ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ

Transcript

1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Μ. ΧΑΣΑΠΙΔΟΥ Καθηγήτρια Διατροφής, ΑΤΕΙ-Θ

2 Διαιτητική αντιµετώπιση Φαρµακευτική Αγωγή Συµπεριφορική Θεραπεία Φυσική Δραστηριότητα

3 Ο πολλαπλός σκοπός της διατροφής στο Σακχαρώδη Διαβήτη 1. Διατήρηση της γλυκόζης σε φυσιολογικές τιµές 2. Διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων λιπιδίων και αρτηριακής πίεσης 3. Διατήρηση φυσιολογικού βάρους ή απώλεια όπου κρίνεται απαραίτητο 4. Πρόληψη µακροπρόθεσµων επιπλοκών του διαβήτη 5. Αποφυγή υπογλυκαιµιών

4 Nutrition Recommendations and Interventions for Diabetes A position statement of the American Diabetes Association

5 Πρόληψη: Μείωση παχυσαρκίας : -7% ΣΒ, ΦΔ 150 min/week Παρεµβάσεις µε προγράµµατα δηµόσιας υγείας Θεραπεία: Μείωση των µεταβολικών επιπλοκών Μείωση νοσηρότητας και θνητότητας Με την εφαρµογή της διατροφικής θεραπείας (MNT)

6

7 o o Η παχυσαρκία είναι ο σηµαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου ΙΙ. Tα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παχυσαρκίας που παρουσιάζουν αυξηµένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου ΙΙ, εκτός από την ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό περιλαµβάνουν: o o o o Την πρώιµη έναρξη της παχυσαρκίας (βρεφική-παιδική ηλικία), την απότοµη αύξηση βάρους στην εφηβεία, την σπλαχνική εναπόθεση λίπους (κεντρική παχυσαρκία), τον καθιστικό τρόπο ζωής που είναι αποτέλεσµα της µειωµένης φυσικής δραστηριότητας και την κακή διατροφή.

8 Στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ που συνυπάρχει η παχυσαρκία το πρώτο μέλημα είναι η απώλεια βάρους. Η απώλεια βάρους θα αυξήσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και θα επαναφέρει το μεταβολισμό στη φυσιολογική του λειτουργία.

9 The Look AHEAD (Action for Health in Diabetes) trial Εδειξε οτι η µείωση του ΣΒ κατα 8.6% στην οµάδα παρέµβασης σε σχέση µε 0.7% στην οµάδα ελέγχου οδήγησε σε µείωση των: HbA1c, glucose, LDL, and triglycerides

10 Συστατικά του διαιτολογίου Υδατάνθρακες Πρωτεΐνες Λίπη Φυτικές Ίνες Βιταµίνες, Μέταλλα, Ιχνοστοιχεία Νερό Οινόπνευµα

11 Γενικές διαιτητικές αρχές Ποσότητα τροφής Ποιότητα τροφής Κατανοµή γευµάτων

12 Υδατάνθρακες στο Διαβήτη Σύµφωνα µε τις πρόσφατες συστάσεις της Αµερικανικής Διαβητολογικής εταιρείας υδατάνθρακες πρέπει να αποτελούν το 45-65% των ηµερήσιων προσλαµβανόµενων θερµίδων. Η ηµερήσια πρόσληψη υδατανθράκων δεν πρέπει να είναι µικρότερη από 130g/ηµέρα Προτιµώνται οι σύνθετοι υδατάνθρακες και τα τρόφιµα που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, αµυλούχες τροφές: ± µαύρο ψωµί ± µακαρόνια ± ρύζι ± λαχανικά ± Φρούτα Αποφεύγονται οι απλοί υδατάνθρακες (ζάχαρη). Οι υδατάνθρακες µοιράζονται στα γεύµατα.

13 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ Παιδιά & έφηβοι 55-60% των ηµερήσιων προσλαµβανόµενων θερµίδων Τα ποσοστά αυτά εξατοµικεύονται ανάλογα µε: ü τις ώρες και το ωράριο εργασίας ü τον τύπο, την δράση και την διάρκεια της ινσουλίνης ü το χρόνο λήψης των γευµάτων ü καθώς και την φυσική δραστηριότητα του ατόµου.

14 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ Η πρόσληψη υδατανθράκων και µονοακόρεστων λιπαρών οξέων θα πρέπει να παρέχει το % της ενεργειακής πρόσληψης. Ωστόσο, το µεταβολικό προφίλ και η ανάγκη για απώλεια βάρους θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη όταν θα καθορίζεται η περιεκτικότητα της δίαιτας σε µονοακόρεστα λιπαρά οξέα

15 ΜΕΤΡΗΣΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ - ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ 1 Ισοδ. υδατανθράκων = 15 γραµµάρια υδατανθράκων Η µέτρηση υδατανθράκων είναι µία µέθοδος υπολογισµού των γραµµαρίων των υδατανθράκων. Η µέθοδος αυτή έχει ως στόχο να κάνει την καθηµερινότητα πιο εύκολη.

