ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κοινή Γεωργική Πολιτική και Αγροτική Ανάπτυξη (2007-2013) 1. Κοινή Γεωργική Πολιτική 1.1. Μεταρρύθµιση της ΚΓΠ Τον Ιούνιο 2003 εγκρίθηκε µια εκ θεµελίων µεταρρύθµιση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ), επίσης γνωστής ως Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). H µεταρρύθµιση αυτή αλλάζει εντελώς τον τρόπο µε τον οποίο η Ε.Ε. στηρίζει το γεωργικό κλάδο της. Σύµφωνα µε το νέο ευρωπαϊκό νοµικό πλαίσιο η µεγάλη πλειονότητα των επιδοτήσεων καταβάλλεται πλέον ανεξάρτητα από τον όγκο παραγωγής, υπό τη µορφή «ενιαίων ενισχύσεων εκµετάλλευσης». Το ύψος τους προκύπτει στατιστικά για τον κάθε αγρότη από το µέσο όρο των επιδοτήσεων που λάµβανε κατά την περίοδο αναφοράς (τριετία 2000 2002). Για να αποφευχθεί η εγκατάλειψη της παραγωγής, ο νέος κανονισµός επιτρέπει στα κράτη µέλη να διατηρήσουν περιορισµένη σύνδεση µεταξύ επιδοτήσεων και παραγωγής υπό καλώς καθορισµένες προϋποθέσεις και εντός σαφών ορίων. Η κατάργηση της σύνδεσης µεταξύ επιδοτήσεων και παραγωγής σκοπό έχει να καταστήσει τους αγρότες της Ε.Ε. ανταγωνιστικότερους και περισσότερο στραµµένους προς την αγορά, και να τους προσφέρει παράλληλα την αναγκαία σταθερότητα εισοδήµατος. 1.2. Χαρακτηριστικά της ΚΓΠ Η νέα ΚΓΠ αφαιρεί τα κίνητρα για υπερπαραγωγή επιδοτούµενων προϊόντων και αφήνει ελεύθερους τους αγρότες να παράγουν τα προϊόντα που ζητάει η αγορά, ενώ ταυτόχρονα τους εξασφαλίζεται µία σταθερή εισοδηµατική βάση υπό τη µορφή των «ενιαίων ενισχύσεων εκµετάλλευσης». 1
Τα κύρια χαρακτηριστικά της νέας, αναµορφωµένης ΚΓΠ έχουν, εν συντοµία, ως εξής: Αποσύνδεση των ενισχύσεων από την παραγωγή, Ενιαία ενίσχυση εκµετάλλευσης, στην οποία µεταφέρθηκε το µεγαλύτερο τµήµα των επιδοτήσεων προς τους διαφόρους τοµείς από τις κοινές οργανώσεις αγοράς (ΚΟΑ). Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, αυτή είναι ανεξάρτητη από την παραγωγή επιτρέπεται όµως να διατηρηθούν περιορισµένου βαθµού συνδέσεις ενισχύσεως µε την παραγωγή, για να αποτραπεί η εγκατάλειψη της παραγωγής σε ευαίσθητους τοµείς, Πολλαπλή συµµόρφωση, δηλαδή η καταβολή της ενιαίας ενίσχυσης εξαρτάται από την τήρηση προτύπων για το περιβάλλον, την ασφάλεια των τροφίµων, την υγεία των ζώων και των φυτών και τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων, καθώς και την απαίτηση διατήρησης των γεωργικών εκτάσεων σε καλές συνθήκες γεωργικής αξιοποίησης και περιβάλλοντος, οπότε σε καµία περίπτωση η αποσύνδεση δεν σηµαίνει ότι οι γεωργοί θα πληρώνονται χωρίς να έχουν ουσιαστική δραστηριότητα, Ισχυρότερη πολιτική αγροτικής ανάπτυξης µε περισσότερα χρήµατα από την ΕΕ για νέα µέτρα προώθησης της προστασίας του περιβάλλοντος, της ποιότητας των προϊόντων και των συνθηκών διαβίωσης των ζώων, ιαφοροποίηση, δηλαδή µείωση των άµεσων ενισχύσεων προς τις µεγαλύτερες εκµεταλλεύσεις, ώστε να χρηµατοδοτηθεί