14 Τεστ δεξιοτήτων Βασικές δεξιότητες Οι βασικές δεξιότητες διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: Δεξιότητες μετακίνησης (τρέξιμο, άλμα κτλ.). Δεξιότητες σταθεροποίησης (άμεση σχέση με ισορροπία). Δεξιότητες χειρισμού αντικειμένων (σχοινάκι, μπαλόνι κτλ.). Οι βασικές δεξιότητες αποτελούν σημαντικό κομμάτι της Α -Β Δημοτικού. Πιο κάτω αναφέρονται τα ποιοτικά κριτήρια για την εκτέλεσή τους και ορισμένα παιχνίδια για την εξάσκησή τους. Βασικές δεξιότητες μετακίνησης Οι βασικές δεξιότητες μετακίνησης είναι: 1. Τρέξιμο (ταχύτητας και αντοχής), 2. τρέξιμο με μεγάλα βήματα (μεγάλο διασκελισμό), 3. άλμα σε μήκος, 4. άλμα σε ύψος, 5. κουτσό, 6. πλάγια μετατόπιση (πλάγια βήματα), 7. γκαλόπ και 8. χόπλα. 1. Τρέξιμο Ποιοτικά κριτήρια για τους δρόμους ταχύτητας: Τρέχουμε με το μπροστινό μέρος των ποδιών (δάχτυλα). Κάνουμε γρήγορη επαφή με το έδαφος (πετάμε). Μηροί σχεδόν παράλληλα με το έδαφος. Φτέρνες ψηλά πίσω. Ευθεία μέση, με μικρή κλίση μπροστά. Χέρια προς την κατεύθυνση τρεξίματος, κοντά στο σώμα. Ο αντίχειρας φτάνει μέχρι το πιγούνι ή και τα μάτια Ποιοτικά κριτήρια τρεξίματος αντοχής: Τρέχουμε σε όλο το πέλμα απαλά. Μέση ίσια. Χέρια χαλαρά δίπλα στο σώμα. Μορφές εκκίνησης στο τρέξιμο Για τους μαθητές θεωρώ κατάλληλη την όρθια στάση εκκίνησης και όχι τη συσπειρωτική. Οι μαθητές δεν έχουν τις φυσικές ικανότητες των αθλητών για να εφαρμόσουν τη συσπειρωτική μορφή εκκίνησης. Υπάρχουν δυο παραλλαγές για την όρθια εκκίνηση: (α) η εκκίνηση με πτώση μπροστά (Σκ. 1) και (β) η εκκίνηση με το πόδι μπροστά (Εικ. 1). Σκ. 1: Εκκίνηση με πτώση μπροστά (Bucher, 1999)
426 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Εικ. 1: Εκκίνηση με το πόδι μπροστά (α) Η εκκίνηση με πτώση μπροστά (Σκ. 1): Έχουμε τα πόδια παράλληλα. Αφήνουμε τον εαυτό μας να πέσει ελαφρά μπροστά. Προβάλλουμε αντίθετο χέρι, αντίθετο πόδι. Την εκτελούμε πότε προβάλλοντας το δεξί πόδι, πότε το αριστερό. Πότε νομίζεις ότι είσαι πιο γρήγορος; (β) Η εκκίνηση με το πόδι μπροστά (Εικ. 1): Το ένα πόδι είναι μπροστά. Γέρνουμε ελαφρά με το αντίθετο χέρι μπροστά και το άλλο πίσω. Ξεκινάμε με μικρά βήματα. Τρέχουμε στα δάχτυλα. Η συσπειρωτική εκκίνηση χρησιμοποιείται στους αγώνες στίβου για δρόμους ταχύτητας (Σκ. 2). Για τις μικρές ηλικίες δεν ενδείκνυται. Ωστόσο, η επίδειξή της παρουσιάζει ενδιαφέρον για τις μεγαλύτερες τάξεις. Σκ. 2: Συσπειρωτική εκκίνηση (Bucher, 1999) Τα ποιοτικά κριτήρια εκτέλεσης είναι τα εξής: Συγκέντρωση. Χέρια πίσω από τη γραμμή. Πεταγόμαστε με δύναμη μπροστά, χαμηλά. Εκτελούμε μικρά γρήγορα βήματα. Ανεβαίνουμε σταδιακά. Οι εντολές εκκίνησης είναι: «λάβετε θέσεις», «έτοιμοι», «πάμε». Συνήθως, στο Δημοτικό και τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου οι αποστάσεις κυμαίνονται μεταξύ 20-60μ. Αγώνες τρεξίματος με χάντικαπ Σε περιπτώσεις που κάποιοι είναι εξαιρετικά γρήγοροι, εφαρμόζουμε χάντικαπ. Για παράδειγμα: Και οι δυο στέκονται μπροστά στην ίδια γραμμή, έχουν όμως διαφορετικές θέσεις εκκίνησης. Ο πιο αργός έχει όρθια εκκίνηση, ο γρήγορος είναι μπρούμυτα στο έδαφος Όποιος είναι πιο γρήγορος ξεκινά 2μ πιο πίσω κτλ. Ο πιο αργός καθορίζει το χάντικαπ κτλ. Εικ. 2: Αγώνες τρεξίματος με χάντικαπ Τρέξιμο αντοχής με μουσική Για να μη βαριούνται οι μαθητές το τρέξιμο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και μουσική (Σχ. 1). Όσο διαρκεί ένα τραγούδι, τρέχουν προς τη μια κατεύθυνση, στο επόμενο αλλάζουν κατεύθυνση. Συνήθως ένα κομμάτι διαρκεί 2-4. Ο καθένας τρέχει με το δικό του ρυθμό. Μπορεί να κάνει και καμιά φιγούρα στο ενδιάμεσο,
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 427 για να σπάει η μονοτονία. Για παράδειγμα, να περνάει πάνω από κάποιο εμπόδιο, να κάνει ζιγκ-ζάγκ, σχοινάκι κτλ. Σημασία έχει να διατηρούν ένα μέτριο ρυθμό τέτοιο που να μπορούν να μιλάνε μεταξύ τους. Εικ. 4: Τρέξιμο με μεγάλα βήματα πάνω από εμπόδια Πήδα τα φιδάκια Τοποθετούμε σχοινάκια κάτω που αντιπροσωπεύουν φιδάκια τα οποία πρέπει να υπερπηδήσουν οι μαθητές. Σχ. 1: Τρέξιμο με μουσική 2. Τρέξιμο με μεγάλο διασκελισμό Tο τρέξιμο με μεγάλα βήματα είναι η πρώτη βασική δεξιότητα που προετοιμάζει για το πέρασμα εμποδίων χωρίς να διακόπτεται το τρέξιμο (Εικ. 3). Ποιοτικά κριτήρια εκτέλεσης: Τρέχουμε στα δάχτυλα των ποδιών. Προβάλλουμε δυναμικά το πόδι αιώρησης και το αντίθετο χέρι