Fakulteti I studimeve Profesionale Departamenti I Mjekësis Master profesional Infermieristik kirurgjikale Tema; HEMORRAGJIA E BRËNDËSHME GASTROINTESTINALE,DIAGNOSTIFIKIMI,TRAJTIMI DHE KUJDESI INFERMIEROR PUNOI: Ma.studenti ANA XHAKOLLARI PEDAGOGU KUJDESTAR: M.Ph,M.Sc INDRIT BIMI DURRËS 2014 ANA XHAKOLLARI Page 1
Hyrje. Hemorragjia në traktin tretës është ndër çrregullimet më të zakonshme gastrointestinal më manifestime klinike të ndryshme. Hemorragjia GI është një shenjë sëmundje dhe jo sëmundja vetë. Hemorragjia ndodh nga një sërë faktorësh disa prej të cilëve janë kërcënues për jetën. Shumë arsye të hemorragjisë janë të kurueshme dhe të kontrollueshme si për shëmbull ulcerat apo hemorroidet. Shkaku i hemorragjisë mund të mos jetë serioz por lokalizimi i burimit të saj është i rëndësishëm. Trakti tretës përfshin: ezofagun, stomakun, zorrën e hollë, zorrën e trashë, rectumin dhe anusin. Hemorragjia mund të ndodh në një prej këtyre pjesëve, nga zona të vogla siç janë ulcerat e stomakut ose nga hapësira të mëdha siç është inflamacioni i mukozës së kolonit(zorrës së trashë). Ndonjëherë hemorragjia ndodh pa u vënë re nga personat. Kjo lloj hemorragjie quhet okulte ose e fshehur. Fatmirësisht një analize e thjesht feçe gjak okult mund ta vërtetoj praninë e saj. ANA XHAKOLLARI Page 2
Përmbajtja 1.hyrja fq.2 2.kapitulli1 Të dhëna anatomike për traktin gastrointestinal. fq 5 3 Përkufizime fq.7 4.Klasifikimi i hemorragjive të traktit digjestiv fq.7 5.Epidemiologjia 6.Shkaktarete hemorragjis ne traktin digjestiv (tretës) 7.Hemoragjia e sipërme gastrointestinal. 8.Hemorragjia e traktit të poshtëm gastrointestinal. 9.Faktorët e rriskut të hemorragjis gastrointestinal. 10.Cilat janë ndërlikimet e mundshme të gjakderdhje gastrointestinale? fq.8 fq.9 Fq.11 Fq.15 Fq.19 fq.19 11.Cilat janë shenjat e gjakderdhje në traktin e tretjes? 12.Kujdesi infermieror në hemorragjine gastroinestinale 13.Ndërhyrjet infermierore. 14.Si diagnostikohet hemorragjia në traktin tretës 15.Testet diagnostike f.q22 Fq.25 fq.27 fq.28 16.Diagnoza infermierore. 17.Si trajtohet hemorragjie e traktit tretës 18.Vlersimi I rezultateve në lidhje me nderhyrjet. 19.Kapitulli.2Qellimi I punimit,material dhe metodika 20.Kapitulli.3Rezultatet.diskutime 21.Kapitull.4.Konkluzione Fq.29 fq.30 Fq.33 fq.34. fq.35 fq.42 ANA XHAKOLLARI Page 3
Fig.1trakti gastrointestinal Fig.2 anatomia e traktit GI Fig.3 ilustrimi I shkaktareve te hemorragjis GI Fig.4divertikuliti Fig.5endoskopia Tab.1 Loji i hemorragjia sipas vendodhjes dh arsyet e mundeshme Tab.2 shkaqet e zakonshme te hemoragjise se sipërme GI Tab.3 Shkaqet specifike të hemorragjisë së traktit të poshtëm digjestiv Tab.4Shoku hipovolemik Tab.5 Gjakderdhjet nga TGI në spitalin Vlore gjatë vitit 2007 Tab.6 Paraqitja tabelare e gjakderdhjeve sipas grupmoshave Graf.1raporti I shtrimeve me hemorragji GI Graf.2raporti mashkull/femer me hemorragji GI Graf.3 është paraqitur etiologjia e gjakderdhjes gastrointestinal sipas shkaktareve Graf.4 përqindja e etiologjis se gjakderdhjes Graf.5 është paraqitur forma klinike e paraqitjes e gjakderdhjes gastroitestinale Graf.6trajtimi I hemorragjis GI Graf.7dhenia e gjakut Fq.5. Fq.6 Fq.12 Fq.15 Fq.33 Fq.10 Fq.11 Fq.15 Fq.31 Fq.36 Fq.37 Fq.35 Fq.37 Fq.30 Fq.39 Fq.40 Fq.40 Fq.41 ANA XHAKOLLARI Page 4
Kapitulli.1. Të dhëna anatomike për traktin gastrointestinal. Që të kuptojmë më mirë origjinën e hemoragjisë gastrointestinal po japim disa të dhëna të përgjithshme mbi traktin gastrointestinal. Trakti gastrointestinal fillon më hapsirën e gojës dhe vazhdon me gypin tretës. Gypi tretës është pjesë e aparatit tretës,në formën e një tubi muskulor.pas hapsirës së gojës vazhdon me faringun,ezofagun,stomakun,zorrën e hollë,zorrën e trash dhe e përfunson në anus. Fig.1 Trakti gastrointestinal fillon në gojë, e cila çon në ezofag, stomak, zorrën e holl,zorrën e trashë,rektumit dhe anusit. ANA XHAKOLLARI Page 5
Trakti i tretjes është i ndarë në dy seksione. Traktin e sipërm të tretjes përfshin: Ezofag-tub muskulor që transporton ushqimin nga fyti në stomak Stomak Pjesa e sipërme e zorrëve të holla Trakti i poshtëm i tretjes përfshin: Pjesë më të ulët të zorrëve të holla Zorrë e trashë Anus Bashkëshoqerues më hapsirën e gojës dhe gypin tretës janë edhe gjëndrrat aksesore të këtij sistemi ku përfshihen gjendërrat e pështymës,mëlcia,pankreasi dhe fshikëza e tëmthit.këto gjendërra vendosen jashtë hapsirës së gojës dhe mureve të gypit tretës por produktet e tyre i derdhin në lumenin e gypit tretës.shfaqjet klinike të hemoragjise gastrointestinal varen nga shtrirja dhe nga shkalla e hemoragjis si dhe nga prania e sëmundjeve shoqëruese. fig.2 anatomia e traktit GI ANA XHAKOLLARI Page 6
Përkufizime Quhen hemoragji digjestive të gjitha humbjet e gjakut që vihen re në çdo llojë niveli të tubit tretës ose nga gjendërrat aksesore(mëlci,pankreas) Klasifikimi i hemorragjive të traktit digjestiv bazohet në; 1.aspektin e humbjes së gjakut dhe rrugës së shpërhapjes 2.vendndodhjes. 3.pamjes së gjakut. 1.Sipas vendodhjes: a.hemoragjia e sipërme gastrointestinal (origjina në siper lidhjes Treitz )eshte ajo që fillon nga pjesa proksimale e ligamentit tretës nga ezofagu,stomaku dhe duodeni. b.hemoragjia e poshtëme gastrointestinal (kanë origjinën në pikën e Treitz )është me origjinë nga zorra e hollë,zorra e trashë dhe anusi 2.sipas pamjes së gjakut Rruget orale (hematemeza), vjellje e materialit hemorragjik që vjen nga gjakosja e pjesëve të sipërme të aparatit tretës (në pikën e Treitz ose ndryshe në funksioni duodeno-jejunal) me ngjyrë të kuqe nëse hemorragjia ka qënë e shpejtë dhe masive, dhe me ngjyrë kafe n.q.s procesi ka qenë i ngadaltë dhe materiali hemorragjik i është nënshtruar përpunimit nga lëngu gastritik. Rrugët anale (melena), shpërhaja, dalja e feçes më ngjyrë të zezë nga transformimi i pigmenteve tematike nga sekrecionet digjestive dhe bakteriale të florës të zorrëve. është përgjithsisht një gjakosje diskrete (>80ml) në fillim të valvolës ileo (cekale) qorre. Mund të shprehet dhe me hemorragji të origjinës distal. Kusht i nevojshëm që të manifestohet melena është, në çdo rastë gjendja e gjakut në brendësi të kanalit tretës për një kohë të mjaftueshme për të ndodhur transformimi tretës i pigmenteve hematike. Hematokezia është kalimi I gjakut të freskët në rektum zakonisht për shkak të gjakderdhjes nga koloni.nganjëherë mund të vije nga hemoragjia profuze e sipërme gastrointestinal ose gjakderdhje të zorrës së hollë. Gjaku okult: shprehje e gjakosjes modeste kronike në feçe e zbuluar kjo në analizat laboratorike. Enterorragia: shperhapja e gjakut të kuq i freskët përgjithësisht nga dëmtimi i zorrëve (në pikën e lidhjes Treitz) por më shumë kolike, kur vendndodhja e dëmtimit është zona ano-rektale atëherë flitet për proktoragji. Në shume raste mund të jetë shprehje e gjakosjes masive dhe kjo çon në një rritje shumë të shpejtë të tranzitit nëzorrën me aktivitet peristaltik të shtuar duke shmangur funksionin e tretjes. ANA XHAKOLLARI Page 7
