«ΟΙ Σ.Π.Ε. Ω ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΗ ΣΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ: ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΗ & ΤΓΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΤ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΣΩΝ Σ.Π.Ε.

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΛΗΛΑ ΕΙΠΑΘΔΕΤΗ ΙΑΘ ΑΓΩΓΗ ΣΗΜ ΠΡΟΥΟΚΘΙΗ ΗΚΘΙΘΑ ΣΛΗΛΑ ΕΠΘΙΟΘΜΩΜΘΑ ΙΑΘ ΛΕΩΜ ΛΑΖΘΙΗ ΕΜΗΛΕΡΩΗ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΙΑ ΣΛΗΛΑ ΑΡΥΘΣΕΙΣΟΜΩΜ ΛΗΥΑΜΘΙΩΜ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΛΗΛΑ ΗΚΕΙΣΡΟΜΘΙΩΜ ΛΗΥΑΜΘΙΩΜ ΔΘΘΔΡΤΛΑΣΘΙΟ ΔΘΑΣΛΗΛΑΣΘΙΟ ΠΡΟΓΡΑΛΛΑ ΛΕΣΑΠΣΤΥΘΑΙΩΜ ΠΟΤΔΩΜ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΕ ΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ «ΟΙ Σ.Π.Ε. Ω ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΗ ΣΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ: ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΗ & ΤΓΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΤ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΣΩΝ Σ.Π.Ε.» Μεταπτυχιακι Φοιτιτρια: Ζωι Καρατηά Επιβλζπουςα Κακθγιτρια: Μαρία Ραγκοφςθ Ακινα, επτζμβριοσ 2017

2 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία / δηδαθηηθή πξνζέγγηζε κέζα ζηελ ηάμε (differentiated instruction / differentiated classroom) έρεη γίλεη αληηθείκελν πιεζψξαο κειεηψλ θαη ζπδεηήζεσλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηεο ζηηο ζχγρξνλεο ζρνιηθέο ηάμεηο. πλεπψο, δελ ζα κπνξνχζε λα κελ ζρεηίδεηαη κε έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζεκεξηλήο γεληάο, ηφζν δηδαζθφλησλ φζν θαη δηδαζθνκέλσλ, πνπ δελ είλαη άιιν απφ ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ εξγαιείσλ/κέζσλ ηεο ζε θάζε δξαζηεξηφηεηα. ήκεξα έρεη γίλεη επξχηεξα αληηιεπηφ θαη απνδεθηφ φηη νη έλλνηεο αθελφο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο θαη αθεηέξνπ ηεο εθπαηδεπηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη βαζηθέο γηα ηε ζχγρξνλε εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή θαη γη απηφ θαη ε παξνχζα εξγαζία εζηηάδεη ζηε ζχλδεζε απηψλ ησλ δχν ζεκάησλ. θνπφο ηεο είλαη ε κειέηε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο αιιά θαη ε δηεξεχλεζε ηνπ βαζκνχ ρξήζεο θαη αμηνπνίεζεο ησλ εξγαιείσλ απηψλ. ην πιαίζην απηφ, δηαηππψζεθαλ εηδηθφηεξα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα, ζρεδηάζηεθε θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ηφζν πνηνηηθή φζν θαη πνζνηηθή έξεπλα θαη αλαπηχρζεθε ςεθηαθφ πιηθφ κε ζθνπφ ηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε ζε νκάδα εθπαηδεπηηθψλ. Σέινο, αμηνινγήζεθαλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο θαη έγηλε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ. Αλαιπηηθφηεξα, αξρηθά πξαγκαηνπνηήζεθε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζρεηηθά κε ηνλ φξν ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιία ελψ κειεηήζεθαλ ππάξρνπζεο έξεπλεο ηφζν γηα ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο φζν θαη ηελ ζπκβνιή θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηηο δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνίεζεο. Σα θπξηφηεξα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ ηέζεθαλ κε βάζε ηελ αλσηέξσ δηεξεχλεζε είλαη ηα εμήο: 1. ρεηίδεηαη ε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηελ ρξήζε ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή; Αλ λαη, ζε πνην βαζκφ; 2. Πνηνί είλαη νη πηζαλνί παξάγνληεο πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ επίδξαζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ. ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία; 3. Πνηά εξγαιεία ησλ ΣΠΔ επηιέγνπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη ηί ζεκαίλεη απηφ γηα ηηο δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο; 4. Πνηνί είλαη νη παξάγνληεο πνπ πηζαλψο επεξεάδνπλ ηε ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο; 2

3 Σέινο, έγηλε ζρεδίαζε θαη παξαγσγή ςεθηαθνχ πιηθνχ κε ηε κνξθή ελφο animated βίληεν πνπ αθνξά ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο αλάινγα κε ηα καζεζηαθά πξνθίι (learning profiles) ησλ καζεηψλ θαζψο θαη ζρεηηθά κε ηα πξνεγκέλα εξγαιεία ΣΠΔ. πνπ ηελ ππνζηεξίδνπλ. ηφρνο ήηαλ λα θαηαγξαθνχλ αληηδξάζεηο θαη ζρφιηα εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νξηζκέλα εξγαιεία ΣΠΔ, ηείλνπλ λα ηα ρξεζηκνπνηνχλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή ελψ επηπιένλ επηιέγνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ εξγαιεία ΣΠΔ γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ δηδαζθαιία πξνο φιεο ηηο δηαζηάζεηο, αιιά ζπρλφηεξα γηα ηε δηαθνξνπνίεζεο σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ παξαηεξήζεθε φηη είλαη ην θχιν, ε βαζκίδα πνπ δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, ην γλσζηηθφ αληηθείκελν αιιά θαη δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ. Αθφκα, νη εθπαηδεπηηθνί ππνζηήξημαλ φηη ε δηαθνξνπνίεζε είλαη κηα αλαγθαία πξαθηηθή ψζηε λα ηθαλνπνηεζνχλ πιεξέζηεξα νη καζεζηαθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπο, ελψ ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ είλαη θαηάιιεια γηα λα ππνζηεξίμνπλ απηή ηε δηαδηθαζία ιφγσ ηνπ πνιπκεζηθνχ, δηαδξαζηηθνχ ηνπο ραξαθηήξα θαη ελ γέλεη ησλ ελαιιαθηηθψλ πνπ πξνζθέξνπλ. Λέμεηο - θιεηδηά: δηαθνξνπνίεζε δηδαζθαιίαο, εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία, ΣΠΔ., καζεζηαθφ ζηπι ή πξνθίι, ελεκεξσηηθή παξέκβαζε, animated video, αμηνιφγεζε. 3