16 Υδατάνθρακες ενός συσκευασµένου τροφίµου

17 ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ Ο γλυκαιµικός δείκτης (ΓΔ) επιτρέπει την ταξινόµηση των τροφών, βασισµένος στην µεταγευµατική απάντηση της γλυκόζης του αίµατος, σε σύγκριση µε το λευκό ψωµί ή γλυκόζη στο οποίο προσδίδουµε την τιµή 100. Ο γλυκαιµικός δείκτης αποτελεί ένα ακόµη βοηθητικό εργαλείο για την καλύτερη επιλογή των τροφών ΓΔ όταν έχει τιµή 1-55, Μέτριου ΓΔ 56-69, ΓΔ

18 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ n Άτοµα που υποβάλλονται σε εντατική ινσουλινοθεραπεία, θα πρέπει να προσαρµόζουν τις προγευµατικές δόσεις ινσουλίνης µε βάση την περιεκτικότητα των γευµάτων σε υδατάνθρακες (εύρεση ινσουλίνης / υδατ. εξατοµίκευση) n Τα άτοµα που λαµβάνουν σταθερές ηµερήσιες δόσεις ινσουλίνης θα πρέπει να είναι συνεπή στις καθηµερινές προσλήψεις υδατανθράκων

19 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ Ο υπολογισµός της προγευµατικής δόσης προϋποθέτει άριστη εκπαίδευση επάνω στις οµάδες τροφίµων και ιδιαίτερα στα ισοδύναµα υδατανθράκων Οι τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες θα πρέπει να καταµερίζονται σε 3 κύρια γεύµατα και σε 3 ενδιάµεσα γεύµατα (snacks). Κατάλληλη και εξατοµικευµένη επιλογή των snacks

20 ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ. Διαιτητικό πλάνο πλούσιο σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, γάλα κ.τ.λ. Έλεγχος της πρόσληψης υδατανθράκων Χρήση του ΓΔ Η ζάχαρη δεν χρειάζεται να αποκλεισθεί, ωστόσο καλό είναι να αναπληρώνεται µε άλλες πηγές υδατανθράκων

21 Γλυκαντικές ύλες Φυσικές Τεχνητές

22 Φυσικές γλυκαντικές ύλες Σουκρόζη Φρουκτόζη Γλυκαντικές αλκοόλες Υδρογονοµένοι µονοσακχαρίτες Σορβιτόλη, µαννιτόλη, ξυλιτόλη Υδρoγονοµένοι δισακχαρίτες Ισοµαλτολη, µαλτιτόλη, λακτιτόλη Μίγµατα αυτών

23 Απλά σάκχαρα: Σουκρόζη = γλυκόζη + φρουκτόζη Επιτραπέζια ζάχαρη Κύρια πηγή ενέργειας (4 θερµίδες ανά γραµµάριο) Λακτόζη = γλυκόζη + γαλακτόζη Γάλα και Γαλακτοκοµικά προιόντα Μαλτόζη = γλυκόζη + γλυκόζη Φύτρες καρπών

24 Άλλα φυσικά γλυκαντικά: Μέλι, µολάσσες, σιρόπι από σφεντάµι, σιρόπι από καλαµπόκι, υψηλό σε φρουκτόζη σιρόπι καλαµποκιού Αλκοόλες από σάκχαρα ή πολυόλες, όπως µαννιτόλη, σορβιτόλη, ισοµαλτόλη

25 Π Περιέχουν λιγότερη ενέργεια από τα σάκχαρα Έχουν και άλλα πιθανά οφέλη για την υγεία (π.χ., χαµηλος γλυκαιµικος δείκτης, µειωµένος κίνδυνος τερηδόνας, δράση προβιοτικών)

26 Π Παράγωγα µονοσακχαριτών (σορβιτόλη, µανιτόλη, ξυλιτόλη, ερυθρυτόλη) Παράγωγα δυσακχαριτών (ισοµαλτόλη, λακτιτόλη, µαλιτόλη) Παράγωγα πολυσακχαριτών (υδρογονοµένο άµυλο )

27 Είδη γλυκαντικών "θερµιδογόνο" και "µη-θερµιδογόνο" Σουκρόζη(4 kcal/g) Σάκχαρα αλκοόλης ή πολυόλες: (2 kcal/g) Δεν είναι πλήρως απορροφήσιµα από τον εντερικό αυλό Μη θερµιδογόνα γλυκαντικά- δεν παρέχουν ενέργεια (ή ασήµαντη ενέργεια): γλυκαντικά υψηλής γλυκαντικής ικανότητας

