Νευροδιαβίβαση και Νευρικό Σύστημα ΝΣ ΚΝΣ ΠΝΣ (ΑΝΣ) Βάση οργάνωσης του ΝΣ Θέσεις δράσης Φαρμάκων Παραδείγματα: Φάρμακα και ΝΣ (ΑΝΣ, ΚΝΣ))
Μοντέλο νευρώνα ΚΝΣ: εμβρυικοί νευρώνες φλοιού και ιππόκαμπου
Πολυμορφία νευρώνων ΚΝΣ Dendrites in blue Axons in red
1. Εισαγωγή ΝΣ-ΠΝΣ-ΚΝΣ-νευρώνες-σύναψη-νευροδιαβιβαστές 2. Φαρμακολογία της σύναψης 3. ΠΝΣ-Αυτόνομο 3.1 Χολινεργική σύναψη 3.1.1 Παρασυμπαθητικό 3.1.2 Νευρομυική σύναψη 3.2 Αδρενεργική σύναψη 3.2.1 Συμπαθητικό 4. ΚΝΣ 4.1 Aντικαταθλιπτικά 4.2 Aναλγησία 4.3 Αντιπαρκινσονικά 4.4 Αντιψυχωσικά
ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΝΣ (εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός) ΠΝΣ (συνδέει ΚΝΣ με την περιφέρεια) προσαγωγές απαγωγές
Νευρικό Σύστημα Έλεγχος κινητικής αισθητικής δραστηριότητας Συναισθηματικές Διανοητικές Λειτουργίες Ιεραρχία Κεντρομόλες /αισθητικές από ΠΝΣ Φυγόκεντροι /κινητικές προς ΠΝΣ ΚΝΣ: συνδέει κεντρομόλες / φυγόκεντρες ανώτερη επεξεργασία εκτελεστικό έλεγχο Προσαγωγό ή κεντρομόλο τμήμα (Afferent): ΚΝΣ ιστοί Απαγωγό ή φυγόκεντρο τμήμα (Efferent): ΚΝΣ ιστοί
Νευρικό Σύστημα ΠΝΣ ΚΝΣ Προσαγωγό αισθητικοί (sensory) νευρώνες Απαγωγό κινητικοί (motor) νευρώνες Σωματικό Αυτόνομο Παρασυμπαθητικό Συμπαθητικό
Νευρώνας Σύναψη Επικοινωνία Νευροδιαβιβαστές
Υποδοχείς Επικοινωνία - Νευροδιαβιβαστές Ακετυλοχολίνη: Μουσκαρινικοί (M 1-5 ) Νικοτινικοί (N N -N M ) Ντοπαμίνη: D 1-5 Νοραδρεναλίνη: α 1-2, β 1-3 Σεροτονίνη: 5-ΗΤ 1-13 Γλουταμικό οξύ: NMDA, AMPA, καϊνικό, μεταβοτροπικοί mglu 1-8 γ- Αμινοβουτυρικό οξύ: GABA A GABA B Ισταμίνη: H 1-3 Γλυκίνη Νευροπεπτίδια / Νευροορμόνες Οπιοειδή Ουσία P Νευροπεπτίδιο Υ Σωματοστατίνη Αυξητικοί παράγοντες ιοντικοί δίαυλοι υποδοχείς GPCR Na +, Ca 2+ (act) Cl - (inh) G s, G q/11 (act) G i (inh)
Υπενθύμιση: Υποδοχείς στη Σύναψη - Διεγερτικοί και Ανασταλτικοί - Μετασυναπτικοί και Προσυναπτικοί - Προσυναπτικοί: Αυτοϋποδοχείς και Έτεροϋποδοχείς - Αμέσως δρώντα Φάρμακα: Αγωνιστές και Ανταγωνιστές
Υποδοχείς: αγωνιστές και ανταγωνιστές
Νευρώνας Σύναψη Επικοινωνία Νευρομεταβιβαστές
Θέση δράσης φαρμάκων - Υποδοχείς (μετασυναπτικούς / προσυναπτικούς) - Διαδικασία σύνθεσης - Διαδικασία αποδόμησης- μεταβολισμού - Διαδικασία έκλυσης - Διαδικασία επαναπρόσληψης - Ενδοκυττάριο καταρράκτη αντιδράσεων
ΠΝΣ-Αυτόνομο 1 Χολινεργική σύναψη Παρασυμπαθητικό Νευρομυική σύναψη 2 Αδρενεργική σύναψη Συμπαθητικό
