Μακροοικονομική. Διάλεξη 1 Τα Δεδομένα της Μακροοικονομικής

Transcript

1 Μακροοικονομική Διάλεξη 1 Τα Δεδομένα της Μακροοικονομικής 1

2 Εθνικοί Λογαριασμοί Με την έννοια των εθνικών λογαριασμών στην οικονομική επιστήμη αναφερόμαστε στη μέτρηση της συνολικής ποσότητας αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια οικονομία σε μια δεδομένη χρονική περίοδο. Α.Εγχ.Π. (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν): η αξία των τελικών αγαθών που παράγονται κατά τη διάρκεια μιας δεδομένης χρονικής περιόδου εντός των συνόρων μιας συγκεκριμένης χώρας. Στο εσωτερικό των συνόρων σημαίνει, ότι εάν μια επιχείρηση βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά η ιδιοκτησία ανήκει σε Γάλλους, η παραγωγή της επιχείρησης που βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο θα υπολογιστεί στο Α.Εγχ.Π. του Ηνωμένου Βασιλείου και όχι στο Α.Εγχ.Π. της Γαλλίας. 2

3 Εθνικοί Λογαριασμοί(συνέχεια) Υπάρχουν τρεις προσεγγίσεις για τη μέτρηση του Α.Εγχ.Π. και όλες παρέχουν ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα για τον υπολογισμό του Α.Εγχ.Π.: 1)Προσέγγιση προϊόντων (ή προστιθέμενης αξίας) 2)Προσέγγιση των δαπανών 3)Προσέγγιση εισοδήματος 3

4 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα Για να δούμε πώς λειτουργούν όλες αυτές οι προσεγγίσεις θεωρούμε ένα απλό παράδειγμα. Υποθέστε μια πολύ απλή οικονομία όπου υπάρχει ένας παραγωγός καρύδας, ένα εστιατόριο, μερικοί καταναλωτές και μια κυβέρνηση. Ο παραγωγός καρύδας: κατέχει όλα τα δέντρα καρύδας, θερίζει τις καρύδες και το τρέχον έτος παράγει 10 εκατομμύρια καρύδες που πωλούνται με $2 ανά καρύδα, αποδίδοντας συνολικά έσοδα 20 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο παραγωγός καρύδας πληρώνει 5 εκατομμύρια δολάρια στους εργάτες του, 0,5 εκατομμύρια δολάρια σε τόκο για δάνειο σε ορισμένους καταναλωτές και 1,5 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους στην κυβέρνηση. Ο ακόλουθος πίνακας συνοψίζει τα δεδομένα αυτά: 4

5 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Πίνακας 1 Παραγωγός Καρύδας Συνολικό Εισόδημα $20 εκατομμύρια Μισθοί $5 εκατομμύρια Τόκοι Δανείων $0.5 εκατομμύρια Φόροι $1.5 εκατομμύρια 5

6 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Το εστιατόριο: από τα 10 εκατομμύρια καρύδες που παράγονται, 6 εκατομμύρια πηγαίνουν στο εστιατόριο που τα χρησιμοποιεί για την παραγωγή γευμάτων που πωλούνται στους καταναλωτές. Στην περίπτωση αυτή η καρύδα αντιπροσωπεύει ένα ενδιάμεσο αγαθό, ένα αγαθό που παράγεται και στη συνέχεια χρησιμοποιείται ως εισροή σε μια άλλη παραγωγική διαδικασία. Όλες οι καρύδες κοστίζουν 2 δολάρια, επομένως το συνολικό κόστος για το εστιατόριο από την αγορά τους είναι 12 εκατομμύρια δολάρια. Τα υπόλοιπα 4 εκατομμύρια καρύδες πηγαίνουν στους καταναλωτές. Το εστιατόριο πωλεί 30 εκατομμύρια δολάρια σε γεύματα κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους. Αυτό αντιπροσωπεύει τα συνολικά έσοδά του εστιατορίου. Το εστιατόριο καταβάλλει στους εργαζόμενους 4 εκατομμύρια δολάρια και πληρώνει 3 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους. 6

7 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Πίνακας 2 Συνολικό Εισόδημα Μισθοί Φόροι Εστιατόριο $30 εκατομμύρια $4 εκατομμύρια $3 εκατομμύρια 7

8 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Τώρα ορίστε τα εξής: Κέρδη μετά από φόρους = Συνολικά έσοδα - Μισθοί - Τόκοι - Κόστος ενδιάμεσων αγαθών - Φόροι Αυτό είναι που έχει απομείνει στον παραγωγό και στο εστιατόριο μετά την καταβολή του κόστους και των φόρων. Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα από τους προηγούμενους πίνακες έχουμε: Κέρδη μετα φόρων: , ,5 = 24 εκατομμύρια δολάρια 24 εκατομμύρια δολάρια είναι τα κέρδη μετά από φόρους των δύο επιχειρήσεων στην οικονομία (ο παραγωγός καρύδας και το εστιατόριο). Έχει σημασία για τους υπολογισμούς μας πόσα από τα 24 εκατομμύρια δολάρια πηγαίνουν στον ιδιοκτήτη του εστιατορίου και πόσο στον παραγωγό καρύδας. 8

