Τεύχος 04 Μάιος- Αύγουστος 2015 Editorial International Journal of Ελληνική και Διεθνής Εταιρεία Μοριακά Στοχευμένων Θεραπειών Αγαπητοί Συνάδελφοι, Αγαπητά μέλη της Ελληνικής και Διεθνούς Εταιρείας Μοριακά Στοχευμένων Θεραπειών Χαιρετίζω την ηλεκτρονική κυκλοφορία του 4 ου τεύχους News Letter του Περιοδικού της Εταιρείας μας Molecular Signature. Σας ενημερώνω ότι στις 18/04/2015 διεξήχθη η 3η Επιστημονική Ημερίδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Εξα - τομικευμένων Θεραπειών στο ξενοδοχείο Royal Oly - mpic της Αθήνας με θέμα, «Ουρολογικός Καρκίνος- Στοχευμένες Θεραπείες», με συμμετοχή πλέον των 150 ειδικών ιατρών στην εξατομικευμένη αντιμετώπιση των κακοηθειών του Ουροποιητικού Συστήματος. Στις 1-2 Μαΐου 2015 πραγματοποιήθηκε στο ξενο - δοχείο Elite στην Καλαμάτα το 2 ο Πανελλήνιο και Διεθνές Συνέδριο της Εταιρείας μας με θέμα «Στοχευμένες Θεραπείες σε συμπαγείς αιματολογικές κακοήθειες και σε καρδιαγγειακές παθήσεις». Συμμετείχαν περισσότεροι από 300 εξειδικευμένοι Ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων. Αίσθηση προκάλεσε η ομιλία του Καθηγητού Ογκολογίας και Φαρμακολογίας κυρίου Guiseppe Giaccco ne από το Georgeτown University της Washington στην τιμητική τελετή έναρξης με θέμα: «New Horizons in treating lung cancer.» Στην τιμητική Τελετή λήξης ο Διδάκτωρ στην μοριακή Τεχνολογία και τα Γονιδιώματα Καθηγητής Jean Francois Laes από το Βέλγιο παρουσίασε τα νέα δεδομένα στην Ομιλία του με θέμα: «OncoDEEP/ OncoTRACE: A combination of expertises to identify actionable target in the tumor, choose treatment and monitor each response Η Συντακτική Επιτροπή Δ/ντής Σύνταξης: Αναπληρωτές Δ/ντές Σύνταξης: Μέλη: ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ Γ. Σαμέλης Φ. Ζαγουρή Π. Μακραντωνάκης Σπ. Βολτέας Θ. Γιάνναρος Κ. Εκμεκτζόγλου Μ. Κωνσταντουλάκης 1 from a single non- invasive liquid biopsy.», για το μελλοντικό μοντέλο θεραπευτικής προσέγγισης των Ογκολογικών ασθενών. Στο Συνέδριό μας πραγματευτήκαμε τις νέες ανακαλύψεις στις μοριακά στοχευμένες εξατομικευμένες θεραπείες στους συμπαγείς όγκους, στα λεμφώματα, στη ΧΜΛ, αλλά και στις Καρδιαγγειακές πα θή σεις όπως στην Υπέρταση, στο Οξύ Έμφραγμα του Μυοκαρδίου και στις Μυοκαρδιοπάθειες. Τέλος 26-27/6/2015 θα πραγματοποιηθεί στο Ξενοδοχείο «Volos Palace» στον Βόλο- το Συνέδριο του «Θεαγενείου» Αντικαρκινικού Νοσοκομείου υπό την Προ εδρία του Ειδικού Γραμματέα της Εταιρείας μας, κ. Π. Μακραντωνάκη με την αιγίδα της Εταιρείας μας. Καλούμε τα μέλη μας να συμμετέχουν ενεργά και να παραστούν στις προσεχείς εκδηλώσεις της Εταιρείας μας ώστε να ανταλλάξουμε απόψεις πάνω στις Στοχευμένες- Εξατομικευμένες Θεραπείες στις διάφορες μορφές όγκων επ ωφελεία του Έλληνα Ασθενή με καρκίνο. Περιεχόμενα Με εκτίμηση Γεώργιος Φ. Σαμέλης Διευθυντής Σύνταξης Treatment of High Risk Featured Prostate Cancer with a Combination of Hormonal Therapy, I-125 Brachytherapy Boost and External Beam Irradiation...2 Δραστηριότητες της εταιρείας...7 Χορήγηση φουλβεστράνης στον ανδρικό καρκίνο του μαστού...8 Δραστηριότητες της εταιρείας...13 Μελλοντικές εκδηλώσεις...14
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ Treatment of High Risk Featured Prostate Cancer with a Combination of Hormonal Therapy, I-125 Brachytherapy Boost and External Beam Irradiation Skouteris M. Vassilios, Metsinis N. Marios, Dounis E. Athanassios, Koutsouveli I. Efstathia, Kollias M. Georgios, Skouteris V. Michael, Katsochi M. Despina Prostate Brachytherapy Center Radiation Oncology Department Hygeia Hospital, Hygeia Group, Maroussi, Athens, Greece Prostate brachytherapy has long been proved a reliable treatment option for prostate cancer. Its wide acceptance by patients is due to low morbidity and excellent treatment outcomes from the procedure. Long term data from