A μέρος Σεμιναρίου Εκπαιδευτής : Wolfgang Wildfeuer Λευκωσία 20-24 Οκτωβρίου 2008 Μαρία Παναγή- Καραγιάννη ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
1. ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΣΕ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Στόχος Βελτίωση επικοινωνιακών δεξιοτήτων σε προσωπικό επίπεδο : Ενεργητική ακρόαση Ενεργητική ακρόαση Παράγοντες που διευκολύνουν την επικοινωνία Παράγοντες που δυσχεραίνουν την επικοινωνία
2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ/ΔΙΑΙΤΗΤΗ Στόχος Εκπαίδευση μαθητών σε διάφορες καταστάσεις επικοινωνίας μέσα από θεατρικό παιχνίδι (role playing) Συμβουλευτική (counseling) Αντίδραση (feedback)
3. ΔΙΑΙΤΗΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ (ΟΜΑΔΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ) Στόχος Καταστάσεις διαιτησίας (με συγκεκριμένους στόχους) με ομαδική προσέγγιση(reflecting teαms).
4. ΕΠΙΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Στόχος Διαμεσολάβηση για επίλυση συγκρούσεων με σκοπό την αναζήτηση και κατάληξη σε λύση αποδεκτή από όλους τους εμπλεκόμενους.
Α. Ενεργητική ακρόαση Ακούμε χωρίς να διακόπτουμε τον ομιλητή Συγκεντρωνόμαστε ε στο θέμα που απασχολεί ασχο τον ομιλητή Δεν αντιδρούμε με αυθόρμητο τρόπο Εντοπίζουμε τα συναισθήματα που προκαλεί το πρόβλημα στοσυνομιλητή μας Αποφεύγουμε να κάνουμε ευθείς ερωτήσεις, κάνουμε μόνο διευκρινιστικές ερωτήσεις για να καταλάβουμε καλύτερα τα γεγονότα Αντανακλούμε στον συνομιλητή μας τα γεγονότα, τους προβληματισμούς, τα συναισθήματα που του προκαλεί η όλη κατάσταση.
Β. Παράγοντες που διευκολύνουν την επικοινωνία στη συζήτηση Ακρόαση/χρόνος Δίνεται η ευκαιρία και ο ανάλογος χρόνος στον ομιλητή να παρουσιάσει το πρόβλημα που τον απασχολεί. Ο σύμβουλος σ αυτή την περίπτωση προσπαθεί να μη διακόπτει τον ομιλητή αλλά να τον ενθαρρύνει, με τη γλώσσα του σώματος ( με τα μάτια, με κίνηση του κεφαλιού, με ενθαρρυντικές σύντομες λέξεις κτλ), να συνεχίσει να μιλά. Επανάληψη /διευκρίνιση Ο καλός ακροατής επαναδιατυπώνει τα σημαντικά σημεία που άκουσε. Με αυτό τον τρόπο ο ομιλητής είναι σίγουρος ότι κάποιος του δίνει σημασία και παίρνει θάρρος να προσθέσει κι άλλες πληροφορίες ρ γιατοπρόβλημάτου. Επίσης του δίνεται η ευκαιρία να ξανασκεφτεί αυτά που ίδιος είχε πει, αφού τα ακούει να επαναλαμβάνονται από το στόμα κάποιου άλλου.
Ανακεφαλαίωση /σύνδεση Ανακεφαλαιώνοντας αυτά που ακούονται από τον ομιλητή και συνδέοντας τα γεγονότα μεταξύ τους ο καλός ακροατής επιτυγχάνει να διευκρινίσει και να ξεκαθαρίσει τα γεγονότα. Με αυτό τον τρόπο είναι σίγουρο ότι και οι δύο συνομιλητές αντιλαμβάνονται την κατάσταση με τον ίδιο τρόπο. Προβληματισμός Ο καλός ακροατής προκαλεί τον προβληματισμό του ομιλητή για τα γεγονότα που τον απασχολούν. Συναισθηματική εμπλοκή Ο ενεργητικός ακροατής δείχνει στον συνομιλητή του ότι καταλαβαίνει τα συναισθήματά του και ότι συμμερίζεται τις ανησυχίες του, και τους προβληματισμούς του.