Epidemiologjia Ka raste të hemoragjive gastrointestinal që nuk janë pasqyruar kurrë në lieratrën mjeksore.padyshim ka raste kur individët kanë hemorroide të jashtme ose një episode të vetëm të hematemezës që nuk kërkojnë kurr kujdes mjeksor.është vënë re se gjakderdhja intestinale ndodh më shpesh në traktin e sipërm intestinal(ezofag,stomak dhe pjesën proksimale të duodenit)që zënë 85-90% të rasteve. Trakti i poshtëm gastrointestinal që përbehet nga zorra e trash,rektumi dhe anusi zënë 10-15% te rasteve. Incidenca e hemoragjis së sipërme gastrointestinal varion nga 50-170 rasteper 100.000 banore në vite.në përghithësi incidenca e hemoragjis gastrointestinal rritet me moshën zakonishtë mbi 60 vjev dhe për gjinin mashkullore. Vdekshmëria nga gjakderdhjen GI është e lidhur drejtpërdrejt me moshën dhe sëmundjet bashkëshoqeruese të gjakderdhjes. Disa studime raportojnë se vetm një e treta e vdekshmëris nga hemoragjia GI lidhet drejtpërdrejt me gjakderdhjen ndërsa dy të tretat e pacientëve mendohet që të vdesin nga shkaqe të tjera.shkaqe të tjera perfshijne sëmundjet malinje,ciroza dhe sëmundjet kronike të frymemarrjes që janë faktore me prognoze të keqe. Etiologjia Çfarë e shkakton hemorragjinë ne traktin digjestiv (tretës)? Acidi i stomakut mund të shkaktojë inflamacion i cili mund të çojë në hemorragji në pjesën e poshtme të ezofagut. Zakonisht kjo situate shoqërohet me djegie kraharori dhe quhet ezofagitis ose inflamacion i ezofagut. Në shumë raste muskujt ndërmjet fundit të ezofagut dhe fillimit të stomakut nuk realizojnë mbylljen plotësisht të sfinkterit i cili në këtë rast lejon kthimin e lëngjeve acide të stomakut në ezofag dhe si rrjedhoje ndodh inflamacioni.një tjetër shkak janë varicet (vena të fryra) në pjesën e poshtme të ezofagut të cilat mund të çahen dhe të shkaktojnë hemorragji të madhe. Cirroza e mëlçisë është shkaku më i zakonshëm që shkakton varicet. Hemorragjia ezofageale mund të ndodhë dhe nga disa të çara të mukozës së ezofagut të quajtura Mallory-weiss të cilat ndodhin për shkak të të vjellave të shpeshta, si rezultat i presionit të rritur të abdomenit(barkut) nga kolla, hernia hiatale apo shtatzënia. ANA XHAKOLLARI Page 8
Cilat janë shkaqet kryesore që shkaktojnë hemorragjinë digjestive? Ezofagu - Inflamacioni (ezofagiti) - Vena të zgjeruara (varice) - gërvishtje (Mallory-weiss sindrom) - Kanceri - Sëmundje të mëlçisë Stomaku - Ulcerat - Gastritet - Kanceri Zorra e hollë - Ulcerat duodenale - Inflamacioni (sindromi i zorrës së irrituar) - Kanceri Zorra e trashë dhe rektumi - hemorroidet - infeksioni - inflamacion (koliti ulçeroz) - Polipet kolorektale - Kanceri kolorektal - Sëmundja divertikulare ANA XHAKOLLARI Page 9
Si dallohet hemorragjia e traktit digjestiv? Shenjat e hemorragjisë të traktit digjestiv varen nga lokalizimi dhe ashpërsia e gjakderdhjes. Në qoftë se gjaku vjen nga zorra e trashë dhe rektumi, gjaku mund të jetë i pastër ose i përzier me feçe. Feçet mund të jenë të përziera me gjak të errët në qofte se hemorragjia vjen nga pjesa e sipërme e zorrës së trashë apo prej zorrëve të holla. Kur ka hemorragji në ezofag, stomak apo duoden, feçet zakonisht janë me ngjyre të zezë. Materialet e vjella mund të jenë me përmbajtje gjaku të pastër ose në ngjyrë kafe. Në qoftë se hemorragjia është e fshehte pacienti nuk mund ta dalloje ndryshimin e ngjyrës së feçeve. Tab.1. Loji i hemorragjia sipas vendodhjes dh arsyet e mundeshme. Vendi Lloji i gjakderdhje Arsye e mundshme (s) Ezofag Të vjella të kuqe të ndritshme (të gjakut) Ulçera, varices sëmundje të mëlçisë,kafe ose feçe te zeza. Stomak Të vjella të kuqe të ndritshme (të gjakut) Ulçera, gastrit, variçe,kafe ose feçe te zeza Zorrë e holl Kuqe të ndritshme / gjakderdhje ngjyrë Ulçera, tumor gështenjë Zorrë e trash(kolon) Gjak në fece Kanceri i zorrës së trashë, polipet, kolit, divertikujt Rektum Gjakderdhje të ndritshme të kuqe Hemorroide, divertikujt,tumor ANA XHAKOLLARI Page 10
Hemoragjia e sipërme gastrointestinal. Hemoragjia e sipërme gastrointestinal i referohet gjakdedhjes në traktin e sipërm gastrointestinal. Hemoragji te sipërme e ka origjinen ne maje sipër ligamentit Treitz (supramesocolike). Shkaqe të hemoragjise digjestive janë të shumta dhe ndahen në shkaqe që lidhen më hemoragjine variçeale dhe gjakderdhje që lidhen me hipertensionin portal. Shkeqet jo variçeale përbëjn rreth 80% të rasteve ku futen ulçera peptike,gervishtjet(mallori Eeiss tears) gastritis ose duodeniti,ezofagiti,keqformimet arterio-venoze,tumoret.ne 20% te rasteve pjesa më e madhe e të cilave kanceroze,hipertension portal munde te cojnë në zhvillimin e variçeve ezofageale,variçeve të izoluara gastrike dhe gastropatit hipertensive portale,njëra nga të cilat mundë të jetë burim I hemoragjise GI. HEMORRAGJIA VARIÇEALE HEMORAGJI NGA HYPERTENSION PORTAL Ulçera peptike Variçet gastroezofageale Gërrvishtjet Mallory eeiss Gastropatit hipertensive portale Gastritis ose duodeniti Variçet gastrike ezofagiti Keqformimet arteriovenoze tumoret Tab.2 shkaqet e zakonshme te hemoragjise se sipërme GI ULÇERA PEPTIKE Zbulimi I rolit të helikobakter pilorit në zhvillinin e ulçers peptike ka të bëj që të lëkunden shumë supozimet mbi faktorët që shkaktojnë ulçer e cila paraqet shkakun më të shpeshtë të hemoragjis së sipërme gastrikeduke zënë 40% të gjitha rasteve.duhan pirja është një faktor rrisku i pavarur për hemoragjit digjestive nga ulçera peptike..një studim i fundit ka treguar një lidhje mes duhanpirjes dhe infeksionit nga helikobakter pilori.rreth 10-15% të pacienteve me ulcer zhvillojnë hemoragji gjatë dekursit të sëmundjes së tyre.hemoragjia është shkaku më I shpeshtë për ndërhyrje kirurgjikale dhe shkaku kryesor i vdekjeve. Gjakderdhja zhvillohet si pasojë e grryerjes së siperfaqes mukozale nga acidi peptik.megjithëse humbja kronike e gjakut është e zakonshme në çdo lloj ulçër,hemoragjia e rëndesishme ndodh kur ka përfshirje të një arterie ose të submukosës ose me penetrim të ulçrës në një enë gjaku me të madhe.gjakderdhje më e madhe ndodh kur ulçera penetron në degët e arteries gastroduodenale apo në arterien e majtë të stomakut. ANA XHAKOLLARI Page 11
