είναι ιδανικά για την εξάσκηση της αλτικής ικανότητας (Εικ. 11). Εικ. 12: Παιχνίδι για την τεχνική «ψαλίδι»
434 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Τεχνική «Fosbury-Flop» Η τεχνική αυτή σπάνια διδάσκεται στο ελληνικό σχολείο, εξαιτίας της έλλειψης υλικού. Σκ. 6: Fosbury-Flop (Bucher, 1999) Ως βασικά ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να αναφερθούν τα εξής: Η φόρα είναι σε μορφή τόξου. Το πόδι αιώρησης σηκώνεται με φόρα προς τα πάνω και τα δυο χέρια συμβάλλουν επίσης. Ψηλά η λεκάνη. Προσγείωση στην πλάτη. Όσοι εκπαιδευτικοί έχουν το απαιτούμενο υλικό μπορούν να απευθυνθούν σε εξειδικευμένη βιβλιογραφία για τη διδασκαλία της τεχνικής. Άλμα και προσγείωση από υπερυψωμένο επίπεδο Κάθε φορά που κάποιο παιδί θέλει να πηδήξει από κάποιο σκαλοπάτι στο έδαφος ακούει «όχι». Ωστόσο, το άλμα και η προσγείωση από υπερυψωμένο επίπεδο αποτελούν βασική δεξιότητα μετακίνησης. Εικ. 13: Προσγείωση από υπερυψωμένο επίπεδο Καρτέλα για τους μαθητές: Απόφευγε τα απότομα τραντάγματα στην προσγείωση ύστερα από άλμα Όταν πηδάς από κάποιο ύψος, για να προσγειωθείς με ασφάλεια, προτείνεται να απορροφάς την ορμή της πτώσης λυγίζοντας τα γόνατα. Εάν είναι μεγάλο το ύψος, εκτός από το λύγισμα των γονάτων κάνε και μια κυβίστηση μπροστά. Το κάνουν συχνά οι κασκαντέρ στις ταινίες δράσης. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγουν τους τραυματισμούς. Εικ. 14: Διαδοχή κινήσεων για την προσγείωση με κυβίστηση Ως ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα εξής: Απογείωση με δυο πόδια. Χέρια ελαφρά ανοιχτά για ισορροπία. Προσγείωση στα δάχτυλα και των δυο ποδιών, λύγισμα των ποδιών, κορμός και χέρια μπροστά για απορρόφηση της ορμής. Όταν μεγαλώνει το ύψος, τότε στην προσγείωση μετά το ελαφρό λύγισμα των γονάτων κάνουμε και μικρό βηματάκι μπροστά για απορρόφηση ορμής. Ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών, αντί για το βήμα μπροστά, μπορεί να
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 435 μπει η κυβίστηση (προσγειώσου, όπως οι κασκαντέρ σε ταινίες δράσης). Ως τεστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί το τεστ που αναφέρεται στο κεφάλαιο της ικανότητας διαφοροποίησης (ικανότητα διαφοροποίησης, «προσγειώσου στις γραμμές»). 5. Το κουτσό Ως ποιοτικά κριτήρια για το κουτσό θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα εξής: Πόδι αιώρησης λυγισμένο πίσω (πελαργός). Στηριζόμαστε στα δάχτυλα του ποδιού στήριξης (ισορροπία-δάχτυλα). χαμηλώνουμε (λυγίζουμε) το πόδι στήριξης, γέρνουμε μπροστά το κορμί, χέρια πίσω (ελατήριο). Δίνουμε ώθηση με το πόδι αιώρησης, τον κορμό και τα χέρια (ώθηση). Εικ. 15: Το κουτσό Για την εξάσκηση είναι σημαντικό να γίνεται κουτσό και στα δυο πόδια. Στο κεφάλαιο ρυθμική ικανότητα αναφέρονται πολλά παραδείγματα εξάσκησης για το κουτσό. Για αριστερή μετατόπιση σηκώνουμε ελαφρά το αριστερό πόδι, το ανοίγουμε προς τα αριστερά και το πατάμε κάτω (μεγάλο άνοιγμα ποδιών). Φέρνουμε το δεξί πόδι κοντά στο αριστερό πόδι (πλαϊνό βήμα). Σηκώνουμε πάλι το αριστερό πόδι και το ανοίγουμε στο πλάι κτλ. Εικ. 16: Πλάγια μετατόπιση με διαρκή επαφή στο έδαφος Παραλλαγή: πλάγια μετατόπιση με άλμα Για την περίπτωση της πλάγιας μετατόπισης προς τα αριστερά, τα ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι τα εξής: Κάνουμε αριστερό βήμα προς τα πλάγια, μόνο που μεσολαβεί ένα μικρό διάστημα κατά το οποίο έχουμε και τα δυο πόδια στον αέρα. Κατά τη διάρκεια του άλματος το δεξί πόδι πλησιάζει το αριστερό. Η προσγείωση γίνεται στο δεξί πόδι. Εξασκούμε την πλάγια μετατόπιση προς τα δεξιά και τα αριστερά. 6. Πλάγια μετατόπιση (πλάγια βήματα) Ποιοτικά κριτήρια για την πλάγια μετατόπιση θα μπορούσαν να είναι: Πόδια ανοιχτά στο άνοιγμα των ώμων και λυγισμένα. Εικ. 17: Πλάγια μετατόπιση με άλμα
436 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ 7. Καλπασμός (γκαλόπ) Ο καλπασμός μοιάζει πολύ με την πλάγια μετατόπιση, μόνο που αντί για πλάι, μετακινούμαστε μπροστά. Έχουμε το δεξί πόδι ελαφρά μπροστά και το αριστερό πίσω Κάνουμε ένα βήμα μπροστά με το δεξί πόδι και ακολουθεί το αριστερό πόδι. Μεσολαβεί μια περίοδος κατά την οποία τα δυο πόδια είναι στον αέρα. Η εξάσκηση προτείνεται να γίνεται με εναλλαγή του μπροστινού ποδιού. Εικ. 18: Καλπασμός 8. Χόπλα (κουτσό-βήμα-κουτσό) Το χόπλα είναι συνδυασμός κουτσό και βήματος. Οι μικροί μαθητές το κάνουν συχνά, όταν είναι χαρούμενοι από μόνοι τους. Στο χόπλα τα ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι τα εξής: Κάνουμε κουτσό με το αριστερό πόδι (κουτσό-αριστερό). Πατάμε το δεξί πόδι μπροστά (βήμα). Αμέσως κάνουμε κουτσό με το δεξί (κουτσό-δεξί) κτλ. Εικ. 19: Χόπλα (κουτσό-βήμα-κουτσό) Υποδείξεις για τη διδασκαλία βασικών δεξιοτήτων μετακίνησης Η πρότασή μου για τη διδασκαλία των βασικών δεξιοτήτων είναι να γίνεται με μίμηση. Μια επίδειξη και η αναφορά των ποιοτικών κριτηρίων είναι αρκετή, για να τις μάθουν οι μαθητές. Οι βασικές δεξιότητες μετακίνησης αποτελούν κομμάτι της κινητικής μας εξέλιξης. Οι περισσότεροι μαθητές που έχουν τη δυνατότητα να παίξουν ελεύθερα σε κάποια αυλή, τις εκτελούν από μόνοι τους χωρίς διδασκαλία (ανήκουν στο ρεπερτόριο των φυσικών κινήσεων). Ωστόσο, το θέμα είναι πόσοι μαθητές (ιδιαίτερα των πόλεων) έχουν τη δυνατότητα να πειραματιστούν και να εξασκήσουν μόνοι αυτές τις δεξιότητες. Τα σημερινά παιδιά για διάφορους λόγους δεν έχουν χρόνο, για να παίξουν ελεύθερα με τις παρέες τους. Συνήθως, οι μαθητές αποκτούν κινητικές εμπειρίες σε κάποιο σύλλογο. Οπότε, οι εμπειρίες τους περιορίζονται στις απαιτήσεις του συλλόγου (π.χ. ποδόσφαιρο, βόλεϊ κτλ.). Γι αυτό είναι σημαντικό στο σχολείο να τους παρέχονται δυνατότητες εξάσκησης των βασικών δεξιοτήτων. Βασικές δεξιότητες σταθεροποίησης Οι βασικές δεξιότητες σταθεροποίησης έχουν άμεση σχέση με την ισορροπία. Από τα παιδιά των πρώτων τάξεων λείπουν βασικές γνώσεις σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν για την εκτέλεση δεξιοτήτων μετακίνησης χωρίς να χάσουν τον έλεγχο και να πέσουν κάτω (π.χ. σε μια γρήγορη εκκίνηση και σταμάτημα). Αυτές τις γνώσεις θα πρέπει να τις μεταδώσει ο εκπαιδευτικός.