4 SUMMARY The differentiated instruction or differentiated classroom has been the subject of numerous studies and discussions regarding its application in today s classrooms. Consequently, the differentiation of the teaching approach would not be unrelated to essential characteristic of our generation, namely the use of technology and its tools in any everyday activity. Nowadays, it is widely realized and accepted that both of the concepts of differentiated instruction and the educational use of ICT are necessary for the modern educational practice and for that reason the present dissertation focuses on linking these two issues. The purpose of this research is to study educators views on the use of ICT to differentiate their instruction and explore their extent of ICT use. In this context, specific research questions were formulated, both qualitative and quantitative researches were designed and carried out and digital material was produced for the informative intervention. Finally, the results of the entire project were evaluated and significant conclusions were drawn. More specifically, as a first stage, the bibliographic review of the concept of differentiated instruction was carried out and existing studies were investigated. The focus of these studies was both the impact of technology on the learning process and the contribution and utilization of ICT in the dimensions of differentiation. The main research questions, formulated by this investigation, are the following: 1. Is the use of technology in the educators daily life related to its use in their educational practice? If so, to what extent? 2. What are the possible factors that might affect educators views on the impact of ICT tools in the learning process? 3. What ICT tools do teachers choose to use and what does this mean for the dimensions of differentiation? 4

5 4. What are the possible factors that might affect the use of ICT tools by the teachers to differentiate the learning process? Moreover, a digital material was designed and produced which is about the differentiation of learning process according to the students learning styles as well as the appropriate ICT tools which support it. The purpose was to record educators reactions and comments regarding the use of ICT tools to differentiate their instruction. The results showed that educators, who use certain ICT tools in their everyday life, tend to use them more in their educational practice too. In addition, they choose to use ICT tools in order to differentiate their instruction by all the dimensions, but especially by product. Among the factors that affect the use of ICT tools by educators, findings place the sex, the grade in which they teach, the subject that they teach and also various characteristics of the pupil population. Finally, educators argued that differentiation is a necessary practice so that they can more fully and equitably satisfy the learning needs of their students while ICT tools are suitable to support this process due to the alternatives they offer. Key words: differentiated instruction, educational technology, ICT, learning style, informative intervention, animated video, evaluation. 5

6 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 2 ΕΙΑΓΩΓΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΗ ΣΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ Οριςμόσ, Αρχζσ και Διαςτάςεισ τθσ Διαφοροποιθμζνθσ Διδαςκαλίασ Διαφοροποιθμζνθ Παιδαγωγικι Διαφοροποίθςθ τθσ Διδαςκαλίασ Αρχζσ Διαφοροποιθμζνθσ Διδαςκαλίασ Διαςτάςεισ τθσ διαφοροποιθμζνθσ διδαςκαλίασ Διαφοροποίθςθ ωσ προσ το περιεχόμενο τθσ μάκθςθσ Διαφοροποίθςθ ωσ προσ τθ διαδικαςία Διαφοροποίθςθ ωσ προσ το τελικό προϊόν/αποτζλεςμα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΙ ΣΠΕ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ: ΑΝΑΚΟΠΗΗ ΕΡΕΤΝΩΝ Βιβλιογραφικι ζρευνα για τθν επίδραςθ τθσ τεχνολογίασ ςτθν εκπαίδευςθ Η ςυμβολι των ΣΠΕ ςτθ διαφοροποίθςθ τθσ διδαςκαλίασ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΙ ΣΠΕ Ω ΜΕΟ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΗ ΣΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ Η αξιοποίθςθ των ΣΠΕ ςτισ διαςτάςεισ τθσ διαφοροποιθμζνθσ διδαςκαλίασ Διαφοροποίθςθ του μακθςιακοφ περιεχομζνου αξιοποιϊντασ τισ ΣΠΕ Διαφοροποίθςθ τθσ διαδικαςίασ αξιοποιϊντασ τισ ΣΠΕ Διαφοροποίθςθ του τελικοφ προϊόντοσ/αποτελζςματοσ αξιοποιϊντασ τισ ΣΠΕ 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΑΘΗΙΑΚΑ ΠΡΟΦΙΛ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΣΠΕ Οριςμοί ςχετικοί με τo μακθςιακό προφίλ (Learning Style) Μοντζλα κατθγοριοποίθςθσ μακθςιακών προφίλ Σο μοντζλο του Kolb για τα μακθςιακά προφίλ Σο μοντζλο 4MAT τθσ McCarthy για τα μακθςιακά προφίλ Σο μοντζλο των Dunn & Dunn για τα μακθςιακά προφίλ Μακθςιακά προφίλ και νζεσ τεχνολογίεσ Κατάλλθλα εργαλεία ΣΠΕ για κάκε ζνα μακθςιακό προφίλ Προτεινόμενα εργαλεία ΣΠΕ για τον Ακουςτικό τφπο μακθτι