μπροστά. Τεντώνουμε και τα δυο πόδια κατά τη διάρκεια της πτήσης (σπαγγάτο στον αέρα). Κάνουμε προσγείωση στο πόδι αιώρησης και αμέσως εκτελούμε το επόμενο μεγάλο βήμα. Οι φλεγόμενες γραμμές (Σχ. 2) Οι μαθητές τρέχουν ελεύθερα στο χώρο και περνάνε πάνω από τις φλεγόμενες γραμμές. Όποιος πατήσει γραμμή ξεκουράζεται στη βαρκούλα και κρυώνει τα πόδια του (χώρος ζωγραφισμένος με κιμωλία). Σχ. 2: Φλεγόμενες γραμμές Εικ. 3: Τρέξιμο με μεγάλο διασκελισμό Υπερπήδηση εμποδίων με μεγάλα βήματα Οι μαθητές περνούν με μεγάλα βήματα πάνω από διάφορα εμπόδια. Πέρνα πάνω από τις ώρες Τα παιδιά φέρνουν χαρτόκουτα μαζί. Η κάθε ομάδα σχηματίζει έναν κύκλο με 12 χαρτόνια. Κάθε χαρτόνι αντιπροσωπεύει και μια ώρα. Καθορίζεται πού είναι το 12 πού το 6 κτλ. Οι μαθητές τρέχουν γύρω από τον κύκλο. Όταν ο δάσκαλος αναφέρει μια ώρα, π.χ. 12:15, οι μαθητές πη-
428 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δούν πάνω από τα αντίστοιχα χαρτόνια και συνεχίσουν το κυκλικό τρέξιμο. Υπερπήδηση εμποδίων με ρυθμικό τρέξιμο Τα ποιοτικά κριτήρια για την υπερπήδηση των εμποδίων είναι: Τρέξιμο στο μπροστινό μέρος των ποδιών. Σύντομη επαφή με το έδαφος. Στο μπροστινό πόδι σηκώνουμε ψηλά το γόνατο και τεντώνουμε το πόδι για να περάσουμε το εμπόδιο, τόσο, όσο είναι αρκετό, για να βρούμε πάλι τον κανονικό ρυθμό τρεξίματος. Το πίσω πόδι διπλώνει στο πλάι το γόνατο («πόρτα που ανοίγει προς τα πάνω»), για να μη βρει στο εμπόδιο. Περνάς χαμηλά (κοντά) στα εμπόδια. Σημασία έχει να περάσεις γρήγορα το εμπόδιο χωρίς να διακόψεις το ρυθμό τρεξίματος. Όσο πιο ψηλά περνάς, τόσο περισσότερο χρόνο χάνεις. Από την υπερπήδηση εμποδίων στο δρόμο μετ εμποδίων Για την υπερπήδηση εμποδίων, οι μαθητές τοποθετούν στην αυλή διάφορα εμπόδια (π.χ. πάρκο με εμπόδια). Για παράδειγμα, στεφάνια, μπάλες κώνους, χαρτόνια σχοινάκια κτλ. Τρέχουν και περνούν γρήγορα πάνω από τα εμπόδια με τη σωστή τεχνική. Στην προσγείωση δεν ακούγεται τίποτα. Όταν υπάρχουν μικρά χαρτόνια μπορούν να παίξουν και κυνηγητό. Τα σκληρά εμπόδια ίσως οδηγήσουν σε τραυματισμό. Το παιχνίδι «τα στρουμφάκια», που αναφέρεται στο κεφάλαιο «εξάσκηση προσανατολισμού», ενδείκνυται επίσης για την υπερπήδηση εμποδίων. Πρόκειται για μια μορφή κυνηγητού με εμπόδια. Βασική αρχή: από χαμηλά εμπόδια προχωράμε σε υψηλότερα. Εικ. 5: Πάρκο με εμπόδια Πέρνα τα χαντάκια με ρυθμό Γίνεται ρυθμικό τρέξιμο πάνω στα στρώματα με ρυθμική αυξομείωση βημάτων: μεγάλο βήμα-σύντομο βήμα-μεγάλο βήμα. Πάνω στα στρώματα εκτελείται το σύντομο βήμα (π.χ. στην πρώτη διαδρομή αριστερό-δεξί).
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 429 Δ Α Δ Α Δ Α Α Δ Α Δ Α Δ Υπερπήδηση εμποδίων με διαφορετικό ρυθμό Τοποθετούμε τα εμπόδια με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτρέπεται να εκτελούν στο ενδιάμεσο συγκεκριμένο αριθμό βημάτων. Σχ. 3: Υπερπήδηση εμποδίων με διαφορετικό ρυθμό 1 ο Τεστ για το δρόμο με εμπόδια Υπερπήδηση 6 εμποδίων ή χαρτόκουτων (60εκ ύψος). Με 1 / 2 / 3 / 2 / 1 βήματα στο ενδιάμεσο (Σκ. 3). Ξεκινάμε μια φορά με το δεξί και μία με το αριστερό πόδι. Προτεινόμενες αποστάσεις για γυμνάσιο: περίπου 2.50 /4 / 6 /4 / 2.50μ. Οι αποστάσεις προτείνεται να προσαρμόζονται στις ικανότητες των μαθητών. Για μικρότερες τάξεις, δοκιμάστε ανάλογες αποστάσεις. Σκ. 3: Τεστ ρυθμικής υπερπήδησης εμποδίων (Bucher, 1999) 2 ο Τεστ για το δρόμο με εμπόδια Τοποθετούμε 6 εμπόδια σε τέτοια απόσταση, ώστε να επιτρέπουν 4 βήματα ενδιάμεσα. Σε κάθε υπερπήδηση αλλάζουν πόδι. Για το γυμνάσιο, η προτεινόμενη απόσταση μεταξύ εμποδίων είναι 7μ. και το ύψος 60εκ. Σε διαφορετική περίπτωση προσαρμόζετε τις αποστάσεις και το ύψος στις ικανότητες των μαθητών. Σκ. 4: Τεστ με ρυθμό 4 βημάτων (Bucher, 1999) Ποιοτικά κριτήρια: Χρησιμοποιούμε 4 βήματα. Περνάμε κοντά από τα εμπόδια. Τρέχουμε στο μπροστινό μέρος. Τρέχουμε απαλά. Σύντομες επαφές με το έδαφος. Τρεις μορφές οργάνωσης σκυταλοδρομίας Υπάρχουν πολλές μορφές σκυταλοδρομίας. Ωστόσο, οι πιο διαδεδομένες στο σχολείο είναι οι τρεις που περιγράφονται παρακάτω. 1 η μορφή: Σκυταλοδρομία με επιστροφή Η πρώτη μορφή σκυταλοδρομίας παρουσιάζεται στο Σχ. 7. Οι μαθητές τρέχουν γύρω από έναν κώνο και επιστρέφουν. Ο επόμενος ξεκινά, όταν του χτυπήσουν το χέρι, όταν του δώσουν τη σκυτάλη, την μπάλα κτλ. Επίσης, δίνουμε διάφορους τρόπους μετακίνησης: προς τα πίσω, προς τα πλάγια κτλ.