ΠΝΣ-Αυτόνομο Συνάψεις 1. Χολινεργική σύναψη 2. Αδρενεργική σύναψη Υποδοχείς 1. Χολινεργικοί 2. Αδρενεργικοί Κατανομή Υποδοχέων και Δράσεις στα Όργανα-στόχους
Χολινεργική Σύναψη 1 2 3 4 Αλλαντική τοξίνη Δηλητήριο μαύρης αράχνης 6 5
Αδρενεργική Σύναψη 1 2 3 4 80% 6 5 <10%
Χολινεργικοί Υποδοχείς Ενδογενής αγωνιστής: ακετυλοχολίνη Εντόπιση Μουσκαρινικοί (GPCR) M1 (ΚΝΣ, μεταγαγγλιακοί νευρώνες, προσυναπτικές θέσεις) M2 (καρδιά, λείοι μύες) M3 (εξωκρινείς αδένες, λείοι μύες, αγγεία-ενδοθήλιο) M4, M5 (ΚΝΣ) Νικοτινικοί (δίαυλοι Να + ) Ν Μ (νευρομυϊκές τελικές πλάκες, σκελετικοί μύες) Ν Ν (μεταγαγγλιακοί νευρώνες) Μυελός επινεφριδίων ΚΝΣ
Νικοτινικοί Υποδοχείς ιοντικοί δίαυλοι Ν Ν γάγγλια, ΚΝΣ Ν Μ νευρομυϊκή σύναψη
Mουσκαρινικοί Υποδοχείς - GPCR M1, M3, M5 Gq/11 PLC (IP 3, Ca 2+ ) M2, M4 Gi/o AC (camp) K αγ+, Ca 2+ αγ
Αδρενεργικοί Υποδοχείς >1 Ενδογενείς αγωνιστές: νορεπινεφρίνη (NE), επινεφρίνη (E) β- και α-υποδοχείς / Εντόπιση GPCR β 1 (καρδιά, οφθαλμός, νεφροί, ΚΝΣ-προσυναπτικοί) β 2 (καρδιά, οφθαλμός, πνεύμονας, ΓΣ, ήπαρ, ουροδόχος κύστη) β 3 (λιπώδης ιστός) α 1A-D (ΚΝΣ, λείοι μύες: οφθαλμός-αγγεία-γσ-ουροδόχος κύστη, ήπαρ) α 2A-C (ΚΝΣ, ΑΝΣ προσυναπτικοί αυτοϋποδοχείς, αιμοπετάλια, λείοι μύες, λιπώδης ιστός)
Αδρενεργικοί Υποδοχείς - GPCR β 1-3 Gs AC (camp) NE E < Iso Ca 2+ αγ α 1A-D Gq/11 PLC Ε ΝΕ, οχι Iso (IP 3, Ca 2+ ) α 2Α-C Gi/o AC (camp) K αγ+, Ca 2+ αγ
Μουσκαρινικοί υποδοχείς και Δράσεις παρασυμπαθητικού Οφθαλμός: σύσπαση ακτινωτού μυός για την κοντινή όραση (M3>M2), σύσπαση σφιγκτήρα κόρης προκαλώντας μύση (M3>M2) Καρδιαγγειακό: μίμηση διέγερσης του πνευμονογαστρικού, γενικά μείωση καρδιακής λειτουργίας (μικρής διάρκειας μείωση καρδιακής συχνότητας και του όγκου παλμού-μείωση του ρυθμού πυροδότησης του φλεβοκόμβου (M2>>>M3) Αναπνευστικό: σύσπαση βρογχιολίων και μυών (M3, M2), διέγερση εκκρίσεων (M3>M2) Γαστρεντερικό: αύξηση κινητικότητας (Μ3, Μ2), χάλαση σφιγκτήρων εκκρίσεων (Μ3>Μ2) (Μ2, Μ3), διέγερση Ουροποιητικό: αύξηση κινητικότητας, χάλαση σφιγκτήρων, σύσπαση εξωστήρα μυός (Μ3, Μ2) Αδένες: διέγερση έκκρισης (Μ3>Μ2)
ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Αδρενεργικοί υποδοχείς και Δράσεις συμπαθητικού Αγγειακό δίκτυο δέρματος-ενδοκοιλιακά σπλάχνα: αγγειοσύσπαση (α1), περιφερικής αντίστασης, αρτηριακής πίεσης Αγγειακό δίκτυο σκελετικών μυών: αγγειοδιαστολή (β2) Οφθαλμός: σύσπαση ακτινωτού μυός ίριδας (μυδρίαση, α1), χάλαση μυός για την μακρινή όραση (β2) Καρδιά: ταχυκαρδία, συσταλτικότητας μυοκαρδίου (β1>β2, 3:2 κόλποι, 4:1 κοιλίες) Αναπνευστικό: βρογχοδιαστολή, αναστολή εκκρίσεων (β2) Λιπώδης ιστός: λιπόλυση (β3) Πάγκρεας: αναστολή έκκρισης ινσουλίνης (α2), αύξηση έκκρισης ινσουλίνης (β2) Μύες, ήπαρ: γλυκογονόλυση (β2)