9 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Καταναλωτές: εργάζονται για τον παραγωγό καρύδων, το εστιατόριο και την κυβέρνηση (σημειώστε ότι ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου και ο παραγωγός καρύδων είναι επίσης καταναλωτές). Κερδίζουν $ 9 ($ 5 + $ 4) εκατομμύρια από τον παραγωγό και το εστιατόριο και 5,5 εκατομμύρια δολάρια από την κυβέρνηση. Λαμβάνουν 0,5 εκατομμύρια δολάρια από τόκους δανείου προς τον παραγωγό και 24 εκατομμύρια δολάρια από κέρδη μετά από φόρους. Καταναλώνουν απευθείας 4 εκατομμύρια καρύδες (10 εκατομμύρια μείον τα 6 εκατομμύρια που πωλήθηκαν στο εστιατόριο). Επιπλέον, πληρώνουν 1 εκατομμύριο δολάρια σε φόρους. 9

10 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Πίνακας 3 Καταναλωτές Εισόδημα Μισθών $14.5 εκατομμύρια Διανεμόμενα Κέρδη $24 εκατομμύρια Εισόδημα από Τόκους $0.5 εκατομμύρια Φόροι $1 εκατομμύρια 10

11 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Κυβέρνηση: συλλέγει φόρους για να παρέχει εθνική ασφάλεια (στρατιωτική) στην οικονομία. Πληρώνει τον στρατό χρησιμοποιώντας τους φόρους που εισπράττονται. Υποθέτουμε ότι δεν υπάρχει έλλειμμα (ισοσκελισμένος προϋπολογισμός) και συνεπώς ο συνολικός φόρος που εισπράχθηκε (= 5,5 εκατομμύρια δολάρια) ισούται με τις συνολικές δαπάνες. 11

12 Εθνικοί Λογαριασμοί Ένα παράδειγμα(συνέχεια) Πίνακας 4 Καταναλωτές Συνολικό Εισόδημα $5.5 εκατομμύρια Μισθοί $5.5 εκατομμύρια 12

13 Η προσέγγιση προϊόντος (ή η προστιθέμενη αξία). Στην προσέγγιση αυτή, για να υπολογίσουμε το Α.Εγχ.Π.: προσθέτουμε την αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παράγουμε και στη συνέχεια αφαιρούμε την αξία όλων των ενδιάμεσων αγαθών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή. Αφαιρούμε την αξία των ενδιάμεσων αγαθών για να αποφευχθεί η διπλή καταμέτρηση στον υπολογισμό. Χρησιμοποιώντας αυτή την προσέγγιση, το Α.Εγχ.Π. ορίζεται απλώς ως το άθροισμα της προστιθέμενης αξίας στα αγαθά και τις υπηρεσίες σε όλες τις παραγωγικές μονάδες της οικονομίας. Από το παράδειγμά μας: ο παραγωγός καρύδας δεν χρησιμοποιεί κανένα ενδιάμεσο προϊόν, επομένως η προστιθέμενη αξία της παραγωγής του είναι 20 εκατομμύρια δολάρια (τα συνολικά του έσοδα). Για το εστιατόριο, η προστιθέμενη αξία είναι τα συνολικά έσοδά της μείον το κόστος των ενδιάμεσων αγαθών: $ 30 εκατομμύρια - 12 εκατομμύρια δολάρια = 18 εκατομμύρια δολάρια. 13

14 Η προσέγγιση προϊόντος (ή η προστιθέμενη αξία)(συνέχεια) Επίσης, η κυβέρνηση παράγει κάτι (εθνική ασφάλεια) και ως εκ τούτου πρέπει να το συμπεριλάβουμε στους υπολογισμούς μας. Ωστόσο, έχουμε ένα πρόβλημα εδώ. Δεν έχουμε τιμή για το αγαθό "Εθνική Ασφάλεια" (κλασικό παράδειγμα δημόσιου αγαθού). Η συνήθης πρακτική σε αυτή την περίπτωση είναι η αξιολόγηση των εθνικών υπηρεσιών ασφαλείας με το κόστος των εισροών στην παραγωγή. Στην περίπτωσή μας, η μοναδική εισροή ήταν εργασία, και το συνολικό κόστος ήταν 5,5 εκατομμύρια δολάρια. Ως εκ τούτου, η προστιθέμενη αξία για την κυβέρνηση ανέρχεται σε 5,5 εκατομμύρια δολάρια. Χρησιμοποιώντας την προσέγγιση της παραγωγής (ή της προστιθέμενης αξίας), η αξία του Α.Εγχ.Π. στην οικονομία μας για το τρέχον έτος είναι: Α.Εγχ.Π. = ,5 = 43,5 εκατομμύρια δολάρια 14

15 Η προσέγγιση των δαπανών Εδώ το Α.Εγχ.Π. ορίζεται ως: οι συνολικές δαπάνες για όλα τα τελικά αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται στην οικονομία σε μια δεδομένη χρονική περίοδο. Σημείωση: η λέξη «τελικά» στον ορισμό σημαίνει ότι ΔΕΝ υπολογίζουμε τις δαπάνες για ενδιάμεσα αγαθά. 15

16 Η προσέγγιση των δαπανών(συνέχεια) Ποιες είναι οι συνολικές δαπάνες; Συνολικές Δαπάνες = C + I + G + NX C είναι οι συνολικές δαπάνες κατανάλωσης I είναι επενδυτικές δαπάνες G είναι οι δημόσιες δαπάνες NX είναι οι καθαρές εξαγωγές (= Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών - Εισαγωγή σε αγαθά και υπηρεσίες) 16