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 431 Προσγειώσου στις φτέρνες των δυο ποδιών (αθόρυβη προσγείωση ή όπως η γάτα). Σχ. 6: Σκυταλοδρομία συνάντησης Το πλεονέκτημα της συγκεκριμένης οργάνωσης είναι ότι οι μαθητές κάθε ομάδας μπορούν να χωριστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε λιγότερο ικανοί μαθητές να αποκτήσουν μικρό προβάδισμα με τη βοήθεια του μπροστινού τους. Αλλαγή σκυτάλης Ποιοτικά κριτήρια: Ο κάτοχος της σκυτάλης φωνάζει «χέρι». Η παράδοση της σκυτάλης γίνεται από πίσω προς τα μπρος. Με το άκουσμα της λέξης «χέρι», ο αποδέκτης τεντώνει το χέρι πίσω, σχηματίζοντας φωλιά (τρίγωνο). Ο αντίχειρας είναι ανοιχτός και τα υπόλοιπα δάχτυλα ενωμένα και τεντωμένα. Σκ. 5: Αλλαγή σκυτάλης 3. Άλμα σε μήκος χωρίς φόρα Ποιοτικά κριτήρια: Κάντε 1-2 αιωρήσεις των χεριών με ταυτόχρονο λύγισμα των ποδιών, πριν το άλμα, για να πάρεις φόρα. Λυγίζουμε τα πόδια και πάμε πίσω τα χέρια, για να πάρουμε φόρα (συσπείρωση). Σπρώχνουμε με τα δάχτυλα των ποδιών και τεντώνουμε πόδια-κορμίχέρια κατά την απογείωση (εκτίναξη, ελατήριο). Στον αέρα φέρε τα γόνατα στο στήθος και τα χέρια μπροστά (πετάμε) Εικ. 7: Άλμα σε μήκος χωρίς φόρα Εκτός από τα ποιοτικά κριτήρια μπορεί να γίνει και ποσοτική μέτρηση (πόσο μακριά πηδά ένας μαθητής). Τεστ: συνεχόμενα άλματα χωρίς φόρα Καθορίζεται μια διαδρομή την οποία οι μαθητές τη διασχίζουν με συνεχόμενα άλματα (απογείωση - προσγείωση και στα δυο πόδια). Σημειώνουν τον αριθμό των αλμάτων που απαιτείται, για να διασχίσουν τη διαδρομή. Μετά από 4 εβδομάδες εκτελούν πάλι την ίδια διαδρομή. Μειώθηκε ο αριθμός των αλμάτων που απαιτείται; Το παιχνίδι της σκιάς Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε ζευγάρια: Ο ένας απομακρύνεται και ο άλλος πηδά πάνω στη σκιά του. Ο ένας μένει ακίνητος: Τεντώνει το χέρι και ο άλλος πηδά πάνω στη σκιά του χεριού. Πάνω στο κεφάλι της σκιάς. Μέσα στη σκιά του στεφανιού που κρατά ο συμμαθητής κτλ. Εικ. 8: Άλμα στη σκιά του ζευγαριού
432 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Άλμα σε μήκος με φόρα Ποιοτικά κριτήρια (Bucher, 1999): Γερό πάτημα. Πόδι αιώρησης μπροστά με δύναμη. Προσγείωση στα δυο πόδια. 4. Άλμα σε ύψος Αποτελεί αγαπημένη ασχολία των μαθητών. Διακρίνεται σε δυο κατηγορίες: Άλμα σε ύψος, για να πιάσουμε κάτι ψηλά. Άλμα σε ύψος για την υπερπήδηση ενός αντικειμένου. Άλμα σε ύψος για να ακουμπήσουμε κάτι ψηλά Το άλμα σε ύψος για να πιάσουμε κάτι ψηλά διακρίνεται σε: Άλμα σε ύψος χωρίς φόρα. Άλμα σε ύψος με φόρα. Για το άλμα σε ύψος χωρίς φόρα, τα ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι: Λυγίζουμε τα πόδια με τα χέρια πίσω («συσπείρωση») Τεντώνουμε συντονισμένα χέρια και πόδια στην εκτίναξη («ελατήριο») Στον αέρα είμαστε τεντωμένοι. Προσγείωση απαλά πρώτα στα δάχτυλα των ποδιών και λυγίζουμε τα πόδια για να απορροφήσουμε την ορμή της πτώσης. Στην περίπτωση που θέλουμε να πηδήξουμε πολύ ψηλά, τότε μας βοηθά να πάρουμε φόρα και να κάνουμε το άλμα στηριζόμενοι στο ένα πόδι. Τεστ «άλμα σε ύψος χωρίς φόρα» Ένα τεστ για τη μέτρηση του άλματος σε ύψος χωρίς φόρα αποτελεί το τεστ του Μονάχου (Rusch & Irrgang, 2010, Münchner-Fitneßtest, http://www.sportunterricht.de). Εκτέλεση του τεστ: Στον τοίχο στερεώνουμε ένα μαλακό στρώμα. Ο μαθητής με τις φτέρνες να ακουμπάνε στο πάτωμα σηκώνει τα χέρια του ψηλά και με κιμωλία (μαγνησία κτλ.) σημειώνουμε το σημείο όπου ακουμπάνε τα δάχτυλα. Σε απόσταση 20-30εκ από τον τοίχο κάνει άλμα χωρίς φόρα και ακουμπά το στρώμα με το ένα χέρι, όσο πιο ψηλά μπορεί. Σημειώνουμε τη διαφορά από το αρχικό σημείο. Έχει μια δοκιμαστική και 2 κανονικές προσπάθειες. Εικ. 9: Τεστ άλμα σε ύψος χωρίς φόρα
434 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Τεχνική «Fosbury-Flop» Η τεχνική αυτή σπάνια διδάσκεται στο ελληνικό σχολείο, εξαιτίας της έλλειψης υλικού. Σκ. 6: Fosbury-Flop (Bucher, 1999) Ως βασικά ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να αναφερθούν τα εξής: Η φόρα είναι σε μορφή τόξου. Το πόδι αιώρησης σηκώνεται με φόρα προς τα πάνω και τα δυο χέρια συμβάλλουν επίσης. Ψηλά η λεκάνη. Προσγείωση στην πλάτη. Όσοι εκπαιδευτικοί έχουν το απαιτούμενο υλικό μπορούν να απευθυνθούν σε εξειδικευμένη βιβλιογραφία για τη διδασκαλία της τεχνικής. Άλμα και προσγείωση από υπερυψωμένο επίπεδο Κάθε φορά που κάποιο παιδί θέλει να πηδήξει από κάποιο σκαλοπάτι στο έδαφος ακούει «όχι». Ωστόσο, το άλμα και η προσγείωση από υπερυψωμένο επίπεδο αποτελούν βασική δεξιότητα μετακίνησης. Εικ. 13: Προσγείωση από υπερυψωμένο επίπεδο Καρτέλα για τους μαθητές: Απόφευγε τα απότομα τραντάγματα στην προσγείωση ύστερα από άλμα Όταν πηδάς από κάποιο ύψος, για να προσγειωθείς με ασφάλεια, προτείνεται να απορροφάς την ορμή της πτώσης λυγίζοντας τα γόνατα. Εάν είναι μεγάλο το ύψος, εκτός από το λύγισμα των γονάτων κάνε και μια κυβίστηση μπροστά. Το κάνουν συχνά οι κασκαντέρ στις ταινίες δράσης. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγουν τους τραυματισμούς. Εικ. 14: Διαδοχή κινήσεων για την προσγείωση με κυβίστηση Ως ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα εξής: Απογείωση με δυο πόδια. Χέρια ελαφρά ανοιχτά για ισορροπία. Προσγείωση στα δάχτυλα και των δυο ποδιών, λύγισμα των ποδιών, κορμός και χέρια μπροστά για απορρόφηση της ορμής. Όταν μεγαλώνει το ύψος, τότε στην προσγείωση μετά το ελαφρό λύγισμα των γονάτων κάνουμε και μικρό βηματάκι μπροστά για απορρόφηση ορμής. Ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών, αντί για το βήμα μπροστά, μπορεί να
