Φάκελος περιοχής: GR Περιοχή Ελασσόνας. Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων.

Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR1420014 Περιοχή Ελασσόνας Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura 2000. Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR055 Περιοχή Ελασσόνας», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Μπούσμπουρας Δημήτριος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Μπούσμπουρας Δ. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR055 Περιοχή Ελασσόνας». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα This document may be cited as follows: Bousbouras D. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR055 Elassona Area». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης... 3 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής... 4 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς... 5 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ...5 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...6 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση... 6 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης... 7 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και... 9 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και... 18 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ...19 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION...20 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...21 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...22 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ... 23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM)... 34 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR055 Περιοχή Ελασσόνας» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR055 Περιοχή Ελασσόνας», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι 7.500 εκτάρια. Η περιοχή περιλαμβάνει αρώσιμες καλλιέργειες, κυρίως σιτηρά και λιβαδικές εκτάσεις στην λοφώδη ζώνη. Το κιρκινέζι είναι το είδος της ορνιθοπανίδας για το οποίο η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR055 Περιοχή Ελασσόνας» αξιολογήθηκε από το BirdLife International (Heath & Evans 2000) ότι πληροί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (πίνακας 1). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική Ελληνική Πληθυσμός Κριτήριο BirdLife ονομασία ονομασία Falco naumanni κιρκινέζι 49 ζευγάρια A1, B2, C1, C6 Χάρτης 1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Hallmann, B. et al. (1995) Lesser Kestrel survey, Thessaly 1995. Hellenic Ornithological Society, RSPB, Birdlife International. Hallmann, B.(compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 055. Elassona area. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Αλιβιζάτος, Χ. (συντάκτης). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Περιοχή ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

Ελασσόνας» με κωδικό ΣΠΠΕ GR055. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Δεν υπάρχουν προστατευόμενες ζώνες στην περιοχή. 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004). Πραγματοποιήθηκαν 10 ημέρες πεδίου το 2009 Μία κατά την διαχείμαση, δύο κατά την εαρινή μετανάστευση και πέντε κατά την περίοδο αναπαραγωγής. Πραγματοποιήθηκε επίσης δύο επισκέψεις κατά την περίοδο αναπαραγωγής το 2008 για το έλεγχο του πληθυσμού των κιρκινεζιών. Χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω μέθοδοι: Look and see. Καταγραφές από επιλεγμένες θέσεις - διαδρομές με βάση την προηγούμενη γνώση της περιοχής ή τις απαιτήσεις σε ενδιαίτημα των υπό εξέταση ειδών. Επειδή η περιοχή στην μεγαλύτερη έκτασή της είναι πεδινή με αγροτικές καλλιέργειες, η μέθοδος καταγραφής της ορνιθοπανίδας που επιλέχτηκε ήταν η καταγραφή κατά μήκος διαδρομών με αυτοκίνητο με ταχύτητα μικρότερη των 20 Χμ την ώρα, σε όλο σχεδόν το οδικό δίκτυο ή με τρόπο που να καλύπτεται το σύνολο της έκτασης. Διαδρομές έγιναν και κατά μήκος των ποταμών, καναλιών και ρεμάτων όταν υπήρχε δρόμος ή ανάχωμα. Οι στάσεις ήταν συχνές και κυρίως όταν παρατηρούνταν κάποιο είδος του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ. Direct counts. Καταγραφή με άμεση παρατήρηση από κατάλληλες θέσεις για το κιρκινέζι που φωλιάζει σε σπίτια και αποθήκες έγινε άμεση καταμέτρηση σε όλες τις θέσεις. Τον Ιούνιο έγινε καταγραφή των πουλιών που πετούσαν πάνω από τους ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

οικισμούς αργά το απόγευμα και το σούρουπο για την καταγραφή του μεγέθους κάθε αποικίας και το εντοπισμό των θέσεων φωλιάσματος. Ταυτόχρονα με τη γενική καταγραφή, καταγράφηκαν και περιοχές όπου αναζητούσαν την τροφή τους (δηλαδή, οι θέσεις όπου μετεωρίζονταν και στην συνέχεια εφορμούσαν στο έδαφος). Καθώς το κιρκινέζι τρέφεται σε ακτίνα έως και 15 χιλιόμετρα από τον χώρο αναπαραγωγής διερευνήθηκε μια ευρύτερη περιοχή στο σούρουπο για την καταγραφή πιθανών αποικιών. Διερευνήθηκαν επίσης οι ποταμοί στα ΝΔ για τον εντοπισμό αποικών ερωδιών και των χώρων διατροφής τους. Από τις καταγραφές και τη διαθέσιμη βιβλιογραφική πληροφορία διαμορφώθηκαν οι χάρτες με τα κρίσιμα ενδιαιτήματα και τις επικράτειες για τα είδη χαρακτηρισμού και. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Η έκταση που διερευνήθηκε είναι τυπική αγροτική περιοχή με αρόσιμες, αρδευόμενες και μη αρδευόμενες καλλιέργειες. Παρόμοια ενδιαιτήματα υπάρχουν σε μεγάλη έκταση σε όλο το νομό Λαρίσσης όπου επίσης έχουν καταγραφεί μεγάλοι πληθυσμοί κιρκινεζιών και έχουν δημιουργηθεί Ζώνες Ειδικής Προστασίας. Στην περιοχή και στις δύο επισκέψεις κατά την περίοδο αναπαραγωγής (2008 και 2009) αλλά και σε παλαιότερες επισκέψεις του συντάκτη της έκθεσης, το 2005 και το 2006 διαπιστώθηκε ότι δεν φωλιάζουν κιρκινέζια στην Ελασσόνα. Τα κιρκινέζια φωλιάζουν στην Γαλανόβρυση και τρέφονται συστηματικά σε μια ακτίνα 3 χλμ που αποτυπώνεται στον χάρτη, ενώ σποραδικές παρατηρήσεις υπάρχουν στην ευρύτερη ζώνη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ζώνη προς τα ΝΔ της ΣΠΠ όπου στον Ελασσονίτικο ποταμό και στον Βούλγαρη παρατηρούνται να τρέφονται συστηματικά τρία είδη ερωδιοί και ο μαυροπελαργός. Στην ίδια ζώνη βρίσκεται η αποικία των σταχτοτσικνιάδων και η αποικία των οχθοχελίδονων. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια και αποτελούν τα είδη της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR055 Περιοχή Ελασσόνας» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία 95 Falco naumanni Κιρκινέζι Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 Παγκοσμίως απειλούμενο Πίνακας 3. Είδη για την περιοχή: «GR055 Περιοχή Ελασσόνας» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη 28 Ciconia nigra Μαυροπελαργός >1% εθνικού πληθυσμού 26 Ardea cinerea Σταχτοτσικνιάς >1% εθνικού πληθυσμού 241 Coracias garrulous Χαλκοκουρούνα >1% εθνικού πληθυσμού 240 Merops apiaster Μελισσοφάγος >1% εθνικού πληθυσμού 263 Riparia riparia Οχθοχελίδονο >1% εθνικού πληθυσμού ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Μαυροπελαργός (Ciconia nigra) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχει καταγραφεί ένα ζευγάρι που τρέφεται συστηματικά στον Ελασσονίτικο ποταμό. Δεν έχει εντοπιστεί η θέση αναπαραγωγής του. Ο Μαυροπελαργός εξαπλώνεται στην Ευρασία (από την Ισπανία μέχρι την Κίνα) αλλά και την νότιο Αφρική ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός του εκτιμάται σε 24.000-44.000 ζευγάρια (BirdLife International 2009). Η Ευρώπη φιλοξενεί σχεδόν το ήμισυ του αναπαραγωγικού του πληθυσμού κυρίως στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης (7.800-12.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην Ελλάδα το είδος διατηρεί 30-50 ζευγάρια (Handrinos & Akriotis 1997) κυρίως την δυτική και ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Επίσης αναπαραγωγή του Μαυροπελαργού έχει εξακριβωθεί στην ανατολική Ήπειρο, την Θεσσαλία και από τα νησιά μόνο στην Λέσβο. Οικολογία Μεταναστευτικό είδος, ο Μαυροπελαργός φωλιάζει μεμονωμένα μακριά από τον άνθρωπο (σε αντίθεση με τον Λευκοπελαργό) προτιμώντας ημιορεινά και ορεινά δάση με κωνοφόρα αλλά και φυλλοβόλα (μέχρι τα 1.300m) κοντά όμως σε ρέματα ή ποτάμια αφού αναζητά την τροφή του σε απόσταση 6-15 km από τις θέσεις φωλιάσματος (Cramp & Simmons 1980, Hancock et al. 1992). Τρέφεται σε ρηχά ποτάμια και ρυάκια, λιμνούλες, έλη και υγρά λιβάδια κυρίως με ψάρια, αμφίβια, καρκινοειδή και υδρόβια έντομα και λιγότερο με ερπετά και μικρά θηλαστικά γι αυτό εξαρτάται περισσότερο από το νερό από ότι ο Πελαργός. Φωλιάζει τα τέλη Μάρτη με τέλη Απρίλη συνήθως σε μεγάλα κακόμορφα δέντρα ή σε απρόσιτα βράχια. Γεννά 3-5 αυγά τα οποία επωάζει για 35-36 ημέρες. Οι νεοσσοί πτερώνονται σε ηλικία δύο περίπου μηνών. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