17 Η προσέγγιση των δαπανών(συνέχεια) Περιλαμβάνουμε τις εξαγωγές επειδή παράγονται εντός της χώρας που εξετάζουμε και αφαιρούμε τις εισαγωγές επειδή τα αγαθά που παράγονται στο εξωτερικό περιλαμβάνονται στις μεταβλητές C, Ι και G και δεν θέλουμε να τα συμπεριλάβουμε στον υπολογισμό του Α.Εγχ.Π. (να θυμάστε «εντός των συνόρων»). Σε ορισμένα μοντέλα θα δούμε ότι θα εξετάσουμε την περίπτωση μιας κλειστής οικονομίας. Εξ ορισμού, μια κλειστή οικονομία είναι μια οικονομία που δεν έχει συναλλαγές με άλλες χώρες, επομένως, NX = 0 σε αυτή την περίπτωση. Θα το κάνουμε αυτό επειδή είναι πιο απλό να αναλύσουμε μια κλειστή οικονομία παρά μια ανοιχτή οικονομία. 17

18 Η προσέγγιση των δαπανών(συνέχεια) Από το παράδειγμά μας, χρησιμοποιώντας την προσέγγιση δαπανών έχουμε ότι I = 0 και NX = 0. Δεν υπάρχει επένδυση στο παράδειγμά μας και κανένα διεθνές εμπόριο. Το Α.Εγχ.Π. δίνεται στη συνέχεια από: C + G Η συνολική κατανάλωση είναι 38 εκατομμύρια δολάρια, 8 εκατομμύρια δολάρια για καρύδες και 30 εκατομμύρια δολάρια στο εστιατόριο. Οι κυβερνητικές δαπάνες είναι 5,5 εκατομμύρια δολάρια. Επομένως: Α.Εγχ.Π. = C + I + G + NX = 43,5 εκατ. Δολάρια 18

19 Η προσέγγιση εισοδήματος Στην περίπτωση αυτή, το Α.Εγχ.Π. ορίζεται ως το άθροισμα όλων των εσόδων που εισπράττουν οι οικονομικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην παραγωγή. Τα έσοδα περιλαμβάνουν τα κέρδη των επιχειρήσεων. Το εισόδημα των καταναλωτών είναι 14,5 εκατομμύρια δολάρια σε μισθούς. Στη συνέχεια, πρέπει να προσθέσουμε εισόδημα ύψους 0,5 εκατ. Δολαρίων για τους τόκους δανείου. Επίσης, πρέπει να συμπεριλάβουμε τα έσοδα από κέρδη μετά από φόρους ύψους 24 εκατομμυρίων δολαρίων. 19

20 Η προσέγγιση εισοδήματος(συνέχεια) Τέλος, πρέπει να συμπεριλάβουμε τους φόρους που καταβάλλουν οι παραγωγοί, δεδομένου ότι αποτελούν έσοδα για την κυβέρνηση. Δεν συμπεριλαμβάνουμε τους φόρους που καταβάλλουν οι καταναλωτές, δεδομένου ότι λαμβάνουν αυτούς τους φόρους ως μισθοί (πρόκειται μόνο για μεταφορά και όχι για συνεισφορά στην παραγωγή). Χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο: Α.Εγχ.Π. = 14,5 + 0, ,5 = 43,5 εκατομμύρια δολάρια 20

21 Η προσέγγιση εισοδήματος(συνέχεια) Ως εκ τούτου, το Α.Εγχ.Π. είναι ισοδύναμο με το συνολικό εισόδημα της οικονομίας. Η μεταβλητή Y συμβολίζει το συνολικό εισόδημα της οικονομίας, χρησιμοποιώντας τον ορισμό των συνολικών δαπανών που έχουμε: Y=C+I+G+NX Αυτή η ταυτότητα καλείται ταυτότητα εισοδήματος δαπάνης ή ταυτότητα των λογαριασμών εθνικού εισοδήματος. Είναι η βασική ταυτότητα στην εθνική λογιστική. Η ιδέα είναι ότι η συνολική ποσότητα που παράγεται (Y) σε μια οικονομία πρέπει τελικά να πωληθεί. 21

22 Οι διάφορες συνιστώσες των συνολικών δαπανών α) Κατανάλωση: η αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζονται από τα νοικοκυριά Περιλαμβάνει: διαρκή αγαθά: διαρκούν πολύ καιρό, π.χ. αυτοκίνητα, οικιακές συσκευές μη διαρκή αγαθά: διαρκούν για μικρό χρονικό διάστημα, : τρόφιμα, ρούχα υπηρεσίες: εργασία για καταναλωτές, π.χ.: στεγνό καθάρισμα, αεροπορικά ταξίδια. 22

23 Οι διάφορες συνιστώσες των συνολικών δαπανών(συνέχεια) β) Επενδύσεις: δαπάνες για νέο κεφάλαιο [παράγοντας παραγωγής] Περιλαμβάνουν: επιχειρηματική πάγια επένδυση: δαπάνες για εγκαταστάσεις και εξοπλισμό που θα χρησιμοποιήσουν οι επιχειρήσεις για την παραγωγή άλλων αγαθών και υπηρεσιών. σταθερές επενδύσεις κατοικίας: Δαπάνες στις κατοικίες από τους καταναλωτές και τους ιδιοκτήτες. αποθέματα επενδύσεων: Η μεταβολή της αξίας των αποθεμάτων όλων των επιχειρήσεων. 23