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 435 μπει η κυβίστηση (προσγειώσου, όπως οι κασκαντέρ σε ταινίες δράσης). Ως τεστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί το τεστ που αναφέρεται στο κεφάλαιο της ικανότητας διαφοροποίησης (ικανότητα διαφοροποίησης, «προσγειώσου στις γραμμές»). 5. Το κουτσό Ως ποιοτικά κριτήρια για το κουτσό θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα εξής: Πόδι αιώρησης λυγισμένο πίσω (πελαργός). Στηριζόμαστε στα δάχτυλα του ποδιού στήριξης (ισορροπία-δάχτυλα). χαμηλώνουμε (λυγίζουμε) το πόδι στήριξης, γέρνουμε μπροστά το κορμί, χέρια πίσω (ελατήριο). Δίνουμε ώθηση με το πόδι αιώρησης, τον κορμό και τα χέρια (ώθηση). Εικ. 15: Το κουτσό Για την εξάσκηση είναι σημαντικό να γίνεται κουτσό και στα δυο πόδια. Στο κεφάλαιο ρυθμική ικανότητα αναφέρονται πολλά παραδείγματα εξάσκησης για το κουτσό. Για αριστερή μετατόπιση σηκώνουμε ελαφρά το αριστερό πόδι, το ανοίγουμε προς τα αριστερά και το πατάμε κάτω (μεγάλο άνοιγμα ποδιών). Φέρνουμε το δεξί πόδι κοντά στο αριστερό πόδι (πλαϊνό βήμα). Σηκώνουμε πάλι το αριστερό πόδι και το ανοίγουμε στο πλάι κτλ. Εικ. 16: Πλάγια μετατόπιση με διαρκή επαφή στο έδαφος Παραλλαγή: πλάγια μετατόπιση με άλμα Για την περίπτωση της πλάγιας μετατόπισης προς τα αριστερά, τα ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι τα εξής: Κάνουμε αριστερό βήμα προς τα πλάγια, μόνο που μεσολαβεί ένα μικρό διάστημα κατά το οποίο έχουμε και τα δυο πόδια στον αέρα. Κατά τη διάρκεια του άλματος το δεξί πόδι πλησιάζει το αριστερό. Η προσγείωση γίνεται στο δεξί πόδι. Εξασκούμε την πλάγια μετατόπιση προς τα δεξιά και τα αριστερά. 6. Πλάγια μετατόπιση (πλάγια βήματα) Ποιοτικά κριτήρια για την πλάγια μετατόπιση θα μπορούσαν να είναι: Πόδια ανοιχτά στο άνοιγμα των ώμων και λυγισμένα. Εικ. 17: Πλάγια μετατόπιση με άλμα
436 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ 7. Καλπασμός (γκαλόπ) Ο καλπασμός μοιάζει πολύ με την πλάγια μετατόπιση, μόνο που αντί για πλάι, μετακινούμαστε μπροστά. Έχουμε το δεξί πόδι ελαφρά μπροστά και το αριστερό πίσω Κάνουμε ένα βήμα μπροστά με το δεξί πόδι και ακολουθεί το αριστερό πόδι. Μεσολαβεί μια περίοδος κατά την οποία τα δυο πόδια είναι στον αέρα. Η εξάσκηση προτείνεται να γίνεται με εναλλαγή του μπροστινού ποδιού. Εικ. 18: Καλπασμός 8. Χόπλα (κουτσό-βήμα-κουτσό) Το χόπλα είναι συνδυασμός κουτσό και βήματος. Οι μικροί μαθητές το κάνουν συχνά, όταν είναι χαρούμενοι από μόνοι τους. Στο χόπλα τα ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι τα εξής: Κάνουμε κουτσό με το αριστερό πόδι (κουτσό-αριστερό). Πατάμε το δεξί πόδι μπροστά (βήμα). Αμέσως κάνουμε κουτσό με το δεξί (κουτσό-δεξί) κτλ. Εικ. 19: Χόπλα (κουτσό-βήμα-κουτσό) Υποδείξεις για τη διδασκαλία βασικών δεξιοτήτων μετακίνησης Η πρότασή μου για τη διδασκαλία των βασικών δεξιοτήτων είναι να γίνεται με μίμηση. Μια επίδειξη και η αναφορά των ποιοτικών κριτηρίων είναι αρκετή, για να τις μάθουν οι μαθητές. Οι βασικές δεξιότητες μετακίνησης αποτελούν κομμάτι της κινητικής μας εξέλιξης. Οι περισσότεροι μαθητές που έχουν τη δυνατότητα να παίξουν ελεύθερα σε κάποια αυλή, τις εκτελούν από μόνοι τους χωρίς διδασκαλία (ανήκουν στο ρεπερτόριο των φυσικών κινήσεων). Ωστόσο, το θέμα είναι πόσοι μαθητές (ιδιαίτερα των πόλεων) έχουν τη δυνατότητα να πειραματιστούν και να εξασκήσουν μόνοι αυτές τις δεξιότητες. Τα σημερινά παιδιά για διάφορους λόγους δεν έχουν χρόνο, για να παίξουν ελεύθερα με τις παρέες τους. Συνήθως, οι μαθητές αποκτούν κινητικές εμπειρίες σε κάποιο σύλλογο. Οπότε, οι εμπειρίες τους περιορίζονται στις απαιτήσεις του συλλόγου (π.χ. ποδόσφαιρο, βόλεϊ κτλ.). Γι αυτό είναι σημαντικό στο σχολείο να τους παρέχονται δυνατότητες εξάσκησης των βασικών δεξιοτήτων. Βασικές δεξιότητες σταθεροποίησης Οι βασικές δεξιότητες σταθεροποίησης έχουν άμεση σχέση με την ισορροπία. Από τα παιδιά των πρώτων τάξεων λείπουν βασικές γνώσεις σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν για την εκτέλεση δεξιοτήτων μετακίνησης χωρίς να χάσουν τον έλεγχο και να πέσουν κάτω (π.χ. σε μια γρήγορη εκκίνηση και σταμάτημα). Αυτές τις γνώσεις θα πρέπει να τις μεταδώσει ο εκπαιδευτικός.
438 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ θυνση της προσποίησης (αριστερά και λίγο έξω από την ευθεία). Το δεξί πόδι κάνει ένα τόξο στον αέρα. Στην αρχή πλησιάζει προς το αριστερό πόδι, για να δείξει ότι δήθεν θα τρέξουμε προς τα αριστερά. Ωστόσο μόλις πλησιάσει στο αριστερό πόδι, αλλάζει γρήγορα κατεύθυνση προς τα δεξιά. Με αυτή την προσποίηση δείχνουμε στον αντίπαλο ότι θέλουμε να πάμε προς τα αριστερά και την τελευταία στιγμή αλλάζουμε κατεύθυνση και πάμε δεξιά. Η εξάσκηση πρέπει να γίνεται και προς τις δυο κατευθύνσεις. από το Judo. Βασικό στις πτώσεις είναι η προστασία του κεφαλιού από ισχυρό χτύπημα-τράνταγμα. Εικ. 22: Πτώση στο Judo Ποιοτικά κριτήρια για την πτώση σε στρώμα: Λυγίζουμε τα πόδια. Η λεκάνη τοποθετείται κοντά στις φτέρνες. Το πιγούνι στο στήθος. Πόδια τεντωμένα. Χτύπημα των χεριών στο στρώμα για απορρόφηση ορμής. Εικ. 21: Προσποίηση και αλλαγή κατεύθυνσης Εξειδικευμένες δεξιότητες για τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Οι πιο κάτω δεξιότητες έχουν άμεση συνάφεια με την ισορροπία και είναι εύκολο να διδαχτούν στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Εάν ο εκπαιδευτικός ασχοληθεί εντατικά με αυτές, θεωρώ ότι μέχρι τη Β Δημοτικού οι μαθητές είναι σε θέση να εκτελούν ακόμη και τις πιο δύσκολες ασκήσεις. Στήριξη στα χέρια με τα πόδια λυγισμένα Καθόμαστε στο έδαφος, όπως κάποιος που κάνει γιόγκα. Στηρίζουμε τα χέρια στο έδαφος και ανασηκωνόμαστε. Είναι ακόμη πιο εύκολο, όταν το κάνουμε σε μια καρέκλα με μπράτσα. Δοκίμασε να τεντώσεις τα πόδια μπροστά. Μάθε να πέφτεις Ορισμένες φορές για διάφορους λόγους χάνουμε την ισορροπία μας και πέφτουμε στο έδαφος. Καλό είναι να έχουμε προετοιμαστεί για ανάλογες καταστάσεις. Σημαντική βοήθεια προσφέρει η τεχνική Εικ. 23: Στήριξη στα χέρια με τα πόδια λυγισμένα
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 439 Διάφορες μορφές στήριξης Μέσα σε παρένθεση αναφέρονται οι διδακτικές ατάκες. Εικ. 25: Κυβίστηση Κυβίστηση Εικ. 24: Με πρόταση των ποδιών, με άνοιγμα, με λύγισμα κτλ. Κατά την κυβίστηση είναι σημαντικά τα εξής: Τοποθετώ τα χέρια παράλληλα και τα κοιτάζω (χέρια παράλληλα στο άνοιγμα των ώμων). Ρολάρω ακουμπώντας στο έδαφος το πάνω μέρος της πλάτης (πιγούνι στο στήθος). Κατά την κυβίστηση γίνομαι στρογγυλός (πιάνω τα πόδια). Όταν σηκώνομαι, κοιτάζω μπροστά τον τοίχο ή το επόμενο στρώμα (βλέμμα μπροστά). Τροχός Ο τροχός αποτελεί μια από τις πιο αγαπημένες δεξιότητες των μαθητών. Ποιοτικά κριτήρια: Σηκώνουμε τα χέρια ψηλά τεντωμένα. Κάνουμε μικρό αλματάκι με πλάγια στροφή. Πρώτα ακουμπάμε το αριστερό χέρι και στην ευθεία το δεξί χέρι. Τοποθετούμε το δεξί πόδι κοντά στο δεξί χέρι. Ακολουθεί το αριστερό πόδι στην ευθεία στο άνοιγμα των ώμων περίπου ίσως λίγο παραπάνω. Σκ. 7: Ασκήσεις για τον τροχό (Bucher, 1999) Εικ. 26: Πολλά παιδιά εκτελούν τροχό στην αυλή χωρίς στρώματα!