Απειλές Βασικές απειλές για το είδος είναι η καταστροφή του βιοτόπου τροφοληψίας (αποστράγγιση υγροτόπων, ρύπανση ρεμάτων και ποταμών) καθώς και η συρρίκνωση του βιοτόπου φωλιάσματος με την υλοτόμηση ώριμων συστάδων και την απομάκρυνση γέρικων δέντρων. Επίσης στην νότιο Ευρώπη αρκετά άτομα πέφτουν θύματα λαθροθηρίας, ειδικά κατά την φθινοπωρινή μετανάστευση ενώ η σύγκρουση με ηλεκτροφόρα καλώδια αποτελεί μία επιπλέον αιτία θανάτου (Boettcher-Streim 1992, Hancock 1992). Ο Μαυροπελαργός είναι ίσως το πιο άμεσα απειλούμενο είδος της ελληνικής ορνιθοπανίδας από την κατασκευή φραγμάτων και μικρών υδροηλεκτρικών έργων. Κιρκινέζι (Falco naumanni) Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός Φωλιάζει στην Παλαιαρκτική από την Ιβηρική χερσόνησο έως την Κίνα Ο Εθνικός πληθυσμός είναι 2000 έως 3480 ζευγάρια. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 25-30 ζευγάρια. Παλαιότερα ο πληθυσμός ήταν μεγαλύτερος κατά 10 ζευγάρια και είχε καταγραφεί φώλιασμα στον οικισμό της Ελασσόνας. Οικολογία Μικρό μεταναστευτικό γεράκι που φωλιάζει σε αποικίες. Ζει σε ζεστές ανοικτές περιοχές όπως είναι οι στεπικές και ψευδοστεπικές εκτάσεις, λιβάδια, μη αρδεύσιμες καλλιέργειες και ευκαιριακά σε φρύγανα και ανοικτά δασολίβαδα. Τρέφεται κυρίως με έντομα (στο μεγαλύτερο ποσοστό >80% με ορθόπτερα) και λιγότερο με μικρά θηλαστικά και άλλα μικρά σπονδυλόζωα. Φωλιάζει συνήθως σε αποικίες από 5 έως 250 ζευγάρια αλλά και μεμονωμένα. Φτιάχνει τη φωλιά του σε τρύπες σε παλιά σπίτια, κάτω από στέγες, σε τρύπες δένδρων και σε βραχώδεις ορθοπλαγιές. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία το θέμα της διαθεσιμότητας τροφής και των θέσεων τροφοληψίας σε σχέση με τις θέσεις των αποικιών είναι σύνθετο στο κιρκινέζι. Αναφέρονται στην συνέχεια ορισμένα στοιχεία που κρίνονται χρήσιμα για την οριοθέτηση: ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