24 Οι διάφορες συνιστώσες των συνολικών δαπανών(συνέχεια) γ) Κρατικές δαπάνες: περιλαμβάνει όλες τις κυβερνητικές δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες. Εξαιρούνται οι πληρωμές μεταφοράς (π.χ. πληρωμές ασφάλισης ανεργίας), επειδή δεν αντιπροσωπεύουν δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες. δ) Καθαρές εξαγωγές: Η αξία των συνολικών εξαγωγών (EX) μείον την αξία των συνολικών εισαγωγών (IM). 24

25 Οι διάφορες συνιστώσες των συνολικών δαπανών(συνέχεια) Ας υποθέσουμε τώρα ότι μια επιχείρηση: παράγει τελικά αγαθά αξίας 10 εκατομμυρίων δολαρίων αλλά πωλεί μόνο 9 εκατομμύρια δολάρια αξίας. Αυτό παραβιάζει την ταυτότητα δαπάνης - εισοδήματος; Η απάντηση είναι ΟΧΙ, επειδή το αδιάθετο προϊόν προστίθεται στο απόθεμα και έτσι μετρά ως επένδυση αποθέματος - είτε σκόπιμη είτε μη προγραμματισμένη. Έτσι, είναι σαν μια επιχείρηση να "αγόρασε" τη δική της συσσώρευση αποθέματος. Τώρα έχουμε δει ότι τα αποθέματα εισέρχονται στον ορισμό της επένδυσης και ως εκ τούτου υπολογίζεται ως δαπάνη. 25

26 Οι διάφορες συνιστώσες των συνολικών δαπανών(συνέχεια) Συνοψίζοντας: είδαμε τώρα ότι το Α.Εγχ.Π. μετρά συνολικό εισόδημα συνολική παραγωγή συνολικές δαπάνες το άθροισμα της προστιθέμενης αξίας σε όλα τα στάδια της παραγωγής τελικών προϊόντων 26

27 Ένα άλλο μέτρο του συνολικού εισοδήματος Το Α.Εγχ.Π. είναι το πιο χρησιμοποιούμενο μέτρο για το συνολικό εισόδημα μιας οικονομίας. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα μέτρα συνολικού εισοδήματος που μπορούν να χρησιμοποιηθούν: Ακαθάριστο εθνικό προϊόν (Α.Εθν.Π.) = Α.Εγχ.Π. + Καθαρές αμοιβές Παραγωγικών Συντελεστών (NFP) Το Α.Εθν.Π. μετρά την αξία της παραγωγής που παράγεται από ημεδαπούς συντελεστές παραγωγής, ανεξάρτητα από την γεωγραφική περιοχή που πραγματοποιείται η παραγωγή. 27

28 Ένα άλλο μέτρο του συνολικού εισοδήματος(συνέχεια) Αντίθετα το Α.Εγχ.Π. μετρά το συνολικό εισόδημα που κερδίζουμε από παραγωγικούς συντελεστές που εντοπίζονται στην ημεδαπή(εγχώρια), ανεξαρτήτως εθνικότητας Καθαρές αμοιβές ημεδαπών παραγωγικών συντελεστών = αμοιβές ημεδαπών παραγωγικών συντελεστών στην αλλοδαπή αμοιβές αλλοδαπών παραγωγικών συντελεστών στην ημεδαπή. 28

29 Ένα άλλο μέτρο του συνολικού εισοδήματος(συνέχεια) Για παράδειγμα, εάν μια επιχείρηση του Ηνωμένου Βασιλείου λειτουργεί στην Ιταλία, τότε τα κέρδη που δημιουργούνται από αυτή την επιχείρηση θα υπολογιστούν στο Ιταλικό Α.Εγχ.Π, αλλά όχι στο Ιταλικό Α.Εθν.Π. Γενικά, η διαφορά μεταξύ Α.Εγχ.Π. και Α.Εθν.Π. δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη. 29

30 Ένας άλλος τρόπος να εκφράσουμε την Ταυτότητα Δαπάνης -Εισοδήματος Η θεμελιώδης ταυτότητα των εθνικών λογαριασμών υπονοεί ότι Y=C+I+G+NX To διαθέσιμο εισόδημα του ιδιωτικού τομέα: Υ D =Y+NFP-T Όπου Y D είναι το συνολικό εισόδημα του ιδιωτικού τομέα, NFP είναι καθαρές αμοιβές των συντελεστών παραγωγής, και Τ είναι οι φόροι που πληρώνουμε στο κράτος 30

31 Ένας άλλος τρόπος να εκφράσουμε την Ταυτότητα Δαπάνης -Εισοδήματος(συνέχεια) Η ιδιωτική αποταμίευση τότε ορίζεται ως : S P =Y D -C H δημόσια αποταμίευση τότε ορίζεται ως: S G =T-G Εάν η S G είναι θετικό μέγεθος, η κυβέρνηση λέμε ότι έχεις πλεόνασμα, ενώ εάν αυτό το μέγεθος είναι αρνητικό τότε λέμε ότι η κυβέρνηση έχει έλλειμα Η εθνική αποταμίευση τότε ορίζεται ως: S=S P +S G = Y D -C+T-G (1) 31