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 441 Για να επανέλθουμε, πρώτα κατεβάζουμε το ένα πόδι και μετά το άλλο. Όσοι φοβούνται υπερβολικά ας δοκιμάσουν το κατακόρυφο στο πολύζυγο ανάποδα (Εικ. 29). Χειρισμός αντικειμένων Ζογκλερικά με τα μαντηλάκια (τούλι) Κάθε παιδί παίρνει ένα κόκκινο μαντηλάκι με το αριστερό και ένα άσπρο με το δεξί χέρι. Πετάμε ταυτόχρονα και τα δυο στον αέρα και τα πιάνουμε. Εναλλάξ πετάμε πρώτα το ένα, μετά το άλλο και τα πιάνουμε. Πετάμε τα μαντηλάκια και τα πιάνουμε με το άλλο χέρι. Αντί να τα πιάσουμε κάνουμε πρώτα έναν κύκλο γύρω από τα μαντηλάκια και μετά τα πιάνουμε. Σε ένα χέρι έχουμε δυο μαντήλια. Πετάμε το πρώτο, πριν πιάσουμε το πρώτο, πετάμε το δεύτερο, πιάνουμε το πρώτο και αμέσως το ξαναπετάμε κτλ. Ακόμη πιο δύσκολο, με το ένα χέρι να έχω στον αέρα 3 μαντηλάκια, όπως πιο πάνω. Χειρισμός μπαλονιού Το μπαλόνι ισορροπεί σε διάφορα σημεία του σώματος (όπως μια φώκια ισσοροπεί μια μπάλα στο ζωολογικό κήπο): Ισορροπούμε το μπαλόνι στα ακροδάχτυλα ή στη μύτη. Κυλάμε το μπαλόνι από το κεφάλι στον ώμο και από εκεί πάλι το πετάμε στο κεφάλι. Κάνουμε στροφή 360 ο έχοντας το μπαλόνι στο κεφάλι. Χτυπάμε το μπαλόνι με το δείκτη και μετά το βάζουμε να περπατά από δάχτυλο σε δάχτυλο. Αργή κίνηση Χτυπάμε το μπαλόνι εναλλάξ με τα χέρια, τα πόδια ή το κεφάλι. Ταυτόχρονα παίρνουμε διάφορες στάσεις: ξαπλώνουμε, καθόμαστε, περπατάμε, κάνουμε στροφή διατηρούμε το μπαλόνι πάντα στον αέρα. Πάμε βόλτα το μπαλόνι Με το χέρι χτυπάμε το μπαλόνι και μετακινούμαστε. Φτιάχνουμε ειδικές διαδρομές με κώνους και κάνουμε ζιγκ-ζάγκ. Εικ. 32: Παιχνίδια με τα μαντηλάκια (τούλι)
442 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Παιχνίδια με το στεφάνι Τα πιο απλά παιχνίδια με το στεφάνι είναι τα εξής: Περιστροφές με τη μέση, τα πόδια και τα χέρια (10 επαναλήψεις). Περιστρέφω το στεφάνι με τα πόδια και κινούμαι προς διάφορες κατευθύνσεις. Ο ένας κρατά το στεφάνι και ό άλλος περνά από μέσα. Κύλισμα στεφανιού και πέρασμα (π.χ. βουτιά) από μέσα. Ρίχνω το στεφάνι βάζοντας ανάποδα φάλτσα, για να επιστρέψει πάλι σε μένα. Ρίχνω το στεφάνι, όπως στο λούναπαρκ τα δισκάκια, από διάφορες αποστάσεις, για να προσγειωθεί πάνω σε μια μπάλα (Εικ. 33), σε ένα συμμαθητή κτλ. Εικ. 33: Σημάδι μπάλας με το στεφάνι Τεστ με το σχοινάκι: Τρέχεις με το σχοινάκι Ένα βήμα τη φορά Ίσια το κορμί 10 επαναλήψεις χωρίς λάθος. Παιχνίδια με το σχοινάκι: 10, 20, 50, 100 φορές χωρίς λάθος. Σε 1 περισσότερες από 60, 70 φορές. 3, 4 ή 5 χωρίς διάλειμμα. Σε 1 λεπτό να κάνεις ακριβώς 70 φορές. Εκτέλεση με μετρονόμο με 120-140 χτύπους στο 1 λεπτό. Τεστ «ρίψη με σακουλάκι με άμμο» (ή με κεραμίδα πλατιά, όπως στο παιχνίδι «το κουτσό») Το τεστ προέρχεται από το Münchner- Fitneßtest (http://www.sportunterricht.
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 445 Ρίξε την μπάλα σου όπως στην Εικ. 1 και πιάσε την μπάλα που σου ρίχνει ο συμμαθητής σου. Εκτελέστε 10 επαναλήψεις χωρίς λάθος. που φύγει η μπάλα από το μαθητή υπάρχουν έτοιμες 3 αναπληρωματικές. Εικ. 37: Πόσες φορές πιάνεις την μπάλα σε 30 ; Εικ. 36: Τεστ διαδοχικής ρίψης και υποδοχής μπάλας Τεστ ρίψης και υποδοχής μπάλας στον τοίχο (Α -Δ δημοτικού) Ο μαθητής προσπαθεί μέσα σε 30 να ρίξει και να πιάσει την μπάλα όσο περισσότερες φορές μπορεί (Hecker, 1974). Απόσταση για την Α -Β δημοτικού 1μ και για Γ -Δ 1.5μ. Τεστ βάλε καλάθι με «κουτάλα» (Εικ. 38) Το τεστ ενδείκνυται και για παιδιά Α δημοτικού. Ο μαθητής κρατά μια πλαστική μπάλα με τα δυο του χέρια και βρίσκεται μπροστά από ένα καλάθι μπάσκετ. Έχει τα πόδια ανοιχτά στο άνοιγμα των ώμων. Πετά τη μπάλα από κάτω προς τα πάνω για να βάλει καλάθι (κουτάλα). Μετράνε στις 6 προσπάθειες πόσες θα βάλουν. Εάν υπάρχει χαμηλό (παιδικό) καλάθι, τότε μπορούν να εκτελέσουν σουτ και με τα δυο χέρια, περίπου όπως βλέπουν στην τηλεόραση. Τεστ «πόσες φορές πιάνεις την μπάλα σε 30» (Εικ. 37) Πρόκειται για το τεστ των Rusch & Irrgang (2010, Münchner-Fitneßtest, www. sportpaedagogik-online.de). Στο τεστ αυτό μετράμε πόσες φορές θα χτυπήσει η μπάλα το έδαφος σε 30. Σε περίπτωση Εικ. 38: «Κουτάλα» στο μπάσκετ Τεστ σημάδι με την μπάλα για τις τάξεις Α -Δ δημοτικού Οι μαθητές σημαδεύουν με μια μπάλα γυμναστικής από τα 3μ, 3 ομόκεντρους κύκλους (Σχ. 8).