Τα κιρκινέζια εμφανίζουν ισχυρή φιλοπατρία στην θέση φωλεοποίησης κάθε υποπληθυσμού. Στην Ισπανία η διασπορά των νεαρών κιρκινεζιών την επόμενη χρονιά, που μελετήθηκε με δακτυλιωμένα πουλιά, έδειξε ότι το 57% παραμένει στην ίδια αποικία ενώ το 43% διασπείρεται σε άλλες αποικίες. Το 90% βρέθηκε σε αποικίες σε απόσταση μικρότερη των 30 χιλιομέτρων (Negro et al 1996). Σε άλλη έρευνα (Serrano et al 2001) διαπιστώθηκε ότι η γειτνίαση με άλλες αποικίες ευνοεί την διασπορά ενώ εμφανίζεται τάση να φωλιάσουν εντός της περιοχής τροφοληψίας του προηγούμενου έτους 1. Η μέση απόσταση διασποράς βρέθηκε να είναι 1,6 χιλιόμετρα, με εύρος 100 65.220 μέτρων (με απόσταση μεγαλύτερη των 10 χιλιομέτρων μόνο για το 6,1% του πληθυσμού). Σε πεδινή έκταση στην Ισπανία, με ψευδοστεπικό περιβάλλον ανάλογο με αυτό των πεδινών ζωνών με σιτηρά την Ελλάδα, διαπιστώθηκε ότι η επικράτεια (home range) είναι μεγαλύτερη στις εντατικά καλλιεργούμενες περιοχές 2 (63,65 km 2 ), σε σχέση με τις παραδοσιακά καλλιεργούμενες περιοχές 3 (12,36 km 2 ) (Tella et al 1998). Σε διαφορετικές μελέτες και σε διαφορετικές περιοχές εμφανίστηκαν μεγάλες αποκλίσεις ως προς το μέγεθος της επικράτειας ή ως προς την μέση ή μέγιστη απόσταση των θέσεων τροφοληψίας από τις θέσεις φωλεοποίησης. Αυτό εξαρτάται από τον χαρακτήρα της περιοχής: Σε έρευνα με τηλεμετρία διαπιστώθηκε ότι τα κιρκινέζια πετούν σε μεγάλη απόσταση για αναζήτηση τροφή (>14,5 km) (Negro et al 1993). Εμφανίζεται τάση η αποικία να βρίσκεται στο κέντρο της περιοχής τροφοληψίας. Η αποικία βρέθηκε να έχει επικράτεια 212 km 2, ενώ τα άτομα εμφάνιζαν επικράτεια από 27,12 έως 91,25 km 2 (51-91 km 2 για τα θηλυκά και 27-68 km 2 για τα αρσενικά). 1 Οι επικράτειες των αποικιών επικαλύπτονται μεταξύ τους. Τα κιρκινέζια δεν υπερασπίζονται ζωτικό χώρο. 2 χειμερινά σιτηρά, αρδευόμενες εκτάσεις και εισαγωγή και άλλων καλλιεργειών όπως αλφάλφα, αραβόσιτος, ηλιόσποροι, φυλλοβόλα οπωροφόρα, κλπ 3 μικρός κλήρος, καλλιέργεια σιτηρών, ακαλλιέργητα τμήματα περιμετρικά των χωραφιών ή σωροί από πέτρες, βόσκηση μετά την συγκομιδή κλπ ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

Σε άλλη περιοχή, σε μελέτη με τηλεμετρία με λιγότερα άτομα, διαπιστώθηκε ότι η επικράτεια, κυμαίνεται σε μία περιοχή μεταξύ 28,53 km 2 (χρησιμοποιώντας το 95% των σημείων εντοπισμού) και 39,96 km 2 (χρησιμοποιώντας το 100% των σημείων εντοπισμού), ενώ στην ίδια περιοχή σε μελέτη με άμεσες παρατηρήσεις από δίκτυο σταθερών θέσεων παρατήρησης διαπιστώθηκε επικράτεια 41,55 km 2 (χρησιμοποιώντας το 95% των σημείων παρατήρησης) και 45,21 km 2 (χρησιμοποιώντας το 100% των σημείων παρατήρησης). Σ αυτήν την περίπτωση η μέση απόσταση υπολογίστηκε μεταξύ 1.864 και 2.557 μέτρων ενώ η μέγιστη 5.184 μέτρα (Banda et all). Οι διαφορές που παρατηρούνται οφείλονται πιθανότατα στην κατάσταση των ενδιαιτημάτων τροφοληψίας: Εμφανίζεται τάση χρήσης των ακαλλιέργητων λιβαδιών και ακολουθούν οι εκτάσεις όπου καλλιεργούνται σιτηρά. Στην επιλογή των χώρων τροφοληψίας ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η διαθεσιμότητα τροφής. Σε έρευνα με τηλεμετρία στην Ισπανία φάνηκε ότι τα πουλιά δαπανούσαν περισσότερο χρόνο για ανεύρεση τροφής σε ακαλλιέργητα λιβάδια παρά την πολύ μικρή διαθεσιμότητά τους στον χώρο και ακολουθούσαν οι καλλιέργειες με δημητριακά. Οι άλλες καλλιέργειες εμφάνιζαν πολύ μικρότερη χρήση από την διαθεσιμότητά τους ενώ τα δάση δεν χρησιμοποιούνταν καθόλου (Donazar et al 1993). Σε συνθετική ανάλυση με στοιχεία από την Ισπανία φαίνεται ότι το είδος αποφεύγει τις αρδευόμενες εκτάσεις, τα δάση και τους θαμνώνες, ενώ συνδέεται θετικά με την ύπαρξη ποταμών και ρεμάτων (Bustamante 1997). Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ισπανία σε πρώην ψευδοστεπική περιοχή με σιτηρά η οποία μετατράπηκε σε αρδευόμενες καλλιέργειες, διαπιστώθηκε ότι στο νέο περιβάλλον υπάρχει προτίμηση στις καλλιέργειες άλφα-άλφα (στο οποίο τρέφονται και μετά την κοπή) και στα ακαλλιέργητα κράσπεδα των αγρών, ενώ αποφεύγουν άλλες αρδευόμενες καλλιέργειες όπως το καλαμπόκι (Ursua et al 2005). Οι συγγραφείς του προηγούμενου άρθρου προτείνουν, προσαρμοσμένη στην διατήρηση του κιρκινεζιού, επιλογή των καλλιεργειών όταν η κοινωνική πίεση καθιστά την άρδευση αναπόφευκτη. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