Gërvishtjet e Mallory Ëeiss Hemoragjia ezofageale mund të ndodh dhe nga disa të çara të mukozës së ezofagut të quajtur Mallory-Weiss të cilat ndodhin për shkak të të viellave të shpeshta si pasoje e një presioni të rritur të abdomenit nga kola,hernia hiatale apo shtatëzania.gërvishtjet Mallory-weiss përbejne 5-10 % të rasteve të hemorragjise së sipërme gastrointestinal. Gastritis eroziv Gastritis eroziv karakterizohet nga erozionet e shumta siperfaqesore në të gjithë stomakun dhe në disa raste ka edhe hemoragji.mendohet që rezulton nga kombinimi I acidit dhe demtimeve nga pepsin në kontekstin e ishemis nga gjendja e hipoperfuzionit. fig.3 ilustrimi I shkaktareve te hemorragjis GI ANA XHAKOLLARI Page 12
Ezofagiti Ezofagu rralle herë është burim I rëndesishëm I hemoragjis.më së shpeshti ndodh për shkak të ezofagitit.acidi I stomakut mund të shkaktoj inflamacion I cili mund të çojë në hemorragji në pjesën e poshtëme të zofagut.zakonisht kjo situatë shoqerohet më djegie kraharori dhe quhët ezofagitis ose inflamacion i ezofagut.në shumë raste muskujt ndërmjet fundit të ezofagut dhe fillimit të stomakut nuk realizojnë ë ndodh inflamacioni.ulçeracioni mund të shoqëroj këtë proçes por ulçeracioni mukozal sipërfaqesor në përgjithësi nuk jep hemorragji akute por paraqitet në formë anemie.një shumëllojshmëri agjentësh infektiv mund të shkaktojnë ezofagit veçanërisht kur kemi komprimim të imunitetit.kur kemi infeksion,hemorragjia mund të jetë masive.shkaqe të tjera të hemorragjisë esofageale përfshijne medikamentet,sëmundjen crohn dhe rrezatimet. Keqformimet arterio-venoze Keqformime vaskulare janë gjetura kryesisht në kurvaturën e vogët të stomakut në 6 cm të vendbashkimit gastrezofageal,megjithëse ato mundë të ndodhin kudo në traktin GI.Ato paraqesin rupturë jashëtzakonisht të madhe të enëve të gjakut në submukozën gastrike.erozioni i mukozës gastrike duke u mbivendosur këtyre enëve të gjakut çon në hemorragji.difekti mukozal është zakonishte i vogel 2-5mm dhe mundë të jetë I vështire për tu identifikuar.duke pasur parasysh përmasat e mëdha të arteries themelore Hemorragjia nga lezionet Dieulafoy mund të jetë masive. Dilatacioni vaskular anteral i stomakut. Dirtikulacioni vaskular i stomakut i njohur ndryshe si stomaku shalqi është një gjëndje mjekesore në të cilën enët e gjakut në stomak zgjerohen dhe paraqesin mundësine e gjakderdhjes së brendëshme.enët e gjakut krijojnë vija të kuqe Brenda tyre dhe në stomak duke i dhenë pamjen e një shalqiri.hemoragjit e rënda akute janë të rralla në këtë sindrome dhe në shumicën e pacientëve që paraqiten më anemi nga mungesa e hekurit si pasojë e humbjes okulte të gjakut. ANA XHAKOLLARI Page 13
Sëmundjet malinje. Sëmundjet malinje në traktin e sipërm digjestiv zakonisht lidhen me anemitë kronike ose paraqiten në forme melene më shumë se me episode hemorragjie.disa herë sëmundjet malinje paraqiten si lezione ulçerative që rrjedhin gjak vazhdimishtëkjo është ndoshta më shumë karakteristike në tumoret stromale gastrointestinale por mund të ndodhin edhe në lezione të tjera duke përfshire limfomat dhe leomiomat. Hemobolia. Hemobolia është përcaktuar si hemorragji në traktin biliar.ajo shpesh është një diagnose e vështire për tu vendosur.hemobolia është e lidhur me traumat aksidentale ose jatrogenike,gurët e temethit,përdorimi i instrumentave të ndryshëm dhe neoplazit hepatike. Pseudohematobilia. Pseudohematobilia është gjakrrjedhja nga duktusi pankreatik dhe një tjetër shkak i rrale i hemorragjis së sipërme digjestive.ajo shkaktohet nga grryerja e pseudocisteve pankreatike në arterien splenike.shfaqet me dhimbje abdominal dhe hematokezi. Hemorragjia jatrogenike. Hemorragjia e sipërme gastrointestinale mundë të shfaqet edhe pas procedurave terapeutike apo diagnostikuese.si u përmend dhe më sipër se hemobilia mund te ketë natyrë jatrogenike veçanerishte pas proçedurave trans-hepatike perkutane.një tjetër shkak i zakonshëm i hemorragjis jatrogenike është sfinkterektomia endoskopike.kjo mund të ndodhe në me shumë se 2% të rasteve. Hemorragjia e sipërme GI munde të ndodhe edhe në pacient që kanë bërë ndërhyrje kirurgjikale në traktin e sipërm gastrointestinal. Hemorragjia e lidhur me hipertensionin portal. Hemorragjia e sipërme gastrointestinal është një komplikacion serioz i hipertensionit portal,më shpesh në rastin e cirozës hepatike.hemorragjia e lidhur me hipertensionin më së shpeshti është si rrezultat I variçeve ezofageale.variçet ezofageale janë zgjerim jo normal i venave në pjesën e poshtme të ezofagut.variçet e ezofagut ndodhin më shpesh tek personat që kanë semundje serioze të melçise.ato zhvillohen kur qarkullimi normal i gjakut në melçi ngadalsohet.në këtë moment gjaku kthehet mbrapsht në enët e vogla të afërat,siç janë ato të ezofagut duke shkaktuar hemorragji kërcenuese për jetën.megjithëse janë më të zakonshme në ezofag ato gjithashtu mund të zhvillohen në stomak dhe në pleksusin hemorroidal të rektumit. ANA XHAKOLLARI Page 14
Hemorragjia e traktit të poshtëm gastrointestinal. Hemorragjia e traktit të poshtëm gastrointestinal ndodhin më rralle në krahesim me hemorragjin në traktin e sipërm gastrointestinal.origjina me e shpeshtë e hemorragjise se traktit të poshtëm digjestiv është koloni.hemorragjia nga zorra e holle zë një numër të vogël rastesh.në përgjithesi incidence e hemorragjis së traktit rritet me moshen si dhe etiologjia është shpesh e lidhur me moshën.lezionet vaskulare dhe sëmundjet divertikulare prekin të gjitha grup moshat por ka incidenc më shumë tek pacientët në moshë të mesme dhe të moshuarit.paraqitja klinike e hemorragjisë ndryshon në varesi të origjinës së gjakderdhjes. Tab.3.Shkaqet specifike të hemorragjisë së traktit të poshtëm digjestiv Hemorragjia nga koloni Sëmundja divertikulare Ishemia Sëmundjet anorektale neoplazit Koliti infektiv angiodiplazia Post polip ektomia Koliti nga radiacioni Sëmundjet inflamatore e zorres Sëmundjet divertikulare. Hemorragjia nga zorra e holl Angiodisplazia Semundja crohn Radiacioni Divertikuli meckel neoplazit Fistulat aortoenterike Sëmundja divertikulare është e njohur si etiologjia më e zakonshme e gjakderdheve masive te traktit të poshtëm GI.Ajo ndodh si rezultat i erozionit të murit të një divertikuli pranë një ene gjaku.sëmundjet divertikulare është shkaku me i zakonshem i hemorragjis GI të traktit të poshtëm digjestiv.mendohet që një e treat e hemorragjisë gastrointestinal në të moshuarit shkaktohet nga sëmundje divertikulare. fig.5pamja e divertikulit ne endoskop. ANA XHAKOLLARI Page 15