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 437 Η θέση ετοιμότητας Η θέση ετοιμότητας αποτελεί τη βάση για την επιτυχή εκτέλεση πολλών κινήσεων μέσα σε ένα παιχνίδι (Εικ. 20). Ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι: πόδια στο άνοιγμα των ώμων, γόνατα ελαφρά λυγισμένα, ο κορμός ελαφρά λυγισμένος μπροστά και τα χέρια είναι λυγισμένα στον αγκώνα. Εικ. 20: Θέση ετοιμότητας Απότομο σταμάτημα μετά από τρέξιμο Ορισμένοι μαθητές της Α τάξης, που στερούνται τη χαρά του ελεύθερου παιχνιδιού, χάνουν την ισορροπία τους και πέφτουν όταν θα πρέπει να σταματήσουν απότομα το τρέξιμό τους (π.χ. για να μη «τρακάρουν» με κάποιο συμμαθητή). Για την αποφυγή της πτώσης θα μπορούσαν να εφαρμόσουν τα εξής κριτήρια: Λυγίζουμε τα γόνατα (χαμηλώνουμε το κέντρο βάρους). Προβάλλουμε ένα πόδι μπροστά. Πάμε το κορμί ελαφρά πίσω. Ανοίγουμε τα χέρια για ισορροπία. Το παιχνίδι «1,2,3 στοπ» αποτελεί μια ευχάριστη ενασχόληση, με την οποία μπορούν να εξασκήσουν το απότομο σταμάτημα. Γρήγορη αλλαγή κατεύθυνσης τρεξίματος Η απότομη αλλαγή κατεύθυνσης εμφανίζεται σχεδόν στο σύνολο των παιχνιδιών κυνηγητού και αθλοπαιδιών. Οι μαθητές της Α δημοτικού θα πρέπει να είναι σε θέση να αλλάζουν γρήγορα την κατεύθυνση τρεξίματός τους. Ως ποιοτικά κριτήρια για την αλλαγή κατεύθυνσης προς τα δεξιά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν: Κάνω μικρό βηματάκι και δυνατό πάτημα στο λυγισμένο, π.χ. δεξί πόδι. Στρέφω τον κορμό και προβάλλω το αριστερό πόδι ελαφρά μπροστά προς την κατεύθυνση που θέλω να κινηθώ. Ανοίγω τα χέρια για καλύτερη ισορροπία. Η εξάσκηση θα πρέπει να γίνεται και προς τις δυο κατευθύνσεις και είναι ευχάριστη, όταν ο εκπαιδευτικός δείχνει με το χέρι του προς διάφορες κατευθύνσεις και οι μαθητές ακολουθούν. Προσποίηση αλλαγής κατεύθυνσης τρεξίματος Το αμέσως επόμενο βήμα είναι να διδαχτεί η προσποίηση. Στην προσποίηση ισχύουν τα ίδια ποιοτικά κριτήρια με την αλλαγή κατεύθυνσης. Η μόνη διαφορά με τη γρήγορη αλλαγή κατεύθυνσης είναι ότι: Το πρώτο δυνατό πάτημα (π.χ. με το αριστερό πόδι) γίνεται προς την κατεύ-
438 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ θυνση της προσποίησης (αριστερά και λίγο έξω από την ευθεία). Το δεξί πόδι κάνει ένα τόξο στον αέρα. Στην αρχή πλησιάζει προς το αριστερό πόδι, για να δείξει ότι δήθεν θα τρέξουμε προς τα αριστερά. Ωστόσο μόλις πλησιάσει στο αριστερό πόδι, αλλάζει γρήγορα κατεύθυνση προς τα δεξιά. Με αυτή την προσποίηση δείχνουμε στον αντίπαλο ότι θέλουμε να πάμε προς τα αριστερά και την τελευταία στιγμή αλλάζουμε κατεύθυνση και πάμε δεξιά. Η εξάσκηση πρέπει να γίνεται και προς τις δυο κατευθύνσεις. από το Judo. Βασικό στις πτώσεις είναι η προστασία του κεφαλιού από ισχυρό χτύπημα-τράνταγμα. Εικ. 22: Πτώση στο Judo Ποιοτικά κριτήρια για την πτώση σε στρώμα: Λυγίζουμε τα πόδια. Η λεκάνη τοποθετείται κοντά στις φτέρνες. Το πιγούνι στο στήθος. Πόδια τεντωμένα. Χτύπημα των χεριών στο στρώμα για απορρόφηση ορμής. Εικ. 21: Προσποίηση και αλλαγή κατεύθυνσης Εξειδικευμένες δεξιότητες για τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Οι πιο κάτω δεξιότητες έχουν άμεση συνάφεια με την ισορροπία και είναι εύκολο να διδαχτούν στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Εάν ο εκπαιδευτικός ασχοληθεί εντατικά με αυτές, θεωρώ ότι μέχρι τη Β Δημοτικού οι μαθητές είναι σε θέση να εκτελούν ακόμη και τις πιο δύσκολες ασκήσεις. Στήριξη στα χέρια με τα πόδια λυγισμένα Καθόμαστε στο έδαφος, όπως κάποιος που κάνει γιόγκα. Στηρίζουμε τα χέρια στο έδαφος και ανασηκωνόμαστε. Είναι ακόμη πιο εύκολο, όταν το κάνουμε σε μια καρέκλα με μπράτσα. Δοκίμασε να τεντώσεις τα πόδια μπροστά. Μάθε να πέφτεις Ορισμένες φορές για διάφορους λόγους χάνουμε την ισορροπία μας και πέφτουμε στο έδαφος. Καλό είναι να έχουμε προετοιμαστεί για ανάλογες καταστάσεις. Σημαντική βοήθεια προσφέρει η τεχνική Εικ. 23: Στήριξη στα χέρια με τα πόδια λυγισμένα
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 439 Διάφορες μορφές στήριξης Μέσα σε παρένθεση αναφέρονται οι διδακτικές ατάκες. Εικ. 25: Κυβίστηση Κυβίστηση Εικ. 24: Με πρόταση των ποδιών, με άνοιγμα, με λύγισμα κτλ. Κατά την κυβίστηση είναι σημαντικά τα εξής: Τοποθετώ τα χέρια παράλληλα και τα κοιτάζω (χέρια παράλληλα στο άνοιγμα των ώμων). Ρολάρω ακουμπώντας στο έδαφος το πάνω μέρος της πλάτης (πιγούνι στο στήθος). Κατά την κυβίστηση γίνομαι στρογγυλός (πιάνω τα πόδια). Όταν σηκώνομαι, κοιτάζω μπροστά τον τοίχο ή το επόμενο στρώμα (βλέμμα μπροστά). Τροχός Ο τροχός αποτελεί μια από τις πιο αγαπημένες δεξιότητες των μαθητών. Ποιοτικά κριτήρια: Σηκώνουμε τα χέρια ψηλά τεντωμένα. Κάνουμε μικρό αλματάκι με πλάγια στροφή. Πρώτα ακουμπάμε το αριστερό χέρι και στην ευθεία το δεξί χέρι. Τοποθετούμε το δεξί πόδι κοντά στο δεξί χέρι. Ακολουθεί το αριστερό πόδι στην ευθεία στο άνοιγμα των ώμων περίπου ίσως λίγο παραπάνω. Σκ. 7: Ασκήσεις για τον τροχό (Bucher, 1999) Εικ. 26: Πολλά παιδιά εκτελούν τροχό στην αυλή χωρίς στρώματα!
