AISHE HAJREDINI (KARAJ), KRISTAQ LULA. Kimia Inorganike. TESTE TË ZGJIDHURA Të maturës shtetërore

HTML
DOWNLOAD

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "AISHE HAJREDINI (KARAJ), KRISTAQ LULA. Kimia Inorganike. TESTE TË ZGJIDHURA Të maturës shtetërore"

Λάχεσις Γεννάδιος
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 AISHE HAJREDINI (KARAJ), KRISTAQ LULA Kimia Inorganike TESTE TË ZGJIDHURA Të maturës shtetërore

2 AISHE HAJREDINI (KARAJ), KRISTAQ LULA TESTE TË MATURËS SHTETËRORE Kimia inorganike S H T Ë P I A B O T U E S E info.mediaprint@gmail.com

3 Mbështetur në programin mësimor të tekstit të nxënësit për Arsimin e Mesëm Titulli: Autore: Drejtoi botimin: Redaktor shkencor: Redaktore gjuhësore: Kopertina: Teste të zgjidhura të maturës shtetërore, Kimia inorganike Aishe Hajredini (Karaj), Kristaq Lula Anila Bisha Prof. Dr. Eduard Andoni Eriona Mehmeti Visidesign Design: Mirela Ndrita Shtypi: Media-print ISBN: Botimi i parë, 2010 Të gjitha të drejtat e botimit janë të rezervuara S H T Ë P I A info.mediaprint@gmail.com B O T U E S E Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht të zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese Mediaprint sh.p.k.. Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje, huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj mjeti apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese Mediaprint sh.p.k.. Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese Mediaprint sh.p.k.. Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi. Kontaktet: Shtëpia Botuese Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja: Kutia Postare Tiranë Tel.: Cel.: Tel.: Cel.: Cel.: Cel.: Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në info.mediaprint@gmail.com

4 NDËRTIMI I ATOMIT Atomi është i ndërtuar nga bërthama dhe elektronet. Bërthama përbëhet nga protonet me ngarkesë pozitive të barabartë me njësinë dhe neutronet pa ngarkesë. Masa e protonit si dhe e neutronit është e barabartë me njësinë, (me 1/12 e masës së atomit të karbonit). Ndërsa elektronet janë grimca me ngarkesë negative të barabartë me njësinë dhe masë të papërfillshme (sa 1/1840 e masës së protonit). Masa e atomit është përqendruar në bërthamë. Rreth bërthamës rrotullohen elektronet duke formuar mbështjelljen elektronike të saj. Numri i protoneve dhe i elektroneve të atomit është i barabartë, prandaj atomi është elektrikisht asnjanës. Masa e atomit është e barabartë me masën e protoneve dhe të neutroneve. Duke shënuar me A masën e atomit, me Z numrin atomik (numri i protoneve) dhe N numri i neutroneve, masa e atomit, është A = Z + N. Lëvizja e elektroneve bëhet në hapësira të përcaktuara rreth bërthamës që quhen orbitale. Duke lëvizur në këto orbitale elektronet nuk lëshojnë ose thithin energji, prandaj atomi është sistem i qëndrueshëm. Elektronet e një atomi përgjithësisht kanë energji të ndryshme: ata janë të shpërndarë në nivele, nënnivele dhe gjendje energjetike. Gjendja e tyre përshkruhet nga katër numra kuantike. n - quhet numër kuantik themelor dhe tregon: a - nivelin energjetik në të cilin ndodhet elektroni b - numrin e niveleve energjetike që ka çdo atom ne gjendje normale c - numrin maksimal të elektroneve që mund të vendosen në një nivel. Ky numër jepet me formulën: x n = 2n 2 Në tabelën e mëposhtme paraqitet numri i elektroneve (e - ) për vlera të caktuara të n n Numri i e - 2e - 8e - 18e - 32e - Krahas numrit kuantik themelor kemi dhe disa numra të tjerë kuantik. Numri i dytë kuantik është numri kuantik sekondar që simbolikisht shënohet me l dhe merr vlerat në varësi të numrit n sipas formulës: l = n-1 n l 0 0,1 0,1,2 0,1,2,3 3