Dëmtimet vaskulare. Dëmtimet vaskulare apo angioplazitë janë anomali të fituara. Ato përfshijne keqformimet arteriovenoze,agravimet vaskulare ose angiomat të cilat janë lezione që ndodhin tek të moshuarit.është shkaku më i zakonshem i hemorragjis së traktit të poshtëm gastrointestinal në individët e moshuar. Angiodiplazite bëhen shkak për hemorragji kronike të ngadalta dhe okulte. Neoplazite Hemorragjia e lidhur meneoplazite rektale pritet që të jetë e fshehtë.karcinoma përbene 2-9% të rasteve të hematokezis dhe janë shkaku më i shpeshtë i anemise nga mungesa e hekurit dhe burim i hemorragjis kronike.erozionet dhe ulçeracionet në sipërfaqen e tumorrit mund të rrjedhin gjak dhe gjakderdhja shpesh përcaktohet nga përdorimi i antiinflamatorët jo steroid.karcinoma në kolonin e majte,sidomos në pjesën sigmoide shfaqet me hemorragji që në fillim të dekursit të semundjes ndërsa karcinoma e kolonit të djathtë paraqitet me anemi nga mungesa e hekurit. Polipet e kolonit. Polipi është një formacion i ri pa bisht ose me këmbëza që e ka origjinën nga epiteli I mukozës.futet në grupin e tumoreve beninje.përbejnë 5-11% të burimit të hemorragjise akute të traktit të poshtëm digjestiv dhe 3-7% të rasteve të anemis nga mungesa e hekurit.zakonishte vetëm polipet më të medha se 1 cm japin hemorragji. Sëmundjet anorektale Shkaku më i shpeshtë i hemorragjis anorektale janë hemorroidet e brendëshme.fisurat anale,variçet rektale dhe neoplazit anale.në përgjithesi hemorragjia nga hemorroidet nuk është masive dhe shfaqet si gjak i kuq.fijet e gjakut duken të vendosura në sipërfaqen e materialeve fekale.ndonjëherë hemorragjia është e pasur dhe pa sekrecione.ka raste që i sëmuri bëhet anemik kur hemorragjia është e madhe dhe për një kohe relativishte të gjatë.rralle herë evidentohet një prolaps hemoroidal.fisurat anale janë çarje të mukozës anale në buzët e poshtëme të saj dhe shtrihen me tej në vijën anokutane.shkaktojnë hemorragji të dhimbshme.dhimbja shfaqet pas aktit të defekimit.hemorragjia nga variçet rektale mund të shihet në pacient më hipertension portal.variçet rektale kane një ngjë gri në të blu.hemorragjia zakonisht është e rënde. Koliti. Infeksioni i kolitit shkaktohet nga një numër sëmundjesh duke përfshire sëmundjen inflamatore të zorrëve,kolitin infektiv dhe proktitin nga radiacioni pas trajtimit të sëmundjeve pelvike malinje. ANA XHAKOLLARI Page 16
Sëmundjet inflamatore të zorrëve. Janë sëmundje inflamatore të tubit tretës me etiologji të panjohur.në kuadrin e sëmundjeve inflamatore koliti ulçeroz është ai që shkakton fenomene më të dëndura hemorragjie.këto fenomene janë zakonishtë të lehta deri dhe në të moderuara por asnjëherë të rënda,aq sa të shkaktojnë anemi ferricitare.sëmundja mundë të shfaqet në çdo moshë.patogjeneza ka të bejë më aktivizimin e qelizave imunitare nga një agjent i panjohur që nxit çlirimin e mediatoreve inflamatore.(mikroorganizma,përbërës ushqimor,bakterie etj) Koliti ulçeroz. Është inflamacion i mukozës së zorrës së trashë icili karakterizohet histologjikishte nga dëmtimi i epitelit të mukozës,inflamacioni dhe abcese të kripteve dhe ulçera në mukozën e rektumit dhe të zorrës.ulçerat e krijuara nga dëmtimi izorrës japin hemorragji.shfaqet më çrregullime intestinale,veçanerishtë me diarre e cila karakterizohet nga feçe me gjak e mukus.kur inflamacioni prek rektumin dhe pjesën e poshtëme të zorrës quhet proktit.kur prek komplet zorrën e trashe quhet pankolit.sëmundja ulçeroze ka më shumë gjasa për të paraqitur hemorragji gastrointestinal në krahesim me sëmundjen krohn. Sëmundja krohe Sëmundja krohen është sëmundje inflamatore kronike e zorrëve e munde të lokalizohet gjatë pjesës tretëse nga goja tek anusi dhe zonat më të prekura janë ileusi dhe zora e trashe.karakterizohet nga inflamacioni kronik i zorrës me ulçeracione dhe trashje të submukozës së zorrës.prek të gjitha shtresat e paretit të zorrëve me pjesmarrjen e mezenterit e të linfonadeve në zone. Koliti infektiv. Koliti infektiv shkaktohet nga E.coli,shigela,salonella,ampylobakteri dhe clostridium,shfaqet me diarre e gjak.rrallë hemorragjia mund të jetë problematike. ANA XHAKOLLARI Page 17
Proktiti Proktiti nga rrezatimi ndodhe me shpeshe kohët e fundit nga përdorimi i rrezatimit për të trajtuar kancerin rektal,kancerin e prostatës dhe sëmundjet malinje gjinekologjike.mund të shfaqet menjëhere ose shumë vite pas rrezatimit.karakterizohet nga hemorragji,zakonishte kronike,që ndonjëherë mund të shkaktoje anemi ferritive. Shkaqet specifike të hemorragjise nga zorra e holle Dëmtimet vaskulare Angiodisplazit janë shkaku më i zakonshëm i hemorragjis nga zorra e hollë duke zënë 40% të rasteve në pacientët e moshuar dhe 10% të rasteve në pacientët e rinjë.dilatacioni vaskular shfaqet më shumë në jejum ndjeku nga ileumi e me pas nga duedeni. Neoplazia. Tumorret e zorrës së hollë nuk janë shumë të zakonshme por mund të jenë burim hemorragjie të fshehtë ose të dukshme.hemorragjia zakonisht vjen nga erozioni i mukozës që i mbivendoset tumorit. Sëmundja crohn. Pacientët më sëmundjen krohn mund të paraqeten me hemorragji nga zorra e hollë.hemorragjia nuk është e rëndesishme dhe nuk është shenje e vetme. Divertikuli merkel. Divertikuli merkel është një divertikulum I vertët që perfshin të tre shtresat e murit të zorrës.kjoështë një mbetje kongenitale e duktusit omfalomesenterik që ndodh në 2 % te popullsise.gjakderdhja nga divertikuli merkel zakonishtë vjen nga një plage ulçerative që shkaktohet nga prodhimi I acidit në mukozën gastrike. Divertikula Ndryshe nga divertikuli merkel,divertikula e zorrës se holle janë divertikula të rreme që nuk përfshin te gjitha shtresat e zorrës. ANA XHAKOLLARI Page 18
Faktorët e rriskut të hemorragjis gastrointestinal. 1.përdorimi i alkolit 2.duhanpirja 3.përdorimi për një kohë të gjatë të kontraceptivëve 4.përdorimi i antikoagulantëve 5.përdorimi i antiinflamatorëve josteroid ose aspirinës 6.ulçera gastrike 7.kirurgjia vaskulare 8.ciroza hepatike 9. Historia e infeksioneve bakteriale, të tilla si Helikobakter pilori. Cilat janë ndërlikimet e mundshme të gjakderdhje gastrointestinale? Anemi Dehidratim Dhimbje gjoksi - në qoftë se ka edhe sëmundje të zemrës Përhapjen e kancerit. Përhapja e infeksionit Shok Vdekje Sepse gjakderdhje gastrointestinale mund të jetë për shkak të sëmundjeve të rënda, dështimi për të kërkuar trajtim mund të rezultojë në komplikacione të rënda dhe dëmtim të përhershëm. Pasi shkaku themelor është diagnostikuar, është e rëndësishme të ndjekni planin e trajtimit të kujdesit shëndetësor për të zvogëluar rrezikun e komplikimeve të mundshme. Cilat janë shenjat e gjakderdhje në traktin e tretjes? ANA XHAKOLLARI Page 19