Έλεγχος της ουροδόχου κύστης Εξωστήρας μυς β2, χάλαση Μ1, Μ3 σύσπαση Σφιγκτήρας μυς α1, σύσπαση Μ2, χάλαση
Επισκόπηση της φαρμακολογίας της νευροδιαβίβασης του αυτόνομου To πείραμα του Dale
Φάρμακα της Χολινεργικής Σύναψης Χολινεργικοί Αγωνιστές Αμεσης Δράσης Πιλοκαρπίνη Εμμεσης Δράσης (αναστολείς Ακετυλοχολινεστεράσης) Χολινεργικοί Ανταγωνιστές Αντιμουσκαρινικά Ατροπίνη, Σκοπολαμίνη, Ιπρατρόπιο Γαγγλιοπληγικά Ανταγωνιστές Ν Ν Αναστρέψιμοι Νεοστιγμίνη Φυσοστιγμίνη Ριβαστιγμίνη Μη αναστρέψιμοι Εχοθειοφάτη Ισοφλουροφάτη Μυοχαλαρωτικά Ανταγωνιστές Ν Μ Τουβοκουραρίνη και νεώτερα Σουκκινυλοχολίνη
Αδρενεργικοί Αγωνιστές Άμεσης Δράσης Εκλεκτικότητα σε τύπους υποδοχέων α1, α2, β1, β2 α2-αγωνιστές υπέρταση β2-αγωνιστές άσθμα Εμμεσης Δράσης αναστολείς επαναπρόσληψης αναστολείς μεταβολισμού Φάρμακα της Αδρενεργικής Σύναψης Αδρενεργικοί Ανταγωνιστές Αντιαδρενεργικά Εκλεκτικότητα σε τύπους υποδοχέων α1, α2, β1, β2 α1-ανταγωνιστές υπέρταση β1/2-ανταγωνιστές (β-blockers) Κ/Α Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά Αναστολείς MAO
Φάρμακα ΚΝΣ Aντικαταθλιπτικά Aναλγητικά Αντιπαρκινσονικά Αντιψυχωσικά Αγχολυτικά/Υπναγωγά
Νευροδιαβίβαση και ΚΝΣ Φάρμακα και ΚΝΣ Συνάψεις Ενδογενείς Νευροδιαβιβαστές Ντοπαμίνη Σεροτονίνη Ακετυλοχολίνη Νοραδρεναλίνη GABA Γλουταμικό Ενδογενή Οπιοειδή Ενδοκανναβινοειδή Ουσίες εξάρτησης/ κατάχρησης νικοτίνη κοκαΐνη αμφεταμίνη LSD THC ηρωίνη
Ντοπαμινεργική Σύναψη Φάρμακα Έμμεσης Δράσης Άμεσης Δράσης Ασθένεια Parkinson Σχιζοφρένεια
Ντοπαμινεργικοί Υποδοχείς - GPCR Ντοπαμινεργική Σύναψη Φάρμακα Ασθένεια Parkinson Σχιζοφρένεια D 1,5 Gs AC (camp) Ca 2+ αγ D 2-4 Gi/o AC (camp) K αγ+, Ca 2+ αγ Ανασταλτικοί προσυναπτικοί αυτοϋποδοχείς
Σεροτονεργική Σύναψη Φάρμακα GPCRs: 5-HT 1-7 Δίαυλοι: 5-ΗΤ 3 SERT: μεταφορέας επαναπρόσληψης 5HT Κατάθλιψη Σχιζοφρένεια
GABAεργική Σύναψη Φάρμακα GABA A (Δίαυλος Cl - ) GABA B (GPCR) Αγχολυτικά/Υπνωτικά Αντιεπιληπτικά, Μυοχαλαρωτικά
Ενδογενή Οπιοειδή Φάρμακα μ-, κ- και δ- υποδοχείς (GPCRs-G i/o ) Αναλγητικά
Ανιούσα νωτιοθαλαμική οδός
Κατιούσα νωτιοθαλαμική οδός
Ενδοκανναβινοειδή Φάρμακα CB1, CB2 υποδοχείς (GPCRs-Gi/o)?