Γ. Παράγοντες που δυσχεραίνουν την επικοινωνία στη συζήτηση η Μιλώντας για τον εαυτό Όταν ο ακροατής μιλά συνέχεια για προσωπικές του εμπειρίες και προβάλει τον εαυτό του μεταφέροντας την προσοχή στο άτομο του και όχι στο πρόβλημα του συνομιλητή του. Αξιολόγηση/Επιχειρήματα/δηλώσεις /δ λώ Όταν ο ακροατής εκθέτει τις απόψεις του, κάνει δηλώσεις και προβαίνει σε αξιολόγηση της κατάστασης που του παρουσιάζεται φέρνει τον συνομιλητή του σε δύσκολη θέση αφού τον κάνει να νιώθει ότι αυτός και τα συναισθήματά του βρίσκονται υπό εξέταση και υφίστανται κριτική. Ανάλυση//έρευνα Όταν ο ακροατής προσπαθεί να αναλύσει την κατάσταση ψάχνοντας πιθανούς λόγους για να εξηγήσει συμπεριφορές φέρνει σε δύσκολη θέση τον συνομιλητή του.
Αναζήτηση λεπτομέρειας Όταν ο ακροατής πολιορκεί τον ομιλητή με διευκρινιστικές ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες, οδηγεί τη συζήτηση σε θέματα που αυτός θεωρεί σημαντικά, χωρίς απαραίτητα αυτά να είναι σημαντικά και για τον συνομιλητή. Σε μια τέτοια περίπτωση ο συνομιλητής νιώθει απογοήτευση διότι πιστεύει ότι το άλλο πρόσωπο δεν τον καταλαβαίνει. Εισηγήσεις/συμβουλές/λύσεις Όταν ο ακροατής δίνει συμβουλές ή έτοιμες λύσεις στον συνομιλητή του, δεν του δίνει την ευκαιρία να προβληματιστεί και του αφαιρεί έτσι τη δυνατότητα να αναζητήσει ο ίδιος τη λύση στο πρόβλημά του. Καταλογισμός ευθύνης Όταν ο συνομιλητής καταλογίζει ευθύνες και κατηγορεί τον ομιλητή για την προβληματική κατάσταση τότε τον αναγκάζει να τοποθετηθεί σε θέση άμυνας για να υπερασπίσει τον εαυτό του, αντί να οδηγηθεί στη διαδικασία προβληματισμού και αναστοχασμού.
Διαταγές/προειδοποιήσεις/απειλές Όταν ο ακροατής διατάζει ή προειδοποιεί οιεί ή ακόμα απειλεί τον συνομιλητή του, δίνει γρήγορα τέλος σε κάθε συζήτηση. Συχνά τέτοιου είδους προσεγγίσεις σε συζήτηση φανερώνουν ανασφαλείς προσωπικότητες. Ειρωνεία Όταν ο ακροατής ειρωνεύεται, μειώνει ή εξευτελίζει τον συνομιλητή του, οδηγεί και τη συζήτηση σε τέλος διότι το άλλο πρόσωπο νιώθει ότι δεν τον καταλαβαίνουν επομένως θεωρεί αχρείαστη τη συνέχεια της συζήτησης.
A. Συμβουλευτική (Counseling) Βασικές προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος καλός σύμβουλος : Να είναι διαθέσιμος να ακούσει το συμμαθητή του και το πρόβλημά του Να μπορεί να βάζει τον εαυτό του στη θέση του άλλου Να θεωρείται έμπιστος και να είναι αποδεκτός από τους άλλους.