32 Ένας άλλος τρόπος να εκφράσουμε την Ταυτότητα Δαπάνης -Εισοδήματος(συνέχεια) Εξ ορισμού ισχύει Υ D +T=Y+NFP Συνεπώς μπορούμε να γράψουμε την εξίσωση 1 ως S=Y+NFP-C-G 2) Αντικαθιστώντας το Υ στην εξίσωση 2 με την θεμελιώδη ταυτότητα εθνικών λογαριασμών παίρνουμε: S=C+I+G+NX+NFP-C-G=I+NX+NFP Συνεπώς, η εθνική αποταμίευση πρέπει να είναι ίση με την εθνική επένδυση συν τις καθαρές εξαγωγές συν καθαρές αμοιβές των συντελεστών παραγωγής 32

33 Ένας άλλος τρόπος να εκφράσουμε την Ταυτότητα Δαπάνης -Εισοδήματος(συνέχεια) Η ποσότητα ΝΧ+NFP καλείται Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (CA), αυτό το μέγεθός μετράει το ισοζύγιο των συναλλαγών μιας χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο. Άρα, η θεμελιώδη ταυτότητα εθνικών λογαριασμών μπορεί να γραφτεί: S=I+CA Σε μία κλειστή οικονομία, NX=0, και NFP=0, η θεμελιώδη ταυτότητα εθνικών λογαριασμών σημαίνει S=I Η εθνική αποταμίευση πρέπει να είναι ίση με την συνολική επένδυση. 33

34 Πραγματικό έναντι ονομαστικού Α.Εγχ.Π. Το Α.Εγχ.Π. είναι η αξία όλων των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται. το ονομαστικό Α.Εγχ.Π. μετρά αυτές τις αξίες χρησιμοποιώντας τρέχουσες τιμές. το πραγματικό Α.Εγχ.Π. μετρά αυτές τις αξίες χρησιμοποιώντας τις τιμές ενός έτους βάσης(δηλαδή σταθερές τιμές). Οι μεταβολές του ονομαστικού Α.Εγχ.Π. μπορεί να οφείλονται σε: μεταβολές των τιμών. μεταβολές των ποσοτήτων παραγωγής που παράγονται. 34

35 Πραγματικό έναντι ονομαστικού Α.Εγχ.Π Οι μεταβολές του πραγματικού Α.Εγχ.Π. μπορεί να οφείλονται μόνο σε μεταβολές των ποσοτήτων, διότι το πραγματικό Α.Εγχ.Π. κατασκευάζεται χρησιμοποιώντας σταθερές τιμές βάσης. Το πραγματικό Α.Εγχ.Π. είναι ένα καλύτερο μέτρο της ευημερίας μιας οικονομίας. Ας υποθέσουμε ότι όλες οι τιμές των αγαθών διπλασιάζονται. Στη συνέχεια, το Α.Εγχ.Π. θα διπλασιαστεί επίσης, ωστόσο, οι ποσότητες είναι οι ίδιες πριν, επομένως, η οικονομία δεν είναι καλύτερη, ακόμη και αν το Α.Εγχ.Π. έχει διπλασιαστεί. 35

36 Πώς να υπολογίσετε το ονομαστικό και το πραγματικό Α.Εγχ.Π P Q P Q P Q Προιόν Α Προιόν Β

37 Πώς να υπολογίσετε το ονομαστικό και το πραγματικό Α.Εγχ.Π.(συνέχεια) Ον.Α.Εγχ.Π.: πολλαπλασιάζουμε τιμές και ποσότητες από την ίδια χρονιά 2006: $ $ = $ : $ :$ Πρ.Α.Εγχ.Π.: πολλαπλασιάζουμε τιμές και ποσότητες από την χρονιά βάση(το 2006 δηλαδή) 37

38 Πώς να υπολογίσετε το ονομαστικό και το πραγματικό Α.Εγχ.Π.(συνέχεια) 2006: $ $ = $ : $ $ = $ : $ $ = $ Παρατηρήστε ότι το πραγματικό Α.Εγχ.Π. το 2007 και το 2008 είναι χαμηλότερο από το Ονομαστικό Α.Εγχ.Π. εκείνων των ετών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η επίδραση των τιμών (πληθωρισμός) έχει εξαχθεί χρησιμοποιώντας ένα έτος βάσης για τις τιμές (2006). Παρατηρήστε ότι η επιλογή του έτους βάσης έχει σημασία για τους υπολογισμούς. Για παράδειγμα, αν επιλέξουμε το 2007 ως έτος βάσης, το πραγματικό Α.Εγχ.Π. το 2007 είναι δολάρια, ενώ το 2008 είναι δολάρια. 38

39 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια) Δείκτες Τιμών Ένας δείκτης τιμών μετρά το μέσο επίπεδο των τιμών για κάποια συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες, σε σχέση με τις τιμές που ίσχυαν σε ένα δεδομένο έτος βάσης Αποπληθωριστής του Α.Εγχ.Π.(GDP deflator) 39