many centers confirm early impressions that this minimally invasive treatment modality is as valid as radical prostatectomy (RP) or external beam irradiation (EBRT) in treating localised prostate cancer [1, 2, 3, 17]. The management of high risk patients though, still remains a significant treatment challenge. Most of prostate brachytherapy practice has been in men with low risk prostate cancer and patients presenting with high PSA, Gleason score or clinical stage are usually been treated with RP (open, laparoscopic or robotic) or EBRT with long-term hormonal therapy (HT). But RP patients with the above mentioned aggressive disease often have positive margins necessitating the need for adjuvant EBRT [4, 5]. Also EBRT group patient s quality of life and overall survival are seriously impacted by long-term androgen deprivation [2, 9]. The group of physicians at Icahn School of Medicine at Mount Sinai has developed a method of managing these advanced cases by a combination of hormonal therapy, partial brachytherapy implant and supplemental conformal EBRT. The purpose of the brachytherapy boost is to greatly increase the total biological effective dose (BED) of irradiation to the tumor volume without increasing the risk of radiation related morbidity and the purpose of the HT is to lower down prostate size and treat possible extracapsular extension often associated with these tumors [6, 7]. Prostate Brachytherapy Center in Hygeia Hospital started offering seed implants (preplan or Seattle technique) [1] to patients with prostate adenocarcinoma in 1998. In 2000 the initial technique used was switched to Real Time, applied to low risk patients as monotherapy and to high risk ones combined with HT and EBRT [8, 17]. From 2000 till 2013, 295 patients presented with PSA > 20ng/ml, Gleason score > 7 or clinical stage > T2c and were offered the aforementioned high risk protocol consisting of 9 months of HT, prostate and seminal vesicle brachytherapy (prescription dose 110Gy) and two months later supplemental EBRT (45Gy). All patients underwent bone and CT scan for staging. Those with a positive scan were excluded from the study. Most also had biopsy of the seminal vesicles (SVB) which was performed under transrectal ultrasound guidance in the operating room (OR) prior to the onset of the seed implantation, with three cores taken from each seminal vesicle [10]. Patients with a positive SVB were kept under HT (LHRH-a) for a total period of two years. Brachytherapy technique used was the Real Time interactive seed implantation as previously described by Stone and Stock [18]. This technique, also called the nomogram method, uses a nomogram table in order to find the proper amount of activity to be implanted. The planning of this method is done in the OR and doesn t 2
Figure 1 93.4% bfff for the entire cohort at 7 years (Phoenix def.) ). rely on a preplan [1]. Seeds are placed mainly in the periphery (75% of total activity) according to the principles of Paterson and Parker [11] in order to avoid urethral and rectal hot areas. The remaining 25% is placed in the interior for coverage of base and apex of the gland. Prostate volume is measured in the urologist s office and used for the seed order. Prostate is measured again (step section planimetry every 5mm) at the beginning of the case and re-measured after needle placement. Average prostate length is also determined by three longitudinal measurements. These values are loaded in the computer software (VariSeed 6.7, 7.0, 7.2 and 8.0, Varian, Palo Alto, Ca) operated by the physicist in order to calculate the total amount of needles and seeds as well as the spacing between them. The seeds are inserted by the radiation oncologist in the OR, using a Mick applicator (Mick TP 200, Mick Radionuclear Instruments, Mount Vernon, NY, USA) under continuous ultrasound monitoring (B&K Leopard, model 8558 probe, B&K Medical, Winthrop, Mass) in longitudinal imaging that allows for immediate adjustment of seed placement. At the end of implantation and before discharging the patient from the OR a dynamic cystogram was performed by C-arm (movie loop) with contrast material [12]. This excluded the possibility of seeds placed in urinary bladder or in urethra. If seed was found in the bladder a cystoscopy was performed to remove it (3/295 patients). One month after completion of the implant, patients were submitted to CT scan of pelvis for calculating the doses received by prostate, urethra and rectum (postimpant dosimetry) [13]. This study determined the exact number of sessions and total dose of supplemental EBRT (prescription dose 45Gy) needed in order to achieve the highest possible BED (200-220 Gy) to prostate and seminal vesicles, while simultaneously the lowest to the normal surrounding tissues and organs. High BED calculated from the post-implant prostate D90 and the EBRT dose has been proven to be the main factor predicting the outcome especially in high risk patients [14, 15, 16, 17]. EBRT 5-week course started two months after seed implantation in daily 1.8Gy fractions and was delivered by linear accelerator 18MV using conformal techniques. 122 patients (2000-2006) were treated with 3 D conformal radiotherapy and 173 (2006-2013) received intensity modulated radiotherapy (IMRT) with image guided radiotherapy (IGRT). Follow up included PSA, DRE and quality of life assessment (urinary and rectal) every 3 months for the first year, every 6 months till 5th postoperative year and yearly after. The majority of the patients were followed in our clinic and around 10% were contacted by tele- 3
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ Figure 2 84.2% bfff for the entire cohort at 7 years by PSA > 0.2ng/ml definition. phone for follow up. We used two different definitions of biochemical freedom from failure (bfff), if PSA > 0.2 ng/ml and the Phoenix definition of nadir plus 2 ng/ml. Results Median patient age was 68 (range 44-83) years and mean PSA was 12.3 ng/ml (range 2.1-100 ng/ml). Clinical stage was T2a in 32 (10.8 %) patients, T2b in 71 (24.1 %) patients, T2c in 88 (29.8 %) patients and T3 in 104 Figure 3 bfff for the entire cohort according to presenting PSA (Phoenix def.) 4
Figure 4 bfff for the entire cohort according to SV involvement (Phoenix def.) (35.3 %) patients. Gleason score was 6 in 121 patients (41 %) patients, 7 in 122 (41.4 %) and 8-10 in 52 patients (17.6 %). 26 patients (8.8 %) had a positive SVB of which 12 had a pelvic lymph node dissection. 10 of them were negative and included in the study. Prostate volume at the time of implant was 32 cc (range 13.9-65) and an average of 56 seeds (range 30-85) were implanted. Median intraoperative dose to 90 % of the prostate (D90) was 129.3 Gy (range 90.9 158.8), dose to 30% of the urethra was 135.8 Gy (range 84.3-173.4) and average rectal volume covered by 107 Gy was 0.29 cc (range 0-3.33). Median HT duration was 9 months (range 9-12). Mean testosterone after treatment: 353 ng/dl (median: 330, range: 0 949). Postimplant dosimetry was performed one month following implantation. Median postimplant dose to 90 % of the prostate was 127.9 Gy (range: 91-134.2), postimplant dose to 30 % of urethra (D30) was 137.5 Gy (range: 107.2-151.1), and average postimplant volume of rectum covered by the prescription dose (rectum V100) was 0.36 cc (range: 0.34-2.44). Median BED delivered was 219 Gy2 (range: 177-291). Mean follow-up was 48 months (range 14 139.2). Median follow-up PSA was 0.08 ng/ml (range 0-8.8). The 