440 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σάλτο Ποιοτικά κριτήρια: Ακουμπάμε απαλά την πλάτη στο στρώμα (Bucher, 1999). Πιάνουμε τα πόδια και σηκωνόμαστε. Κατακόρυφο στον τοίχο Θεωρώ ότι είναι από τις πιο εύκολες ασκήσεις και τις πιο εντυπωσιακές. Τοποθετούμε ένα στρώμα στον τοίχο και ένα κάτω. Οι περισσότεροι μαθητές το κάνουν μόνοι τους, αφού ξεπεράσουν τον αρχικό φόβο τους. Εικ. 28: Κατακόρυφο προχωρημένου Εικ. 29: Ανάποδο κατακόρυφο στο πολύζυγο Σε περιπτώσεις που κάποια παιδιά φοβούνται, ας το εκτελέσουν με τη βοήθεια μιας θεραπευτικής μπάλας. Οι προχωρημένοι: εκτελούν το άλμα του τίγρη (Εικ. 8). Εκτελούν το σάλτο περνώντας μέσα από ένα στεφάνι. Εικ. 30: Κατακόρυφο στον τοίχο Εικ. 31: Κατακόρυφο στο ένα χέρι στην αυλή χωρίς στρώμα! Εικ. 27: Άλμα τίγρη Ποιοτικά κριτήρια για το κατακόρυφο στον τοίχο: Τα χέρια είναι τεντωμένα στο άνοιγμα των ώμων. Το ένα πόδι είναι κάτω ελαφρά λυγισμένο, για να δώσει ώθηση. Το άλλο πόδι αιωρείται και ακουμπά στον τοίχο.
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 441 Για να επανέλθουμε, πρώτα κατεβάζουμε το ένα πόδι και μετά το άλλο. Όσοι φοβούνται υπερβολικά ας δοκιμάσουν το κατακόρυφο στο πολύζυγο ανάποδα (Εικ. 29). Χειρισμός αντικειμένων Ζογκλερικά με τα μαντηλάκια (τούλι) Κάθε παιδί παίρνει ένα κόκκινο μαντηλάκι με το αριστερό και ένα άσπρο με το δεξί χέρι. Πετάμε ταυτόχρονα και τα δυο στον αέρα και τα πιάνουμε. Εναλλάξ πετάμε πρώτα το ένα, μετά το άλλο και τα πιάνουμε. Πετάμε τα μαντηλάκια και τα πιάνουμε με το άλλο χέρι. Αντί να τα πιάσουμε κάνουμε πρώτα έναν κύκλο γύρω από τα μαντηλάκια και μετά τα πιάνουμε. Σε ένα χέρι έχουμε δυο μαντήλια. Πετάμε το πρώτο, πριν πιάσουμε το πρώτο, πετάμε το δεύτερο, πιάνουμε το πρώτο και αμέσως το ξαναπετάμε κτλ. Ακόμη πιο δύσκολο, με το ένα χέρι να έχω στον αέρα 3 μαντηλάκια, όπως πιο πάνω. Χειρισμός μπαλονιού Το μπαλόνι ισορροπεί σε διάφορα σημεία του σώματος (όπως μια φώκια ισσοροπεί μια μπάλα στο ζωολογικό κήπο): Ισορροπούμε το μπαλόνι στα ακροδάχτυλα ή στη μύτη. Κυλάμε το μπαλόνι από το κεφάλι στον ώμο και από εκεί πάλι το πετάμε στο κεφάλι. Κάνουμε στροφή 360 ο έχοντας το μπαλόνι στο κεφάλι. Χτυπάμε το μπαλόνι με το δείκτη και μετά το βάζουμε να περπατά από δάχτυλο σε δάχτυλο. Αργή κίνηση Χτυπάμε το μπαλόνι εναλλάξ με τα χέρια, τα πόδια ή το κεφάλι. Ταυτόχρονα παίρνουμε διάφορες στάσεις: ξαπλώνουμε, καθόμαστε, περπατάμε, κάνουμε στροφή διατηρούμε το μπαλόνι πάντα στον αέρα. Πάμε βόλτα το μπαλόνι Με το χέρι χτυπάμε το μπαλόνι και μετακινούμαστε. Φτιάχνουμε ειδικές διαδρομές με κώνους και κάνουμε ζιγκ-ζάγκ. Εικ. 32: Παιχνίδια με τα μαντηλάκια (τούλι)
442 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Παιχνίδια με το στεφάνι Τα πιο απλά παιχνίδια με το στεφάνι είναι τα εξής: Περιστροφές με τη μέση, τα πόδια και τα χέρια (10 επαναλήψεις). Περιστρέφω το στεφάνι με τα πόδια και κινούμαι προς διάφορες κατευθύνσεις. Ο ένας κρατά το στεφάνι και ό άλλος περνά από μέσα. Κύλισμα στεφανιού και πέρασμα (π.χ. βουτιά) από μέσα. Ρίχνω το στεφάνι βάζοντας ανάποδα φάλτσα, για να επιστρέψει πάλι σε μένα. Ρίχνω το στεφάνι, όπως στο λούναπαρκ τα δισκάκια, από διάφορες αποστάσεις, για να προσγειωθεί πάνω σε μια μπάλα (Εικ. 33), σε ένα συμμαθητή κτλ. Εικ. 33: Σημάδι μπάλας με το στεφάνι Τεστ με το σχοινάκι: Τρέχεις με το σχοινάκι Ένα βήμα τη φορά Ίσια το κορμί 10 επαναλήψεις χωρίς λάθος. Παιχνίδια με το σχοινάκι: 10, 20, 50, 100 φορές χωρίς λάθος. Σε 1 περισσότερες από 60, 70 φορές. 3, 4 ή 5 χωρίς διάλειμμα. Σε 1 λεπτό να κάνεις ακριβώς 70 φορές. Εκτέλεση με μετρονόμο με 120-140 χτύπους στο 1 λεπτό. Τεστ «ρίψη με σακουλάκι με άμμο» (ή με κεραμίδα πλατιά, όπως στο παιχνίδι «το κουτσό») Το τεστ προέρχεται από το Münchner- Fitneßtest (http://www.sportunterricht.