7 4.4.2 Προτεινόμενα εργαλεία ΣΠΕ για τον Οπτικό τφπο μακθτι Προτεινόμενα εργαλεία ΣΠΕ για τον Κιναιςκθτικό τφπο μακθτι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΟ ΜΕΡΟ ΠΟΙΟΣΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΗ Ειςαγωγι Ερευνθτικι Μζκοδοσ Δείγµα Εργαλεία ζρευνασ χεδίαςθ και Ανάπτυξθ του animated video Φάςεισ υλοποίθςθσ Αποτελζςματα ποςοτικισ ζρευνασ - ςτατιςτικισ ανάλυςθσ ερωτθματολογίων Πρϊτο ερευνθτικό ερϊτθμα Δεφτερο ερευνθτικό ερϊτθμα Σρίτο ερευνθτικό ερϊτθμα Σζταρτο ερευνθτικό ερϊτθμα Αποτελζςματα Ενθμερωτικισ Παρζμβαςθσ - υηιτθςθσ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΧΕΔΙΑΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΕΩΝ Παρουςίαςθ ενδεικτικών εκπαιδευτικών παρεμβάςεων Α Προτεινόμενθ Εκπαιδευτικι Παρζμβαςθ: αξιοποίθςθ τθσ ρομποτικισ και του λογιςμικοφ text-to-speech Β Προτεινόμενθ Εκπαιδευτικι Παρζμβαςθ: αξιοποίθςθ πολυμεςικισ παρουςίαςθσ/video, ψθφιακϊν παιχνιδιϊν και QR codes ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΜΕΛΛΟΝΣΙΚΕ ΕΠΕΚΣΑΕΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΞΕΝΟΓΛΩΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: ΕΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΣΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ2: ΕΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΣΗΝ ΑΓΓΛΙKΗ ΓΛΩΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 3: ΠΙΝΑΚΕ ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΩΝ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 4: ΕΙΚΟΝΕ ΑΠΟ ΣΟ ANIMATED VIDEO

8 ΔΙΑΓΧΓΗ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ζηνλ θιάδν ηεο Δθπαίδεπζεο επηθξαηνχζε ε ζεσξία ηνπ πκπεξηθνξηζκνχ, ν νπνίνο αληηκεηψπηδε ηε κάζεζε σο κηα παζεηηθή δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ (καζεηή) απφ ην δηδάζθνληα. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηφζν ην πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο φζν θαη ν ηξφπνο δηδαζθαιίαο λα κελ ζπζρεηίδνληαη κε ηηο αλάγθεο, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηνλ εκπεηξηθφ θφζκν ησλ καζεηψλ. Καηά ζπλέπεηα, ε δσή ηνπ καζεηή έμσ απφ ηνλ θφζκν ηνπ ζρνιείνπ δελ είρε θακία ζρέζε κε απηή ζην εζσηεξηθφ ηνπ. Χζηφζν, κε ηελ επηθξάηεζε ηεο ζεσξίαο ηνπ Δπνηθνδνκεηηζκνχ (Constructivism) γηα ηε κάζεζε, δφζεθε έκθαζε ζηελ πξνζσπηθή απφδνζε λνήκαηνο απφ ην ππνθείκελν, δίλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν κεγαιχηεξε πξνζνρή ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο (Κνζζπβάθε, 2003). πλεπψο, ε αλάγθε γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ηφζν ηεο δηδαζθαιίαο φζν θαη ηεο κάζεζεο, πξνθχπηεη κέζα απφ ηηο ζχγρξνλεο αληηιήςεηο ηεο γλσζηηθήο ςπρνινγίαο, πνπ ζεκειηψλνπλ ηηο αξρέο ηνπ Δπνηθνδνκεηηζκνχ, βαζηθή αξρή ηνπ νπνίνπ είλαη φηη νη καζεηέο βξίζθνπλ πην ελδηαθέξνλ ην ζρνιείν θαη επηηπγράλνπλ πςειφηεξεο καζεζηαθέο επηδφζεηο εάλ ε δηδαζθαιία γίλεηαη κε ηξφπν πνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηε πξνζσπηθά ηνπο καζεζηαθά επίπεδα. Οη καζεηέο ζε κηα ηάμε δηαθέξνπλ σο πξνο πνιιά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα νη αηνκηθέο δηαθνξέο αλάπηπμεο, ην δηαθνξεηηθφ κνξθσηηθφ θεθάιαην, ηα θίλεηξα, ηα ελδηαθέξνληα, νη πξνεγνχκελεο γλψζεηο, νη δεμηφηεηεο θαη ζηξαηεγηθέο απφθηεζήο ηνπο θαη ν βαζκφο εηνηκφηεηαο ηνπ θαζελφο. Όινη απηνί νη παξάγνληεο δεκηνπξγνχλ πνηθηινκνξθία ζηελ ηάμε, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηελ αλάγθε γηα κηα εθπαίδεπζε πνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζε φινπο ηνπο καζεηέο. Χζηφζν, θάηη ηέηνην δελ ζπκβαίλεη θαη ε Κνπηζειίλε (2006) δίλεη ηελ εμήγεζή ηεο ππνζηεξίδνληαο φηη αηηία ηνπ πξνβιήκαηνο είλαη νη παξαδνζηαθέο θαη αδηαθνξνπνίεηεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο δελ ζπκβάιινπλ ζηελ νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο γηα φινπο ηνπο καζεηέο ζε κηα ηάμε κεηθηψλ ηθαλνηήησλ. Απφ ηελ άιιε ε Tomlinson (2003) έρεη ηνλίζεη ραξαθηεξηζηηθά φηη «ν κόλνο ηξόπνο γηα λα κπνξέζεη ε Παηδεία λα ζπκβαδίζεη κε ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξόνδν ηεο θνηλσλίαο καο είλαη λα βξεη εθείλνπο ηνπο ηξόπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα δηαθνξνπνηεζεί ε δηδαζθαιία, ώζηε λα αληαπνθξηζεί ζηε δηαθνξεηηθόηεηα ηνπ καζεηηθνύ πιεζπζκνύ. Μηα δηαθνξεηηθόηεηα ζε όια ηα επίπεδα θαη ζε όινπο ηνπο ηνκείο θαη εθθάλζεηο ηεο αηνκηθήο κνλαδηθόηεηαο ηνπ πξνζώπνπ». 8