η νέα πολιτική αγροτικής ανάπτυξης. Σύστηµα παροχής γεωργικών συµβουλευτικών υπηρεσιών, το οποίο αφορά τη διαρθρωµένη και τακτική απογραφή και εγγραφή σε λογιστικά βιβλία όλων των υλικών ροών και διαδικασιών σε επίπεδο επιχείρησης, οι οποίες κρίνονται σηµαντικές για το περιβάλλον, την ασφάλεια τροφίµων και την καλή µεταχείριση των ζώων. Η συµµετοχή στο σύστηµα αυτό από το 2007 θα είναι υποχρέωση που εντάσσεται στο πλαίσιο της πολλαπλής συµµόρφωσης. Μηχανισµός δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, ώστε να διασφαλιστεί η µη υπέρβαση του γεωργικού προϋπολογισµού που έχει καθοριστεί έως το 2013. Πέραν των «ενιαίων ενισχύσεων εκµετάλλευσης», προβλέπονται και ειδικές ενισχύσεις για ορισµένα προϊόντα, εφόσον τηρούνται συγκεκριµένες διαδικασίες και προδιαγραφές στην παραγωγή τους: Ειδικό καθεστώς πριµοδότησης ποιότητας για σκληρό σιτάρι Πριµοδότηση για πρωτεϊνούχους σπόρους Ειδική ενίσχυση για το ρύζι Στρεµµατική ενίσχυση για καρπούς µε κέλυφος Ενίσχυση για ενεργειακές καλλιέργειες Ενίσχυση για γεώµηλα αµυλοποιίας Πριµοδότηση γαλακτοπαραγωγής και πρόσθετη ενίσχυση Ειδική περιφερειακή ενίσχυση για αροτραίες καλλιέργειες Ενίσχυση στον τοµέα των σπόρων για σπορά Στρεµµατική ενίσχυση αροτραίων καλλιεργειών Πριµοδοτήσεις αιγοπροβάτων 2
Ενισχύσεις βοείου κρέατος Ενίσχυση οσπρίων. Οι γεωργοί µπορούν να επωφεληθούν από τα παραπάνω ειδικά καθεστώτα στήριξης, τα οποία συνδέονται µε την έκταση της καλλιέργειας ή µε την παραγωγή, ανάλογα µε τις επιλογές του κάθε κράτους µέλους. Παράλληλα, υιοθετήθηκαν αναθεωρήσεις της ΚΓΠ ως προς τα µέτρα παρέµβασης στην αγορά: τις κοινές οργανώσεις αγοράς (ΚΟΑ) για το γάλα, το ρύζι, τα σιτηρά, το σκληρό σίτο, τις ξηρές χορτονοµές και τους καρπούς µε κέλυφος. Οι αλλαγές συνεχίστηκαν το 2004 µε τη µεταρρύθµιση των ΚΟΑ ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών, καπνού και βαµβακιού, καθώς και της ΚΟΑ ζάχαρης (Φεβρουάριος 2006). Πρόσφατα (Ιούλιος 2006) κατατέθηκαν και οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη µεταρρύθµιση της ΚΟΑ οίνου, ενώ αναµένονται εντός του 2006 και οι προτάσεις για τη µεταρρύθµιση της ΚΟΑ οπωροκηπευτικών. 1.3. Χρηµατοδοτικά µέσα Τα µέτρα στήριξης της αγοράς θα χρηµατοδοτούνται από ένα νέο ταµείο, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ), αντί του ΕΓΤΠΕ - Τµήµα Εγγυήσεων. Το δηµοσιονοµικό πλαίσιο για την περίοδο 2007 2013 προβλέπει συνολικές πιστώσεις ύψους 293,1 δισ. Ευρώ για «δαπάνες και άµεσες πληρωµές σχετικές µε την αγορά των αγροτικών προϊόντων», εκ των οποίων περίπου 16,025 δισ. Ευρώ αναλογούν στην Ελλάδα. 2. Πολιτική Αγροτικής Ανάπτυξης Η Πολιτική Αγροτικής Ανάπτυξης εισήχθηκε στο πλαίσιο της Agenda 2000 ως ο «δεύτερος πυλώνας» της ΚΓΠ, παράλληλα µε τη στήριξη των γεωργικών αγορών. Η αγροτική ανάπτυξη διαδραµατίζει όλο και σηµαντικότερο ρόλο όσον αφορά την παροχή βοήθειας στις αγροτικές περιοχές για να ανταποκρίνονται στις οικονοµικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις του 21ου αιώνα. Οι αγροτικές περιοχές αποτελούν το 90% του εδάφους της διευρυµένης Ε.Ε. και το νέο νοµικό πλαίσιο αποσκοπεί σαφέστερα στην ώθηση της ανάπτυξης και στη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές (στρατηγική της Λισσαβόνας), καθώς και στη βελτίωση της αειφορίας (στόχοι του Göteborg). 3