7-year bfff rates for PSA > 0.2ng/ml and the Phoenix definition were 84.2% and 93.4%, respectively [Figures 1, 2]. bfff according to presenting PSA and SV involvement (Pheonix def.) are seen in figures 3 and 4. Gastrointestinal complications included 22 (7.4 %) patients with grade 1-2 radiation proctitis but no patient experienced a significant rectal injury (grade 3 or 4). Statistically, proctitis was not associated with age, BED or rectum V100. Genitourinary complications included 69 (23.4 %) patients without complaints, 118 (40 %) patients with minor, 96 (32.5 %) patients with moderate and 12 patients (4.1 %) with severe urinary (irritative) symptoms that resolved 6-12 months after brachytherapy. No patient developed urinary incontinence (requiring pads). Conclusions Trimodality regimen of HT, brachytherapy boost and conformal EBRT offers excellent results with low morbidity to the patients. This is mainly due to high BED dose delivered and continuous intraoperative control of rectal and urethral radiation doses that can be highly achieved by the Real Time method of seed implantation. 5
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ Treatment of High Risk Featured Prostate Cancer with a Combination of Hormonal Therapy, I-125 Brachytherapy Boost and External Beam Irradiation REFERENCES 1. Ragde H, Grado GL, Nadir BS. Brachytherapy for clinically localized prostate cancer: thirteen-year diseasefree survival of 769 consecutive prostate cancer patients treated with permanent implants alone. Arch.Esp.Urol. 2001;54:739-47. 2. Stone NN1, Stock RG2. 15-year cause specific and allcause survival following brachytherapy for prostate cancer: negative impact of long-term hormonal therapy. J Urol. 2014 Sep;192(3):754-9. 3. Taira AV1, Merrick GS, Galbreath RW, et al. Long-term outcomes of prostate cancer patients with Gleason pattern 5 treated with combined brachytherapy and external beam radiotherapy. Brachytherapy. 2013 Sep-Oct;12(5):408-14. 4. Carroll P. Rising PSA after a radical treatment. Eur.Urol. 2001;40 Suppl 2:9-16. 5. Sood A, Jeong W, Dalela D, et al. Role of robot-assisted radical prostatectomy in the management of high-risk prostate cancer. Indian J Urol. 2014 Oct;30(4):410-7. 6. Zietman AL, Nakfoor BM, Prince EA, et al. The effect of androgen deprivation and radiation therapy on an androgen-sensitive murine tumor: an in vitro and in vivo study. Cancer J Sci Am. 1997; 3: 31-36. 7. Shearer RJ, Davies JH, Gelister JS, et al Hormonal cytoreduction and radiotherapy for carcinoma of the prostate. Br.J.Urol. 1992;69:521-4. 8. Stock RG, Ho A, Cesaretti JA, Stone NN. Changing the patterns of failure for high risk prostate cancer patients by optimizing local control. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys. 2006;66:389-394. 9. Pilepich MV, Krall JM, al Sarraf M, et al. Androgen deprivation with radiation therapy compared with radiation therapy alone for locally advanced prostatic carcinoma: a randomized comparative trial of the Radiation Therapy Oncology Group. Urology 1995;45:616-23. 10. Stone NN, Skouteris VM, Stock RG. Biopsy and implantation of the seminal vesicles. Brachytherapy. 2012 Sep-Oct;11(5):334-40. 11. Paterson R, Parker HM. A dosage system for gammaray therapy, parts 1 and 2. Br.J.Radiol. 1943;7:592-632. 12. Stone NN, Stock RG. Dynamic cystography can replace cystoscopy following prostate seed implantation. Tech.Urol. 2000;6:112-6. 13. Stone NN, Hong S, Lo YC, et al. Comparison of intraoperative dosimetric implant representation with postimplant dosimetry in patients receiving prostate brachytherapy. Brachytherapy. 2003;2:17-25. 14. Stock RG, Stone NN, Cesaretti JA, et al. Biologically effective dose values for prostate brachytherapy: Effects on PSA failure and posttreatment biopsy results. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys. 2006;64:527-533. 15. Stone NN1, Potters L, Davis BJ, et al. Multicenter analysis of effect of high biologic effective dose on biochemical failure and survival outcomes in patients with Gleason score 7-10 prostate cancer treated with permanent prostate brachytherapy. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2009 Feb 1;73(2):341-6. 16. Stone NN, Stock RG, Cesaretti JA, et al. Local control following permanent prostate brachytherapy: effect of high biologically effective dose on biopsy results and oncologic outcomes. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2010 Feb 1;76(2):355-60. 17. Cesaretti JA, Stone NN, Skouteris VM, et al. Brachytherapy for the treatment of prostate cancer. Cancer J. 2007 Sep-Oct;13(5):302-12. Review. 18. Stone NN, Stock RG. Prostate brachytherapy: treatment strategies. J.Urol. 1999;162:421-6. 6
Δραστηριότητες της Εταιρείας Photo Φωτογραφικά στιγμιότυπα από τις εργασίες της 3ης Ημερίδας του Ελληνικού Ινστιτούτου Εξατομικευμένων Θεραπειών με θέμα «Ουρολογικός Καρκίνος» Ομιλία κας Α. Δημητριάδου Προεδρείο από τους κ.κ. Α. Ρεμπελάκος, Κ. Στραβοδήμος Ομιλία κ. Π. Ζουμπούλη Προεδρείο από τους κ.κ. Η. Μητσογιάννης, Γ. Σαμέλης Προεδρείο από τους κ.κ. Α. Ρεμπελάκος, Γ. Σαμέλης 7
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ Χορήγηση φουλβεστράνης στον ανδρικό καρκίνο του μαστού Ζωγράφου Ε. 1, Φωτίου Δ 2, Σεργεντάνης Θ 1, Μανιού Ι. 1, Steger G. 3, Ζωγράφος K..Γ 1, Δημόπουλος Μ.Α. 2, Rudas M. 3, Bartsch R. 3, Ζαγουρή Φ. 2,3 1) 1η Προπαιδευτική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιπποκράτειο ΓΝΑ, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. 2) Θεραπευτική Κλινική, Αλεξάνδρα ΓΝΑ, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. 3) Clinical Division of Oncology/Ι, Medical University of Vienna, Austria. Περίληψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο μεταστατικός καρκίνος του μαστού στους άνδρες είναι σπάνιος και η θεραπευτική του αντιμετώπιση αποτελεί πρόκληση για την ογκολογική κοινότητα. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η εκτίμηση της φουλβεστράνης σε άντρες με μεταστατικό καρκίνο του μαστού. ΜΕΘΟΔΟΣ: Αναζητήθηκαν αναδρομικά περιστατικά ανδρών με μεταστατικό καρκίνο του μαστού που δεν είχαν λάβει χημειοθεραπεία για τη μεταστατική νόσο και είχαν λάβει φουλβεστράνη, από 3 ογκολογικά κέντρα. Ακολούθως εκτιμήθηκε η ανταπόκριση με βάση τα RECIST κριτήρια 1.1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Συνολικά, στη μελέτη αυτή συμπεριληφθήκαν 19 περιστατικά. Η φουλβεστράντη δόθηκε ως δεύτερη γραμμή στο 47.4%, ως τρίτη γραμμή ορμονοθεραπείας στο 47.4% των ασθενών και ως τέταρτη γραμμή στο 5.2%. Η φουλβεστράντη ήταν καλά ανεκτή σε όλες τις περιπτώσεις και δεν παρατηρήθηκαν παρενέργειες επιπέδου (Grade) 3 ή 4. Η διάμεσος χρόνος ως την συστηματική πρόοδο νόσου ήταν ίσος με 5.4 μήνες (2-7 μήνες). Η διάμεση συνολική επιβίωση ήταν 62.6 μήνες. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η παραπάνω μελέτη είναι η μεγαλύτερη σειρά στη βιβλιογραφία περιγραφής περιστατικών καρκίνου του μαστού σε άνδρες που έλαβαν φουλβεστράνη και καταδεικνύει πως η φουλβεστράνη είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για τον ορμονοευαίσθητο, προθεραπευμένο και μεταστατικό καρκίνου του μαστού σε άνδρες. Απαραίτητη είναι η διεξαγωγή μετα-αναλύσεων και προοπτικών κλινικών μελετών για την επιβεβαίωση των ανωτέρω αποτελεσμάτων. Εισαγωγή Ο μεταστατικός καρκίνος του μαστού στους άνδρες είναι σπάνιος και η θεραπευτική του αντιμετώπιση αποτελεί πρόκληση για την ογκολογική κοινότητα. Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρία στις ΗΠΑ κατά το έτος 2014 εμφανίστηκαν περίπου 2,360 νέες περιπτώσεις IDC και ο αριθμός των θανάτων από τη νόσο το ίδιο έτος ανέρχεται τις 430 [1]. Πρόκειται επομένως για μια ασυνήθιστη κακοήθεια, καθώς είναι 100 φορές λιγότερο συχνός από ότι στις γυναίκες και η πιθανότητα ενός άντρα να νοσήσει καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι περίπου 1 στις 1,000 [1]. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των νέων περιπτώσεων έχει παραμείνει σταθερός τα τελευταία 30 έτη και είναι ένας καρκίνος που συσχετίζεται με μεταλλάξεις στο γονίδιο BRCA2. Όσων αφορά τη πρόγνωση υπάρχουν πολλά βιβλιογραφικά δεδομένα. Στον πίνακα 1 καταγράφονται οι μεγαλύτερες σειρές που έχουν δημοσιευθεί. Πρόκειται για case control studies, οπού γίνεται σύγκριση της επιβίωσης μεταξύ ανδρών και γυναικών με καρκίνο του μαστού [reviewed in (2)]. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι οι άντρες έχουν καλύτερη επιβίωση, και άλλες που δείχνουν ότι έχουν ίση ή χειρότερη. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί, ότι οι μελέτες που πραγματεύονται τον καρκίνο του μαστού στους άνδρες στο σύνολό τους, συναντάνε βασικούς περιορισμούς. Συνήθης είναι η αναγωγή δεδομένων από γυναίκες για την εκτίμηση των δεδομένων στους άντρες. Επιπλέον τα στοιχεία για τον αντρικό καρκίνο μαστού προκύπτουν από μικρές σειρές ασθενών, η πλειοψηφία των οποίων είναι αναδρομικές. Τέλος το follow up των ασθενών είναι μικρό, ενώ δεν υπάρχουν προοπτικές τυχαιοποιημένες μελέτες. Συμπερασματικά τα υπάρχοντα αποτελέσματα 8
ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Μελέτη Αριθμός αντρών Αριθμός γυναικών Έτη Διαστρωμάτωση Αποτέλεσμα σύγκρισης με Ca μαστού με Ca μαστού διάγνωσης επιβίωσης Scott-Conner et al. (1999) 4755 624,174 1985-1994 Ηλικία, Παρόμοια σχετική OS, δημογραφικά αν και υπήρξε μία τάση στοιχεία, στάδιο προς κατώτερη επιβίωση και νοσοκομείο στους άντρες με ασθένεια σταδίου III/IV Giordano et al. (2004) 2524 380,856 1973-1998 Ηλικία και στάδιο Παρόμοια σχετική OS Miao et al. (2011) 2665 459,846 1970-2007 Περιοχή, ηλικία, Ελάχιστα καλύτερη έτος διάγνωσης, σχετική επιβίωση χρόνος παρακολούθησης, για άντρες. στάδιο ασθένειας Κατώτερη σχετική και θεραπεία επιβίωση και BCSS (συμπεριελήφθησαν για άντρες, όταν δεν ~800 άντρες με έγινε διαστρωμά- Ca μαστού) τωση των ασθενών. Nilsson et al. (2011) 99 369 1993-2007 Ηλικία και Κατώτερη σχετική OS ημερομηνία για τους άντρες διάγνωσης Greif et al. (2012) 13,457 1,439,866 1998-2007 Κατώτερη OS για άντρες Gnerlich at al. (2012) 1541 244,518 1988-2003 Έλεγχος για Κατώτερη BCSS συσχετικούς για άντρες με παράγοντες ασθένεια σταδίου I και παρόμοια για στάδια II-IV Shaaban et al. (2012) 251 263 Πριν Ηλικία, βαθμός Παρόμοια OS το 2006 και κατάσταση λεμφαδένων Chen et al. (2013) 150 300 1980-2012 Ηλικία, ημερομηνία Κατώτερη DFS και στάδιο και OS για άντρες δεν είναι σαφή, και οποιαδήποτε νέα γνώση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η φουλβεστράνη αποικοδομεί τον υποδοχέα οιστρογόνου, οδηγώντας σε αρνητική ρύθμιση της σηματοδότησης του [3]. Δεν έχει γνωστή δραστικότητα αγωνιστή και θεωρείται καθαρός ανταγωνιστικός αναστολέας του οιστρογονικού υποδοχέα, σε αντίθεση με την ταμοξιφαίνη [4]. Επιπλέον, η φουλβεστράνη στη δοσολογία των 500 mg αποτελεί εγκεκριμένη θεραπεία των μετ-εμμηνοπαυσιακών γυναικών με HR-θετικό μεταστατικό καρκίνο του μαστού, μετά από αποτυχία προηγούμενων ενδοκρινικών θεραπειών [5]. Όμως η διεθνής βιβλιογραφία παρουσιάζει σημαντικά κενά σε ότι αφορά τη χορήγηση φουλβεστράνης σε άντρες με μεταστατικό καρκίνο του μαστού που εκφράζουν τους οιστρογονικούς ή/και προγεστερονικούς υποδοχείς, εγείροντας θέμα για περαιτέρω έρευνα. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η εκτίμηση της χορήγησης φουλβεστράνης σε άντρες με μεταστατικό καρκίνο του μαστού που εκφράζουν τους οιστρογονικούς ή/ και προγεστερονικούς υποδοχείς 9