9 Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία επηδηψθεη θαη επηθέξεη αιιαγέο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ψζηε απηή λα αληαπνθξίλεηαη ζε κεγάινο εχξνο δηαθνξψλ σο πξνο ηε καζεζηαθή εηνηκφηεηα, ηα ελδηαθέξνληα θαη ην καζεζηαθφ πξνθίι ησλ καζεηψλ, (Tomlinson, 1999; Tomlinson, 2001). Σαπηφρξνλα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαδνκήζεη ηελ παξαδνζηαθή ηάμε θαηαπνιεκψληαο ηνλ απνθιεηζκφ αηφκσλ κε ηδηαηηεξφηεηεο θαη εληάζζνληαο θαη ζπκπεξηιακβάλνληαο φινπο ηνπο καζεηέο κε πνηθίιεο ηθαλφηεηεο, ελδηαθέξνληα θαη καζεζηαθά πξνθίι. Μεηαηξέπνληαη έηζη ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε ζε δηαδηθαζίεο πνπ θηλεηνπνηνχλ θαη εγείξνπλ πξνζδνθίεο ζε φινπο ηνπο καζεηέο, (Subban, 2006; Waldron & McLeskey, 2001). Ζ δηαθνξνπνίεζε δελ είλαη κηα ζπληαγή δηδαζθαιίαο (Tomlinson, 2000) αιιά έλαο θαηλνηφκνο ηξφπνο γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε. Τπάξρνπλ δηαθνξεηηθέο κνξθέο, θαηεγνξίεο, ηερληθέο, ζηξαηεγηθέο πνπ κπνξεί λα αμηνπνηήζεη έλαο εθπαηδεπηηθφο ιακβάλνληαο ππφςε ηνπ ηα πξνθίι, ηα ελδηαθέξνληα, ηηο αλάγθεο, ηηο δπλαηφηεηεο, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ην πνιηηηζκηθφ ππφβαζξν ησλ καζεηψλ ηνπ (Hall, 2002). Γηα λα πεηχρεη ν εθπαηδεπηηθφο ηε δηαθνξνπνίεζε, νθείιεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα δηαζέζηκα κέζα θαη εξγαιεία ηα νπνία ζα ππνζηεξίμνπλ απηή ηε δηαδηθαζία. Δδψ θαη δχν δεθαεηίεο, ηα εξγαιεία ηεο ηερλνινγίαο έρνπλ ιάβεη κεγάιε πξνζνρή θαζψο απνδεδεηγκέλα κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηε βειηίσζε ηεο καζεζηαθήο εκπεηξίαο εάλ εληαρζνχλ ζε έλα νξζφ εθπαηδεπηηθφ πιαίζην. Οη Σερλνινγίεο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο (ΣΠΔ) απνηεινχλ έλα βαζηθφ εξγαιείν ππνζηήξημεο ηνπ δηδάζθνληνο πνπ ζα επηρεηξήζεη ζηελ πξάμε κία δηαδηθαζία δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο, ιφγσ ηνπ φηη δίλνπλ ηερληθά θαη πξαθηηθά ηελ δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο κε δηαθνξεηηθά καζεζηαθά πξνθίι θαη ζηπι κάζεζεο λα εξγάδνληαη ζην ίδην επίπεδν, παξάιιεια, θαη ελδερνκέλσο αιιειεπηδξψληαο. Πιεζψξα εξεπλψλ ππνζηεξίδεη φηη νη ΣΠΔ, αλ αμηνπνηεζνχλ θαηάιιεια θαη κέζα ζην ζσζηφ πιαίζην ζηελ δηδαθηηθή πξάμε, απμάλνπλ ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ, ελζαξξχλνπλ ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή θαη ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κάζεζε, απμάλνπλ ηα θίλεηξα θαη επηδξνχλ ζεηηθά θαη απνηειεζκαηηθά ζηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο (Erdamar & Demirel, 2008; Susman, 1998; Harris & Kington, 2002; Hennessy, 2000; Passey, 2000; Rockman, 2000; Comaskey, Savage & Abrami, 2009; Klein, Nir-Gal & Darom, 2000). Ζ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ κπνξεί πξάγκαηη λα ζπκβάιεη ζηε δηαθνξνπνίεζε θαζψο είλαη ζε ζέζε λα πξνσζήζνπλ ηελ ελεξγφ δξάζε ησλ καζεηψλ, δίλνπλ δπλαηφηεηεο αιιαγήο θαη ηξνπνπνίεζεο ηνπ ηχπνπ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο. Πξνσζνχλ έηζη έλα ζεηηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο θαζψο θαη ηα θίλεηξα θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ. 9

10 ε πξνζσπηθφ επίπεδν, ε δηαθνξνπνίεζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο είλαη έλα δήηεκα πνπ κνπ έρεη θεληξίζεη ην ελδηαθέξνλ εδψ θαη ρξφληα. Απφ ηηο πξνπηπρηαθέο κνπ ζπνπδέο ζην Σκήκα Δθπαίδεπζεο θαη Αγσγήο ζηελ Πξνζρνιηθή Ζιηθία ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, κέρξη θαη πξφηηλνο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο κνπ πάλσ ζηηο ΣΠΔ, ηε ζπκκεηνρή κνπ ζε ζρεηηθά ζπλέδξηα θαη θπξίσο ηελ εξγαζηαθή κνπ ζέζε, σο εθπαηδεπηηθνχ ζε ηκήκα έληαμεο, φπνπ ππνζηεξίδσ καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, αηζζάλζεθα ηελ εζσηεξηθή αλάγθε γηα πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο. Απνηέιεζκα είλαη ε παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία κε θεληξηθφ ζέκα «Οη ΣΠΔ σο εξγαιείν δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο». ηελ παξνχζα εξγαζία ζα πξαγκαηνπνηεζεί αξρηθά παξνπζίαζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ππφβαζξνπ ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο θαη αλαζθφπεζε βηβιηνγξαθηθψλ εξεπλψλ ηφζν ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαίδεπζε φζν θαη κε ηελ ζπκβνιή ησλ ΣΠΔ ζηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ νη ΣΠΔ σο κέζν δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο, πξνηείλνληαο ηξφπνπο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ, ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο/απνηειέζκαηνο κε ηε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. ηα επφκελα θεθάιαηα ζα γίλεη εθηελήο αλαθνξά ζηα καζεζηαθά πξνθίι, ηνπο νξηζκνχο ηνπο, θαη ηα κνληέια θαηεγνξηνπνίεζήο ηνπο. Δπηπιένλ ζα πξνηαζνχλ ζπγθεθξηκέλα εξγαιεία ΣΠΔ, θαηάιιεια γηα ην θάζε έλα καζεζηαθφ πξνθίι. Θα αθνινπζήζεη ην εξεπλεηηθφ κέξνο ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο πνπ απνηειείηαη (α) απφ ηελ έξεπλα κε εξσηεκαηνιφγηα θαζψο θαη (β) απφ ηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κέζσ ςεθηαθνχ πιηθνχ πνπ παξάρζεθε απφ ηελ ίδηα ηελ εξεπλήηξηα. Αλαιχνληαη θαη απαληψληαη ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ ηέζεθαλ αξρηθά, θαη ζπγθεθξηκέλα ηα εμήο: 1. ρεηίδεηαη ε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηελ ρξήζε ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή; Αλ λαη, ζε πνην βαζκφ; 2. Πνηνί είλαη νη πηζαλνί παξάγνληεο πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ επίδξαζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ. ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία; 3. Πνηά εξγαιεία ησλ ΣΠΔ επηιέγνπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη ηί ζεκαίλεη απηφ γηα ηηο δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο; 4. Πνηνί είλαη νη παξάγνληεο πνπ πηζαλψο επεξεάδνπλ ηε ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο; 10