Shenjat e gjakderdhje në traktin e sipërm të tretjes përfshijnë : gjak të kuqe të ndritshme në të vjellat të vjella që duket si llum kafeje feçe te zeza gjak të errët të përziera me feçe feçe përzier ose i mbuluar me gjak të kuqe të ndritshme Shenjat e gjakderdhje në traktin e poshtem digjestiv përfshijnë; feçe të zeza gjak të errët të përziera me feçe feçe përzier ose i mbuluar me gjak të kuqe të ndritshme Cilat janë shenjat e hemorragjisë akute? (gjakderdhje të rënda është quajtur gjakderdhje akute) - Dobësi e përgjithshme. - Vështirësi në frymëmarrje - Marramendje,te fiket - Dhimbje barku në formë krampesh. - zbehje,djersitje - Diare -Veshtrisi ne prodhimin e urines deri ne shok Shenjat e hemorragjisë kronike. - Pafuqi - Lodhje - Vështirësi në frymëmarrje - Plogështi - Ligështi -anemi ANA XHAKOLLARI Page 20
Një person me gjakderdhje akute mund të shkojë në shok, duke përjetuar një impuls të shpejtë, një rënie të presionit të gjakut, dhe vështirësi në prodhimin e urinës. Gjakderdhje të lehta që vazhdon për një kohë të gjatë ose fillon dhe ndalesa është quajtur gjakderdhje kronike. Humbja kronike e gjakut mund të çojë në anemi,ku hemoglobin dhe niveli i hekurit ka renë. Një person nuk mund të vëreni një sasi të vogël gjakderdhje në traktin digjestiv. Ky lloj i gjakderdhjes është quajtur gjakderdhje okulte. Teste të thjeshta mund të zbulojë gjak okult në stol. Si të dalloni gjakun në feçe dhe të vjella? - Gjak i pastër që mbulon feçet. - Gjak i errët i përziere me feçet. - Feçe të zeza - Gjak i pastër në të vjella. - Të vjella me përmbajtje gjaku në ngjyrë kafe. kur ndodh papritur hemorragjia massive,pacienti ndihet; 1.i dobët 2.ka marrjemendje 3.dobësi te përgjithshme 4.frymëmarrje të vështirsuar 5.krampe abdominale ose diarre 6.mund të ndodhi gjendje shoku në pules të shpejtuar 7.rënje të persionit të gjakur 8.vështirësi në urinim ANA XHAKOLLARI Page 21
Kur hemorragjia është e paket dhe ndodh për një periudhe të gjatë kohe, pacienti ka këto shenja; 1.fillon të ndihet garadualisht i lodhur 2.letargji 3.vështiresi në frymemarrje 4.zbehje prej anemis Anemia është një situate kur rruazat e gjakut e pasur me hekur dhe hemoglobin pakësohen. Kujdesi infermieror në hemorragjine gastroinestinale. Cili është qëllimi i asistencës infermierore? Qëllimi i asistences infermierore është sigurimi i një kujdesi të plotë gjithëperfshirës të natyrës teknike,educative,relative sipas gjendjes klinike dhe psikologjike në të cilën gjendet pacienti nëpermjet: 1.vleresimit infermieror 2.diagnozes infermierore 3.ndrehyrjet infermierore 4.vleresimi I arritjeve ANA XHAKOLLARI Page 22
Anamneza mjekesore Identifikimin e të dhënave të pacientit,informacionet biologjike.ekzaminimin subjektiv ose ankesat e pacientit. Natyra dhe kohëzgjatja e gjakderdhje, duke përfshirë ngjyrën dhe frekuencën. Simptomat si: ndryshime në funksionin e zorrës,ndryshime në ngjyrën e feçeve dhe konsistenca e tyre si dhe prania e dhimbjes, ndjeshmeria apo humbje peshe mund të ndihmoje doktorin në evidentimine dhe lokalizimin në cilin pjes të traktit është prezente hemorragjia. Historia e rëndësishme e kaluara, duke përfshirë edhe episodet e kaluara gjakderdhje, traumave, operacioneve të fundit të barkut, sëmundje të mëparshëm peptike Ulçera, historinë e sëmundjes inflamatore të zorrëve, historinë e terapisë rrezatuese,historia paraprak të mosfunksionimitte mire të organeve të mëdha (duke përfshirë kardiopulmonare, veshkave, dhe sëmundje të mëlçisë) medikamente aktuale e fundit(duke përfshirë NSAIDs, aspirina, dhe antikoagulantet), dhe alergjitë. Medikamentet qe rrisin rriskun per hemorragji GI jane;vafarina.aspirina,antiinflamatoret josteroid,kortikosteroidet dhe agjentet kimioterapeutik. Prania ose mungesa e dhimbje gjoksi, palpitations,dispnea në pushim apo simptoma postural. Dhimbja është simptoma më e shpeshtë në patologjit gastrointestinal.infermierja vlerson tipin e dhimbjes,lokalizimin,kohëzgjatjen kohën kur dhimbja bëhet e padurueshme.nëse ka faktor të tjerë qe e shkaktojne dhimbjen si p.sh;disa ushqime,kur defekon,nga çrregullimet në qarkullimin e gjakut.apo është një dhimbje që vjen direkt kur është në gjendje qetësie Termat që cilësoje hemorragjin si:hematemeza, melena apo hematokizia ndihmojnë në lokalizimin e hemorragjis.megjithate këto terma që përdoren për tju referuar hemorragjis janë disa herë të pa qarta dhe përdoren gabimishtë në praktikën e përditeshme. ANA XHAKOLLARI Page 23
Ekzaminimi fizik Ekzaminime fizike duhet të përfshijë: regjistrimi i menjëhershëm i shenjave. Kardiopulmonet,barkut dhe ekzaminim digital zorrës së trashë. A është pacienti në gjendje shoku?kjo është pyetja e parë të cilës duhet të përgjigjet një ekzaminues fizik.pacientët në gjendje shoku paraqiten me puls të dobët,gjymtyre të ftohta dhe të lagështa.duhet të monitorohen shenjat vitale dhe të shohim në se pacienti ka hipotension apo takikardi.hipotensioni është i lidhur me humbjet e vëllimit të gjakut me 40%.vlerësohet statusi mental për shenja të hipoperfuzionit cerebral.vleresohet ngjyra,ngrohtësia dhe lageshtia e lëkures.pasi është bërë një vlerësim për gjendjen e shokut përqëndrohemi drejt zbatimit të sëmundjeve të tjera. Një ekzaminim kardiopulmonar duhet të bëhet më vëmendje për të parë pranine e insufiçencës kardiake.në ekzaminimin e barkut vlerësojme fortësine,dhimbjen,pranin e ndonjë mase,shenjat e ascitit.vlerësohet lëkura për verdhëz apo sëmundje vaskulare. Në përgjithësi kur dyshohet për hemorragji GI të poshtme kryhet një ekzaminim ikujdesshem i zorrës së trashë me anaskopi për të identifikuar një burim të mundshëm të gjakderdhjes(hemorroideve,fisura,polipe) dhe për të konfirmuar për prezencën e gjakut okult.kur është e mundur feçet dhe të vjellat duhet të inspektohen për pranin,sasin dhe cilesin e gjakut të pranishëm.. ANA XHAKOLLARI Page 24