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ Εικόνα 1 Καμπύλη διάμεσου χρόνου ως την συστηματική πρόοδο νόσου Υλικό και μέθοδος Αναζητήθηκαν αναδρομικά περιστατικά ανδρών με μεταστατικό καρκίνο του μαστού από 3 μεγάλα ογκολογικά κέντρα (Παθολογική Κλινική Ι, Βιέννη, Αυστρία, Α Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, Αθήνα, Θεραπευτική Κλινική, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Αθήνα). Οι άντρες που συμπεριελήφθησαν στην μελέτη είχαν μεταστατικό καρκίνο του μαστού, δεν είχαν λάβει χημειοθεραπεία για τη μεταστατική νόσο και είχαν λάβει φουλβεστράνη. Ακολούθως, στόχος ήταν η εκτίμηση της ανταπόκρισης με βάση τα RECIST κριτήρια 1.1, της διάμεσης συνολικής επιβίωσης και του διάμεσου χρόνου ως τη συστηματική πρόοδο νόσου. Αποτελέσματα Συνολικά, στη μελέτη αυτή συμπεριλήφθηκαν 19 περιστατικά αντρών με μεταστατικό καρκίνο μαστού. Η φουλβεστράνη δόθηκε ως δεύτερη γραμμή θεραπείας στο 47.4% των αντρών, ως τρίτη γραμμή ορμονοθεραπείας στο 47.4% των ασθενών και ως τέταρτη γραμμή στο 5.2%. Όσων αφορά τα αποτελέσματα, ολική ανταπόκριση εμφάνισε 1 από τους 19 ασθενείς (5,2%), μερική ανταπόκριση παρατηρήθηκε σε 4 από τους 19 ασθενείς (21.1%), σταθερή νόσος σε 10 εκ των 19 (52,6%) ασθενών και πρόοδος νόσου σε 4 από τους 19 (21,1%) ασθενείς. Η φουλβεστράνη ήταν καλά ανεκτή σε όλες τις περιπτώσεις και δεν παρατηρήθηκαν παρενέργειες επιπέδου (Grade) 3 ή 4. Αξίζει να τονιστεί ότι ο διάμεσος χρόνος ως την συστηματική πρόοδο νόσου ήταν ίσος με 5.4 μήνες (2-7 μήνες) (εικόνα 1). Η διάμεση συνολική επιβίωση ήταν 62.6 μήνες (εικόνα 2). Συζήτηση Η παραπάνω μελέτη είναι η μεγαλύτερη σειρά στη βιβλιογραφία περιγραφής περιστατικών καρκίνου του μαστού σε άνδρες που έλαβαν φουλβεστράνη και καταδεικνύει την αποτελεσματικότητα της φουλβεστράνης ως ορμονικού χειρισμού στον ανδρικό καρκίνο του μαστού. Προηγούμενες βιβλιογραφικές αναφορές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων μία σειρά στην οποία συμμετείχαν 2 ασθενείς, οι οποίοι λάβανε φουλβεστράνη ως 1η γραμμή θεραπείας. Η νόσος παρέμεινε σταθερή σε έναν εξ αυτών για 14 μήνες (57 ετών, SD x 14 μήνες) και ο άλλος εμφάνισε μερική ανταπόκριση για 22 μήνες (79 ετών, PR x 22 μήνες) [6]. Σε ένα άλλο case report ασθενής 64 ετών, με adj ταμοξιφαίνη και 3 γραμμές ΧΜΘ εμ- 10
Εικόνα 2 Καμπύλη διάμεσης συνολικής επιβίωσης φάνισε μερική ανταπόκριση με φουλβεστράνη [7]. Επιπλέον το 2011 δημοσιεύθηκε από Masci et al. μία σειρά με 5 ασθενείς, στην οποία κατεγράφη αποτελεσματικότητα σε πολυθεραπευόμενους ασθενείς από χορήγηση φουλβεστράνης (5 ασθενείς: 1PR x 12 μήνες (πολυθεραπευόμενος), 1 SD x 22 μήνες, 1 SD x 6 μήνες μετά από PD με ΑΑ, 2 PD) [8]. Τέλος, το 2013 δημοσιεύθηκε από τη δική μας ερευνητική ομάδα, μία σειρά αποτελούμενη από 14 ασθενείς, που είχαν λάβει φουλβεστράνη χωρίς να έχουν λάβει πριν ΧΜΘ για τη μεταστατική τους νόσο και ουσιαστικά αποτέλεσε τη βάση της παρούσας μελέτης (43% 2 η γραμμή, 50% 3 η γραμμή, 7% 4 η γραμμή-21% PR, 50% SD, 29% PD) [9]. Αξίζει να αναφερθεί ότι στα πρόδρομα αποτελέσματα που καταγράφονται παραπάνω βασίστηκε και μία pooled analysis, στην οποία συμμετείχαν συνολικά 23 άντρες με μεταστατικό καρκίνο του μαστού που λάβανε φουλβεστράνη και τα αποτελέσματα ήταν αντίστοιχα με αυτά που παρουσιάζονται στην παρούσα μελέτη [10]. Όσων αφορά την ορμονοθεραπεία ανδρών για τη μεταστατική νόσο, αναφέρονται στη βιβλιογραφία και άλλες θεραπευτικές επιλογές. Συγκεκριμένα, μια μορφή ορμονοθεραπείας είναι οι χειρουργικές επεμβάσεις, όπως η ορχεκτομή με ποσοστό ανταπόκρισης της τάξεως του 55% (N=355), η επινεφριδεκτομή με ποσοστό ανταπόκρισης 80% (N=65) και η υποφυσεκτομή με αντίστοιχα υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης της τάξεως του 56% (N=27) [11]. Γίνεται όμως αντιληπτό ότι πρόκειται για