Η Πολιτική Αγροτικής Ανάπτυξης (2007-2013) θα εστιαστεί σε τρεις τοµείς ζωτικής σηµασίας σύµφωνα µε τους παρακάτω τρεις θεµατικούς άξονες που καθορίζονται στο νέο κανονισµό για την αγροτική ανάπτυξη: βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στους τοµείς της γεωργίας και της δασοκοµίας βελτίωση του περιβάλλοντος και του τοπίου βελτίωση της ποιότητας ζωής και διαφοροποίηση της αγροτικής οικονοµίας. 2.1 Leader Παράλληλα, η προσέγγιση "Leader" θα ενσωµατωθεί στον κεντρικό κορµό της Πολιτικής Αγροτικής Ανάπτυξης, ως τέταρτος άξονας µε την ονοµασία άξονας "Leader " που θα βασίζεται στην πείρα που αποκτήθηκε από τις προηγηθείσες Κοινοτικές Πρωτοβουλίες Leader, µε σκοπό να προσφέρει δυνατότητες για τοπικές προσεγγίσεις της αγροτικής ανάπτυξης από τη βάση προς την κορυφή. Η στήριξη στο πλαίσιο του τέταρτου αυτού άξονα θα παρέχει τη δυνατότητα να συνδυασθούν και οι τρεις στόχοι - ανταγωνιστικότητα, περιβάλλον και ποιότητα ζωής / διαφοροποίηση - στο πλαίσιο µιας τοπικής αναπτυξιακής στρατηγικής, µε στόχο: να συµβάλει στην κινητοποίηση του τοπικού δυναµικού, την ενθάρρυνση καινοτόµων προσεγγίσεων της αγροτικής ανάπτυξης και στην προσέγγιση του δηµόσιου µε τον ιδιωτικό τοµέα, την προώθηση της καινοτοµίας, τη βελτίωση της τοπικής διακυβέρνησης και την ενίσχυση του κοινωνικοοικονοµικού ιστού στις αγροτικές περιοχές. 2.2. Κατευθυντήριες γραµµές Στο πλαίσιο των στόχων του κανονισµού του Συµβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), το Συµβούλιο Γεωργίας ενέκρινε στις 20 Φεβρουαρίου 2006 τις Κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές για την αγροτική ανάπτυξη: 1. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού και του δασοκοµικού τοµέα 2. Βελτίωση του περιβάλλοντος και του τοπίου 3. Βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές και ενθάρρυνση της διαφοροποίησης της αγροτικής οικονοµίας 4. ηµιουργία τοπικών ικανοτήτων για την απασχόληση και την διαφοροποίηση 5. Εξασφάλιση συνεπούς προγραµµατισµού (µεγιστοποίηση των συνεργιών και αποφυγή πιθανών αντιφάσεων µεταξύ και εντός των αξόνων) 6. Συµπληρωµατικότητα των κοινοτικών µέσων. 4