5 Numri l tregon: a. nënnivelin energjetik në të cilin ndodhet elektroni b. numrin maksimal të elektroneve për çdo nënnivel që jepet me formulën: x l = 2(2l +1) Numri i nënniveleve të një niveli është i barabartë me numrin e nivelit. P.sh. kur n = 3 dhe numri i nënniveleve që përmban ky nivel është 3, Kur l = 0 nënniveli është s Kur l = 1 nënniveli është p Kur l = 2 nënniveli është d Kur l = 3 nënniveli është f Kështu niveli i katërt përmban nënnivelet s, p, d dhe f Numri i elektroneve që përmban çdo nënnivel jepet me tabelën e mëposhtme: l n e Numri i tretë kuantik është numri kuantik magnetik që simbolikisht shënohet me m dhe merr vlerat në varësi të numrit kuantik sekondar ose orbital l. m= -l,,0,, +l. Ky numër tregon gjendjen energjetike të çdo elektroni në nënnivelet energjetike. Numri i gjendjeve energjetike për një nënnivel të caktuar gjendet me formulën 2l+1. l m 0-1,0,+1-2,-1,0+1,+2-3,-2,-1,0,+1+2 Kur l=2 numri i gjendjeve energjetike është 5. Numri i fundit kuantik është numri i katërt kuantik dhe quhet numri spin. Ky numër tregon lëvizjet që kryen elektroni rreth bërthamës dhe rreth vetes. Numri spin merr vlerat ±1/2. Në një gjendje energjetike nuk mund të vendosen më shumë se dy elektrone me spine të kundërta a b c a gjendje energjetike e pangopur b gjendje energjetike gjysmë e ngopur c gjendje energjetike e ngopur 4

6 SHPËRNDARJA E ELEKTRONEVE NË ATOM Mbushja me elektrone e niveleve, nënniveleve dhe gjendjeve energjetike bëhet sipas këtyre parimeve: 1. Parimi i qëndrueshmërisë, që thotë se elektronet vendosen në nivele dhe nënnivele me energji më të ulët dhe më pas në nivele dhe nënnivele me energji më të lartë. 2. Parimi i Paulit që thotë, se asnjëherë dy elektrone të një atomi nuk mund të kenë të barabartë të katër numrat kuantik. 3. Rregulla e Hundit, e cila thotë se në një nënnivel elektronet priren të zënë numrin më të madh të gjendjeve energjetike në mënyrë që shuma e spineve të ketë vlera maksimale. Pra nëpër gjendjet energjetike vendoset nga një elektron dhe më vonë vendoset elektroni i dytë me spin të kundërt. Skema e mbushjes me elektrone Nga nënniveli s i nivelit të parë te nënniveli p i nivelit të tretë radha e mbushjes me elektrone bëhet në mënyrë të njëpasnjëshme. Nënniveli d i çdo niveli mbushet me 1-10e -, pas mbushjes me 2e - të çdo nënniveli s të nivelit pasardhës deri te niveli i pestë. Pas mbushjes me dy elektrone të nënnivelit s të nivelit të gjashtë, vetëm te lantini mbushet me 1 elektron nënniveli d i nivelit të pestë dhe pastaj mbushet nënniveli i katërt f me 1-14 e - dhe pas nënnivelit f mbushet nënniveli d i nivelit të pestë me 1-10 e -. Pas mbushjes me dy elektrone të nënnivelit s të nivelit të shtatë vetëm tek aktini mbushet me 1 elektron nënniveli d i nivelit të gjashtë dhe pastaj mbushet me 1-14 e nënniveli f i nivelit të pestë. 5

7 IZOTOPET DHE RADIOAKTIVITETI Izotopet janë atomet që kanë numër të njëjtë protonesh dhe numër të ndryshëm neutronesh. Izotopet janë atome të të njëjtit element. Kështu hidrogjenit i njihen tre izotope 1 1H 2 1 H 3 1 H I dyti dhe i treti quhen deuteri dhe triti. Disa elemente sidomos ato elemente që kanë masa atomike të mëdha në mënyrë të vetvetishme lëshojnë rreze α, që janë bërthama heliumi, β që është tufë elektronesh dhe γ që janë valë elektromagnetike. Kjo veti quhet radioaktivitet. Duke lëshuar të tilla rreze këto elemente shndërrohen në elemente të tjerë, ose në izotopë. Kështu U kalon nëpërmjet lëshimit të grimcave të Pb. 6

8 TESTE TË ZGJIDHURA 1. Atomi është grimcë me ngarkesë: a. elektroasnjanëse b. pozitive c. negative d. asnjëra prej tyre Atomi është grimcë elektroasnjanëse, sepse numri i protoneve (+) dhe i elektroneve (-) që përmban janë të barabartë. 2. Protonet janë grimca me ngarkesë: a. pozitive b. negative c. pa ngarkesë d. asnjëra Protonet janë grimca me ngarkesë pozitive 3. Neutronet janë grimca me ngarkesë: a. pozitive b. negative c. pa ngarkesë d. asnjëra Neutronet janë grimca pa ngarkesë 4. Elektronet janë grimca me ngarkesë: a. pozitive b. negative c. pa ngarkesë d. asnjëra Elektronet janë grimca me ngarkesë negative 5. Numrin e nivelit energjetik e përcakton numri kuantik: a. magnetik b. themelor c. orbitor d. spin Numrin e nivelit energjetik e përcakton numri kuantik themelor. 7