11 Γίλεηαη πξνζπάζεηα λα αλαιπζνχλ νη απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξηλ θαη κεηά απφ ηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε, ψζηε λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα. Αθνινπζεί ε παξνπζίαζε δχν πξνηάζεσλ ελδεηθηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ παξεκβάζεσλ, πνπ δηακνξθψζεθαλ κε βάζε ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο. Ζ εξγαζία θιείλεη κε γεληθφηεξα ζπκπεξάζκαηα, ζρφιηα θαη πξνηάζεηο γηα κειινληηθέο επεθηάζεηο ηνπ ζέκαηνο.. 11

12 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΓΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΗ ΣΗ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ 1.1 Οξηζκφο, Αξρέο θαη Γηαζηάζεηο ηεο Γηαθνξνπνηεκέλεο Γηδαζθαιίαο. Ζ αλνκνηνγέλεηα ζηηο ζρνιηθέο ηάμεηο απνηειεί έλα δηαπηζησκέλν θαηλφκελν κε απμαλφκελε έληαζε θαηά ηηο δχν ή ηξεηο πεξίπνπ ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, θπξίσο ιφγσ ησλ παγθφζκησλ θνηλσληθν-πνιηηηθψλ αιιαγψλ πνπ έρνπλ επεξεάζεη δξαζηηθά ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο. Μπνξεί θαλείο λα ηζρπξηζηεί φηη απηφ απνηειεί κηα παγθφζκηα λέα εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα. χκθσλα κε ην παξαδνζηαθφ κνληέιν κάζεζεο, πνπ θπξηαξρνχζε κέρξη πξφζθαηα, ε αλνκνηνγέλεηα απνηεινχζε πξφβιεκα ζηηο ζρνιηθέο ηάμεηο, θαζψο έζεηε εκπφδηα ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε θαη δπζθφιεπε ην εθπαηδεπηηθφ έξγν. Ζ αλάζεζε δηδαζθαιίαο ζε κία έζησ θαη ιίγν αλνκνηνγελή ηάμε ζεσξνχληαλ δχζθνιε ππφζεζε γηα έλαλ/κία εθπαηδεπηηθφ, κηαο θαη δελ κπνξνχζε λα ζέζεη θνηλνχο ζηφρνπο γηα φινπο ηνπο καζεηέο θαη λα ιεηηνπξγήζεη ζχκθσλα κε ηελ εθπαίδεπζε πνπ ν/ε ίδηνο/α είρε ιάβεη. Καηά ηηο ηξεηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, εληνχηνηο, απφςεηο φπσο ε ζεψξεζε ηεο αλνκνηνγέλεηαο ησλ καζεηηθψλ ηάμεσλ σο αλεπηζχκεηεο θαηάζηαζεο, άξρηζαλ λα θινλίδνληαη θαη λα ηίζεληαη πξνβιεκαηηζκνί ζρεηηθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε ηελ εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο παηδαγσγηθήο αιιά θαη ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο εθπαηδεπηηθήο πξνζέγγηζεο. χκθσλα κε ηε λεφηεξε απηή πξνζέγγηζε, ε αλνκνηνγέλεηα φρη κφλν δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη σο πξφβιεκα ή εκπφδην ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία αιιά αθελφο πξέπεη λα αλαγλσξίδεηαη θαη αθεηέξνπ πξέπεη θαη κπνξεί λα αμηνπνηείηαη γηα ηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο. Δηδηθφηεξα ζπλεηδεηνπνηήζεθε φηη ε αμηνπνίεζή ηεο κπνξεί λα νδεγήζεη φρη κφλν ζηελ νπζηαζηηθφηεξε κάζεζε αιιά ζηνλ πξνζσπηθφ πξνβιεκαηηζκφ, ηνλ αλαζηνραζκφ θαη ηε απηνβειηίσζε εθπαηδεπηηθψλ θαη εθπαηδεπνκέλσλ. Χζηφζν παξακέλεη ζε εμέιημε θαη δηαηεξεί ην ελδηαθέξνλ ηεο ε επηζηεκνληθή αλαδήηεζε γηα ην πψο ηειηθά ζα κπνξνχζε ε εθπαηδεπηηθή πξάμε λα νξγαλσζεί κε βάζε ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαζελφο παηδηνχ, ηθαλνπνηψληαο ηηο αλάγθεο ηνπ αιιά θαη αλαγλσξίδνληάο ην σο μερσξηζηή πεξίπησζε. 12