446 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σχ. 8: Σημάδεψε το στόχο με την μπάλα Οι ακτίνες των κύκλων είναι 15εκ, 30εκ και 45εκ. Ο εξωτερικός κύκλος έχει απόσταση από το έδαφος 1.5μ. Οι μαθητές εκτελούν 2 δοκιμαστικές και 6 κανονικές προσπάθειες. Όποιος χτυπήσει το μικρό κύκλο παίρνει 3 πόντους, το μεσαίο 2 και τον εξωτερικό 1 πόντο (Krüger, 1985). Επιλεγμένα παιχνίδια για τη ρίψη Σημάδεψε το μπαλόνι Ζωγραφίζουμε ένα μπαλόνι βάζοντας του στόμα και μάτια. Κάθε μαθητής έχει ένα φύλλο εφημερίδας που το τσαλακώνει και το μετατρέπει σε μπαλίτσα. Περιγραφή παιχνιδιών: Ένας μαθητής κρατά το μπαλόνι και ο άλλος το σημαδεύει. Ο μαθητής με το μπαλόνι μετακινείται και ο άλλος το σημαδεύει. Οι δυο μαθητές ρίχνουν το μπαλόνι ψηλά και προσπαθούν σημαδεύοντας με τις εφημερίδες-μπάλες να μετακινήσουν το μπαλόνι σε μια συγκεκριμένη απόσταση. Για παράδειγμα, από το κέντρο του γηπέδου βόλεϊ ως τη γραμμή σερβίς. Εικ. 39: Σημάδεψε το μπαλόνι με μπάλες του τένις Ρίξε το μπαλάκι στον τοίχο και ξαναπιάστο Ο μαθητής ρίχνει την μπάλα με δύναμη στον τοίχο και προσπαθεί να την πιάσει όσο πιο πίσω μπορεί. Σημείο αναφοράς είναι το πού βρίσκονται οι φτέρνες. Περιγραφή παιχνιδιών: Σε κάθε ζώνη στην οποία πιάνει την μπάλα, αντιστοιχούν και οι ανάλογοι πόντοι. Μπορεί να γίνει και με ομάδες στις οποίες προστίθενται οι πόντοι. Ποια ομάδα θα φτάσει πρώτη στους 20 πόντους; Για χαμηλό επίπεδο μαθητών προσφέρουμε τη διευκόλυνση να αναπηδά μια φορά η μπάλα κάτω και μετά να την πιάνουν. Σχ. 9: Ρίξε το μπαλάκι στον τοίχο και ξαναπιάστο Προσέχουμε: Είναι το αντίθετο χέρι μπροστά; Είναι το χέρι ρίψης χαλαρά πίσω από τον ώμο; Είναι το αντίθετο πόδι μπροστά; Πέφτει το βάρος στο πίσω πόδι; Ντρίπλα με το χέρι Ως ποιοτικά κριτήρια θα μπορούσαν να είναι: Ελαφρά λυγισμένα πόδια και κορμός. Χειριζόμαστε την
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 447 μπάλα με τα δάχτυλα. Όταν ανεβαίνει η μπάλα, απορροφάμε την ορμή της ακολουθώντας την κίνηση με τα δάχτυλα-χέρι. Όταν θέλουμε να τη χτυπήσουμε κάτω, τη σπρώχνουμε με τα δάχτυλα. Φροντίζουμε το ύψος της να είναι περίπου μέχρι το ισχίο μας. Τεστ για την ντρίπλα Τεστ «ντρίπλα και άλμα με την μπάλα». Εκτέλεσε 10 ταυτόχρονες αναπηδήσεις κάνοντας ντρίπλα και ταυτόχρονη αναπήδηση με την μπάλα (Εικ. 40). Εικ. 41: Τρέχοντας με την μπάλα Ντρίπλα με το χέρι ανάμεσα από εμπόδια (Α - Δ δημοτικού) Ο μαθητής ντριπλάρει μια μπάλα με το χέρι και προσπαθεί να διανύσει όσο πιο γρήγορα γίνεται τη διαδρομή του Σχ. 3. Σχ. 10: Ντρίπλα με το χέρι ανάμεσα από εμπόδια Εικ. 40: Ταυτόχρονες αναπηδήσεις με τη μπάλα Είσαι στη συμβολή της κεντρικής γραμμής και της πλάγιας γραμμής του γηπέδου μπάσκετ. Από τη μια πλάγια γραμμή του γηπέδου μπάσκετ να πας περπατώντας πάνω στην κεντρική γραμμή και ντριπλάροντας μέχρι την άλλη πλάγια γραμμή, χωρίς να σου φύγει η μπάλα. Από τη μια πλάγια γραμμή του μπάσκετ να πας τρέχοντας πάνω στην κεντρική γραμμή και ντριπλάροντας μέχρι την άλλη πλάγια γραμμή, χωρίς να σου φύγει η μπάλα. Σε περίπτωση που του φύγει η μπάλα, την προλαβαίνει και ξεκινά από το ίδιο σημείο. Έχει 1 δοκιμαστική και 2 κανονικές προσπάθειες. Μετρά ο καλύτερος χρόνος. Ο Hecker (1974) προτείνει να γίνεται με μπάλα της γυμναστικής. Θεωρώ ότι και η μικρή μπάλα μπάσκετ είναι κατάλληλη. Δοκιμάστε. Σημάδι με κύλισμα της μπάλας Ποιοτικά κριτήρια για το κύλισμα της μπάλας θα μπορούσαν να είναι τα εξής: Το αντίθετο πόδι από το χέρι που κρατά την μπάλα είναι μπροστά. Το χέρι που κρατά την μπάλα πηγαίνει πίσω. Η κίνηση γίνεται από τα πόδια, το ισχίο και τα χέρια. Το χέρι ακολουθεί την μπάλα.
448 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Το βλέμμα από το στόχο πηγαίνει στην μπάλα και την ακολουθεί. Εικ. 42: Κύλισμα μπάλας Τεστ για το κύλισμα της μπάλας Με κώνους σχηματίζουμε τους στόχους του Σχ. 11. Ο μαθητής σημαδεύει με κύλισμα της μπάλας από τα 8μ. Εάν πετύχει το κεντρικό τετράγωνο, παίρνει 3 πόντους κτλ. Έχει 6 προσπάθειες. Τεστ για τον έλεγχο της μπάλας Χτύπα την μπάλα 10 φορές με την παλάμη του δεξιού σου χεριού. Χτύπα την μπάλα 10 φορές με την παλάμη του αριστερού σου χεριού. Χτύπα την μπάλα 10 φορές εναλλάξ με την παλάμη και των δυο χεριών. Τεστ τσιλικάκια (Εικ. 44) Ο μαθητής κρατά μια μπάλα στο χέρι. Ρίχνει την μπάλα ελαφρά στον αέρα και μετά την αναπήδηση τη χτυπά απαλά με το πόδι. Την αφήνει να αναπηδήσει και τη χτυπά πάλι με το πόδι. Μετράμε πόσες φορές θα χτυπήσει την μπάλα με το πόδι για 30. Έχει 1 δοκιμαστική και 2 κανονικές προσπάθειες. Μετρά η καλύτερη. Εικ. 44: «Τσιλικάκια» (ή και «αγγελάκια») με αναπήδηση μπάλας στο έδαφος Σχ. 11: Τεστ για το κύλισμα της μπάλας Έλεγχος της μπάλας με διάφορα σημεία του σώματος Στη δεξιότητα αυτή ο μαθητής προσπαθεί να διατηρήσει την μπάλα στον αέρα. Αυτό μπορεί να γίνει με το κεφάλι, το χέρι, το μηρό και το πόδι. Περιστρέφοντάς τη με τα δάχτυλά του. Εικ. 43: Έλεγχος μπάλας με διάφορα σημεία του σώματος Παραλλαγές του τεστ τσιλικάκια: Το ίδιο μπορεί να γίνει και με το μηρό ή το χέρι. Τεστ για προχωρημένους. Προσπαθούν να διατηρήσουν την μπάλα στον αέρα με οποιοδήποτε μέλος του σώματος εκτός από τα χέρια (πόδι, γόνατο, στήθος, κεφάλι κτλ.). Το «άριστα» σε αυτή την περίπτωση είναι 60 επαναλήψεις (τσιλικάκια). Ψηλό σουτ με το πόδι Οι μαθητές της Α τάξης έχουν την τάση να κάνουν σουτ με τη μύτη του ποδιού. Το θεωρούν πιο εύκολο. Αφήστε να το