Ndërhyrjet infermierore. -Hapi I parë në ndërhyrjen infermierore është stabilizimi I rrugëve të frymemarrje,administrimi IV i lëngjeve ose të transfuzionit të gjakut. Ruajtja e ekuilibrit hidro-elektrolik nëpermjet likideve zëvendesuese për të rivendosur humbjet anormale të gjakut.likidet zëvendesuese intravenoze janë vija e parë e trajtimit për hipovolemine.trajtimi fillestar me këto likide mund të siguroj kontrollin e gjakderdhjes dhe të arrije të behet i mundur transfuzioni nëse ai është I nevojshëm.të gjitha likidet koloide janë likide zëvendesuese.solucionet koloide duhet të infuzohen në një volum të barabart me atë të gjakut deficitar. -hapi tjetër,bëhet monitorimi I vazhdueshëm I parametrave vital,presionit arterial,frekuencës kardiake,frekuencës respiratore. Dhe shenjave si:takikardi, takipne, oliguria, konfuzion ose lodhje, lëkurë të zbehtë, dhimbje koke, të ftohtë në duart dhe këmbët, disfagis. Dallimi I shenjave paraprake të shokut.klinika e pacientit me shok hemorragjik është e njejte me atë të shokut hipovolemik,zbehje e theksuar e lëkurës dhe konjuktivave,anësi të ftohta dhe që kanë pamjen si mermer,axhitim,polipne dhe djersitje të shumta.pulsi filiform dhe takikardik,tension arterial mund të jet normal por që mund të bjerë nga një moment në tjetrin,venat janë të zbrazura dhe vërehen oligoanuri.maja e PVC tregon rënien e saj,bile dhe deri në zero që është një shenje e hipovolemis së rënde.rënia e hematokritit është një shenjë shumë e rëndesishme e shokut hemorragjik.bëhet monitorimi i vazhdueshëm i ekzaminimeve laboratorike dhe administrimi i terapis. Gjendja ushqyese Ushqyerja parenterale totale përdoret në rastet e fistulave gastrointestinal dhe në gjendje të rënda. Në rastet kur vihet rë mos toleranc ndaj ushqimeve,kur pacienti ka të viella, të perziera,distension abdominal.në qoftë së pacienti i toleron ushqimet,atëher i jepet pak dhe shpesh për të mos rënduar punën e stomakut dhe për të stimuluar peristaltikën.bëhet peshimi çdo ditë I pacientit për të vlerësuar bilancin kalorik. Reduktimi I ankthit. Për të pasur një raport të stabilizuar ndaj një pacienti,duhet qetësi dhe një komunikim konfidencial.ti japesh kohe pacientit që të bejë pyetje dhe të përgjigjet për atë që ndien.duhet të dëgjosh me kujdes lidhur me atë qe ai ndjen dhe për ato që ai nuk mund ti thotë,por që i shkaktojnë ankth.disa prej pacientëve e kanë të nevojshme të dine deri në detaje atë që do ti ndodhi.ai kërkon të informohet mbi proçedure kirurgjikale,ekzaminimet dhe për këtë arsye është infermierja që duhet ti shpjegoj çdo gjë. ANA XHAKOLLARI Page 25
Informimi I pacentit është e nevojshme që pacienti të kuptoj proçesin e sëmundjes së tij,ai duhet të ketë informacien të nevojshëm lidhur me menazhimin mjekesor dhe ndërhyrjen kirurgjikale.pacientit i jepet informacion i përgjithshem për sa i përket faktorëve që shkaktojnë hemorragji gastrointestinal.pacientit duhet ti sigurohet informacionio për sa i përket testeve dhe metodave ekzaminuese,terapis që do të merret dhe tipit të dietës.të mbani nën kontroll sa me tepër faktorët favorizues të hemorragjis gastrointestinal.inkurajimi i pacientit për një stil jetese më të shëndoshe,ushqyerje të duhur,eleminimine duhanit dhe reduktimin e alkolit. Informimi I pacientit mbi metodat ekzaminuese. Ndër metodat ekzaminuese mund të permendim: Rentgenografia. Kjo metode konsiston në marrjen në forme likidi të sulfatit të bariumit me kontrast të mesem.infermierja përgatit pacientin që të mos marr asgje nga goja një ditë para ekzaminimit.të marr laksativet e përshkruar nga mjeku në mënyre që trakti gastrointestinal të jet i pastër.gjithashtu pirja e alkolit dhe duhanit mund të jene stimulus të shtimit të sekrecioneve të stomakut prandaj nuk duhet të pije duhan para ekzaminimit në mëngjes. Fibrogastroskopia Ky ekzaminim konsiston në futjen e një sonde të trash në fund të se cilës është një ndriçues dhe kalon nga goja pasi shikohet mukoza e ezofagut kalon në stomak. përgatitja e pacientit. Pacientiduhet të mos han 6-8 ore para ekzaminimit.një ore para ekzaminimit duhet të marr nga goja analgjezik,zakonisht përdoret diazepam në rrugë intravenoze dhe në rast të shtimit të sekrecioneve nga goja jepet atropine pasi than sekrecionet.me anë të kësaj metode zbulohen ulçerat,kancerat,gastritet si dhe mundësohet marrja e materialit për biopsi. ANA XHAKOLLARI Page 26
Si diagnostikohet hemorragjia në traktin tretës? Vendi i hemorragjisë duhet të lokalizohet. Historia mjekësore dhe ekzaminimi i plotë fizik janë të rëndësishëm. Shenja si p.sh: ndryshime në funksionin e zorrës, ndryshime të ngjyrës së materialeve fekale(të zezë) dhe konsistenca e tyre( e bute apo e fortë) dhe prania e dhimbjeve apo ndjeshmëria mund të ndihmojnë doktorin se cila pjesë e traktit tretës është e prekur. Për shkak të marrjes së hekurit, bismuthit ose përdorimit të disa ushqimeve të cilat mund ti japin ngjyrë të errët feçeve të njëjtë me atë që i jep hemorragjia nga trakti tretës, doktori mund të testoje feçet e tuaja për prani hemorragjie, me një analize të quajtur feçe për gjak okult. Matja e parametrave të gjakut mund të tregojë që pacienti është anemik duke ndihmuar doktorin të mendojë për ndonjë hemorragji të mundshme. Testet diagnostike Lista e testeve diagnostikuese të përmendur në burime të ndryshme jane: Ekzaminimet 1.aspirimi nasogastrik Aspirimi gastric është i rëndësishëm për të zbuluar pranine e gjakut,për të përcaktuar llojin e gjakderdhjes,për të pastruar stomakun dhe për të parandaluar aspirimin e përmbajtjes së stomakut. Prania e gjakut në aspirim konsiderohet si konfirmim për hemorragji të siperme gastrointestinal.megjithate ekziston mundesia që ky gjak të ketë prejardhje nga trakti I poshtëm digjestiv kur ka një pengese në zorrë. 2.testet laboratorike. Testet laboratorike duhet të përfshijne një analize gjaku komplet,një hematokrit,azotemine,kohen e protrombines,feçe për gjak okult. E rëndesishme është të dihet se hematokriti,kur përcaktohet menjëher pas hemorragjis,mund të mos shprehet me saktesi humbja e gjakut,mbasi vendosja e ekuilibrit nga lëngjet jashte enezave dhe hollimi I gjakut kërkojne disa ore. Të dhenat e zakonshme laboratorike tregojne për leukocitoze të lehte dhe për trombocitoze qeë zvillohet Brenda 6 oreve pas shperthimit të hemorragjis.azotemia mund të jetë lehtësisht e ngritur sidomos pas hemorragjis së sipërme gastrointestinal,e shkaktuar nga zberthimi i proteinave të gjakut në ure,prej florës bakteriale të zorrë si dhe nga një pakësim i lehtë i shpejtësis së filtrimit glomerular. Gjaku i mbetur në zorre,gjithashtu mund të jape një rritje të lehetë të temperaturës. ANA XHAKOLLARI Page 27