9 6. Me cilën nga formulat e mëposhtme gjendet numri i elektroneve në një nivel energjetik a. 2(2l+1) b. x n =2n 2 c. x l =2l+1 d. -l;0;+l Numri i elektroneve në një nivel energjetik gjendet me formulë x n =2n Numri maksimal i elektroneve me n = 3 është: a. 2 b. 8 c. 18 d. 32 Numri maksimal i elektroneve me n=3 është: x n =2n 2 x n =2 3 2 = 18e - 8. Numri maksimal i elektroneve me l=2 është: a. 2e - b. 10e - c. 6e - d.14e - Numri maksimal i elektroneve për l=2 është x l = 2(2l+1) x l =2(2 2+1)=10e - 9. Numri maksimal i gjendjeve energjetike për l=3 është: a. 1 b. 7 c. 3 d. 5 Numri i gjendjeve energjetike për l=3 është: 2l+1 =2 3+1=7 10. Kur l=1 shfaqet: a. nënniveli s b. nënniveli d c. nënniveli p d. nënniveli f. Kur l=1 shfaqet nënniveli i dytë p. 11. Njëra nga formulat e mëposhtme është e saktë: a. 1s 2 2s 2 p 5 3s 2 p 6 b. 1s 2 2s 2 p 5 3s 2 p 6 d 5 4s 2 c. 1s 2 2s 2 p 6 3s 2 p 6 d 0 4s 2 d. 1s 2 2s 2 p 3 3s 2 Formula e saktë është 1s 2 2s 2 p 5 3s 2 p 6 d 0 4s 2. 8

10 12. Sa elektrone në atomin me Z = 15 popullojnë l=0, a. 7e - b. 10e - c. 6e - d. 12e - Për l=0 për z=15 kemi 6elektrone 1s 2 2s 2 p 6 3s 2 p Sa elektrone kanë vlerën e m=0 në elementin me z=17 a. 12e - b. 5e - c. 7e - d. 10e - Formula elektronike për elementin me Z=17 është 1s 2 2s 2 p 6 3s 2 p 5 m=0 m=0 m=0 m=0 m=0 Numri i elektroneve që popullojnë m=0 te elementi me Z = 17 është Elektroni i dhjetë në elementin me Z=12 i ka vlerat e numrave kuantike a. n = 2 l = 1 m = +1 s = -1/2 b. n = 3 l = 0 m = 0 s = +1/2 c. n = 1 l = 0 m = -1 s = -1/2 d. n = 3 l = 1 m = 0 s = +1/2 Elektroni i dhjetë në elementin me Z=17 është i vendosur në nivelin e dytë në nënnivelin e dytë (l) të këtij niveli në gjendjen energjetike m=+1 dhe me vlerë spini s=-1/2 sepse me marrëveshje elektroni i parë në një gjendje energjetike ka vlerën +1/ Formula e pjesshme elektronike 3d 5 4s 2 i përket elementit me a. Z = 20 b. Z = 22 c. Z = 25 d. Z = 18 Formula elektronike e plotë është 1s 2 2s 2 p 6 3s 2 p 6 d 5 4s 2 Elementi e ka Z = Atomi i një elementi në gjendje normale i ka të shpërndara elektronet në shtatë gjendje energjetike dhe shuma e spineve është +1/2. Elementi e ka Z a. 12 b. 17 c. 13 d. 19 1s 2 2s 2 p 6 3s 2 p 1 Elementi ka Z=13 9

11 Kimia Inorganike TESTE TË ZGJIDHURA Të maturës shtetërore ISBN: Çmimi 500 lekë

Σχετικά έγγραφα

REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SHKENCËS AGJENCIA KOMBËTARE E PROVIMEVE PROVIMI ME ZGJEDHJE I MATURËS SHTETËRORE 2011

KUJDES! MOS DËMTO BARKODIN BARKODI REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SHKENCËS AGJENCIA KOMBËTARE E PROVIMEVE PROVIMI ME ZGJEDHJE I MATURËS SHTETËRORE 2011 S E S I O N I II LËNDA: KIMI VARIANTI