450 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Στο χτύπημα συμμετέχει όλο το σώμα: πρώτα τα πόδια, μετά το ισχίο, ο ώμος και τέλος το όργανο (π.χ. ρακέτα) χτυπά την μπάλα. Το όργανο (π.χ. ρακέτα) ακολουθεί την μπάλα. Μπάντμιντον παιχνίδια (Bucher, 1999): Εκτέλεσε 10 φορές σε στάση. Εκτέλεσε, ενώ κινείσαι προς διάφορες κατευθύνσεις (δεξιά, αριστερά, πάνω σε γραμμές κτλ.). Αυξομείωσε το ύψος. Σημάδεψε στόχους (π.χ. στεφάνια, μπάλες κτλ.). Δοκίμασε δικά σου κόλπα. Παίξε πάσες με το ζευγάρι σου κτλ. Παίξε κανονικά σε μικρά γήπεδα. στις οποίες πραγματικά «κάτι παίζεται». Για παράδειγμα, όταν ασχολούνται με δραστηριότητες στις οποίες μια λάθος απόφαση μπορεί να βάλει σε κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα ή των συμμαθητών τους. Γενικότερα, η εκπαίδευση του ρίσκου θεωρεί ότι, με ανάλογες δραστηριότητες, οι μαθητές προετοιμάζονται καλύτερα για τη ζωή. Καθόσον μαθαίνουν ποιες είναι οι δυνατότητές τους, και προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο που μπορούν. Επίσης, η συμβολή στην αύξηση της αυτοεκτίμησης, τη μείωση του φόβου κτλ. δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή των άλλων δραστηριοτήτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, στη Γερμανία, οι μαθητές να μαθαίνουν να σκαρφαλώνουν, να ανεβαίνουν σε σχοινιά, να κάνουν μεγάλες αιωρήσεις, να ασχολούνται με το τραμπολίνο, με το σκέιτμπορντ, τα πατίνια κτλ. (Neumann, 2003). Ρακέτες θαλάσσης Προτείνω τις ρακέτες θαλάσσης που είναι μεγάλες και δίνουν τη δυνατότητα στα μικρά παιδιά να κάνουν σχεδόν ό,τι άσκηση περιγράφεται πιο επάνω στο μπάντμιντον. Δραστηριότητες για όσους αγαπάνε το ρίσκο Στη Γερμανία έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια η λεγόμενη «παιδαγωγική του ρίσκου». Σύμφωνα με αυτό το κίνημα, η υπευθυνότητα μπορεί να διδαχτεί, όταν οι μαθητές παίρνουν αποφάσεις Στην Ελλάδα έχουμε φτάσει στο άλλο άκρο. Συχνά δεν επιτρέπουμε στους μαθητές μας να κάνουν ένα άλμα από το δεύτερο σκαλοπάτι στο έδαφος, για να μη χτυπήσουν. Έχουμε απομακρύνει οτιδήποτε από τις αυλές από το οποίο
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 451 θα μπορούσαν να κρεμαστούν. Καταλαβαίνω την ανησυχία των εκπαιδευτικών που θέτουν πάνω από όλα την ασφάλεια των μαθητών. Δυστυχώς, ο εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής είναι μόνος του στο σχολείο και σε κάθε ατύχημα που θα γίνει στο μάθημά του βρίσκεται εκτεθειμένος. Πιο κάτω αναφέρω παραδείγματα τα οποία δεν προσφέρονται για όλα τα παιδιά. Όπως και για όλους τους εκπαιδευτικούς. Στην ελληνική Φυσική Αγωγή το μάθημα απευθύνεται συχνά σε μαθητές που έχουν χαμηλές δυνατότητες, σε αυτούς που δεν τα καταφέρουν. Για τους δραστήριους κινητικά μαθητές συχνά δεν υπάρχει πρόκληση. Οι δραστηριότητες που αναφέρονται πιο κάτω έχουν ως στόχο να δώσουν ερεθίσματα και καινούργιες κατευθύνσεις στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Γνωρίζω τις δυσκολίες που υπάρχουν. Για την εφαρμογή τους απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές. Σχετικά με τα όργανα που απαιτούνται, μπορούν να τα φέρουν οι μαθητές από το σπίτι τους. Γνωρίζω πολύ καλά πόσο δύσκολο είναι αυτό. Ωστόσο, από την άλλη θέλω να δω τη Φυσική Αγωγή να ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια των αθλοπαιδιών και να δίνει και άλλα ερεθίσματα στους μαθητές. Για παράδειγμα, ποδήλατο στο σχολείο, πατίνια κτλ. Τσουλήθρα με το χαλάκι ή με χαρτόνια (σκι) Η τσουλήθρα πάνω στο χαλάκι αποτελεί αγαπημένη ενασχόληση των μαθητών και πολύ καλή εξάσκηση ισορροπίας. Βέβαια, απαιτείται το ανάλογο γλιστερό πάτωμα. Ορισμένες προτάσεις θα μπορούσαν να είναι οι εξής: Γυάλισε το σπίτι. Οι μαθητές περπατούν (τσουλάνε) πάνω σε δυο χαλάκια (Εικ. 48 ). Εικ. 48: Γυάλισε το σπίτι Μεταφορά καρότσας. Ο ένας μαθητής κάθεται, ξαπλώνει, στέκεται όρθιος πάνω σε ένα χαλάκι και ο άλλος τον τραβά με ένα σχοινί (Εικ. 49). Προσοχή: τραβάμε πάντα με ίσια τη μέση. Εικ. 49: Ο μεταφορέας Η αχώριστη τετράδα. Ανά 4 άτομα πάνω σε 5 χαλάκια (Σκ. 12). Αναζητήστε δικούς σας τρόπους μετακίνησης. Σκ. 12: Η αχώριστη τετράδα Τεστ με το χαλάκι (μπορεί να γίνει και με χαρτόνια) Το ένα πόδι πάνω στο χαλάκι, το άλλο σπρώχνει για να μετακινηθεί όπως σε ένα σκέιτμπορντ (Εικ. 50). Να διανύσεις μια
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 453 Ορισμένα παιχνίδια: Αυτός που κάθεται προσπαθεί με μετατόπιση βάρους να πάει δεξιά, αριστερά κτλ. Αυτός που σπρώχνει καθορίζει την πορεία (δεξιά) και ο άλλος εκτελεί. Σκέιτμπορντ όρθιος Σπρώξε πότε με το ένα πόδι και πότε με το άλλο. Αλλαγή ποδιού, μετά από 3-4 σπρωξιές. Μεταφορά Ο ένας είναι όρθιος πάνω στο σκέιτμπορντ και ο άλλος τον τραβά προς τα εμπρός απαλά. Τον τραβά με κάποιο σκοινί. Ιστιοσανίδα Ένας άλλος τρόπος μετακίνησης είναι να ξαπλώσουμε επάνω όπως στην ιστιοσανίδα. Για να μετακινηθούμε, χρησιμοποιούμε τα χέρια. Αγώνες σούμο (Ιαπωνία) Το να παλεύουν οι μαθητές και γενικά να αγωνίζονται είναι για πολλούς πολύ ελκυστικό. Επίσης, είναι ένας τρόπος για να αποβάλλουν με το σωστό τρόπο την επιθετικότητα. Ο σωστός τρόπος σημαίνει: Ότι δεν τραυματίζω τον αντίπαλο και φέρομαι με αξιοπρέπεια στον ηττημένο. Ότι προτιμώ να χάσω από το να εφαρμόσω μια λαβή που θα τραυματίσει το συμμαθητή μου. Ότι αν θέλω να δοκιμάσω κάτι εξεζητημένο (ίσως επικίνδυνο), τότε το κάνω σε συνεργασία μαζί του. Παρόμοια, θεωρώ ότι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διδάξουν βασικές λαβές τζούντο και δυνατότητες πτώσεων. Παράδειγμα αγώνα σούμο Στον αγώνα σούμο σπρώχνει ο ένας τον άλλο, για να τον βγάλει από έναν ορισμέ-