Βασικότερο στοιχείο για την επιλογή της φωλιάς είναι η μη ύπαρξη θηρευτών. Η επιλογή φωλεοποίησης εντός των οικισμών προφανώς εξυπηρετεί αυτήν την στρατηγική. Φαίνεται ότι σε ορισμένες περιπτώσεις προτιμά μεγαλύτερους οικισμούς με πιο ψηλά κτήρια για να αποφεύγει προφανώς την θήρευση από άγριους θηρευτές. Στους μικρότερους οικισμούς στους οποίους οι αποικίες βρίσκονται και σε πιο χαμηλά σπίτια, η θήρευση από κουνάβια, νυφίτσες, αρουραίους και γάτες είναι πολύ περισσότερο πιθανή. Η επιλογή της θέσης φωλεοποίησης μπορεί όμως να «κοστίζει» σε ενέργεια για την αναζήτηση τροφής. Στην Ισπανία βρέθηκε ότι στις πόλεις οι νεοσσοί στις φωλιές πεθαίναν κυρίως λόγω πείνας ενώ στην ύπαιθρο λόγω θήρευσης (Tella et al 1996). Απειλές Στις περιοχές αναπαραγωγής του είδους, οι σπουδαιότεροι περιοριστικοί παράγοντες είναι: Η έλλειψη θέσεων φωλεοποίησης (παλιά σπίτια, αποθήκες, στέγες σε νέα σπίτια με μικρά ανοίγματα στα κεραμίδια με λίγο χώρο ικανό να εκκολάψουν τα αυγά και να μεγαλώσουν τους νεοσσούς). Τα παλιά σπίτια και αποθήκες καταστρέφονται και αντικαθίστανται από νέες κατασκευές στις οποίες συνήθως δεν υπάρχουν κατάλληλες θέσεις για φώλιασμα. Σημειώνεται ότι δεν απαιτείται μεγάλος χώρος και δεν χρησιμοποιείται υλικό για φωλιά. Στην Ισπανία φάνηκε ότι η παρουσία ανταγωνιστών για θέσεις φωλιάσματος (κάργιες και περιστέρια) δεν περιορίζει τις θέσεις φωλεοποίησης (Forero et al 1996). Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και στην Ελλάδα αφού τα κιρκινέζια φωλιάζουν ακόμη και σε περιστερώνες μαζί με τα περιστέρια σύμφωνα με παρατηρήσεις μας. Η δηλητηρίαση από φυτοφάρμακα ή εντομοκτόνα (που χρησιμοποιούνται εντατικά σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής) ενδεχομένως να αποτελεί μια σοβαρή απειλή αλλά δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την τεκμηρίωσή της ως απειλής. Δεν υπάρχουν επίσης επαρκείς μετρήσεις για υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα κιρκινέζια ή στα είδη με τα οποία τρέφεται στις περιοχές αναπαραγωγής στην Ευρώπη, ώστε να αποδοθεί ευθέως η μείωση των πληθυσμών σ αυτό το αίτιο. Αν και βρέθηκαν υπολείμματα οργανοχλωρικών και βαρέων μετάλλων σε όλα τα ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

αυγά που εξετάστηκαν στην Ισπανία, δεν φαίνεται να υπήρξε αρνητική επίπτωση στην αναπαραγωγική επιτυχία (Negro et al 1993). Η άμεση φόνευση που συνέβαινε παλαιότερα, κυρίως κατά την διάρκεια του ανοιξιάτικου κυνηγίου ή από αεροβόλα κ.λπ., και η ενόχληση ή η καταστροφή των αυγών και των νεοσσών και η καταστροφή θέσεων κουρνιάσματος (πριν και μετά την αναπαραγωγή). Η έλλειψη θέσεων τροφοληψίας (ψευδοστεπικά περιβάλλοντα - ανοικτές ακαλλιέργητες λιβαδικές εκτάσεις, ακαλλιέργητες εκτάσεις μεταξύ των καλλιεργειών, σιτηρά, άλλες μη αρδευόμενες καλλιέργειες). Η μετατροπή λιβαδιών και μη αρδευόμενων καλλιεργειών σε αρδευόμενες (βαμβάκι, καλαμπόκι, τεύτλα κ.λπ.) ή σε οπωρώνες και η δάσωση ή η πύκνωση θάμνων, περιορίζουν δραστικά την διαθεσιμότητα τροφής. Η χρήση των εντομοκτόνων και η εκμηχάνιση της γεωργίας πιθανώς να οδηγούν επίσης σε περιορισμό της διαθέσιμης τροφής. Χαλκοκουρούνα (Coracias garrulous) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 2-3 ζευγάρια. Παλιότερα η Χαλκοκουρούνα είχε ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ σήμερα εντοπίζεται στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη σε μικρούς απομονωμένους πληθυσμούς. Επίσης, απουσιάζει από την πλειονότητα των νησιών ενώ αναπαράγεται σε ορισμένα όπως τη Σάμο, την Κω και πιθανά τη Λέσβο (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο ελληνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 200 έως 400 ζευγάρια (Handrinos, & Akriotis, 1997). Οικολογία Η Χαλκοκουρούνα φωλιάζει σε κοιλότητες δέντρων που συνήθως ανοίγονται από άλλα είδη πχ δρυοκολάπτες ή σε ορισμένες περιπτώσεις σε σχισμές βράχων, κτίσματα και σε στοές μέσα στο έδαφος σε επικλινή ή κάθετα πρανή. Η διαθεσιμότητα κατάλληλων θέσεων φωλιάσματός καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την παρουσία του είδους σε κατάλληλα ενδιαιτήματα. Χρησιμοποιεί ξερά κλαδιά στις κορυφές των ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

δέντρων ή στύλους για να εποπτεύει και να εντοπίζει τη λεία του, η οποία αποτελείται από μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους έντομα. Προτιμά ηλιόλουστες, θερμές θέσεις σε εκτατικές καλλιέργειες, κοιλάδες, λιβάδια και ανοιχτές περιοχές παρουσία διάσπαρτων δέντρων ή ρεματικής βλάστησης. Απειλές Κυριότερη απειλή για το είδος αποτελεί η εντατικοποίηση της γεωργίας μέσω της οποίας εκτατικές καλλιέργειες με διάσπαρτα δέντρα μετατρέπονται σε ανοιχτές εντατικές καλλιέργειες μειώνοντας τη διαθεσιμότητα κατάλληλων θέσεων για φώλιασμα. Επίσης η εκτεταμένη χρήση αγροχημικών στις καλλιέργειες μειώνει τα τροφικά διαθέσιμα του είδους και επιδρά αρνητικά στους πληθυσμούς του. Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχει εντοπιστεί μια αποικία με 15 ζευγάρια σε ένα δένδρο. Αναπαράγεται στην Ελλάδα σε τουλάχιστον 23 αποικίες κοντά σε υγροτόπους κυρίως της βόρειας Ελλάδας και ο πληθυσμός του έχει υπολογιστεί σε 1200 ζευγάρια (Καζαντζίδης 2005). Οικολογία Φωλιάζει σε αποικίες συνήθως με άτομα του ίδιου είδους, σε μεγάλα δέντρα σπανιότερα σε θάμνους και καλαμώνες. Κατασκευάζει πλατφόρμες τοποθετημένες στα ψηλότερα σημεία των δέντρων τις οποίες επαναχρησιμοποιεί για πολλά χρόνια. Τρέφεται σε υγρότοπους με γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό νερό. Η δίαιτά του περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία οργανισμών εποχιακά διαθέσιμων όπως αμφίβια, έντομα, ερπετά, πουλιά ακόμη και τρωκτικά, κυρίως όμως ψαροφάγο. Συναντάται εκτός των μεγάλων υγροτόπων σε ποικιλία ενδιαιτημάτων αλλά το ρηχό νερό αλμυρό ή γλυκό είναι σημαντικός παράγοντας. Τα λιβάδια μακριά από νερό χρησιμοποιούνται συχνά για ανάπαυση και τροφοληψία. Κατά τη μετανάστευση συναντάται, εκτός των μεγάλων υγροτόπων, σε κάθε είδους ενδιαίτημα, όπως αρδευτικά κανάλια και τάφρους, ορεινά ρυάκια, χωράφια και σε ακτές. Απειλές ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