13 Καηά βάζνο, νπνηαδήπνηε ζρνιηθή ηάμε ππήξμε αλέθαζελ αλνκνηνγελήο, κηαο θαη ν θάζε έλαο καζεηήο θέξλεη ζην ζρνιείν ην δηθφ ηνπ θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ επίπεδν θαη ην πνιηηηζκηθφ θεθάιαην ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ, ηηο δηθέο ηνπ εκπεηξίεο, βηψκαηα, ελδηαθέξνληα θαη θιίζεηο. Ζ ηππηθή ζρνιηθή εθπαίδεπζε παξαδνζηαθά πξνζπάζεζε λα αγλνήζεη ζε ζπιινγηθφ επίπεδν απηέο ηηο ηδηαηηεξφηεηεο, γηα πξαθηηθνχο ιφγνπο απνηειεζκαηηθφηεηαο θπξίσο. Σν δεηνχκελν ζήκεξα είλαη νη εθπαηδεπηηθνί λα αλαγλσξίζνπλ ηελ αλνκνηνγέλεηα, λα ηελ ζεβαζηνχλ θαη λα ηελ ρεηξηζηνχλ θαηάιιεια. Ο/Ζ θάζε εθπαηδεπηηθφο απαηηείηαη ζήκεξα λα είλαη ζε ζέζε λα αλαγλσξίζεη φηη ν θάζε καζεηήο μεθηλάεη ηε δσή ηνπ ζην ζρνιείν κε δηαθνξεηηθά εθφδηα θαη δηαθνξεηηθφ ππφβαζξν, ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ηνπ πνξείαο πηνζεηεί έλα πξνζσπηθφ ζηπι κάζεζεο. Γηα λα ιεηηνπξγήζεη ζσζηά ζην πιαίζην απηφ, ν/ε εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εκπλέεηαη απφ δχν βαζηθά αμηψκαηα, πνπ είλαη ε πίζηε ζηηο δπλαηφηεηεο φισλ ησλ αηφκσλ αιιά θαη ε αλαγλψξηζε ηνπ δηθαηψκαηνο ζηε δηαθνξά. Όζνλ αθνξά ην ηειεπηαίν, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ε αλαγλψξηζε ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ δελ πξέπεη λα παξακείλεη ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν αιιά λα πινπνηείηαη ζηελ πξάμε κέζα απφ αληίζηνηρεο πξαθηηθέο, κεζφδνπο θαη ζηξαηεγηθέο ψζηε λα είλαη ρξήζηκε θαη ιεηηνπξγηθή. πλεπψο, γηα λα πινπνηεζεί ε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο είλαη απαξαίηεηε κηα ζεηξά απφ αλαηξνπέο ζηηο γεληθφηεξεο αληηιήςεηο πνπ αθνξνχλ ζηε κάζεζε θαη ηνλ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαζψο θαη ζην ηί ζεκαίλεη λα επηθεληξψλεηαη ην ελδηαθέξνλ ζηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο, ζηνλ θάζε καζεηή μερσξηζηά θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηφο καζαίλεη. Δπίζεο νη αιιαγέο αθνξνχλ ζηηο αληηιήςεηο ζρεηηθά κε ηελ απηελέξγεηα θαη ηελ απηνλνκία ησλ καζεηψλ. Σειηθά πξφθεηηαη γηα κηα ζπλνιηθφηεξε αλαζεψξεζε ηνπ ξφινπ ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ. 1.2 Γηαθνξνπνηεκέλε Παηδαγσγηθή Ζ έλλνηα ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο παηδαγσγηθήο πξσηνεκθαλίζηεθε ζηελ Δπξψπε ηε δεθαεηία ηνπ Πνηφο φκσο είλαη ν αθξηβήο νξηζκφο ηεο; Ζ απάληεζε ζε απηφ ην εξψηεκα δελ είλαη κία γηαηί δελ είλαη έλαο θαη ν νξηζκφο ηεο. Γηαθνξνπνηεκέλε παηδαγσγηθή είλαη κηα ζχλζεηε έλλνηα πνπ πεξηθιείεη αξθεηά λνήκαηα. Απφ ηελ κία είλαη κηα εθπαηδεπηηθή πξνζέγγηζε θαηά ηελ νπνία ηα γλσζηηθά αληηθείκελα, νη δηδαθηηθέο κέζνδνη θαη νη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο ζρεδηάδνληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ (Bearne, 1996). Απφ ηελ άιιε δελ είλαη ηφζν κία δηαδηθαζία, φζν θπξίσο κηα θηινζνθία κε βάζε ηελ νπνία ν 13

14 εθπαηδεπηηθφο ζέβεηαη ηελ δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ θάζε καζεηή θαη ζρεδηάδεη ηελ δξάζε ηνπ κε βάζε απηή, ρσξίο λα πνηληθνπνηεί ηελ απφθιηζε απφ ην κέζν φξν (Tomlinson, 1995). Αιινχ λνείηαη σο αιιαγή ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο κε κεζφδνπο δηδαζθαιίαο πνπ αληαπνθξίλνληαη ζε κεγάινο εχξνο δηαθνξψλ σο πξνο ηε καζεζηαθή εηνηκφηεηα, ηα ελδηαθέξνληα θαη ην καζεζηαθφ ζηπι ησλ καζεηψλ (Tomlinson, 1999, 2001). Λφγσ απηνχ ηνπ πνιπδηάζηαηνπ ραξαθηήξα ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο παηδαγσγηθήο, φπσο έρεη ππνζηεξηρηεί θαη απφ ηνπο Βαιηαληή θαη Κνπηζειίλε (2008), δηαπηζηψλνπκε θαη ηελ αληηθεηκεληθή δπζθνιία νξηνζέηεζεο ηεο έλλνηάο ηεο. χκθσλα κε ηελ Κoπηζειίλε (2008), ε έλλνηα ηεο δηαθνξνπνίεζεο νξίδεηαη σο «εθείλε ε δηδαθηηθή πξαθηηθή θαηά ηελ νπνία ν εθπαηδεπηηθόο δηδάζθεη δηαθνξεηηθνύο καζεηέο αμηνπνηώληαο πνηθηιία θξηηεξίσλ, ηξόπσλ, κέζσλ θαη δηαδηθαζηώλ, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί ην όιν δηδαθηηθό ζρεδίαζκα ζηηο δηαθνξεηηθέο αλάγθεο καζεηώλ, νη νπνίνη αλ θαη ζπλππάξρνπλ ζηελ ίδηα ηάμε απνηεινύλ ηειείσο δηαθνξνπνηεκέλεο νληόηεηεο». Ο Θενθηιίδεο (2009) ρξεζηκνπνηεί απηφλ ηνλ φξν γηα λα ππνδειψζεη έλαλ ηξφπν ζθέςεο αιιά ηαπηφρξνλα θαη κηα πνηνηηθή δηδαζθαιία, ε νπνία ζηνρεχεη ηε κεγηζηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ κάζεζεο γηα φινπο ηνπο καζεηέο. Ο Bearne (1996) έρεη ππνζηεξίμεη φηη ε δηαθνξνπνίεζε είλαη ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε θαηά ηελ νπνία ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, νη κέζνδνη δηδαζθαιίαο, νη πεγέο, νη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα ηξνπνπνηνχληαη ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ηνπ θάζε έλα καζεηή. Γηα ηνλ Hopf (1982) ν φξνο «δηαθνξνπνίεζε» ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηηο ηερληθέο θαηάηαμεο ησλ καζεηψλ ζε νκάδεο ζχκθσλα κε έλα ή πεξηζζφηεξα θξηηήξηα, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη έηζη είλαη δπλαηφ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ νξηζκέλνη ζηφρνη ηεο κάζεζεο θαη ηεο αγσγήο. χκθσλα κε ηνλ Klafki (ζην Κνζζπβάθε, 2002) ε δηαθνξνπνίεζε ζρεηίδεηαη κε ηηο πξνζπάζεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα νξγαλψλεη κε κεζνδνινγηθφ ηξφπν ηε δξάζε κε ζηφρν λα αμηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηεο, ηηο θιίζεηο θαη ηα ελδηαθέξνληα ηνπ θάζε έλα καζεηή αηνκηθά ή νκαδηθά. Σέινο, ε Tomlinson (2010) ππνζηεξίδεη φηη δηαθνξνπνίεζε είλαη «ε αιιαγή ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο κέζσ επέιηθησλ θαη ελαιιαθηηθώλ δηδαθηηθώλ πξνζεγγίζεσλ θαη ελεξγεηώλ, νη νπνίεο λα αληαπνθξίλνληαη ζην εύξνο ησλ δηαθνξώλ σο πξνο ηε καζεζηαθή εηνηκόηεηα, ηα ελδηαθέξνληα θαη ην καζεζηαθό ζηπι ησλ καζεηώλ». 14