28 Θερµιδογόνα γλυκαντικά Η σουκρόζη είναι ένας δισακχαρίτης που αποτελείται από γλυκόζη και φρουκτόζη και παρέχει 4 kcal/g (16 kcal/tsp) Ο µονοσακχαρίτης φρουκτόζη επίσης παρέχει 4 kcal/g. Η φρουκτόζη είναι συστατικό της σουκρόζης και περιέχεται στα φρούτα (fruit sugar) Η φρουκτόζη έχει αντικαταστήσει τη σουκρόζη σε πολλά τρόφιµα και ποτά: γλυκαντική σκόνη, χαµηλότερο κόστος και λειτουργικές δυνατότητες που ενισχύουν τη γεύση, το χρώµα και τη σταθερότητα του προϊόντος

29 Μη θερµιδογόνα γλυκαντικά 5 µη θερµιδογόνα γλυκαντικά είναι εγκεκριµένα από τον FDA Ζαχαρίνη Ασπαρτάµη Ακεσουλφαµικό κάλιο Σουκραλόζη Νεοτάµη (πιο πρόσφατο) Στέβια

30 Στις Κίνα, Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ινδία και Βραζιλία οι βιοµηχανίες τροφίµων τη χρησιµοποιούν εκτεταµένα από το Στις ΗΠΑ εγκρίθηκε για χρήση ως τρόφιµο και ως υποκατάστατο της ζάχαρης στα τέλη του Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αρµόδια Επιτροπή Ασφάλειας Τροφίµων (EFSA) γνωµοδότησε θετικά για τη στέβια το Μάρτιο του 2010

31 Τα φύλλα της στέβιας περιέχουν διάφορες φυσικές γλυκαντικές ουσίες, όπως η στεβιοσίδη και η ρεµπαουδιοσίδη. Ειναι φορές γλυκύτερη από την κοινή ζάχαρη.

32 Τα φύλλα της στέβιας περιέχουν διάφορες φυσικές γλυκαντικές ουσίες, όπως η στεβιοσίδη και η ρεµπαουδιοσίδη. Ειναι φορές γλυκύτερη από την κοινή ζάχαρη.

33 Τα φύλλα της στέβιας περιέχουν, επίσης, πολλά µεταλλικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία (χρώµιο, µαγνήσιο, µαγγάνιο, κάλιο, σελήνιο, ψευδάργυρο), βιταµίνες Β (κυρίως νιασίνη) καθώς και φυτικές στερόλες.

34 Τι είναι η Ρεµπαουδιοσίδη Α; Η Ρεµπαουδιοσίδη Α (Reb-A) είναι µία από τις 7 γλυκοσίδες των φύλλων της Στέβια, η οποία προσφέρει την ανώτερη δυνατή γλυκύτητα, χωρίς να αφήνει δυσάρεστη γεύση. Είναι έτσι η γλυκύτερη από όλες τις στεβιοσίδες ενώ ταυτόχρονα και η ποιότητά της είναι ανώτερη των υπολοίπων. Η Reb-A παράγεται από τη Στέβια, µέσω µιας ειδικής διαδικασίας διαχωρισµού, ενώ αποτελεί φυσικό εκχύλισµα του φυτού της Στέβια. Η Reb-A δεν είναι συνθετική, ούτε τροποποιείται χηµικά ή δοµικά κατά την εξαγωγή της από το φυτό της Στέβια.

35 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ ΣΤΟ ΣΔ Δεν αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίµα γιατί: 1. Δεν διασπώνται στον οργανισµό Δεν αποδίδουν υδατάνθρακες 2. Έχουν πολύ µεγάλη γλυκύτητα εποµένως απαιτείται πολύ µικρή ποσότητα 3. Ακόµα και αυτές που διασπώνται στον οργανισµό απορροφούνται µερικώς 4. Αποτελούν όπλα για την καταπολέµηση της παχυσαρκίας

36 Πρωτεΐνες στο Διαβήτη ü 0,8 g/kgr Σ.Β. για τους ενήλικες ü 1-1,5 g/kgr Σ.Β. σε παιδιά, εφήβους, έγκυες και θηλάζουσες ü 10-20% των συνολικών προσλαµβανόµενων θερµίδων ü Συνδυασµός ζωικών και φυτικών πρωτεϊνών

37 Λίπη στο Διαβήτη þ 30%της ηµερήσιας πρόσληψης θερµίδων (77% µονοακόρεστα λιπαρά οξέα- ελαιόλαδο). þ <7 % κεκορεσµένα þ σε περίπτωση υπερχοληστεριναιµίας τα λίπη πρέπει να περιορίζονται σε 25%. þ Χοληστερόλη < 200mg

38

39 20 30 g φυτικών ινών την ηµέρα από φρούτα, λαχανικά και δηµητριακά. κατανοµή στα γεύµατα: 3 8 g ανά γεύµα.