Η σχετική σπανιότητα αλλά και συνεχής απώλεια, συρρίκνωση και αλλοίωση των υγροτόπων γλυκού νερού, εποχικών ή μόνιμων αποτελεί βασική απειλή για το είδος (Kazantzidis & Goutner, 2008). Η όχληση στα ενδιαιτήματα αναπαραγωγής που προκαλείται από την ανθρώπινη παρουσία ή την παρουσία οικόσιτων ζώων είναι σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας. Οι ερωδιοί ως κορυφαίοι θηρευτές στην τροφική αλυσίδα των υγροτόπων είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην αγροχημική ρύπανση (οργανοχλωριωμένα εντομοκτόνα) και ρύπανση από βαρέα μέταλλα, κυρίως υδράργυρο και μόλυβδο. Οι ερωδιοί ανήκουν στην ομάδα ειδών που είναι ευάλωτα σε παγιδεύσεις στα ηλεκτροφόρα καλώδια που παρεμβάλλονται στις παραδοσιακές διαδρομές των υδρόβιων πουλιών μεταξύ γειτονικών υγροτόπων. Οι ερωδιοί είναι συχνά θύματα λαθροθηρίας στους υγροτόπους. Ο Σταχτοτσικνιάς ενδέχεται να καταδιώκεται στις ιχθυοκαλλιέργειες ως θηρευτής ψαριών. Μελισσοφάγος (Merops apiaster) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 17-22 ζευγάρια. Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη. Νοτιότερα παρουσιάζει σποραδική κατανομή και είναι αρκετά σπάνιο στην Πελοπόννησο. Επίσης, απουσιάζει από την πλειονότητα των νησιών ενώ αναπαράγεται σε ορισμένα όπως τη Λέσβο, τη Σάμο, τη Λήμνο και την Κρήτη (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο Ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 2000 με 3000 ζευγάρια. Οικολογία Ο Μελισσοφάγος χτίζει τη φωλιά του σε στοά μέσα στο έδαφος σε επικλινείς ή κάθετα πρανή. Φωλιάζει σε αποικίες όπου συνήθως αριθμούν λίγα ζευγάρια (3-6 ζευγάρια). Οι εδαφικές συνθήκες αποτελούν σημαντική παράμετρο για την επιλογή ενός πρανούς ως χώρο εγκατάστασης της αποικίας. Τρέφεται με έντομα προτιμώντας σε μεγάλο βαθμό υμενόπτερα που συνθέτουν πάνω από το 60% του διαιτολογίου του. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

Προτιμά ηλιόλουστες, θερμές θέσεις σε εκτατικές καλλιέργειες, κοιλάδες, λιβάδια, ανοιχτές περιοχές, ελαιώνες ή αμπελώνες συνήθως κοντά επιφανειακό νερό. Απειλές. Κυριότερες απειλές για το είδος αποτελούν η λαθροθηρία και η έλλειψη κατάλληλων θέσεων για φώλιασμα. Επίσης η εντατικοποίηση της γεωργίας και η εκτεταμένη χρήση αγροχημικών στις καλλιέργειες μειώνει τα τροφικά διαθέσιμα τους είδους και επιδρά αρνητικά στους πληθυσμούς του. Οχθοχελίδονο (Riparia riparia) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 250 300 ζευγάρια. Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη. Νοτιότερα παρουσιάζει σποραδική κατανομή ενώ απουσιάζει από τα νησιά του Ιονίου και Αιγαίου με εξαίρεση ίσως την Λέσβο και την Κέρκυρα (Handrinos, & Akriotis, 1997). Πληθυσμός του εκτιμάται μεγαλύτερος από 20.000 ζευγάρια (Handrinos, & Akriotis, 1997). Οικολογία Το οχθοχελίδονο χτίζει τη φωλιά του σε στοά μέσα στο έδαφος σε επικλινείς ή κάθετα πρανή ή βράχια (Cramp, 1998). Φωλιάζει κατά μήκος ποταμών ή σε παραλίμνιες ή παραθαλάσσιες θέσεις με πρανή, σε αποικίες όπου συνήθως αριθμούν από λιγότερα από 50 ζευγάρια έως 2000 ζευγάρια (Cramp, 1998). Οι φωλιές στις αποικίες σχηματίζουν χαλαρές συναθροίσεις όπου η κάθε φωλιά απέχει λίγο από την άλλη. Πολυάριθμες αποικίες (> 2000 ζευγαριών) μπορεί να εκτείνονται σε μεγάλη απόσταση πολλών χιλιομέτρων, ανάλογα τη διαθεσιμότητα κατάλληλων θέσεων για φώλιασμα (Cramp, 1998). Οι εδαφικές συνθήκες αποτελούν σημαντική παράμετρο για την επιλογή ενός πρανούς ως χώρο εγκατάστασης της αποικίας. Το πορώδες του εδάφους συνήθως δεν πρέπει να είναι χαλαρό έτσι ώστε να μην καταστρέφεται εύκολα η φωλιά όπως επίσης να μην είναι σκληρό ώστε να ανοίγεται η στοά εύκολα από τα πουλιά (Heneberg, 2008, Handrinos, & Akriotis, 1997). Συνεπώς, η διαθεσιμότητα κατάλληλων θέσεων για φώλιασμα μαζί με τα τροφικά διαθέσιμα μιας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