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 443 de/mft). Με κολλητική ταινία ή με κιμωλία σχηματίζουμε ορθογώνια τετράγωνα, όπως στο Σκ. 8. Η απόσταση από το στόχο είναι 3μ. Η βάση του κάθε ορθογωνίου είναι 30εκ. και το ύψος 50εκ. Ο μαθητής σημαδεύει, με ένα σακουλάκι με άμμο (ή φασόλια κτλ.), το κεντρικό κουτάκι. Αν το σακουλάκι προσγειωθεί εκεί, παίρνει 3 πόντους. Στα υπόλοιπα κουτάκια παίρνει 2 και 1 πόντο αντίστοιχα. Έχει 2 δοκιμαστικές προσπάθειες και 5 κανονικές. Υποδοχή μπάλας: Κάνουμε βήμα προς την μπάλα. Τεντωμένα χέρια, ανοιχτά δάχτυλα. Πιάνουμε την μπάλα με τα δάχτυλα, όχι με την παλάμη. Απορροφάμε την ορμή της μπάλας λυγίζοντας τα χέρια (φέρνουμε την μπάλα στο στήθος). Συνήθως, στις μικρές ηλικίες διακρίνουμε α) την ψηλή και β) τη χαμηλή λαβή για την υποδοχή της μπάλας (Balster, 1995). Στην υποδοχή της ψηλής μπαλιάς, οι παλάμες «κοιτάζουν» προς τα κάτω με άνοιγμα περίπου στο μέγεθος της μπάλας (Σκ. 9). Σκ. 8: Ρίψη με σακουλάκι με άμμο Παραλλαγή: για σημάδι χρησιμοποιούμε στεφάνια. Σκ. 9: Υποδοχή ψηλής μπαλιάς Αντίθετα, στη χαμηλή μπαλιά, οι παλάμες γυρίζουν προς τα πάνω (στον ουρανό, Σκ. 10). Ρίψη και υποδοχή μπάλας Ως ποιοτικά κριτήρια για τη μακρινή πάσα με το ένα χέρι θα μπορούσαν να είναι: Αντίθετο πόδι μπροστά. Ρίψη μπάλας πάνω από το κεφάλι. Το χέρι ρίψης ακολουθεί τη μπάλα. Σκ. 10: Υποδοχή χαμηλής μπαλιάς Ρίψη μπάλας μακριά Ποιοτικά κριτήρια (Εικ. 34): Διαδοχή βημάτων: αριστερό-δεξί-αριστερό στο ρυθμό «ταμ-τα-ταμ».
444 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Βήμα «ταμ»: μακρύ, επίπεδο βήμα («άλμα πάνω από το χαντάκι»). Θέση ρίψης «τα»: μετατόπιση βάρους στο πίσω πόδι, χέρι ρίψης χαλαρά τεντωμένο («βάρος πίσω»). Ρίψη «ταμ»: σχηματίζουμε τόξο, προβάλλουμε τον αγκώνα («λεκάνη μπροστά»). Ταμ (αριστερό) Τα (δεξί) Ταμ (αριστερό) Εικ. 34: Ρίψη με το ρυθμό «Ταμ-Τα-Ταμ» Εξάσκηση ρυθμού ρίψης «ταμ-τα-ταμ» (Σκ. 4) Τοποθετούμε ένα στεφάνι στο έδαφος. Οι μαθητές κάνουν χαμηλό άλμα πατώντας στο αριστερό πόδι (για δεξιόχειρες) και περνούν πάνω από το στεφάνι (πάνω από το χαντάκι), προσγειώνονται στο δεξί και «φρενάρουν» με το αριστερό πόδι. να πάρει φόρα. Συνήθως, παίρνουν 4-5μ από τη γραμμή ρίψης. Στα 5μ, 10, 15, 20 και 25μ τοποθετούμε κώνους. Η μέτρηση στρογγυλοποιείται στα 0.10μ. Ο μαθητής έχει 2 προσπάθειες. Μετρά η καλύτερη προσπάθεια (Krüger, 1985). Τεστ για ρίψη και υποδοχή μπάλας: Ρίξε 10 φορές την μπάλα στον τοίχο και πιάσε τη με τους πιο κάτω τρόπους Ρίξε την μπάλα στον τοίχο, κάνε μια ολόκληρη στροφή (360 ο ) γύρω από τον εαυτό σου και πιάσε την μπάλα Ρίξε την μπάλα κάτω από τα πόδια με την πλάτη γυρισμένη, κάνε μισή στροφή και πιάσε την μπάλα (Εικ. 35) Κράτα την μπάλα πίσω από την πλάτη, ρίξε τη στον τοίχο και πιάσε την πάλι βρες τους δικούς σου τρόπους ρίψης και υποδοχής της μπάλας Σκ. 4: Εξάσκηση ρυθμού ρίψης αριστερό-δεξί-αριστερό (Bucher, 1999) Εικ. 35: Ρίψη μπάλας στον τοίχο και στροφή για να την πιάσει Τεστ ρίψης μπάλας σε μεγάλη απόσταση (Α -Δ δημοτικού) Ο μαθητής ρίχνει μια γυμναστική μπάλα όσο πιο μακριά μπορεί. Έχει το δικαίωμα Τεστ για διαδοχική ρίψη και υποδοχή μπάλας Απαιτούνται 2 μαθητές σε 4μ απόσταση και 2 μπάλες:
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 445 Ρίξε την μπάλα σου όπως στην Εικ. 1 και πιάσε την μπάλα που σου ρίχνει ο συμμαθητής σου. Εκτελέστε 10 επαναλήψεις χωρίς λάθος. που φύγει η μπάλα από το μαθητή υπάρχουν έτοιμες 3 αναπληρωματικές. Εικ. 37: Πόσες φορές πιάνεις την μπάλα σε 30 ; Εικ. 36: Τεστ διαδοχικής ρίψης και υποδοχής μπάλας Τεστ ρίψης και υποδοχής μπάλας στον τοίχο (Α -Δ δημοτικού) Ο μαθητής προσπαθεί μέσα σε 30 να ρίξει και να πιάσει την μπάλα όσο περισσότερες φορές μπορεί (Hecker, 1974). Απόσταση για την Α -Β δημοτικού 1μ και για Γ -Δ 1.5μ. Τεστ βάλε καλάθι με «κουτάλα» (Εικ. 38) Το τεστ ενδείκνυται και για παιδιά Α δημοτικού. Ο μαθητής κρατά μια πλαστική μπάλα με τα δυο του χέρια και βρίσκεται μπροστά από ένα καλάθι μπάσκετ. Έχει τα πόδια ανοιχτά στο άνοιγμα των ώμων. Πετά τη μπάλα από κάτω προς τα πάνω για να βάλει καλάθι (κουτάλα). Μετράνε στις 6 προσπάθειες πόσες θα βάλουν. Εάν υπάρχει χαμηλό (παιδικό) καλάθι, τότε μπορούν να εκτελέσουν σουτ και με τα δυο χέρια, περίπου όπως βλέπουν στην τηλεόραση. Τεστ «πόσες φορές πιάνεις την μπάλα σε 30» (Εικ. 37) Πρόκειται για το τεστ των Rusch & Irrgang (2010, Münchner-Fitneßtest, www. sportpaedagogik-online.de). Στο τεστ αυτό μετράμε πόσες φορές θα χτυπήσει η μπάλα το έδαφος σε 30. Σε περίπτωση Εικ. 38: «Κουτάλα» στο μπάσκετ Τεστ σημάδι με την μπάλα για τις τάξεις Α -Δ δημοτικού Οι μαθητές σημαδεύουν με μια μπάλα γυμναστικής από τα 3μ, 3 ομόκεντρους κύκλους (Σχ. 8).