15 Λακβάλνληαο ππφςε καο ηηο παξαπάλσ πξνζπάζεηεο νξηζκνχ ηεο έλλνηαο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ζα κπνξνχζακε λα ππνζηεξίδνπκε φηη δηαθνξνπνίεζε είλαη «νη δηαθνξνπνηεκέλνη ηξόπνη δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηνλ θάζε καζεηή, έηζη ώζηε λα ηνλ βνεζνύλ κε θαηάιιειεο νδεγίεο θαη απνηειεζκαηηθά κέζα λα θαηαθηά κε ηνλ δηθό ηνπ ξπζκό ζηόρνπο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ζύκθσλνπο πξνο ηηο αηνκηθέο ηνπ δπλαηόηεηεο» (Καλάθεο, 1991). Όια απηά δείρλνπλ φηη είλαη κηα παηδαγσγηθή πνπ αληηπαξαηίζεηαη ζην παξαδνζηαθφ κνληέιν, επηθεληξψλεηαη ζηηο ίδηεο ηηο δηαδηθαζίεο ηεο κάζεζεο θαη φρη ζηα απνηειέζκαηά ηεο θαη παξφια απηά δελ αγλνεί ηα ηειηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα, αιιά πξνζπαζεί λα ηα επηηχρεη κε έλαλ πην «αλζξψπηλν» γηα ηα καζεηηθά κέηξα θαη ελδερνκέλσο έλα «δηθαηφηεξν» ηξφπν. Απνδέρεηαη φηη θάζε καζεηήο καζαίλεη κε ηνλ δηθφ ηνπ ξπζκφ θαη ηξφπν θαη ηνπ δίλεη ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηα πεξηζψξηα λα αλαπηχμεη ηηο ζθέςεηο ηνπ θαη λα εμειηρηεί βησκαηηθά. Πξνζθέξεη θίλεηξα γηα ζπκκεηνρή, αλαγλσξίδεη θαη ζέβεηαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα, αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ηνπ θαζελφο δίλνληαο ίζεο επθαηξίεο αιιά θαη έκθαζε ζηα ελδηαθέξνληα θαη ηελ θξηηηθή ζθέςε. 1.3 Γηαθνξνπνίεζε ηεο Γηδαζθαιίαο Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο ή δηδαθηηθήο πξάμεο αθνξά νπζηαζηηθά ην πξαθηηθό ζθέινο κίαο δηαθνξνπνηεκέλεο παηδαγσγηθήο θηινζνθίαο. Δίλαη έλαο νξγαλσκέλνο θαη επέιηθηνο ηξφπνο πξνζαξκνγήο ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο, ψζηε ε δηδαζθαιία λα αληαπνθξίλεηαη ζην επίπεδν ησλ καζεηψλ, αιιά θαη λα ηνπο επηηξέπεη λα αλαπηπρζνχλ ζην κέγηζην βαζκφ, θαζψο καζαίλνπλ (Tomlinson, 2004β). πληζηά κία ζχγρξνλε δηδαθηηθή πξφηαζε πνπ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαδνκήζεη ηελ παξαδνζηαθή ηάμε ζπκπεξηιακβάλνληαο φινπο ηνπο καζεηέο κε πνηθίιεο ηθαλφηεηεο, ελδηαθέξνληα θαη καζεζηαθά πξνθίι, λα κεηαηξέςεη ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ζε δηαδηθαζίεο πνπ ζα εγείξνπλ πξνζδνθίεο γηα φινπο ηνπο καζεηέο (Subban, 2006; Waldron & McLeskey, 2001). Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο έρεη ηε βάζε ηεο ζηηο ζεσξίεο ηεο Δπνηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο (Constructivism, Κνλζηξνπθηηβηζκφο) θαη ηεο Αιιειεπίδξαζεο (Vygotsky, 1988). χκθσλα κε ηε ζεσξία ηνπ Δπνηθνδνκεηηζκνχ, ε γλψζε «νηθνδνκείηαη» αθνχ πξψηα θσδηθνπνηεζεί θαη γίλεη αληηθείκελν επεμεξγαζίαο κε βάζε πξνυπάξρνπζεο εληφο ηνπ καζεηή έλλνηεο. Με άιια ιφγηα, ε λέα γλψζε νηθνδνκείηαη πάλσ ζηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο. Απηέο νη γλψζεηο απνηεινχλ ζεκέιηα γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο αθνχ 15

