Χρήση Τεχνικών Γλυκαντικών Ουσιών: Υπέρ και Κατά Παπασπανός Νικόλαος Κλινικός Διαιτολόγος Καθηγητής Φυσικής Αγωγής ESPEN T-LLL Ειδικός Γραμματέας ΠΣΔΔ
Τι είναι οι γλυκαντικές ύλες Οι γλυκαντικές ύλες αποτελούν ενώσεις, οι οποίες αποδίδουν τη γλυκιά γεύση έχοντας καθόλου ή λιγότερες θερμίδες από την ζάχαρη. Ως προς τη χημική τους δομή μπορεί να είναι: Ολιγοσακχαρίτες ή πολυσακχαρίτες Αμινοξέα ή πρωτεΐνες Πολυσθενείς αλκοόλες (πολυόλες) Μικρές μοριακές δομές
Πού τις συναντάμε
Κατηγορίες Γλυκαντικών Υλών Γλυκαντικές ουσίες που είναι πηγές ενέργειας: φρουκτόζη, πολυόλες Συνθετικές ενώσεις: ασπαρτάμη, σακχαρίνη, acesulfame K, σουκραλόζη, νεοτάμη, κυκλαμικά, Alitame Μη συνθετικές ενώσεις από φυσικές πηγές: stevia, θαυματίνη
Φρουκτόζη 1γρ αποδίδει 4kcal, όσο και η ζάχαρη Μεταβολίζεται Απορροφάται κυρίως στο ήπαρ Η απορρόφησή της δεν ελέγχεται αρχικά από την ινσουλίνη (σχηματισμός γλυκογόνου), αλλά μόλις μπει στην γλυκολυτική οδό εμπλέκεται η ινσουλίνη Μεγαλύτερη γλυκύτητα σε σχέση με τη ζάχαρη σε θερμοκρασίες μέχρι τους 40 ο C. Μπορεί να αυξήσει τα TG και το ουρικό οξύ (sweet debate)
ΠΟΛΥΟΛΕΣ Δεν απορροφώνται πλήρως από το λεπτό έντερο Αποδίδουν λιγότερες θερμίδες από τη ζάχαρη Απαιτείται μικρή ποσότητα ή καθόλου ινσουλίνη για την απορρόφησή τους Δεν προκαλούν μεγάλη και απότομη αύξηση της γλυκόζης αίματος 1 1 (McNutt K, Sentki A. 1996;31(6):255-261.)
ΠΟΛΥΟΛΕΣ ΠΟΛΥΟΛΕΣ Kcal /gr Γλυκύτητα σε σχέση με τη ζάχαρη Σορβιτόλη 2,6 0,7 Μανιτόλη 1,6 0,7 Ξυλιτόλη 2,4 1 Λακτιτόλη 2 0,4 Μαλτιτόλη 3 0,9 Isomalt 2 0,65
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΓΛΥΚΑΝΤΙKΗ ΥΛΗ ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΠO ΕΕ ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΠΟ AΛΛΟ ΦΟΡΕΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ Ασπαρτάμη 1984 WHO/FAO/FDA 1981 2009 EFSA Σακχαρίνη 1977 WHO/FAO 1993 2000 FDA Acesulfame K 1984 WHO/FAO 1990 2003 FDA Σουκραλόζη 2000 WHO/FAO 1990 1999 FDA Νεοτάμη ΕΕ εκκρεμεί FDA 2002 Alitame FDA ΑΠΟΡΡΙΨΗ Κυκλαμικα 1984 WHO/FAO 1982 FDA ΑΠΟΡΡΙΨΗ 2000 EFSA FDA εκκρεμεί
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΣΠΑΡΤΑΜΗ 200 Φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Διασπάται σε ασπαρτικο οξύ, σε μεθανόλη και φαινυλαλανίνη. 1 γρ αποδίδει 4 θερμίδες Δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος 1 Δεν είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλής Ασφαλές όριο πρόσληψης 40mg / kgr σωματικού βάρους 1 (Nehrling JK et all. Diabetes Care. 1985 Sep-Oct;8(5):415-7.)