Να αποδέχεται αυτόν που έχει το πρόβλημα χωρίς να τον αξιολογεί και να τον κρίνει Τον σέβεται Προσπαθεί να καταλάβει τον άλλο και την κατάσταση στην οποία βρίσκεται Έχει οπτική επικοινωνία με τον άλλο Αποφεύγει : - να του συμπεριφέρεται σαν να είναι πολύ μικρός - να τον πείσει - να του δίνει οδηγίες. ΑΠΟΔΟΧΗ Ο Να μπαίνει στη θέση του άλλου για να καταλαβαίνει σε ποια κατάσταση βρίσκεται και τι ακριβώς νιώθει Χρησιμοποιεί τις μεθόδους της ενεργητικής ακρόασης -αντανάκλαση περιεχομένου με διαφορετική διατύπωση της κατάστασης -αντανάκλαση συναισθημάτων με λεκτική περιγραφή συναισθημάτων Αποκλείει εξωτερικούς παράγοντες που πιθανόν να παρεμποδίσουν τη διαδικασία της συζήτησης ( θόρυβος, πίεση χρόνου κτλ). ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ
Β. Αντίδραση /Ανατροφοδότηση ρ φ η η (feedback) Η στάση αυτή υιοθετείται όταν θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά του συνομιλητή μας. Πώς στέλλουμε το μήνυμα (feedback): Ξεκινούμε με θετικές εντυπώσεις για να στηρίξουμε Έχουμε πάντα υπόψη για ποια συγκεκριμένη συμπεριφορά θα δώσουμε ανατροφοδότηση Δεν παρουσιάζουμε τη γνώμη μας σαν μια αντικειμενική αλήθεια, αλλά σαν μια προσωπική άποψη. Πώς δεχόμαστε το μήνυμα (feedback): Αντιλαμβανόμαστε το μήνυμα σαν μια προσωπική άποψη Αρχικά χωρίς να διακόψουμε, ακολούθως αν δεν έχουμε καταλάβει κάτι κάνουμε διευκρινιστικές ερωτήσεις Δεχόμαστε το μήνυμα για προβληματισμό. Δεν μπαίνουμε στην διαδικασία να δικαιολογηθούμε ή να αμυνθούμε.
ΣΚΟΠΟΣ: Να καθοριστούν τα ακόλουθα με τη βοήθεια ερωτήσεων ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ το πρόβλημα οι εμπλεκόμενοι χρονολογική σειρά γεγονότων ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΚΟΠΟΣ: Να δοθούν ιδέες κατά τη συζήτηση σε μικρές ομάδες Ενθαρρύνονται οι ομάδες να προτείνουν λύσεις Κάθε ομάδα παρουσιάζει τις ιδέες της Ο μαθητής που έχει το πρόβλημα ακούει και σημειώνει ιδέες που θα μπορούσε να αξιοποιήσει για να λύσει το πρόβλημά του. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΚΟΠΟΣ: Να ανακοινωθούν τα αποτελέσματα της διαδικασίας από το παιδί που αντιμετωπίζει το πρόβλημα Να ανακοινώσει ποια θα είναι τα επόμενα βήματα της προσωπικής του προσπάθειας για να επιλύσει το πρόβλημα Να ανακοινώσει τι αποκόμισε από τις συμβουλές των ομάδων Να εκφράσει άποψη για τις ιδέες που του δόθηκαν (έκπληξη, εντύπωση κτλ.) )
Βασική αρχή για μεσολαβητές Διασαφήνιση ρόλου του μεσολαβητή Ο μεσολαβητής αναλαμβάνει το ρόλο αυτό για να βοηθήσει να λυθεί ένα πρόβλημα εφόσον είναι ξεκάθαρο για τον ίδιο ότι η θέση του είναι ουδέτερη και δεν τον αφορά προσωπικά το πρόβλημα. Δραστηριότητα (απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς) Ο εκπαιδευτής δίνει κάρτες ενός χρώματος σε δασκάλους που θα έχουν ρόλο μεσολαβητή και κάρτες διαφορετικού χρώματος σε δασκάλους που θα υποδυθούν το ρόλου του μαθητή. Τοποθετείται στο έδαφος ένα σχοινί: στη μια άκρη καθορίζεται ο ρόλος του δασκάλου και στην άλλη άκρη ο ρόλος του μαθητή. Οεκπαιδευτήςπεριγράφει κάθε φορά μια προβληματική κατάσταση. Το κάθε πρόσωπο, μέσα από το ρόλο που κατέχει στη δραστηριότητα, παίρνει την θέση του πάνω στο σχοινί ανάλογα με πώς και πόσο κρίνει ότι η κατάσταση αυτή τον αφορά προσωπικά. Μόνο όταν είναι σίγουρος ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν είναι δικό του αποφασίζει να κάνει διαμεσολάβηση για να βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Όλοι οι επηρεαζόμενοι επιθυμούν να λύσουν τη διαφορά τους Είναι όλοι έτοιμοι για υποχωρήσεις Είναι όλοι ειλικρινείς Δεν ενδιαφέρονται μόνο για το προσωπικό συμφέρον Κάνουν εποικοδομητικές εισηγήσεις.