περιοχής καθορίζουν το μέγεθος και την εγκατάσταση μιας αποικίας σε αυτήν. Τρέφεται με έντομα τα οποία συλλαμβάνει εν πτήση. (Cramp, 1998). Προτιμά ανοιχτές περιοχές πχ υγρά λιβάδια, λίμνες, κοίτες ποταμών κα οι οποίες μπορεί να απέχουν μεγάλη απόσταση από την αποικία πχ 600 έως 900 μέτρα (Cramp, 1998). Απειλές Σημαντική απειλή για το είδος αποτελεί η έλλειψη κατάλληλων θέσεων φωλιάσματος δηλαδή κάθετα χωμάτινα πρανή σε περιοχές χωρίς όχληση. Επίσης, η εντατική γεωργία και η χρήση αγροχημικών πιθανά επιδρά αρνητικά στους πληθυσμούς των ασπόνδυλων με τα οποία τρέφεται το είδος (Tucker and Heath, 1994). 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου ενώ συμπληρωματικά χρησιμοποιήθηκαν αξιόπιστα δεδομένα από βιβλιογραφικές πηγές. Αποτυπώθηκαν στον χάρτη τα παρακάτω ενδιαιτήματα: Η ζώνη φωλιάσματος του κιρκινεζιού και η ζώνη αναζήτησης τροφής. Στην δεύτερη περιλαμβάνονται οι εκτάσεις όπου παρατηρήθηκε συστηματικά το κιρκινέζι. Σποραδικές παρατηρήσεις υπήρχαν και εκτός αυτής της ζώνης. Η ζώνη φωλιάσματος της χαλκοκουρούνας, του μελισσοφάγου και οι αποικίες σταχτοτσικνιά και οχθοχελίδονων. Η ζώνη τροφοληψίας των ερωδιών λευκοτσικνιά, αργυροτσικνιά, σταχτοτσικνιά και του μαυροπελαργού. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1:50.000) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια της περιοχής μελέτης, δηλαδή της ΣΠΠ. Στην προτεινόμενη Ζώνη Ειδικής προστασίας προτείνεται να περιλαμβάνονται οι σημαντικές ζώνες όλων των ειδών χαρακτηρισμού και. Δεν περιλαμβάνονται η Ελασσόνα και γεωργικές εκτάσεις νότια από την πόλη αφού τα τελευταία χρόνια δεν φωλιάζουν πλέον και η αποικία βρίσκεται στην Γαλανόβρυση. Περιλαμβάνονται όμως πλέον της ΣΠΠ εκτάσεις με την αποικία των σταχτοτσικνιάδων και χώρους τροφοληψίας των ερωδιών Λευκοτσικνιά, αργυροτσικνιά, σταχτοτσικνιά και του μαυροπελαργού και αποικίες μελισσοφάγων και οχθοχελίδονων. Συγκεκριμένα, το όριο της προτεινόμενης ΖΕΠ ξεκινά από τα νότια όρια του Ευαγγελισμού και συνεχίζει σε ευθεία που διέρχεται από την περιοχή Καμάρα (διαστευρώσεις) και συνεχίζει έως νότια του οικισμού Συκέα. Στην συνέχεια κινείται προς τα νότια από την δυτική πλευρά του ποταμού Βούλγαρη έως δυτικά του Πραιτωρίου. Στην συνέχεια περιλαμβάνει τους ποταμούς που συγκλίνουν έως την περιοχή Πολυδένδρι απ όπου συνεχίζει βορειανατολικά από την δεξιά πλευρά του ρέματος Βυζαντινό έως το Δομένικο απ όπου κινείται βόρεια προς την περιοχή Λακκόπετρες. Στην συνέχεια κινείται ανατολικά μεταξύ των περιοχών Στεφάνι και Παλιάμπελα απ όπου παρακάμπτει την Αετοράχη και κινείται στους πρόποδες του λόφου Μελούνα και στην συνέχεια δια μέσου της περιοχής Σαραντάρια έως τον δρόμο προς Ελασσόνα τον οποίο ακολουθεί έως πριν την Αγ. Μαρίνα και συνεχίζει ευθεία στην πεδινή ζώνη έως τον Ελασσονίτικο τον οποίο ακολουθεί περιλαμβάνοντάς τον έως τον Ευαγγελισμό. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION The IBA «GR055 Elassona area» has a total area of 7500 ha and includes agricultural land (mainly cereals) and meadows.. The trigger species of the proposed SPA is Lesser Kestrel (Falco naumanni). In addition, important numbers (>1% of Greek population) of the following species were recorded in the study area: Black Stork (Ciconia nigra), Grey Heron (Ardea cinerea), Roller (Coracias garrulous), Bee-eater (Merops apiaster) and Sand Martin (Riparia riparia). The proposed SPA boundaries include Galanovrisi village and the surrounding cultivated land (breeding and feding habitata for Lesser Kestrel), the Grey Heron colony and the surrounding rivers (feeding habitat fot herons, egrets, Black Stork and breeding habitat for Bee-eaters and Sand Martins). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Hallmann, B. et al. (1995) Lesser Kestrel survey, Thessaly 1995. Hellenic Ornithological Society, RSPB, Birdlife International Hallmann, B.(compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 055. Elassona area. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Αλιβιζάτος, Χ. (συντάκτης). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Περιοχή Ελασσόνας» με κωδικό ΣΠΠΕ GR055. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ANNEXES ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και για την περιοχή «GR055 Περιοχή Ελασσόνας» AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 2 Gavia arctica 140 10.000 83 Υ 1 4 Tachybaptus ruficollis 990 3.400 720 Υ 15 5 Podiceps cristatus 3.000 10.000 2.400 Υ 8 8 6 Podiceps grisegena 320 1.000 44 Υ 8 Podiceps nigricollis 530 2.800 700 Υ 1 9 Calonectris diomedea 2.600 Θ 50 50 10 Puffinus yelkouan 20/60 ind 120 950 Θ 13 40 11 Hydrobates pelagicus 1.300 350 Θ 1 1 13 Phalacrocorax carbo 3.100 1.450 4.200 Υ 43 14 Phalacrocorax aristotelis 460 300 30 Υ 10 10 15 15 Phalacrocorax pygmeus 14 400 350 Υ 8 8 345 16 Pelecanus onocrotalus 1 270 1 Υ 3 3 1 17 Pelecanus crispus 10/30 ind 5 30 9 Υ 12 12 9 18 Botaurus stellaris 79 900 Υ 1 1 19 Ixobrychus minutus 94 2.200 Υ 6 6 20 Nycticorax nycticorax 230 1.200 Υ 15 15 21 Ardeolla ralloides 22 600 Υ 5 5 24 Egretta garzetta 2-5 p 390 580 Υ 21 21 100 25 Casmerodius albus 6 p 25 470 Υ 1 1 13 26 Ardea cinerea 15 2.100 2.200 860 Υ 6 27 Ardea purpurea 78 2.200 Υ 1 1 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο (delimitation criterion) Κριτήριο (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 28 Ciconia nigra 1 42 250 Υ Π 1 1 29 Ciconia ciconia 5-6 1.000 4.000 Υ Π 22 22 30 Plegadis falcinellus 6 530 Υ 1 1 31 Platalea leucorodia 34 120 Υ 2 2 3 32 Phoenicopterus ruber 410 2.900 660 Υ 58 33 Cygnus olor 860 450 2.600 Υ 1 37 Anser albifrons 620 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 5300 / 250 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο (delimitation criterion) Κριτήριο (delimitation criterion) 11.000 Υ 33 38 Anser erythropus 15 ind 110 1 Υ 1 39 Anser anser 1.200 250/ 850 3.900 Υ 1 41 Branta ruficollis regular presence 880 23 Υ 23 42 Tadorna ferruginea 1 200 2 Υ 1 1 2 43 Tadorna tadorna 420 750 1.800 Υ 1 44 Anas penelope 3.000 3.000 17.000 Υ 500 45 Anas strepera 600 1.100 900 Υ 1 46 Anas crecca 9.200 10.600 7.300 Υ 47 Anas platyrhynchos 33.000 20.000 37.000 Υ 1 48 Anas acuta 3.200 10.000 1.200 Υ 49 Anas querquedula 3.900 20.000 Υ 0 51 Anas clypeata 1.700 4.500 2.000 Υ 53 Netta rufina 270 320 840 Υ 0 54 Aythya ferina 2.100 10.000 7.900 Υ 0 55 Aythya nyroca 20/60 ind 9 530 2 Υ 1 1 56 Aythya fuligula 7.300 7.000 12.000 Υ 57 Aythya marila 1.800 1.500 1.200 Υ 1 61 Melanitta fusca 850 10.000 / 1.400 Υ 25