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΣΑΚΧΑΡΙΝΗ 300 Φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Αφήνει πικρή επίγευση Δεν μεταβολίζεται Δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος 1 Είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλής Ασφαλές όριο πρόσληψης 5mg / kgr σωματικού βάρους 1 (Miller SA, Frattali VP. Diabetes Care. 1989 Jan;12(1):74-80)
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ACESULFAME K 130 Φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Δεν μεταβολίζεται Αποβάλλεται μέσω του ουροποιητικού συστήματος Δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος 1 Είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλής Ασφαλές όριο πρόσληψης 15mg / kgr σωματικού βάρους 1 (ADA: www.diabetes.org/food-and-fitness/food/what-can-ieat/artificial-sweeteners/artificial-sweetener-safety.htm
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΣΟΥΚΡΑΛΟΖΗ 600 Φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Δεν μεταβολίζεται Αποβάλλεται μέσω του ουροποιητικού συστήματος Δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος 1 Είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλής Ασφαλές όριο πρόσληψης 5mg / kgr σωματικού βάρους 1 (Jing Ma et al. British Journal of Nutrition 2010; doi:10.1017/s0007114510001327)
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΝΕΟΤΑΜΗ 8000 Φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Αποβάλλεται μέσω του ουροποιητικού συστήματος Δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος 1 Δεν είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλής Ασφαλές όριο πρόσληψης 2mg / kgr σωματικού βάρους 1 (ADA: www.diabetes.org/food-and-fitness/food/what-can-ieat/artificial-sweeteners/artificial-sweetener-safety.htm)
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΚΥΚΛΑΜΙΚΑ 30 Φορές πιο γλυκά από τη ζάχαρη Αποβάλλονται μέσω του ουροποιητικού συστήματος Δεν αυξάνουν την γλυκόζη αίματος Είναι ανθεκτικά σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλή 1 Ασφαλές όριο πρόσληψης 7-11mg / kgr σωματικού βάρους 1 ( Kessler ll, Clark JP. JAMA. 1978 Jul 28;240(4):349-55.)
ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ALITAME 2000 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Το 22% της είναι μη απορροφήσιμο Διασπάται σε ασπαρτικό οξύ και αμίδιο της αλανίνης. Αποδίδει 1,4kcal / gr Δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος Είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλής 1 Ασφαλές όριο πρόσληψης 100 mg / kgr σωματικού βάρους 1 (Joint FAO/WHO Expert Committee of Food Additives. Sweetening Agent: Alitame. 1995;23-27.WHO Technical Report Series vol 44.)
ΜΗ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΘΑΥΜΑΤΙΝΗ Γλυκιά πρωτεΐνη που παράγεται από θάμνο της Αφρικής 2000 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Ακολουθεί τη μεταβολική οδό που ακολουθούν οι πρωτεΐνες. Αποδίδει 4 kcal / gr Πρακτικά δεν επηρεάζει τη γλυκόζη αίματος Είναι ασφαλής (ΕΕ 2006) 1 Το ασφαλές όριο πρόσληψης είναι υπό διερεύνηση 1 ( Higginbotham, et all. Food Chem. Toxicol. 1983 21:815-823)