40 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια Αποπληθωριστής του Α.Εγχ.Π. = 100 * Ονομαστικό Α.Εγχ.Π.=Nominal GDP Πραγματικό Α.Εγχ.Π.=Real GDP Ον ο μ α σ τ ικ ό Α.Εγχ.Π. Πραγματικό Α.Εγχ.Π. 40

41 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια Nominal GDP Real GDP GDP deflator ΠΛΗΘΩΡΙΣ ΜΟΣ(inflatio n rate) ,200 46, ,400 50, % ,300 52, % 41

42 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια Ο Αποπληθωριστής του ΑΕΠ προσδιορίζει ένα δείκτη που μετράει το γενικό επίπεδών τιμών σε μία συγκεκριμένη χρονιά Ο πληθωρισμός είναι ο ρυθμός μεταβολής του παραπάνω δείκτη μεταξύ μιας χρονιάς και της επόμενης χρονιάς 42

43 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια) Παράδειγμα με δύο αγαθά P it =η τιμή του αγαθού i το μήνα t Q it =η ποσότητα του αγαθού i που έχει παραχθεί το μήνα t NGDP t =Nominal GDP το μήνα t RGDP t =Real GDP το μήνα t 43

44 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια GDP deflator = 100 Nominal GDP Real GDP GDP deflatort = 100 NGDP t RGDP t = P 1tQ 1t +P 2t Q 2t RGDP t 44

45 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια) Παράδειγμα με 2 αγαθά Έστω 2 αγαθά, i:αγαθό, i=1,2 P it = η αγοραια τιμη του αγαθου i το μηνα t Q it = η ποσότητα του αγαθου i που παραγεται το μηνα t NGDP t = Ονομαστικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προιόν το μήνα t RGDP t = Πραγματικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προιόν το μήνα t 45

46 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια) Δείκτες Τιμών Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) Βασίζεται σε σταθερό καλάθι αγαθών που περιέχει σημαντικά προϊόντα κατανάλωσης για ένα νοικοκυριό Είναι Μηνιαίος δείκτης των τιμών καταναλωτή 46

47 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια ΔΤΚ t = 100 Κόστος Καλαθιού το μήνα t Κόστος Καλαθιού το μήνα βαση ΔΤΚ t = 100 Ε t Ε b = 100 P 1tC 1 +P 2t C 2 E b 47

48 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια Παράδειγμα με 2 αγαθά Έστω 2 αγαθά i=1,2 P it = η αγοραια τιμη του αγαθου i το μηνα t C i = η ποσότητα του αγαθου i στο καλαθι του ΔΤΚ E t = το κόστος του ΔΤΚ καλαθιού το μήνα t Ε b = το κόστος του καλαθιού το μήνα βάση 48

49 Πραγματικό Α.Εγχ.Π, δείκτες τιμών και πληθωρισμός (συνέχεια Πληθωρισμός την περίοδο t π t = P t P t 1 P t Όπου: = ΔP P P t =το γενικό επίπεδο τιμών την περίοδο t Στο σχήμα 1.1 παρουσιάζεται ο πληθωρισμός των ΗΠΑ με έτος βάσης το

50 Πληθωρισμός (ετήσιο ποσοστό) Σχήμα 1.1 Το ύψος πληθωρισμού στις ΗΠΑ, ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΗΠΑ Έτος 50

51 Επιτόκια Πραγματικά και Ονομαστικά επιτόκια Επιτόκιο: η ποσοστιαία απόδοση που υπόσχεται ένας δανειζόμενος στο δανειστή Πραγματικό επιτόκιο: η ποσοστιαία αύξηση της πραγματικής αξίας ενός περιουσιακού στοιχείου διαχρονικά Ονομαστικό επιτόκιο: η ποσοστιαία αύξηση της ονομαστικής αξίας ενός περιουσιακού στοιχείου διαχρονικά 51

52 Επιτόκια (συνέχεια) Πραγματικό και ονομαστικό επιτόκιο Πραγματικό επιτόκιο = i Στο Σχ. 1.2 παρουσιάζονται τα ονομαστικά και πραγματικά επιτόκια στις ΗΠΑ από το

53 Σχήμα 1.2 Ονομαστικά και πραγματικά επιτόκια στις ΗΠΑ, ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ Έτος 53

54 Επιτόκια (συνέχεια) Προσδοκώμενο πραγματικό επιτόκιο r = i e Αν = e, πραγματικό επιτόκιο = προσδοκώμενο πραγματικό επιτόκιο 54

55 Ποσοστό ανεργίας Κατηγορίες πληθυσμού (POP) Απασχολούμενοι (Ε): εργάζονται σε αμειβόμενη εργασία Άνεργοι (U): δεν απασχολούνται αλλά αναζητούν εργασία Εργατικό δυναμικό (L): το ποσό της διαθέσιμης εργασίας για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Όλοι οι απασχολούμενοι και οι άνεργοι όχι στο εργατικό δυναμικό (NILF): δεν απασχολούνται, δεν αναζητούν εργασία (για παράδειγμα, φοιτητές πλήρους φοίτησης) ποσοστό ανεργίας: το ποσοστό του εργατικού δυναμικού που άνεργο. είναι 55