446 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σχ. 8: Σημάδεψε το στόχο με την μπάλα Οι ακτίνες των κύκλων είναι 15εκ, 30εκ και 45εκ. Ο εξωτερικός κύκλος έχει απόσταση από το έδαφος 1.5μ. Οι μαθητές εκτελούν 2 δοκιμαστικές και 6 κανονικές προσπάθειες. Όποιος χτυπήσει το μικρό κύκλο παίρνει 3 πόντους, το μεσαίο 2 και τον εξωτερικό 1 πόντο (Krüger, 1985). Επιλεγμένα παιχνίδια για τη ρίψη Σημάδεψε το μπαλόνι Ζωγραφίζουμε ένα μπαλόνι βάζοντας του στόμα και μάτια. Κάθε μαθητής έχει ένα φύλλο εφημερίδας που το τσαλακώνει και το μετατρέπει σε μπαλίτσα. Περιγραφή παιχνιδιών: Ένας μαθητής κρατά το μπαλόνι και ο άλλος το σημαδεύει. Ο μαθητής με το μπαλόνι μετακινείται και ο άλλος το σημαδεύει. Οι δυο μαθητές ρίχνουν το μπαλόνι ψηλά και προσπαθούν σημαδεύοντας με τις εφημερίδες-μπάλες να μετακινήσουν το μπαλόνι σε μια συγκεκριμένη απόσταση. Για παράδειγμα, από το κέντρο του γηπέδου βόλεϊ ως τη γραμμή σερβίς. Εικ. 39: Σημάδεψε το μπαλόνι με μπάλες του τένις Ρίξε το μπαλάκι στον τοίχο και ξαναπιάστο Ο μαθητής ρίχνει την μπάλα με δύναμη στον τοίχο και προσπαθεί να την πιάσει όσο πιο πίσω μπορεί. Σημείο αναφοράς είναι το πού βρίσκονται οι φτέρνες. Περιγραφή παιχνιδιών: Σε κάθε ζώνη στην οποία πιάνει την μπάλα, αντιστοιχούν και οι ανάλογοι πόντοι. Μπορεί να γίνει και με ομάδες στις οποίες προστίθενται οι πόντοι. Ποια ομάδα θα φτάσει πρώτη στους 20 πόντους; Για χαμηλό επίπεδο μαθητών προσφέρουμε τη διευκόλυνση να αναπηδά μια φορά η μπάλα κάτω και μετά να την πιάνουν. Σχ. 9: Ρίξε το μπαλάκι στον τοίχο και ξαναπιάστο Προσέχουμε: Είναι το αντίθετο χέρι μπροστά; Είναι το χέρι ρίψης χαλαρά πίσω από τον ώμο; Είναι το αντίθετο πόδι μπροστά; Πέφτει το βάρος στο πίσω πόδι; Ντρίπλα με το χέρι Ως ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι: Ελαφρά λυγισμένα πόδια και κορμός. Χειριζόμαστε την
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 447 μπάλα με τα δάχτυλα. Όταν ανεβαίνει η μπάλα, απορροφάμε την ορμή της ακολουθώντας την κίνηση με τα δάχτυλα-χέρι. Όταν θέλουμε να τη χτυπήσουμε κάτω, τη σπρώχνουμε με τα δάχτυλα. Φροντίζουμε το ύψος της να είναι περίπου μέχρι το ισχίο μας. Τεστ για την ντρίπλα Τεστ «ντρίπλα και άλμα με την μπάλα». Εκτέλεσε 10 ταυτόχρονες αναπηδήσεις κάνοντας ντρίπλα και ταυτόχρονη αναπήδηση με την μπάλα (Εικ. 40). Εικ. 41: Τρέχοντας με την μπάλα Ντρίπλα με το χέρι ανάμεσα από εμπόδια (Α - Δ δημοτικού) Ο μαθητής ντριπλάρει μια μπάλα με το χέρι και προσπαθεί να διανύσει όσο πιο γρήγορα γίνεται τη διαδρομή του Σχ. 3. Σχ. 10: Ντρίπλα με το χέρι ανάμεσα από εμπόδια Εικ. 40: Ταυτόχρονες αναπηδήσεις με τη μπάλα Είσαι στη συμβολή της κεντρικής γραμμής και της πλάγιας γραμμής του γηπέδου μπάσκετ. Από τη μια πλάγια γραμμή του γηπέδου μπάσκετ να πας περπατώντας πάνω στην κεντρική γραμμή και ντριπλάροντας μέχρι την άλλη πλάγια γραμμή, χωρίς να σου φύγει η μπάλα. Από τη μια πλάγια γραμμή του μπάσκετ να πας τρέχοντας πάνω στην κεντρική γραμμή και ντριπλάροντας μέχρι την άλλη πλάγια γραμμή, χωρίς να σου φύγει η μπάλα. Σε περίπτωση που του φύγει η μπάλα, την προλαβαίνει και ξεκινά από το ίδιο σημείο. Έχει 1 δοκιμαστική και 2 κανονικές προσπάθειες. Μετρά ο καλύτερος χρόνος. Ο Hecker (1974) προτείνει να γίνεται με μπάλα της γυμναστικής. Θεωρώ ότι και η μικρή μπάλα μπάσκετ είναι κατάλληλη. Δοκιμάστε. Σημάδι με κύλισμα της μπάλας Ποιοτικά κριτήρια για το κύλισμα της μπάλας θα μπορούσαν να είναι τα εξής: Το αντίθετο πόδι από το χέρι που κρατά την μπάλα είναι μπροστά. Το χέρι που κρατά την μπάλα πηγαίνει πίσω. Η κίνηση γίνεται από τα πόδια, το ισχίο και τα χέρια. Το χέρι ακολουθεί την μπάλα.