ΜΗ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ STEVIA Παράγεται από θάμνο της Νότιας Αμερικής 300 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη Δεν μεταβολίζεται Δεν αυξάνει την γλυκόζη αίματος Μειώνει την ινσουλινοαντίσταση 1 Είναι ανθεκτική σε υψηλές θερμοκρασίες Είναι ασφαλής (FDA 1995, EE 2010) Το ασφαλές όριο πρόσληψης είναι 4 mg/kgr 1 (Lailerd N, et all. Jan 2004. Metab. Clin. Exp. 53 (1): 101 7)
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΣ Υπάρχουν πολλές έρευνες για κάθε μία από αυτές που αποδεικνύουν την ασφάλειά τους. Έγκριση από πολλούς οργανισμούς υγείας και τροφίμων (εξαίρεση η Alitame)
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Δεν αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα γιατί 1. Δεν διασπώνται στον οργανισμό Δεν αποδίδουν υδατάνθρακες 2. Έχουν πολύ μεγάλη γλυκύτητα, επομένως απαιτείται πολύ μικρή ποσότητα 3. Ακόμα και αυτά που διασπώνται στον οργανισμό απορροφόνται μερικώς
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Υπάρχει γλυκαντική ουσία (STEVIA) που αυξάνει την ευαισθησία των κυττάρων στη ινσουλίνη, διευκολύνοντας έτσι την είσοδο της γλυκόζης σε αυτά (Lailerd N et all/ 2003 Metab Clin Exp. 53 (1): 101 7)
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Αποτελούν όπλα για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας 1 (παράγοντας κινδύνου ΣΔ2), αφού αντικαθιστούν την ζάχαρη (αυξημένη κατανάλωση σχετίζεται με την παχυσαρκία 2 ), αποδίδοντας λίγες ή και καθόλου θερμίδες 1 (Blackburn G et all. Am J Clin Nutr. 1997; 65:409-418.) 2 (Kavey RE. J Am Diet Assoc. 2010 Oct;110(10):1456-60)
Μειονεκτήματα Γλυκαντικών Υλών Υπάρχει συσχέτιση της κατανάλωσης τους με την αύξηση βάρους και εναπόθεσης λιπώδους ιστού, επομένως κίνδυνου για ΣΔ 2 και καρδιαγγειακά Μηχανισμοί: Αλλαγές στην Εντερική Μικροχλωρίδα Επίδραση στον Gut Brain axis Ορμονικές αλλαγές Επίδραση στην ενεργειακή πρόσληψη (Michelle Pearlman et all, Curr Gastroenterol Rep (2017) 19:64)
Αλλαγές στην Εντερική Μικροχλωρίδα Κατανάλωση Γλυκαντικών Αλλάζει την συγκέντρωση των πληθυσμών των διάφορων βακτηρίων Μπορεί να αυξήσει τη δυσκολία εισόδου της γλυκόζης στα κύτταρα και την ινσουλινοαντίσταση (Karlsson et all, Nature. 2013;498(7452):99-103)
Επίδραση στον Gut Brain axis Κατανάλωσή τους ενεργοποιεί τους υποδοχείς γλυκιάς γεύσης Μειωμένη αύξηση γλυκόζης αίματος και έκκριση ινσουλίνης, απουσία πρόσληψης ενέργειας Δεν ενεργοποιείται το μεταγευματικό ορμονικό μονοπάτι Αυξημένη όρεξη (Stice E et all, J Abnorm Physchol. 2008; 117(4):924-35)
Ορμονικές αλλαγές Κατανάλωση γλυκαντικών (σουκραλόζη) Μειωμένη έκκριση GLP-1, σε σχέση με την κατανάλωση ζάχαρης Μειωμένο αίσθημα κορεσμού (Wu et all, Am J Clin Nutr. 2012;95(1):78-83)
Επίδραση στην ενεργειακή πρόσληψη Κατανάλωση τροφίμων με γλυκαντικά Αυξημένη κατανάλωσή τους Αυξημένη Ενεργειακή πρόσληψη (Tey SL et all, Int J Obes. https://doi.org/10.1038/ijo.2016.225)
Γλυκαντικά και Εγκυμοσύνη Κατανάλωση αναψυκτικών με γλυκαντικά από εγκυμονούσες, οδήγησε σε: Νεογνά με υψηλότερο BMI Αυξημένο κατά 2 φορές κίνδυνο, τα παιδία να είναι υπέρβαρα όταν συμπληρώσουν τον πρώτο χρόνο της ζωής τους. (Azad et all, JAMA Pediatr. 2016;170(7):662-70)
Συμπέρασμα Παν Μέτρον Άριστον