56 Ποσοστό ανεργίας(συνέχεια) Αμερικανικός ενήλικος πληθυσμός ανά ομάδα, Ιούνιος 2007 Αριθμός απασχολουμένων = 146,1 εκατομμύρια Αριθμός ανέργων = 6,9 εκατομμύρια Ενήλικος πληθυσμός = 231,7 εκατομμύρια Ε = 146,1, U = 6,9, ΡΟΡ = 231,7 L = Ε + U = 146,1 + 6,9 = 153,0 NILF = POP - L = 231,7-153 = 78,7 ποσοστό ανεργίας U / L x 100% = (6,9 / 153) x 100% = 4,5% 56

57 Μεταβλητές αποθεμάτων έναντι μεταβλητών ροής Μερικές φορές είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ αυτών των δύο ειδών μεταβλητών. Απόθεμα είναι μια ποσότητα που την μετράμε σε ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο. Π.χ., "Το μετοχικό κεφάλαιο των ΗΠΑ ανήλθε σε 26 τρισεκατομμύρια δολάρια την 1η Ιανουαρίου 2006." Χρονορροή είναι μια ποσότητα που την μετράμε ανά μονάδα χρόνου. Π.χ., "U.S. η επένδυση ήταν 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια του " 57

58 Μεταβλητές αποθεμάτων έναντι μεταβλητών ροής(συνέχεια) Συχνά ισχύει ότι μια μεταβλητή ροής μετρά το ρυθμό μεταβολής σε μια αντίστοιχη μεταβλητή αποθέματος. Ορίστε μερικά παραδείγματα: Απόθεμα Χρονορροή Ατομικός πλούτος Ατομικές αποταμιεύσεις Αριθμός ατόμων με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Αριθμός νεών αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Κρατικό χρέος Κρατικό έλλειμα 58

59 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος Θεωρούμε μια κλειστή οικονομία. Όταν εξετάζουμε τη διανομή του εισοδήματος σε μια δεδομένη οικονομία, μπορούμε να δούμε την προσωπική κατανομή του εισοδήματος. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για το πώς κατανέμεται το εισόδημα στον πληθυσμό της οικονομίας. Για παράδειγμα, το 50% του Βρετανικού πληθυσμού κατέχει το 93% του συνολικού εισοδήματος του Ηνωμένου Βασιλείου. 59

60 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Μπορούμε επίσης να μιλήσουμε για τη συναρτησιακή κατανομή του εισοδήματος. Σε αυτή την περίπτωση θέλουμε να μάθουμε πώς κατανέμεται το συνολικό εισόδημα μεταξύ των συντελεστών παραγωγής, δηλαδή των εργαζομένων, των κατόχων κεφαλαίου (καπιταλιστές) και των ιδιοκτητών γης κλπ. Εδώ εξετάζουμε το ζήτημα της συναρτησιακής κατανομής του εισοδήματος. Το βασικό μας ερώτημα είναι: τι καθορίζει τη συνολική παραγωγή / εισόδημα της οικονομίας και πώς κατανέμεται το συνολικό εισόδημα μεταξύ των συντελεστών παραγωγής; 60

61 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Κατά τον ορισμό του Α.Εγχ.Π. από λογιστική άποψη, είδαμε τι παράγει μια οικονομία. Παράγει καταναλωτικά αγαθά, επενδυτικά αγαθά κ.λπ.. Τώρα ρωτάμε: πώς παράγουμε τα αγαθά αυτά. Η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών της οικονομίας εξαρτάται από την ποσότητα των εισροών (ή από τους συντελεστές παραγωγής) και από την ικανότητα μετατροπής των εισροών σε παραγωγή. Στην οικονομία ο τρόπος με τον οποίο οι εισροές μετατρέπονται σε εκροές καθορίζεται από μια συνάρτηση παραγωγής. Εδώ θα εξετάσουμε μόνο δύο εισροές, εργασία και κεφάλαιο. Επομένως, το πρόβλημά μας είναι να βρούμε πώς κατανέμεται το συνολικό εισόδημα μεταξύ εργαζομένων και κεφαλαιούχων. 61

62 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Ορίζουμε με Y τη συνολική παραγωγή που παράγεται (πραγματική παραγωγή) και με K και L το ποσό των διαθέσιμων εισροών στην οικονομία. Το Κ είναι για το επίπεδο κεφαλαίου και L για το επίπεδο της εργασίας. Μια συνάρτηση παραγωγής ορίζεται ως: Y = F(Κ,L) Οι εισροές K και L μετατρέπονται σε Y μέσω της συνάρτησης F. Η συνάρτηση παραγωγής αντανακλά την διαθέσιμη τεχνολογία για την μετατροπή του κεφαλαίου και της εργασίας σε παραγωγή. 62

63 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Από τις κύριες ιδιότητες μιας συνάρτησης παραγωγής σχετίζεται με την έννοια των αποδόσεων κλίμακας. Όταν μιλάμε για την μεταβολή της κλίμακας μιλάμε για τις επιπτώσεις της μεταβολής ΟΛΩΝ των εισροών παραγωγής (επομένως, μπορούμε να υποθέσουμε ότι μελετάμε την οικονομία μακροχρόνια). Μαθηματικά, η ιδέα των αποδόσεων κλίμακας σχετίζεται με την ιδέα της ομοιογένειας μιας συνάρτησης 63