448 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Το βλέμμα από το στόχο πηγαίνει στην μπάλα και την ακολουθεί. Εικ. 42: Κύλισμα μπάλας Τεστ για το κύλισμα της μπάλας Με κώνους σχηματίζουμε τους στόχους του Σχ. 11. Ο μαθητής σημαδεύει με κύλισμα της μπάλας από τα 8μ. Εάν πετύχει το κεντρικό τετράγωνο, παίρνει 3 πόντους κτλ. Έχει 6 προσπάθειες. Τεστ για τον έλεγχο της μπάλας Χτύπα την μπάλα 10 φορές με την παλάμη του δεξιού σου χεριού. Χτύπα την μπάλα 10 φορές με την παλάμη του αριστερού σου χεριού. Χτύπα την μπάλα 10 φορές εναλλάξ με την παλάμη και των δυο χεριών. Τεστ τσιλικάκια (Εικ. 44) Ο μαθητής κρατά μια μπάλα στο χέρι. Ρίχνει την μπάλα ελαφρά στον αέρα και μετά την αναπήδηση τη χτυπά απαλά με το πόδι. Την αφήνει να αναπηδήσει και τη χτυπά πάλι με το πόδι. Μετράμε πόσες φορές θα χτυπήσει την μπάλα με το πόδι για 30. Έχει 1 δοκιμαστική και 2 κανονικές προσπάθειες. Μετρά η καλύτερη. Εικ. 44: «Τσιλικάκια» (ή και «αγγελάκια») με αναπήδηση μπάλας στο έδαφος Σχ. 11: Τεστ για το κύλισμα της μπάλας Έλεγχος της μπάλας με διάφορα σημεία του σώματος Στη δεξιότητα αυτή ο μαθητής προσπαθεί να διατηρήσει την μπάλα στον αέρα. Αυτό μπορεί να γίνει με το κεφάλι, το χέρι, το μηρό και το πόδι. Περιστρέφοντάς τη με τα δάχτυλά του. Εικ. 43: Έλεγχος μπάλας με διάφορα σημεία του σώματος Παραλλαγές του τεστ τσιλικάκια: Το ίδιο μπορεί να γίνει και με το μηρό ή το χέρι. Τεστ για προχωρημένους. Προσπαθούν να διατηρήσουν την μπάλα στον αέρα με οποιοδήποτε μέλος του σώματος εκτός από τα χέρια (πόδι, γόνατο, στήθος, κεφάλι κτλ.). Το «άριστα» σε αυτή την περίπτωση είναι 60 επαναλήψεις (τσιλικάκια). Ψηλό σουτ με το πόδι Οι μαθητές της Α τάξης έχουν την τάση να κάνουν σουτ με τη μύτη του ποδιού. Το θεωρούν πιο εύκολο. Αφήστε να το
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 449 δοκιμάσουν στην αρχή και στη συνέχεια διδάξτε το ψηλό σουτ στην εστία. Ποιοτικά κριτήρια για δεξιοπόδαρο: Το βλέμμα είναι στο στόχο και μετά στην μπάλα. Παίρνουμε φόρα και σταματάμε με τη μύτη του αριστερού ποδιού δίπλα από την μπάλα. Το αριστερό πόδι είναι ελαφρά λυγισμένο και με το δεξί χτυπάμε την μπάλα κάτω από το κέντρο της με το κουντεπιέ (είναι το πάνω μπροστινό μέρος του ποδιού). Το πόδι ακολουθεί την κίνηση της μπάλας. Υποδοχή μπάλας με το πόδι Το σταμάτημα της μπάλας με το κάτω μέρος του ποδιού είναι από τις πιο εύκολες. Αυτή η δεξιότητα προτείνω να διδάσκεται από την Α δημοτικού. Πιθανά ποιοτικά κριτήρια: Μπαίνουμε στην κατεύθυνση της μπάλας. Λυγίζουμε το πόδι στήριξης και σηκώνουμε το πόδι υποδοχής της μπάλας, «φωλιά». Μόλις η μπάλα πλησιάζει την καπακώνουμε, «κλείνουμε την παγίδα, το καπάκι». Εικ. 45: Ψηλό σουτ στο ποδόσφαιρο Συρτή πάσα με το πόδι Βασική δεξιότητα που προτείνω να διδάσκεται από την Α Δημοτικού (Εικ. 46). Ως ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα εξής: Το βλέμμα είναι πρώτα στο στόχο και μετά εστιάζεται στην μπάλα Πόδι στήριξης είναι δίπλα στην μπάλα Χέρια είναι ελαφρά ανοιχτά για ισορροπία Χτυπάμε την μπάλα στο κέντρο Το πόδι ακολουθεί την μπάλα Εικ. 46: Συρτή πάσα με το πόδι Εικ. 47: Υποδοχή μπάλας με το πόδι Χτύπημα μπάλας με κάποιο όργανο Είναι ίσως η λιγότερο ανεπτυγμένη δεξιότητα των μαθητών. Αυτό οφείλεται στο ότι σπάνια θα υπάρχει σε ελληνικό σχολείο πρόβλεψη για αντίστοιχες δραστηριότητες. Όργανα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στις μικρές τάξεις είναι ρακέτες θαλάσσης, μπάντμιντον, ρακέτα τένις για μικρά παιδιά και ρόπαλο μπέιζμπολ. Ως βασικά ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν σχεδόν σε όλα τα όργανα για το χτύπημα της μπάλας να είναι τα εξής: Το αντίθετο πόδι «κοιτάζει» ελαφρά μπροστά. Στρέφουμε ελαφρά πίσω το ισχίο, τον ώμο και το χέρι.
450 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Στο χτύπημα συμμετέχει όλο το σώμα: πρώτα τα πόδια, μετά το ισχίο, ο ώμος και τέλος το όργανο (π.χ. ρακέτα) χτυπά την μπάλα. Το όργανο (π.χ. ρακέτα) ακολουθεί την μπάλα. Μπάντμιντον παιχνίδια (Bucher, 1999): Εκτέλεσε 10 φορές σε στάση. Εκτέλεσε, ενώ κινείσαι προς διάφορες κατευθύνσεις (δεξιά, αριστερά, πάνω σε γραμμές κτλ.). Αυξομείωσε το ύψος. Σημάδεψε στόχους (π.