40 ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ ΣΤΟΝ ΣΔ Μεταβολές στο σάκχαρο αίµατος Μαύρο ψωµί Λευκό Ψωµί

41 Βιταµίνες-Μέταλλα-Ιχνοστοιχεία ] Το διαιτολόγιο του διαβητικού πρέπει να είναι επαρκές σε βιταµίνες, µέταλλα και ιχνοστοιχεία, όπως και το διαιτολόγιο του µη διαβητικού. ] Συστήνεται η επαρκής κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.

42 Nutr Metab Cardiovasc Dis Jan 20. Can vitamin D deficiency cause diabetes and cardiovascular diseases? Present evidence and future perspectives. Muscogiuri G, Sorice GP, Ajjan R, Mezza T, Pilz S, Prioletta A, Scragg R, Volpe SL, Witham MD, Giaccari A. Abstract Several studies have shown that vitamin D may play a role in many biochemical mechanisms in addition to bone and calcium metabolism. Recently, vitamin D has sparked widespread interest because of its involvement in the homeostasis of the cardiovascular system. Hypovitaminosis D has been associated with obesity, related to trapping in adipose tissue due to its lipophilic structure. In addition, vitamin D deficiency is associated with increased risk of cardiovascular disease (CVD) and this may be due to the relationship between low vitamin D levels and obesity, diabetes mellitus, dyslipidaemia, endothelial dysfunction and hypertension. Considering the high prevalence of hypovitaminosis D among patients with high cardiovascular risk, vitamin D replacement therapy in this population may be warranted; however, further RCTs are urgently needed to establish when to begin vitamin D therapy, as well as to

43 Curr Osteoporos Rep 2012 Jan 17. Vitamin D in the New Millennium. Wimalawansa SJ.. Abstract The incidence of vitamin D deficiency is rising worldwide, yet in the vast majority of patients, the condition remains undiagnosed and untreated. Current evidence overwhelmingly indicates that supplemental doses greater than 800 IU/day have beneficial effects on the musculoskeletal system, improving skeletal homeostasis, thus leading to fewer falls and fractures. Evidence is also accumulating on the beneficial effects of vitamin D on extraskeletal systems, such as improving immune health, autoimmune disorders, cancer, neuromodulation, diabetes, and metabolic syndrome. The cause-effect relationship of vitamin D deficiency with increasing incidences of nonskeletal disorders is being investigated. Published reports support the definition of sufficiency, serum levels of 25-hydroxyvitamin D [25(OH)D] greater than 30 ng/ml (75 nmol/l). To achieve this, most people need vitamin D supplementation ranging from 600 to 2000 IU/day; consumption up to of 5000 international units (IU) per day of vitamin D is reported as safe. Although light-skinned individuals need 1000 IU/day of vitamin D, elderly and dark-skinned individuals are likely to need approximately 2000 IU/day to maintain serum 25(OH)D levels greater than 30 ng/ml. Other vulnerable patients, such as the obese, those who have undergone bariatric surgery, and those with gastrointestinal malabsorption syndromes, may require higher doses of vitamin D to maintain normal serum levels and be healthy.

44 Ø Προσοχή στην πρόσληψη NaCl και ιδιαίτερα στους υπερτασικούς διαβητικούς Ø Το αλκοόλ πρέπει να αποφεύγεται γιατί προσφέρει 7kcal/g. Επιπλέον έχει συνεργική δράση µε την ινσουλίνη και µειώνει την ηπατική παραγωγή γλυκόζης.

45 Συστάσεις για το αλκοόλ στο διαβήτη Ο διαβήτης δεν αποτελεί αντένδειξη για την µέτρια κατανάλωση αλκοόλ Αποφυγή ποτών που περιέχουν πολλή ζάχαρη (λικέρ, γλυκά κρασιά, κ.ά) Ø Το αλκοόλ θα πρέπει πάντα να συνοδεύεται από φαγητό, ώστε κίνδυνος υπογλυκαιμίας. Ø Ημερήσια κατανάλωση: Ø 1 ποτήρι & 2 ποτήρια * Ένα ποτό ορίζεται ως: 320ml μπύρας, 170ml κρασιού, 50ml ποτού Ø Οι θερμίδες που προέρχονται από το αλκοόλ θα πρέπει να συνυπολογίζονται στο ημερήσιο διαιτολόγιο

46 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

47 Η Αλήθεια είναι ότι Δεν µπορούµε να αλλάξουµε το Μπορούµε όµως να αλλάξουµε τις...

48 Σας Ευχαριστώ