3.Elektrokardiograma(EKG) Elektrokardiograma sugjerohet në pacientët e moshuar dhe ato me sëmundje zemre.anemia mund te çoje ne ulje të kapacitetit të gjakut për transmetim të oksigjenit dhe kjo mund të çoje në ishemi të miokardit. 4.Test për gjak okult. Testimi mund të përdoret për të vlerësuar pranin e gjakut në feçe kur prania e melenës apo hematokezis është në dyshim.testi mund të jete pozitiv deri në dy javë pas hemorragjis. 5.Endoskopia Endoskopia është mënyra më e shpejtë dhe më e sigurtë e diagnostifikimit e cila lejon pamje direkte të vendit të hemorragjis.në shumë raste endoskopia përdoret njëkohesisht dhe si mënyre trajtimi. 6.Kolonskopia Testimi kolonoskopik: duke kaluar një tub me një aparat përmes rektumit në traktin digjestiv të ulët për biopsi dhe imazheri.koloskopia përdoret në pacientët të cilët u ka ndaluar hemorragjia apo është ngadalsuar.në pacientët me gjakderdhje aktive masive,kolonskopia shumë herë është irrituese,jo e dobishme dhe disa herë e rrezikshme. 7.Procedura të tjera. Një serë metodash të tjera janë në dispozicion për të lokalizuar burimin e gjakderdhjes. -Radiografia me bariumne përgjithesi është më pak e sakte se sa endoskopia në lokalizimin e hemorragjis,e cila ështeë e pavlefshme për të marre biopsy dhe për ta trajtuar. -Skaneri është I vlefshëm veçanerisht në rastet kur kemi sëmundje inflamatore apo kancer. -Angiografia është një teknik që përdor lënde kontrast për të nxjerre në pah enët e gjakut.kjo proçedurë është shumë e përdorur në situate kur pacienti ka hemorragji të madhe aq sa lenda e kontrastit rrjedh nga enët e gjakut dhe identifikon vendodhjen e hemorragjis.në raste të veçanta angiografia lejon injektimin e një ilaçi nepermjet arteries për të ndaluar hemorragjin. ANA XHAKOLLARI Page 28
Vendosja e diagnosës Përpara fillimit të çdo studimi diagnostikues klinicisti duhet të ekzaminoje pacientin dhe të filloj reanimimin e përshtatshëm dhe masat e stabilizimit.pacientët Me gjakderdhje akute GI duhet të kenë vleresim të shpejt,të saktë dhe të vazhdueshëm. Prioritetet e personelit që kujdeset për pacientët me hemorragji gastrointestinal janë në thelb të njëjtat si për çdo gjendje të rënde shëndetsore,se pari duhet të mbahet një rruge e mirë ajrore 2.sigurohet një frymemarrje adekuate 3.rivendosja e qarkullimit të gjakut Vleresimi klinik Pas stabilizimit fillestar të pacientit duhet të lokalizohet vendi I hemorragjis.anamneza mjekesore,ekzaminimi I plotë fizik dhe vlerat laboratorike janë të rëndesishme për vendosjen e diagnozës. Diagnoza infermierore. 1.Difiçit në volumin e lëngjeve dhe likideve kjo e lidhur me hemorragjin. 2. shoku hipovolemik lidhur me hemoragjinë masive. 3. Rrezik I lartë për infeksion e lidhur me anemin. 4. prishja e integritetit të lëkurës e lidhur me qarkullimin e dëmtuar te gjakut dhe faktorët mekanike. 5.Ankthi I lidhur me mungesëne njohurive për semundjen. 6. Ndryshim në gjendjen e të ushqyerit si pasoje e nauses,të vjellave,hematokezis. ANA XHAKOLLARI Page 29
Si trajtohet hemorragjie e traktit tretës? Çdo proçedure terapeutike duhet të zbatohet që të vendos ekuilibrin tek pacienti dhe ndërprejen e hemorragjise. Planet e trajtimit për gjakderdhje gastrointestinal janë të individualizuar në varësi të shkaku themelor, prania e sëmundjeve të bashkëjetojnë dhe komplikime, mosha e pacientit, dhe faktorë të tjerë.prioritet në menaxhimin e çdo pacienti me gjakderdhje gastroinestinale është vlerësimi i saktë i sasis së gjakut të humbur.nëse pacienti ka gjendje hemodinamike të alternuar duhet të behet ndërhyrje të menjehereshme.trajtimi duhet të filloj para vendosjes përfundimtare të diagnozës. Trajtimit konsistin: 1. Vlerësimi fillestar. ABCD. 2. Dy linja venoze. 3. Oksigjen 4. Transfuzionet e gjakut 5. Plazem e freskët 6. Përqendrimi I Faktorit VIII Endoskopia mund të përdoret për të ndaluar gjakderdhje në traktin digjestiv.një mjek mund: Të injektoj në vendin e hemorragjis Të trajtojnë indet në vendin e gjakderdhjes me një sondë të ngrohjes, rryma elektrike, ose lazer. Angiografia mund të përdoret për të injektuar ilaçe apo materiale të tjera në enët e gjakut për të kontrolluar disa lloje të gjakderdhje. Nqs keto nuk e ndalojne gjakderdhjen atëher duhet të përdoren proçedura të tjera për ndalimin e gjakderdhjes. ANA XHAKOLLARI Page 30
Mjetet terapeutike invasive Mjetet terapeutike invasive janë mekanike(sonda hemostatike), radiologjike, infusion angiografik farmakologjik selektiv,embolizim selsektiv. Terapia e barnave për gjakderdhje sipërme GI - Faza akute: injeksion i epinefrine. (Ulja e sekretimit stomakut) - PPI (pantoprazoli - Protonix) - Bllokuesit e receptorit H2-(Cimetidinës) Nderhyrjet terapeutike jo-invazive realizohen nëpermjet korrigjimit të volemise,me lëngje, gjak,barna antisekretiv antiacide,ulja e fluksit splanknik (somatostatina e derivative sinteze, β bllokues). Terapia hemodinamike. Shoku hemorragjik është i lidhur me një rrisk të madh për vdekje në pacientët me hemorragji gastrointestinale akute,një pjesë shumë e rëndesishme e trajtimit fillestar është njohja e shokut dhe menazhimi I tij. Tab.4Shoku hipovolemik Klasa l Klasa ll Klasa lll Klasa lv Volume I <750 750-1500 1500-2000 >2000 humbjes së gjakut(ml) Humbja e 0-15 15-30 30-40 >40 gjakut(%e qarkullimit të gjakut) Presioni sistolik Nuk Normal I ulët Shumë I ulët ndryshon Presioni diastolik Nuk I rritur I ulët Shumë I ulët ndryshon pulsi Takikardi 100-120 120 >120 e lehtë Frekuenca normale normal E rritur E rritur rerpiratore Statusi mental vigjilent Anksioz ose agresiv Agresiv ose I përgjumur I përgjumur,konfuz ANA XHAKOLLARI Page 31
Trajtimi bëhet në varesi të sasis së hemorragjis.transfuzioni i gjakut është I kërkuar kur kemi humbje 30-40% të volumit qarkullues të gjakut.zëvendesimi i likideve me solucion fiziologjik është një trajtim fillestar i përshtatshëm për pacientet që mund të janë në gjëndje shoku.pas zëvendesimit të likideve dhe nëse konfirmohet shoku hemorragjik duhet të fillohet transfusion i shpejt i gjakut.nëse volume i likideve është zëvendesuar me fiziologjik pacienti me siguri do të ketë një përkeqesim të anemise.nëse kjo anemi arrin në nivele kritike,kapaciteti i gjakut për të transportuar oksigjen do jetë ulur me tej.pacientët me sëmundjeekzistuese arterio-koronare në këto kushte mund të zhvillojne infrakt të miokardit.për shumë pacientë me gjakderdhje akute dhe të vazhdueshme GI,veçanërisht alkolistët,një koagulopati duhet të supozohet dhe të administruar plazëm e freskët e ngrire.në pacientët që janë me të stabilizuar bëhet një test laborakorik për të matur kohën e protrombinës para administrimit të plazmës.trombocitet mund të administrohen në paciente trombocitopenik. Endoskopia Trajtimi i origjinës së hemoragjis: terapi hemostatike lokale, terapi sklerozituese, lidhje (ligim), terapi termike kirurgjikale në rast të deshtimit të terapive jo-kirurgjikale, në rastet e hemoragjis masive. Hemostaze me suturim direkt. Rezeksion gastrik, të zorrëve, kolike tipike ose të aplikuar sipas nevojës, variçe gastroesofageale, transeksioni i variçeve të ezofagut, vagotomi të zgjedhur. Endoskopia është primare në