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 15 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο (delimitation criterion) Κριτήριο (delimitation criterion) 62 Bucephala clangula 4.900 750 3.100 Υ 63 Mergelus albellus 13 350 110 Υ 1 64 Mergus serrator 590 500 890 Υ 3 65 Mergus merganser 470 1 1.500 Υ 1 66 Oxyura leucocephala regular presence 3 75 7 Υ 3 67 Pernis apivorus non br 1.100 Α 10 69 Milvus migrans 300 Α 1 1 71 Haliaeetus albicilla 15 35 Α 1 1 72 Gypaetus barbatus 1 Α 1 1 73 Neophron percnopterus regular presence 16 Α 1 1 74 Gyps fulvus 180 Α 2 2 75 Aegypius monachus 5/15 ind 14 Α 1 1 76 Circaetus gallicus 54 Α 3 3 77 Circus aeruginosus 290 Α 1 1 78 Circus cyaneus 110 Α 79 Circus macrourus 15 ind Α 80 Circus pygargus 94 Α 1 1 83 Accipiter brevipes non br 10 Α 10 84 Buteo buteo 2-3 3-5 7.100 Α 30 85 Buteo rufinus 2 Α 2 2 87 Aquila pomarina 70 Α 1 1 88 Aquila clanga 6 ind 1 Α 89 Aquila nipalensis 50 Α ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 90 Aquila heliaca 2/ 6 ind 1 Α 0 0 91 Aquila chrysaetos 41 Α 1 1 92 Hieraaetus pennatus 27 Α 1 1 93 Hieraaetus fasciatus 9 Α 1 1 94 Pandion haliaetus 53 Α 95 Falco naumanni 20-30 20/60 ind 180 Α 26 26 97 Falco vespertinus 30 ind 9 Α 98 Falco columbarius 76 Α 1 100 Falco eleonorae 140 Α 124 124 101 Falco biarmicus 1 Α 1 1 102 Falco cherrug regular presence Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) 2 Α 103 Falco peregrinus 74 Α 2 2 105 Bonasa bonasia 4.700 1 1 107 Tetrao urogallus 3.000 2 2 109 Alectoris graeca 200 70 70 113 Coturnix coturnix 28.000 20 116 Porzana porzana 84 10.000 Υ 0 0 117 Porzana parva 170 10.000 Υ 1 1 119 Crex crex 20/60 ind 1.100 Υ 122 Fulica atra 13.000 20.000 25.000 Υ 20 127 Otis tarda 30 ind 25.000 ind 1 128 Haematopus ostralegus 3.000 10.200 8.400 Υ 1 129 Himantopus himantopus Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) 200 340 Υ 10 10 130 Recurvirostra avosetta 300 470 410 Υ 3 3 20 131 Burhinus oedicnemus 390 380 Υ 7 7 Κριτήριο (delimitation criterion) Κριτήριο (delimitation criterion) 27

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 133 Glareola pratincola 55 240 Υ 6 6 135 Charadrius dubius 1.100 2.400 Υ 30 136 Charadrius hiaticula 1.200 730 620 Υ 1 137 Charadrius alexandrinus 110 410 Υ 10 10 17 138 Charadrius leschenaultii 10 Υ 142 Pluvialis apricaria 1.300 8.000 8.200 Υ 5 143 Pluvialis squatarola 21 2.500 1.200 Υ 5 144 Hoplopterus spinosus 1 1.000 Υ 1 1 147 Vanellus vanellus 17.000 20.000 28.000 Υ 1 148 Calidris canutus 150 3.400 4.700 Υ 1 149 Calidris alba 250 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 1400 / 1.200 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) 470 Υ 150 Calidris minuta 460 2.000 91 Υ 8 151 Calidris temminckii 850 600 1 Υ 154 Calidris ferruginea 7.400 1 Υ 156 Calidris alpina 3.000 13.300 13.000 Υ 157 Limicola falcinellus 92 630 Υ 158 Philomachus pugnax 510 Υ 1 159 Lymnocryptes minimus 180 120 Υ 1 160 Gallinago gallinago 9.300 20.000 3.100 Υ 163 Scolopax rusticola 18.000 20.000 4.900 Υ 0 164 Limosa limosa 30 ind 990 1.300 640 Υ 165 Limosa lapponica 1 1.200 1.200 Υ 1 166 Numenius phaeopus 1.600 2.300 Υ 167 Numenius tenuirostris regular presence 1 Υ Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο (delimitation criterion) Κριτήριο (delimitation criterion) 28