χ. στεφάνια, μπάλες κτλ.). Δοκίμασε δικά σου κόλπα. Παίξε πάσες με το ζευγάρι σου κτλ. Παίξε κανονικά σε μικρά γήπεδα. στις οποίες πραγματικά «κάτι παίζεται». Για παράδειγμα, όταν ασχολούνται με δραστηριότητες στις οποίες μια λάθος απόφαση μπορεί να βάλει σε κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα ή των συμμαθητών τους. Γενικότερα, η εκπαίδευση του ρίσκου θεωρεί ότι, με ανάλογες δραστηριότητες, οι μαθητές προετοιμάζονται καλύτερα για τη ζωή. Καθόσον μαθαίνουν ποιες είναι οι δυνατότητές τους, και προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο που μπορούν. Επίσης, η συμβολή στην αύξηση της αυτοεκτίμησης, τη μείωση του φόβου κτλ. δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή των άλλων δραστηριοτήτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, στη Γερμανία, οι μαθητές να μαθαίνουν να σκαρφαλώνουν, να ανεβαίνουν σε σχοινιά, να κάνουν μεγάλες αιωρήσεις, να ασχολούνται με το τραμπολίνο, με το σκέιτμπορντ, τα πατίνια κτλ. (Neumann, 2003). Ρακέτες θαλάσσης Προτείνω τις ρακέτες θαλάσσης που είναι μεγάλες και δίνουν τη δυνατότητα στα μικρά παιδιά να κάνουν σχεδόν ό,τι άσκηση περιγράφεται πιο επάνω στο μπάντμιντον. Δραστηριότητες για όσους αγαπάνε το ρίσκο Στη Γερμανία έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια η λεγόμενη «παιδαγωγική του ρίσκου». Σύμφωνα με αυτό το κίνημα, η υπευθυνότητα μπορεί να διδαχτεί, όταν οι μαθητές παίρνουν αποφάσεις Στην Ελλάδα έχουμε φτάσει στο άλλο άκρο. Συχνά δεν επιτρέπουμε στους μαθητές μας να κάνουν ένα άλμα από το δεύτερο σκαλοπάτι στο έδαφος, για να μη χτυπήσουν. Έχουμε απομακρύνει οτιδήποτε από τις αυλές από το οποίο
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 451 θα μπορούσαν να κρεμαστούν. Καταλαβαίνω την ανησυχία των εκπαιδευτικών που θέτουν πάνω από όλα την ασφάλεια των μαθητών. Δυστυχώς, ο εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής είναι μόνος του στο σχολείο και σε κάθε ατύχημα που θα γίνει στο μάθημά του βρίσκεται εκτεθειμένος. Πιο κάτω αναφέρω παραδείγματα τα οποία δεν προσφέρονται για όλα τα παιδιά. Όπως και για όλους τους εκπαιδευτικούς. Στην ελληνική Φυσική Αγωγή το μάθημα απευθύνεται συχνά σε μαθητές που έχουν χαμηλές δυνατότητες, σε αυτούς που δεν τα καταφέρουν. Για τους δραστήριους κινητικά μαθητές συχνά δεν υπάρχει πρόκληση. Οι δραστηριότητες που αναφέρονται πιο κάτω έχουν ως στόχο να δώσουν ερεθίσματα και καινούργιες κατευθύνσεις στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Γνωρίζω τις δυσκολίες που υπάρχουν. Για την εφαρμογή τους απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές. Σχετικά με τα όργανα που απαιτούνται, μπορούν να τα φέρουν οι μαθητές από το σπίτι τους. Γνωρίζω πολύ καλά πόσο δύσκολο είναι αυτό. Ωστόσο, από την άλλη θέλω να δω τη Φυσική Αγωγή να ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια των αθλοπαιδιών και να δίνει και άλλα ερεθίσματα στους μαθητές. Για παράδειγμα, ποδήλατο στο σχολείο, πατίνια κτλ. Τσουλήθρα με το χαλάκι ή με χαρτόνια (σκι) Η τσουλήθρα πάνω στο χαλάκι αποτελεί αγαπημένη ενασχόληση των μαθητών και πολύ καλή εξάσκηση ισορροπίας. Βέβαια, απαιτείται το ανάλογο γλιστερό πάτωμα. Ορισμένες προτάσεις θα μπορούσαν να είναι οι εξής: Γυάλισε το σπίτι. Οι μαθητές περπατούν (τσουλάνε) πάνω σε δυο χαλάκια (Εικ. 48 ). Εικ. 48: Γυάλισε το σπίτι Μεταφορά καρότσας. Ο ένας μαθητής κάθεται, ξαπλώνει, στέκεται όρθιος πάνω σε ένα χαλάκι και ο άλλος τον τραβά με ένα σχοινί (Εικ. 49). Προσοχή: τραβάμε πάντα με ίσια τη μέση. Εικ. 49: Ο μεταφορέας Η αχώριστη τετράδα. Ανά 4 άτομα πάνω σε 5 χαλάκια (Σκ. 12). Αναζητήστε δικούς σας τρόπους μετακίνησης. Σκ. 12: Η αχώριστη τετράδα Τεστ με το χαλάκι (μπορεί να γίνει και με χαρτόνια) Το ένα πόδι πάνω στο χαλάκι, το άλλο σπρώχνει για να μετακινηθεί όπως σε ένα σκέιτμπορντ (Εικ. 50). Να διανύσεις μια
452 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ απόσταση 8μ χωρίς να πέσεις. Εξάσκηση και των δυο ποδιών. Για παράδειγμα, αλλαγή μετά από 3 πεταλιές. Τα χέρια στο πλάι για καλύτερη ισορροπία. Και κάτι ιδιαίτερα δύσκολο (Τζέιμς-Μπόντ ο κατάσκοπος). Κάνουμε άλμα πάνω στο χαλάκι, με τα δυο πόδια τσουλήθρα και στο τέλος της διαδρομής εκτελούμε άλμα πάνω σε ένα στρώμα. Εικ. 50: Σκέϊτμπορντ με το χαλάκι Άλμα πάνω στο χαλάκι και τσουλήθρα. Ο μαθητής παίρνει μερικά βήματα φόρα, πηδά πάνω στο χαλάκι και προσπαθεί να διανύσει γλιστρώντας όσο μεγαλύτερη απόσταση μπορεί (Εικ. 51). Προσοχή: στην αρχή ξεκινάμε αργά με μικρό αλματάκι πάνω στο χαλάκι, σταδιακά αυξάνουμε τη φόρα. Εξειδικευμένα θέματα δεξιοτήτων Ακροβατικά με το σκεϊτ-μπορν Το σκέιτμπορντ αποτελεί μια ευχάριστη ενασχόληση των μαθητών στον ελεύθερό τους χρόνο. Ταυτόχρονα, εξασκεί μια πλευρά της ισορροπίας που είναι δύσκολο να επιτευχθεί με άλλους τρόπους. Κάθομαι πάνω και μετακινούμαι (σχ.) Τα παιδιά κάθονται πάνω στο σκέιτμπορντ και: Σπρώχνουν με το ένα πόδι προς τα μπροστά (και κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση που κοιτάζουν), μια με το δεξί πόδι, μια με το αριστερό Τραβούν προς τα πίσω (κινούνται προς την κατεύθυνση που κοιτάζουν) Κάνουν ζιγκ-ζάγκ ανάμεσα από εμπόδια κτλ. Εικ. 51: Άλμα και τσουλήθρα με το χαλάκι Πιθανές ερωτήσεις: Πώς είναι προτιμότερο; Άλμα στο ένα πόδι και τσουλήθρα ή και στα δυο πόδια; Ποιοτικά κριτήρια για την τσουλήθρα με τα δυο πόδια: Χαμηλό κέντρο βάρους, λυγισμένα πόδια. Εχουμε το ένα πόδι μπροστά και το άλλο λίγο πιο πίσω. Εικ. 52: Σκέιτμπορντ Σπρώχνω απαλά το συμμαθητή μου Ο ένας κάθεται επάνω και ο άλλος τον σπρώχνει από πίσω.