454 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ νο χώρο (χαραγμένο με κιμωλία, στρώμα κτλ.). Καλό είναι να υπάρχουν στρώματα κάτω. Προσοχή! απαγορεύεται να πέφτουμε με ορμή και να χτυπάμε. Προσπαθήστε σε ένα βαρύτερο αντίπαλο να χρησιμοποιήσετε την ορμή του για να τον βγάλετε έξω. Για παράδειγμα, αφήστε τον να σπρώξει δυνατά, πάτε στο πλάι και αφήστε τον να βγει με τη δική του φόρα έξω από το στρώμα. Τεστ για το Βόλεϊ Οι δείκτες για εγκυρότητα και αξιοπιστία των 3 τεστ για το βόλεϊ που περιγράφονται πιο κάτω αναφέρονται στην εργασία των Χατζόπουλος, Βαρσάμης και Κοφτερού (2003). Πάσα με δάχτυλα (Σχ. 12). Από τη γραμμή επίθεσης ο μαθητής πετά την μπάλα ψηλά στον αέρα και στη συνέχεια με πάσα με τα δάχτυλα τη στέλνει πάνω από το δίχτυ (ύψος 2,10μ), να προσγειωθεί σε ένα στρώμα (διαστάσεων 1.20 Χ 2μ), το οποίο βρίσκεται στο αντίπαλο γήπεδο πάνω στη γραμμή επίθεσης. Ο μαθητής έχει το δικαίωμα για 1 δοκιμαστική προσπάθεια και 6 κανονικές. Κάθε πετυχημένη προσπάθεια αντιστοιχεί σε έναν πόντο. Εικ. 53: Αγώνας σούμο Τεστ για αθλοπαιδιές Για το σύνολο των αθλοπαιδιών υπάρχουν πάρα πολλά τεστ. Ωστόσο, το σύνολό τους απευθύνονται σε αθλητές που ασχολούνται συστηματικά με κάποιο άθλημα (Thomas, Lee & Thomas, 1988). Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να τα προσαρμόσει στις ανάγκες των μαθητών του. Πιο κάτω αναφέρω ορισμένα τεστ που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στο σχολείο. Περισσότερο τα αναφέρω ως ερεθίσματα. Θεωρώ ότι οι εκπαιδευτικοί Φυσικής Αγωγής είναι οι καταλληλότεροι, για να τα προσαρμόσουν στις ανάγκες του σχολείου τους. Σχ. 12: Τεστ πάσας Μανσέτα. Διάταξη όπως στο Σχ. 12. Ο εκπαιδευτικός ρίχνει από την κεντρική γραμμή μια μπάλα και ο μαθητής προσπαθεί με μανσέτα να κατευθύνει την μπάλα πάνω από το δίχτυ, με στόχο να προσγειωθεί σε ένα στρώμα (1.20 Χ 2μ), το οποίο βρίσκεται στο αντίπαλο γήπεδο πάνω στη γραμμή επίθεσης. Ο μαθητής έχει το δικαίωμα για 1 δοκιμαστική προσπάθεια και 6 κανονικές. Κάθε πετυχημένη προσπάθεια αντιστοιχεί σε έναν πόντο. Σερβίς (Σχ. 13). Ο μαθητής βρίσκεται στο χώρο σερβίς του μίνι βόλεϊ (6μ από την κεντρική γραμμή) και σημαδεύει με σερβίς (από κάτω) 3 φορές το δεξί μισό του αντίπαλου γηπέδου (3 Χ 6μ) και 3 φορές το αριστερό μισό (3 Χ 6μ). Κάθε πετυχη-
ΚΕΦ. 14 / ΤΕΣΤ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 457 Σχ. 19: Πάσα με κίνηση Έχει δυο δοκιμαστικές και 8 κανονικές προσπάθειες. Ανάλογα με το κουτάκι που θα πετύχει παίρνει 4, 3, 2 και 1 πόντο αντίστοιχα. Το τεστ μπορεί να εφαρμοστεί από την Α δημοτικού. Τεστ ψηλό σουτ στο ποδόσφαιρο Ζωγραφίζουμε 3 ομόκεντρους κύκλους στον τοίχο. Η απόσταση του κέντρου του κύκλου από το έδαφος είναι 1.5μ. (Σχ. 9). Η μπάλα τοποθετείται στα 8μ απόσταση. Σχ. 20: Διάταξη για το ψηλό σουτ στο ποδόσφαιρο Ο μαθητής εκτελεί 2 δοκιμαστικά σουτ και 8 που μετράνε. 3 πόντους μετρά ο μικρός κύκλος, 2 ο μεσαίος και 1 ο εξωτερικός. Τεστ κεφαλιά στο ποδόσφαιρο Ο εκπαιδευτικός ρίχνει την μπάλα από το πλάι. Ο μαθητής με κεφαλιά προσπαθεί να πετύχει τους κύκλους που έχουμε ζωγραφίσει στο τεστ για το ψηλό σουτ (Σχ. 9). Η απόσταση του μαθητή από τον τοίχο είναι 4μ. Ο μαθητής εκτελεί 2 δοκιμαστικές κεφαλιές και 8 που μετράνε. 3 πόντους μετρά ο μικρός κύκλος, 2 ο μεσαίος και 1 ο εξωτερικός. Τεστ κεφαλιά στο ποδόσφαιρο για μικρές τάξεις Για αρχάριους και για τις μικρότερες τάξεις προτείνω το πιο κάτω τεστ για την κεφαλιά στο ποδόσφαιρο. Χωρίζουμε την εστία στη μέση (ή ζωγραφίζουμε στον τοίχο). Ο δάσκαλος ρίχνει την μπάλα και ο μαθητής με κεφαλιά σημαδεύει το άλλο μισό της εστίας (Σχ. 21). Η προσπάθεια μετρά για 2 πόντους, όταν η μπάλα περάσει τη γραμμή της εστίας χωρίς να ακουμπήσει κάτω. Για 1 πόντο, όταν αναπηδήσει κάτω και περάσει τη γραμμή της εστίας. Ο κάθε μαθητής έχει το δικαίωμα για 1 δοκιμαστική και 5 κανονικές προσπάθειες.
458 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σχ. 21: Τεστ κεφαλιά στο ποδόσφαιρο για αρχάριους Τεστ ποδοσφαίρου για την ντρίπλα Οι μαθητές εκτελούν ντρίπλα ανάμεσα από τους κώνους και επιστρέφουν στη γραμμή εκκίνησης (Σχ. 22). Σχ. 22: τεστ ντρίπλα στο ποδόσφαιρο. Έχουν το δικαίωμα για 1 δοκιμαστική και 2 προσπάθειες. Μετρά ο καλύτερος χρόνος. Ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών δοκιμάστε το και στη Β δημοτικού. Το πρόβλημα που εμφανίζεται σε αρχάριους είναι ότι τους φεύγει συχνά η μπάλα και κάνουν πολλή ώρα ώσπου να ξεκινήσουν πάλι από το σημείο από το οποίο τους έφυγε. Τεστ τσιλικάκια στο ποδόσφαιρο Ένα καλό τεστ για το πόσο καλά ελέγχει κάποιος την μπάλα (κοντρόλ μπάλας) αποτελούν τα τσιλικάκια. Ο μαθητής κρατά μια μπάλα στο χέρι. Την αφήνει να πέσει κάτω και προσπαθεί να τη διατηρήσει στον αέρα με οποιοδήποτε μέλος του σώματος εκτός από τα χέρια (πόδι, γόνατο, στήθος, κεφάλι κτλ.). Το «άριστα» σε αυτή την περίπτωση είναι 60 επαναλήψεις (τσιλικάκια). Εικ. 54: Τσιλικάκια (ή αλλιώς γνωστά ως «αγγελάκια») Ένας άλλος τρόπος εκκίνησης του τεστ είναι με την μπάλα στο έδαφος και το πόδι του μαθητή πάνω σε αυτή. Ο μαθητής την τραβά με το κάτω μέρος του ποδιού του προς το μέρος του και αμέσως βάζει τη μύτη του ποδιού του, για να την ανασηκώσει από το έδαφος. Τσιλικάκια στο ποδόσφαιρο για αρχάριους Ρίχνει τη μπάλα ελαφρά στον αέρα και μετά την αναπήδηση τη χτυπά απαλά με το πόδι. Την αφήνει να αναπηδήσει και τη χτυπά πάλι με το πόδι. Μετράμε πόσες φορές θα χτυπήσει την μπάλα με το πόδι για 30. Έχει 1 δοκιμαστική και 2 κανονικές προσπάθειες. Μετρά η καλύτερη. Επίσης, το τεστ μπορεί να γίνει και χωρίς πίεση χρόνου. Μετράμε πόσες φορές θα χτυπήσει την μπάλα. Εάν η μπάλα αναπηδήσει 2 φορές στο έδαφος, σταματά η προσπάθεια. Εικ. 55: Τσιλικάκια (αγγελάκια) με αναπήδηση μπάλας στο έδαφος