diagnostikim dhe proçedurave terapeutike për shumë shkaqe të hemorragjisë gastro-intestinale. Hemorragjia aktive gastro-intestinale shpesh mund të ndërpritet duke injektuar solucione direkt në vendin e gjakderdhjes nëpërmjet një age që futet në kanalet e endoskopit. Pasi hemorragjia është ndërprere përshkruhen terapi medikamentoze për të parandaluar përsëritjen e hemorragjisë. Medikamentet fillimisht janë të vlefshme për helicobater pylorin, ezofagitin, ulçerat, infeksionet dhe sëmundjen e zorrës së irrituar. Trajtimi medikamentoz i ulcerave ka për synim çrrënjosjen e helicobacter pylorit. Heqja e polipeve me endoskopi mban nën kontroll hemorragjine prej polipeve të zorrës së trashë. Heqja e hemorroideve është efektive në pacientet që vuajnë nga hemorragjia hemorroidale. Injektimi endoskopikisht ose kauterizimi mund të përdoret gjithashtu për të trajtuar hemorragjitë e traktit të poshtëm tretës. Teknikat endoskopike jo gjithmonë mund të ndalin hemorragjinë. Në disa raste angiografia është më efektive. Gjithsesi kirurgjia është shpesh e nevojshme për të kontrolluar hemorragjitë aktive, të ashpra dhe të përsëritura, kur endoskopia dështon. ANA XHAKOLLARI Page 32
Fig5Hapi i parë në trajtimin e gjakderdhje është për të gjetur burimin e gjakderdhjes. Endoskopia është përdorur për të gjetur burimin e gjakderdhjes.endoskopia ezofageale dhe endoskopi rektale. Vlersimi I rezultateve në lidhje me nderhyrjet. Parametrat janë stable dhe si rrjedhoj volemia është e qëndrueshme.kushtete ushqyerjes janë të garantuera me një regjim dietetik të posaçem.programi dietetik i përshtatshem me peshën trupore.pacienti është i vetedijshëm për kushtet e tij klinike dhe bashkpunon me procesin diagnostik terapeutik. ANA XHAKOLLARI Page 33
Kapitulli.2. Qellimi I punimit. Përcaktimi i përqindjes së rasteve me gjakderdhjeve nga rrugët e sipërme të traktit gastrointestinal. Zbulimi i vendit të gjakderdhjes. Përcaktimi i etiologjisë dhe mënyra e trajtimit. Materiali dhe metoda. Në këtë punim është përdorur dokumentacioni medicinal: Historia e sëmundjes, raporti ednoskopik, rezulltatet laboratorike dhe patohistologjike. Në punim janë analizuar 42 të sëmurë me gjakderdhje gastrointestinale nga gjithsej 1870 të hospitalizuar në Spitalin Vlorenë periudhë e viteve 2005-2007, meshkuj 25 ose 59.5% dhe femra 17 ose 40.5%, të moshave 21-81 vjeç, me moshë mesatare 61.6 vjeç. Diagnoza e sëmundjes është vënë në bazë të anamnezës, ekzaminimit objektiv, analizave laboratorike, rëntgenologjike dhe endoskopike. Rezulltatet janë prezantuar në tabela dhe grafiket me vlera absolute dhe përqindje. ANA XHAKOLLARI Page 34
Kapitulli.3. Rezultatet. Në periudhën e viteve 2005-2007 në Spitalit Rajonal Vlore, nga gjithsej 1870 të hospitalizuar,janë trajtuar 42 ose 2,2% të sëmurë me gjakderdhje gastrointestinal.në vitin 2005 ishin 14/625, në vitin 2006 ishin 15/651 dhe në vitin 2007 ishin 13/594Ne grafikun është paraqitur numri i të sëmurëve me gjakderdhje gastrointestinal në raport me numrin e përgjithshëm të hospitalizuarëve. Grafiku 1. hospitalizimet 1870\gjakderdhjet 42 2% gjithesej gjakderdhje GI 98% Nga grafikun 1 shihet se nga 1870 të hospitalizuar në Spitalin Vlore, në periudhën e viteve 2005-2007, janë trajtuar 42 raste me gjakderdhje gastrointestinal te sipërme. ANA XHAKOLLARI Page 35
Në tabelën 5është paraqitur numri i të sëmurëve me gjakderdhje gastrointestinale (melenë), në spitalin Vlore,gjatë vitit 2007. Tabela 5 Gjakderdhjet nga TGI në spitalin Vlore gjatë vitit 2007. pacient Gjini mosha Vendi I gjakderd hj-es endoskopi shkaku trajtimi transfuzion i 1.F.C M 65 STOMAK + ULÇERA GASTRIKE 2.J.S f 81 STOMAK - HELIKOBAKTE R PILORI 3.D.A f 80 DOUDEN + ULÇERA DUODENALE 4.M.D m 67 STOMAK + BARNA(ANALG IN) 5.K.A m 36 EZOFAG + KANCER I EZOFAGUT ENDOSKOPI - K KONSERVAT - IV ENDOSKOPI - K KONSERVAT - IV KIRURGJI 2 6.R.B m 40 STOMAK + CA.STOMAKUT KIRURGJI 1 7.J.I f 57 STOMAK + ULÇER ENDOSKOPI 2 GASTRIKE K 8.K.N m 71 EZOFAG + CA.EZOFAKUT KIRURGJI 1 9.H.M m 41 DUODEN + ULÇER ENDOSKOPI 2 DUODENALE K 10.S.M f 64 DUODEN + CA. KIRURGJI 3 11.M.R f 80 STOMAK - BARNAT(ASPIR IN) KONSERVAT IV 2 12.R.Ç f 78 STOMAK - BARNA(HEPAR IN) KONSERVAT IV 4 ANA XHAKOLLARI Page 36
NE grafikun 2 është prezantuar numri dhe përqindjave të sëmurëve me gjakderdhje gastrointestinal te siperme, sipas gjinisë nga 2005 deri ne 2007. 30 25 20 15 10 5 0 mashkull femer Tabela 6 Paraqitja tabelare e gjakderdhjeve sipas grupmoshave Paraqitjqa e gjakderdhjes sipas grup moshave <30 31-45 45-60 >60 gjithesej 2005 2 3 3 6 14 2006 2 2 6 5 15 2007-3 1 9 13 gjithesej 4 8 10 20 42 Siç shihet edhe nga tabela 2 numri i gjakderdhjeve rritet në mënyrë progresive në raport me moshën,gjë që e keqson pasqyrën klinike dhe e rrit mortalitetin tek moshat mbi 60 vjet. ANA XHAKOLLARI Page 37
Në grafiku 3dhe 4 është paraqitur etiologjia e gjakderdhjes gastrointestinale. Grafiku 3 dhe 4. u.duodenale2 u.gastrike ca.gastrik barna te tjera 16 10 6 5 5 u.duodenale16 u.gastrike ca.gastrik barna te tjera perqindja e gjakderdhjes sipas etiologjis u.duodenale u.gastrike S.malinje barna te tjera 10% 10% 35% 15% 30% Siç shihet nga grafikoni 3 dhe 4, nga gjithsej 42 të sëmurë, gjakderdhja gastrointestinale te 16 ose 38% ishte nga ulcera duodenale, te 10 ose 23% nga ulcera gastrike, te 6 ose 16% nga procese malinje, te 5 ose 11.5% nga barnat dhe te 5 ose 11.5% nga shkaqe të tjera. ANA XHAKOLLARI Page 38
Në grafikonin 5 është paraqitur forma klinike e paraqitjes e gjakderdhjes gastroitestinale te 42 të sëmurë të mjekuar nëspitalin rajonal Vlore, në periudhën 2005-2007. format klinike 35 30 25 20 15 10 akute kronike 5 0 akute kronike Në grafikonin 5 shihet se te 29 ose 69% të rasteve gjakderdhja ka qenë akute, kurse te 13 ose 31% kronike. Në grafiku 5 është paraqitur mënyra e trajtimit të gjakderdhjes gastrointestinale te 42 të sëmurë ne spitalin rajonal Vlore në periudhën 2005-2007. terapia konservativ 15% 0% 33% 52% ANA XHAKOLLARI Page 39
dhenia e gjakut eshte dhene nuk eshte dhene 0% 0% 40% 60% Nga grafikun 7 shihet se nga gjithsej 42 të sëmurëve me gjakderdhje gastrointestinal te 25 ose 60% ka patur indikacion për dhënein e gjakut ose të komponentave tij. Gjithsej janë dhënë 53 doza gjak.një (2.3%) i sëmurë ka përfunduar me exzitus letalis. Në grafikun 6 shihet se nga gjithsej 42 të sëmurë me gjakderdhje gastrointestinal 22 ose 53% janë trajtuar në mënyrë konzevative, 14 ose 33% janë udhëzuar për trajtim endoskopik në Klinikën për Gastroenterohepatologji në spitalin Vlore dhe 6 ose 15% janë trajtuar në mënyrëkirurgjike. ANA XHAKOLLARI Page 40