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 168 Numenius arquata 2.200 42.000 4.200 Υ 169 Tringa erythropus 190 1.000 14 Υ 1 170 Tringa totanus 2.800 3.400 1.800 Υ 4 171 Tringa stagnatilis 120 370 Υ 172 Tringa nebularia 750 3.100 26 Υ 1 174 Tringa ochropus 3.300 14.500 37 Υ 5 175 Tringa glareola 2.500 20.000 Υ 177 Actitis hypoleucos 7.200 16 Υ 1 179 Arenaria interpres 340 1.000 800 Υ 1 187 Larus melanocephalus 75 8.400 Υ 7 7 10 189 Larus minutus 120 1.000 Υ 1 190 Larus ridibundus 23.000 15.000 32.000 Υ 191 Larus genei 55 1.800 Υ 1 1 17 192 Larus audouinii 20/60 ind 180 580 Υ 7 7 2 193 Larus canus 5.900 10.000 9.100 Υ 194 Larus fuscus 3.000 1.900 1.300 Υ 1 200 Gelochelidon nilotica 38 270 Υ 2 2 201 Sterna caspia 15 65 Υ 203 Sterna sadvicensis 550 590 Υ 1 1 10 204 Sterna hirundo 2.360 1.900 Υ 13 13 207 Sterna albifrons 170 960 Υ 15 15 208 Chlidonias hybridus 79 1.000 Υ 1 1 209 Chlidonias niger 130 4.000 Υ 1 1 210 Chlidonias leucopterus 740 20.000 Υ 214 Columba oenas 4.800 10 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο (delimitation criterion) Κριτήριο (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 29

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Res (p) Br (p) Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 215 Columba palumbus 90.000 50 217 Streptopelia turtur 35.000 100 220 Clamator glandarius 580 1 223 Otus scops 2.100 50 224 Bubo bubo 91 2 2 229 Asio flammeus 52 0 0 231 Caprimulgus europaeus 1.900 100 100 232 Apus apus 10-15 69.000 500 234 Apus melba 1.400 10 237 Alcedo atthis 390 5 5 240 Merops apiaster 17-22 4.800 20 241 Coracias garrulus 2-3 10 48 2 2 243 Jynx torquilla 5.800 1 244 Picus canus 350 1 1 246 Dryocopus martius 1.300 10 10 248 Dendrocopos syriacus 300 100 100 249 Dendrocopos medius 780 100 100 250 Dendrocopos leucotos 77 5 5 252 Picoides tridactylus 260 1 1 254 258 Melanocorypha calandra Calandrella brachydactyla Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) 10.000 Σ 30 30 Κριτήριο (delimitation criterion) 22.000 Σ 200 200 260 Lullula arborea 8.600 Σ 50 50 261 Alauda arvensis 400.000 Σ 20 263 Riparia riparia 250-300 54.000 Σ 100 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) 30

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Res (p) Br (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 265 Hirundo rustica p 160.000 Σ 500 267 Delichon urbica p 99.000 Σ 500 269 Anthus campestris 46.000 Σ 50 50 274 Motacilla flava 79.000 Σ 100 290 Phoenicurus phoenicurus Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο (delimitation criterion) 68.000 Σ 20 294 Oenanthe isabellina 21.000 Σ 1 297 Oenanthe hispanica 14.000 Σ 500 302 Monticola saxatilis 1.000 Σ 100 305 Turdus torquatus 3.100 Σ 1 317 Acrocephalus melanopogon 130 Σ 1 1 324 Hippolais pallida p 33.000 Σ 500 326 Hippolais olivetorum 30 Σ 11 30 334 Sylvia rueppelli 30 Σ 30 30 335 Sylvia hortensis 1.700 Σ 50 336 Sylvia nisoria 820 Σ 1 1 351 Muscicapa striata 140.000 Σ 100 352 Ficedula parva 1.200 Σ 1 1 353 Ficedula semitorquata 20 10 Σ 10 10 354 Ficedula albicollis 1.500 Σ 365 Sitta krueperi 20 1 Σ 5 5 372 Oriolus oriolus 34.000 Σ 200 374 Lanius collurio 15.000 Σ 100 100 375 Lanius minor 3-5 65 Σ 20 20 376 Lanius excubitor 2.500 Σ 377 Lanius senator 4.800 Σ 100 Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) 31

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Wi n Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 378 Lanius nubicus 45 Σ 5 5 383 Pyrrhocorax pyrrhocorax Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) 150 Σ 11 11 392 Passer hispaniolensis 28.000 Σ 2.000 414 Emberiza cineracea 10/30 ind 1 Σ 1 1 415 Emberiza hortulana 4.300 Σ 200 200 416 Emberiza caesia 130 Σ 50 50 421 Emberiza melanocephala Κριτήριο (delimitation criterion) 28.000 Σ 300 Κριτήριο (delimitation criterion) Υπόμνημα (Explanations): Ειδικότερες επεξηγήσεις σχετικά με τα πληθυσμιακά όρια και τα κριτήρια που αναφέρονται στον πίνακα, υπάρχουν στις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). AA Πιν.Ι: Αύξων αριθμός του Πίνακα Ι. «Κατάλογος των ειδών που απαντούν στην Ελλάδα, καθεστώς παρουσίας τους και κατηγοριοποίηση με βάση την Οδηγία των πτηνών», σύμφωνα με τις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). Επιστημονική ονομασία (Scientific name): Με έντονα στοιχεία (Bold) φαίνονται τα είδη που χρησιμοποιούνται για το χαρακτηρισμό ΖΕΠ ενώ με κανονικά στοιχεία φαίνονται τα είδη (Selection species are indicated in bold Delimitation species are indicated in normal). Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης: Όπως αναφέρονται στο Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων (βλέπε European Commission 1995 Standard Data Form) Res: βρίσκεται στον τόπο καθ όλη τη διάρκεια του έτους Br: χρησιμοποιεί τον τόπο για να φωλιάζει και να ανατρέφει τους νεοσσούς Win: το είδος χρησιμοποιεί τον τόπο κατά τη διάρκεια του χειμώνα Stage: τόπος που χρησιμοποιείται στη μετανάστευση ή για την πτερόρροια εκτός των περιοχών αναπαραγωγής Κριτήριο 4: Υ: είδος που περιλαμβάνεται στα μεταναστευτικά υδρόβια είδη (migratory water birds) Θ: είδος που περιλαμβάνεται στα αποδημητικά θαλασσοπούλια (migratory sea birds) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 32

Κριτήριο 5: Π: Πελαργοί (Ciconiidae), Α: Aρπακτικά (Accipitridae), Γ: Γερανοί (Gruidae), Σ: Στρουθιόμορφα (Passeriformes) Κατά τον υπολογισμό του πληθυσμού λαμβάνονται υπόψη όλα τα είδη των μεταναστευτικών στρουθιόμορφων. Τα σκιασμένα κελιά δείχνουν το κριτήριο που πληροί κάθε είδος (Highlighted cells indicate the criteria fulfilled by a single species). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 33