64 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Μια συνάρτηση f (X) είναι ομοιογενής βαθμού k, αν ισχύει ότι: f(rx)=r k f(x) όπου r είναι μια σταθερά. Τώρα μπορούμε να δώσουμε έναν ορισμό για τις αποδόσεις κλίμακας μιας συνάρτησης παραγωγής: 64

65 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Σταθερές αποδόσεις κλίμακας: αν αυξήσουμε όλες τις εισροές παραγωγής κατά ένα ποσό r, η συνολική παραγωγή θα αυξηθεί κατά το ίδιο ποσό r. Όσον αφορά την ομοιογένεια, οι σταθερές αποδόσεις κλίμακας είναι ισοδύναμες με το να λέμε ότι η συνάρτηση παραγωγής είναι ομοιογενής βαθμού 1. 65

66 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας: αν αυξήσουμε όλες τις εισροές κατά ένα ποσό r, η συνολική παραγωγή αυξάνεται κατά ένα ποσό μικρότερο από r Αύξουσες αποδόσεις κλίμακας: αν αυξήσουμε όλες τις εισροές κατά ένα ποσό r, η συνολική παραγωγή αυξάνεται κατά ένα ποσό μεγαλύτερο από r. Παράδειγμα: η συνάρτηση παραγωγής Cobb-Douglas Υ=F (K,L)=K a L b όπου α και β είναι δύο θετικές σταθερές. Για να ελέγξουμε τον βαθμό ομοιογένειας: F(rk,rL)= (rk) a (rl) b = r a K a r β L β = (r) a+β Κ α L β = (r) a+β F(K,L) 66

67 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Η συνάρτηση παραγωγής Cobb-Douglas είναι ομοιογενής του βαθμού α + β (είναι ακριβώς το k στον προηγούμενο ορισμό μας). Επομένως, έχουμε σταθερές αποδόσεις όταν α+β=1, φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας όταν α+β<1, και αύξουσες αποδόσεις κλίμακας όταν α+β>1. 67

68 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Μια σημαντική ιδιότητα των ομοιογενών συναρτήσεων δίνεται από το θεώρημα του Euler f f f f x 1, x 2,, x k = x 1 + x x x 1 x n 2 x n Με το θεώρημα του Euler εκφράζουμε την συνάρτηση παραγωγής σε όρους μερικής παραγώγου 68

69 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Οι μερικές παράγωγοι της συνάρτησης παραγωγής που εξετάζουμε έχουν μια χρήσιμη οικονομική ερμηνεία: F(K,L) Κ F(K,L) L = Οριακό προϊόν κεφαλαίου (MPK) =Οριακό προϊόν εργασίας (MPL) 69

70 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Σε ανταγωνιστικές αγορές, από τις συνθήκες μεγιστοποίησης του κέρδους, ισχύει ότι: MPK = r P και MPL = W P όπου r είναι το κόστος της μίσθωσης κεφαλαίου, W είναι ο ονομαστικός μισθός και P είναι το γενικό επίπεδο των τιμών. Ως εκ τούτου, το r / P είναι το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ και το W / P είναι ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΜΙΣΘΟΣ. Οι δύο αυτές προϋποθέσεις απλώς λένε ότι στις ανταγωνιστικές αγορές οι εισροές παραγωγής πληρώνονται σύμφωνα με την οριακό τους προϊόν. 70

71 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Τώρα μπορούμε να δούμε πώς κατανέμεται το συνολικό εισόδημα μεταξύ των εισροών παραγωγής (εργαζόμενοι και κεφαλαιούχοι). Υποθέστε ότι η συνάρτηση παραγωγής που ορίζει τη συνολική παραγωγή είναι ομοιογενής του βαθμού 1 (= σταθερές αποδόσεις στην κλίμακα). Σύμφωνα με το θεώρημα Euler μπορούμε να γράψουμε τη συνάρτηση παραγωγής με μερικές παραγώγους (να θυμάστε ότι εδώ k = 1): F(K,L)=K F(K) Κ + L F(L) = K MPK + L MPL L 71

72 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Πολλαπλασιάστε κάθε πλευρά της παραπάνω εξίσωσης με το γενικό επίπεδο τιμών P. Τότε έχουμε P F K, L είναι η ΑΞΙΑ της συνολικής παραγωγής (το Α.Εγχ.Π. της οικονομίας μας), ενώ πρέπει να παρατηρήσουμε, (MPK P=r και MPL P=W) Χρησιμοποιώντας αυτά τα δεδομένα μπορούμε να ξαναγράψουμε την παραπάνω εξίσωση ως: PY=K r + L W 3) 72

73 Η νεοκλασική θεωρία της κατανομής του εισοδήματος(συνέχεια) Η εξίσωση 3) λέει ότι το συνολικό εισόδημα στην οικονομία είναι ίσο με το άθροισμα των πληρωμών των συντελεστών παραγωγής. Αυτό το αποτέλεσμα ονομάζεται "Θεώρημα εξάντλησης προϊόντος". Επομένως, αν υπάρχουν: α)σταθερές αποδόσεις κλίμακας και β)ανταγωνιστικές αγορές Τότε η συνολική παραγωγή κατανέμεται μεταξύ των πληρωμών κεφαλαίου και των πληρωμών στην εργασία, ανάλογα με τα οριακά προϊόντα των παραπάνω συντελεστών παραγωγής. 73