Αυτές οι κατευθυντήριες γραµµές καθορίζουν µια στρατηγική προσέγγιση και τις διάφορες επιλογές που τα κράτη µέλη θα µπορούσαν να εντάξουν στα εθνικά στρατηγικά τους σχέδια και στα προγράµµατα αγροτικής ανάπτυξης. Στην πράξη, για κάθε σύνολο προτεραιοτήτων, οι Κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές προτείνουν βασικές δράσεις. Από την πλευρά τους, τα κράτη µέλη, λαµβάνοντας υπόψη τις κατευθυντήριες γραµµές της Κοινότητας, οφείλουν να διαµορφώσουν τα εθνικά στρατηγικά τους σχέδια και τα προγράµµατα αγροτικής ανάπτυξης για την περίοδο 2007 2013. Οι εθνικές στρατηγικές θα πρέπει να συµβάλουν: στον προσδιορισµό των τοµέων στους οποίους η χρήση της στήριξης της Ε.Ε. για την αγροτική ανάπτυξη δηµιουργεί τη µεγαλύτερη προστιθέµενη αξία σε επίπεδο Ε.Ε., στη σύνδεση µε τις κύριες προτεραιότητες της Ε.Ε. (Λισσαβόνα, Göteborg), στην εξασφάλιση συνέπειας µε τις άλλες πολιτικές της ΕΕ, ιδίως στους τοµείς της συνοχής και του περιβάλλοντος, στην πλαισίωση της εφαρµογής της νέας ΚΓΠ που είναι προσανατολισµένη στις απαιτήσεις της αγοράς και των αναγκαίων αναδιαρθρώσεων στα παλαιά και στα νέα κράτη µέλη. 2.3 Χρηµατοδοτικά µέσα Στη νέα προγραµµατική περίοδο 2007 2013 η παροχή ενισχύσεων για την αγροτική ανάπτυξη θα γίνεται από το νέο Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), το οποίο θα συµπεριλαµβάνεται στα χρηµατοδοτικά µέσα της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής. Αλλάζει δηλαδή ριζικά ο τρόπος χρηµατοδότησης των µέτρων αγροτικής ανάπτυξης, αφού για την περίοδο 2000-2006 τα µέτρα αγροτικής ανάπτυξης χρηµατοδοτούνται από το ΕΓΤΠΕ - Τµήµα Εγγυήσεων ή Τµήµα Προσανατολισµού, ανάλογα µε το περιφερειακό πλαίσιο στο οποίο είναι ενταγµένα (προγράµµατα του Στόχου 1, προγράµµατα του Στόχου 2 και προγράµµατα αγροτικής ανάπτυξης). Η συνολική Κοινοτική ενίσχυση υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης την περίοδο 2007 2013 ανέρχεται σε 77,62 δις. Ευρώ. Το ποσό αυτό περιλαµβάνει και τα ποσά που µεταφέρθηκαν από τα κονδύλια άµεσης ενίσχυσης των γεωργών στα κονδύλια υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της αποκαλούµενης «διαφοροποίησης». Στην Ελλάδα αναλογεί το ποσό των 3,7 δισ. Ευρώ, εκ των οποίων τουλάχιστον 1,9 δις. Ευρώ θα πρέπει να χρησιµοποιηθεί στις περιφέρειες που εµπίπτουν στο στόχο «Σύγκλιση». ------------------------------------------------------------------------------------- Σεπτέµβριος 2006 5
Πηγές: ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1782/2003 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 29ης Σεπτεµβρίου 2003 για τη θέσπιση κοινών κανόνων για τα καθεστώτα άµεσης στήριξης στα πλαίσια της κοινής γεωργικής πολιτικής και για τη θέσπιση ορισµένων καθεστώτων στήριξης για τους γεωργούς ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ, της 21ης Ιουνίου 2005, για τη χρηµατοδότηση της κοινής γεωργικής πολιτικής ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ, της 20ής Σεπτεµβρίου 2005, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Φεβρουαρίου 2006 σχετικά µε κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραµµές για την αγροτική ανάπτυξη (περίοδος προγραµµατισµού 2007-2013) (2006/144/ΕΚ) 6