ακρωτηριάστηκες επεμβάσεις και δεν κρίνεται σκόπιμο να υποβληθεί ένας άντρας με καρκίνο του μαστού σε μία τέτοια διαδικασία. Επιπροσθέτως, υπάρχει η συνήθης ορμονική θεραπεία, τα γνωστά αντί-οιστρογόνα, με χαρακτη ριστικότερο εξ αυτών την ταμοξιφαίνη, η οποία είναι και η μόνη ενδεδειγμένη θεραπεία για τους άνδρες με μεταστατικό καρκίνο του μαστού [11]. Επιπλέον έχουμε τους αναστολείς αρωματάσης που φαίνεται ότι αποτελούν αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή σε άντρες με ορμονοευαίσθητο μεταστατικό καρκίνο του μαστού [12]. Συμπερασματικά, διαφαίνεται πως η φουλβεστράνη είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή για τον μεταστατικό καρκίνου του μαστού σε άνδρες που εκφράζουν τους ορμονικούς υποδοχείς. Παρόλα αυτά, απαραίτητη είναι η διεξαγωγή προοπτικών κλινικών μελετών για την επιβεβαίωση των ανωτέρω αποτελεσμάτων. 11
Βιβλιογραφικές αναφορές 1. NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology. Breast Cancer. Version 3. 2014. Available at www.nccnε.com 2. Johansson, I, Killander, F, Linderholm, B, Hedenfalk, I. Molecular profiling of male breast cancer - Lost in translation? Int J Biochem Cell Biol. 2014;53:526-35 3. Carlson, RW. The history and mechanism of action of fulvestrant. Clin Breast Cancer. 2005 Apr; 6 Suppl 1:S5-8 4. Buzdar, AU, Robertson, JF. Fulvestrant: pharmacologic profile versus existing endocrine agents for the treatment of breast cancer. Ann Pharmacother. 2006;40:1572-83 5. Di Leo, A, Jerusalem, G, Petruzelka, L et al. Results of the CONFIRM phase III trial comparing fulvestrant 250 mg with fulvestrant 500 mg in postmenopausal women with estrogen receptor-positive advanced breast cancer. J Clin Oncol. 2010; 28: 4594 4600 6. Agrawal, A, Cheung, KL, Robertson, JF. Fulvestrant in advanced male breast cancer. Breast Cancer Res Treat. 2007;101: pp. 123 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ & ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ Χορήγηση φουλβεστράνης στον ανδρικό καρκίνο του μαστού 7. Haba Rodríguez, JR, Quintela, IP, Cortijo, GP, Guerrero, MB, Aranda, E. Fulvestrant in advanced male breast cancer. Ann Oncol. 2009;20: pp. 1896-1897 8. Masci, G, Gandini, C, Zuradelli, M, Pedrazzoli, P, Torrisi, R, Lutman, FR, Santoro, A. Fulvestrant for advanced male breast cancer patients: a case series. Ann Oncol. 2011;22: pp. 985 9. Zagouri, F, Sergentanis, TN, Chrysikos, D, Zografos, E, Rudas, M, Steger, G, Zografos, G, Bartsch, R. Fulvestrant and male breast cancer: a case series. Ann Oncol. 2013;24: pp. 265-266 10. Zagouri, F, Sergentanis, TN, Chrysikos, D, Dimopoulos, MA, Psaltopoulou, T. Fulvestrant and male breast cancer: a pooled analysis. Breast Cancer Res Treat. 2015; 149(1):269-75 11. Jaiyesimi, IA, Buzdar, AU, Sahin, AA et al. Carcinoma of the male breast. Ann Intern Med. 1992; 117:771-7 12. Zagouri, F, Sergentanis, TN, Azim, HA Jr, Chrysikos, D, Dimopoulos, MA, Psaltopoulou, T. Aromatase inhibitors in male breast cancer: a pooled analysis. Breast Cancer Res Treat. 2015;151(1):141-7 12
Photo Δραστηριότητες της Εταιρείας Φωτογραφικά στιγμιότυπα από τις εργασίες του 2ου Συνεδρίου της Ελληνικής και Διεθνούς Εταιρείας Μοριακά Στοχευμένων Εξατομικευμένων Θεραπειών με θέμα: «Στοχευμένες Θεραπείες σε Συμπαγείς-Αιματολογικές Κακοήθειες και σε Καρδιαγγειακές Παθήσεις» Χαιρετισμός από τον Πρόεδρο της εταιρείας Ε.Δ.Ε.Μ.Σ.Ε.Θ. κ. Γ.Φ. Σαμέλη Προεδρείο από τους κ.κ. Β. Γεωργούλιας και Γ.Φ. Σαμέλης Ομιλία επίσημου προσκεκλημένου καθηγητού κ. G. Giaccone Στιγμιότυπο από τη βράβευση του επίσημου προσκεκλημένου καθηγητού κ. G. Giaccone 13
Μελλοντικές Δραστηριότητες της Εταιρείας Χορηγούνται 12 Μόρια Συνεχιζόμενης Ιατρικής Εκπαίδευσης (CΜE-CPD) 14
Μελλοντικές Δραστηριότητες της Εταιρείας 15
Μελλοντικές Δραστηριότητες της Εταιρείας 16