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 453 Ορισμένα παιχνίδια: Αυτός που κάθεται προσπαθεί με μετατόπιση βάρους να πάει δεξιά, αριστερά κτλ. Αυτός που σπρώχνει καθορίζει την πορεία (δεξιά) και ο άλλος εκτελεί. Σκέιτμπορντ όρθιος Σπρώξε πότε με το ένα πόδι και πότε με το άλλο. Αλλαγή ποδιού, μετά από 3-4 σπρωξιές. Μεταφορά Ο ένας είναι όρθιος πάνω στο σκέιτμπορντ και ο άλλος τον τραβά προς τα εμπρός απαλά. Τον τραβά με κάποιο σκοινί. Ιστιοσανίδα Ένας άλλος τρόπος μετακίνησης είναι να ξαπλώσουμε επάνω όπως στην ιστιοσανίδα. Για να μετακινηθούμε, χρησιμοποιούμε τα χέρια. Αγώνες σούμο (Ιαπωνία) Το να παλεύουν οι μαθητές και γενικά να αγωνίζονται είναι για πολλούς πολύ ελκυστικό. Επίσης, είναι ένας τρόπος για να αποβάλλουν με το σωστό τρόπο την επιθετικότητα. Ο σωστός τρόπος σημαίνει: Ότι δεν τραυματίζω τον αντίπαλο και φέρομαι με αξιοπρέπεια στον ηττημένο. Ότι προτιμώ να χάσω από το να εφαρμόσω μια λαβή που θα τραυματίσει το συμμαθητή μου. Ότι αν θέλω να δοκιμάσω κάτι εξεζητημένο (ίσως επικίνδυνο), τότε το κάνω σε συνεργασία μαζί του. Παρόμοια, θεωρώ ότι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διδάξουν βασικές λαβές τζούντο και δυνατότητες πτώσεων. Παράδειγμα αγώνα σούμο Στον αγώνα σούμο σπρώχνει ο ένας τον άλλο, για να τον βγάλει από έναν ορισμέ-
454 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ νο χώρο (χαραγμένο με κιμωλία, στρώμα κτλ.). Καλό είναι να υπάρχουν στρώματα κάτω. Προσοχή! απαγορεύεται να πέφτουμε με ορμή και να χτυπάμε. Προσπαθήστε σε ένα βαρύτερο αντίπαλο να χρησιμοποιήσετε την ορμή του για να τον βγάλετε έξω. Για παράδειγμα, αφήστε τον να σπρώξει δυνατά, πάτε στο πλάι και αφήστε τον να βγει με τη δική του φόρα έξω από το στρώμα. Τεστ για το Βόλεϊ Οι δείκτες για εγκυρότητα και αξιοπιστία των 3 τεστ για το βόλεϊ που περιγράφονται πιο κάτω αναφέρονται στην εργασία των Χατζόπουλος, Βαρσάμης και Κοφτερού (2003). Πάσα με δάχτυλα (Σχ. 12). Από τη γραμμή επίθεσης ο μαθητής πετά την μπάλα ψηλά στον αέρα και στη συνέχεια με πάσα με τα δάχτυλα τη στέλνει πάνω από το δίχτυ (ύψος 2,10μ), να προσγειωθεί σε ένα στρώμα (διαστάσεων 1.20 Χ 2μ), το οποίο βρίσκεται στο αντίπαλο γήπεδο πάνω στη γραμμή επίθεσης. Ο μαθητής έχει το δικαίωμα για 1 δοκιμαστική προσπάθεια και 6 κανονικές. Κάθε πετυχημένη προσπάθεια αντιστοιχεί σε έναν πόντο. Εικ. 53: Αγώνας σούμο Τεστ για αθλοπαιδιές Για το σύνολο των αθλοπαιδιών υπάρχουν πάρα πολλά τεστ. Ωστόσο, το σύνολό τους απευθύνονται σε αθλητές που ασχολούνται συστηματικά με κάποιο άθλημα (Thomas, Lee & Thomas, 1988). Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να τα προσαρμόσει στις ανάγκες των μαθητών του. Πιο κάτω αναφέρω ορισμένα τεστ που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στο σχολείο. Περισσότερο τα αναφέρω ως ερεθίσματα. Θεωρώ ότι οι εκπαιδευτικοί Φυσικής Αγωγής είναι οι καταλληλότεροι, για να τα προσαρμόσουν στις ανάγκες του σχολείου τους. Σχ. 12: Τεστ πάσας Μανσέτα. Διάταξη όπως στο Σχ. 12. Ο εκπαιδευτικός ρίχνει από την κεντρική γραμμή μια μπάλα και ο μαθητής προσπαθεί με μανσέτα να κατευθύνει την μπάλα πάνω από το δίχτυ, με στόχο να προσγειωθεί σε ένα στρώμα (1.20 Χ 2μ), το οποίο βρίσκεται στο αντίπαλο γήπεδο πάνω στη γραμμή επίθεσης. Ο μαθητής έχει το δικαίωμα για 1 δοκιμαστική προσπάθεια και 6 κανονικές. Κάθε πετυχημένη προσπάθεια αντιστοιχεί σε έναν πόντο. Σερβίς (Σχ. 13). Ο μαθητής βρίσκεται στο χώρο σερβίς του μίνι βόλεϊ (6μ από την κεντρική γραμμή) και σημαδεύει με σερβίς (από κάτω) 3 φορές το δεξί μισό του αντίπαλου γηπέδου (3 Χ 6μ) και 3 φορές το αριστερό μισό (3 Χ 6μ). Κάθε πετυχη-
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 455 μένη προσπάθεια αντιστοιχεί σε έναν πόντο. Σχ. 13: Τεστ σερβίς στο μισό γήπεδο Πάσα με δάχτυλα: βόλεϊ στον τοίχο (Krüger, 1985) Ο μαθητής εκτελεί πάσα δάχτυλα στον τοίχο για 20. Έχει 1 δοκιμαστική και 2 κανονικές. Μετράμε την καλύτερη προσπάθεια. Σύνθετο τεστ Βόλεϊ (Schweiz, Eidgenössische Sportkommission ESK, www. sportpaedagogik-online.de): 1. Εκτέλεσε σερβίς από πάνω (ή από κάτω), από 4μ απόσταση από τον τοίχο. 2. Η μπάλα να βρει πάνω από τα 3μ ύψος τον τοίχο. 3. Κάνε μανσέτα στην μπάλα που επιστρέφει. 4. Και πιάσε την μπάλα με τα χέρια. Εκτέλεσε την άσκηση 3 φορές χωρίς λάθος. Εξετάζει τις δεξιότητες σε περιβάλλον το οποίο δε συναντάται μέσα στο παιχνίδι (σερβίς στον τοίχο). Για το λόγο αυτό, προτείνουν τεστ που έχουν περισσότερη σχέση με τις συνθήκες του παιχνιδιού που εξετάζουν (Graham, 2008) ή προτείνουν την αυθεντική αξιολόγηση (δες αντίστοιχο κεφάλαιο). Σύμφωνα με την προσωπική μου πείρα, οι μαθητές που τα πηγαίνουν καλά σε αντίστοιχα τεστ (π.χ. πάσα με δάχτυλα στον τοίχο) είναι καλοί και στο παιχνίδι. Το πλεονέκτημα αυτών των τεστ είναι ότι: δεν απαιτούν πολύ χρόνο και δίνουν τη δυνατότητα σε όλους να δείξουν τι μπορούν να κάνουν. Ιδιαίτερα σε μαθητές μειωμένων δυνατοτήτων, μέσα στο παιχνίδι, που ίσως να μην καταφέρνουν να κάνουν ούτε μια πάσα. Τεστ AAHPERD: σερβίς στο Βόλεϊ Το AAHPERD (American Alliance for Health, Physical Education, Recreation and Dance) έχει αναπτύξει τεστ για το σύνολο των αθλοπαιδιών (Strand & Wilson, 1993). Ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στην αντίστοιχη ιστοσελίδα. Οι μαθητές εκτελούν σερβίς από τη γραμμή. Για μαθητές <12, γίνεται από τα 6μ. Εκτελούν 2 δοκιμαστικές και 10 κανονικές προσπάθειες. Μετράνε τους πόντους που θα πετύχουν. Σχ. 14: Σύνθετο τεστ βόλεϊ Η κριτική που δέχονται αντίστοιχα τεστ, όπως το σύνθετο τεστ βόλεϊ στον τοίχο, είναι: Εξετάζει περισσότερες από μια δεξιότητες και ορισμένες φορές είναι δύσκολο να διακρίνει κάποιος σε ποια από τις δεξιότητες υπάρχει πρόβλημα. Σχ. 15: Σερβίς στο Βόλεϊ, AAHPERD (Strand & Wilson, 1993)