16 ν εθπαηδεπηηθφο ζηεξίδεηαη ηφζν ζηηο βαζηθέο γλψζεηο ηνπ καζεηή, φζν θαη ζηηο πξναπαηηνχκελεο γλψζεηο, νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ πξψησλ. Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο απνηειεί ζήκεξα ηελ παηδαγσγηθή βάζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο, ηελ παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ θαη ηελ επίηεπμε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζηηο ηάμεηο κηθηήο δπλακηθφηεηαο (Κνπηζειίλε-Ησαλλίδνπ, 2008; Βαιηαληή, 2013). Ζ δηδαθηηθή απηή πξφηαζε ζεκειηψλεηαη ζε ζχγρξνλεο παηδαγσγηθέο ζεσξίεο θαη κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο. Ζ αλάγθε γηα εθαξκνγή ηεο πξνθχπηεη απφ ηελ επηηαγή πνπ ζέιεη ην καζεηή θέληξν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, αιιά θαη απφ ζχγρξνλεο αξρέο ηεο ζεσξίαο ηνπ επνηθνδνκεηηζκνχ πνπ πξεζβεχεη ηελ αληαπφθξηζε ηεο δηδαζθαιίαο ζηα πξνζσπηθά ελδηαθέξνληα θαη ηα θίλεηξα ηνπ καζεηή, ψζηε ε κάζεζε λα είλαη απνηειεζκαηηθή θαη ελδηαθέξνπζα (Κνπηζειίλε-Ησαλλίδνπ, 2008). Πιένλ έρεη γίλεη απνδεθηφ φηη ε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία απνηειεί βαζηθφ ζηνηρείν πνιιψλ ζεσξηψλ θαη πξαθηηθψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία. πγθεθξηκέλα, ηα ζεκέιηα ηεο έλλνηαο ηεο δηαθνξνπνίεζεο έρνπλ λα θάλνπλ κε ηηο θνλζηξνπθηηβηζηηθέο ζεσξίεο, ηελ ζχγρξνλε αλνκνηνγέλεηα ησλ καζεηηθψλ ηάμεσλ, ηνπο θηλδχλνπο απνηπρίαο ηεο δηδαζθαιίαο πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη κφλν ζην «κέζν» ή «ηππηθφ» καζεηή, ηελ έξεπλα γηα ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ αλζξψπηλνπ εγθεθάινπ, ηηο δηεξεπλήζεηο ησλ αηνκηθψλ καζεζηαθψλ ζηπι θαζψο θαη ηηο ζεσξίεο ηεο πνιιαπιήο λνεκνζχλεο, (Subban, 2006). Με άιια ιφγηα, ε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο είλαη κηα θηινζνθία εθαξκνζκέλε ζηελ πξάμε, ε νπνία εκπλέεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα αλαπηχζζνπλ ζηξαηεγηθέο θαη λα ζρεδηάδνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξάμε κε ζηφρν λα πξνζεγγίδνπλ ηηο αλάγθεο ησλ δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ καζεηψλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ ζχγρξνλε ζρνιηθή ηάμε. Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο δελ πεξηνξίδεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ζέινπλ λα ηελ πηνζεηήζνπλ ζε θάπνην ζχλνιν εξγαιείσλ. Αληίζεηα, ηνπο αθήλεη ηελ ειεπζεξία λα επηιέμνπλ ηα εξγαιεία πνπ ππεξεηνχλ θαιχηεξα ην ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα / θηινζνθία, ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ θαη λα ηθαλνπνηήζνπλ θαιχηεξα ηελ καζεζηαθή αλάγθε ηνπ θαζελφο καζεηή. 1.4 Αξρέο Γηαθνξνπνηεκέλεο Γηδαζθαιίαο Οη ππέξκαρνη ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο ππνζηεξίδνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί, αθνινπζψληαο θαη αμηνπνηψληαο ηηο βαζηθέο αξρέο απηήο ηεο θηινζνθίαο, 16

17 κπνξνχλ λα νξγαλψζνπλ θαη λα πινπνηήζνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα κε ζηφρν λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπο. Μεηαμχ ησλ βαζηθψλ αξρψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ δηαθνξνπνίεζε παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: Επειημία. Μηα δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε είλαη επέιηθηε. Απηφ ζεκαίλεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο αμηνπνηεί ηνλ ρξφλν, ηα πιηθά θαη ηνπο ηξφπνπο δηδαζθαιίαο, ηα εξγαιεία, ηνπο ηξφπνπο αμηνιφγεζεο θαη ηελ νκαδνπνίεζε ησλ καζεηψλ κε επέιηθην ηξφπν, κε ζηφρν ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αηνκηθψλ αλαγθψλ αιιά θαη ηελ επηηπρία ηεο ηάμεο σο νκάδαο. Απηφ είλαη αλαγθαίν, αθνχ φινη νη καζεηέο δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο. Γηαθέξνπλ ζηηο ηθαλφηεηέο ηνπο, ηηο δεμηφηεηεο, ηα ζπλαηζζήκαηα, ηα θίλεηξα, ηα ελδηαθέξνληα, ηηο θιίζεηο, ην πνιηηηζκηθφ ππφβαζξν, ην νηθνγελεηαθφ ππφβαζξν θαη ζε πνιινχο άιινπο παξάγνληεο, νη νπνίνη κάιηζηα κεηαβάιινληαη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Απηέο ινηπφλ ηηο δηαθνξέο πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ν εθπαηδεπηηθφο ζε κηα δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε. Γηα λα επηηεπρζεί φκσο απηφ, πξέπεη πξψηα λα αλαγλσξίζεη απηέο ηηο δηαθνξέο, θάηη πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ απαηηεί εθπαίδεπζε, αξθεηφ ρξφλν, επειημία θαη έλα επξχ θάζκα ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Όπσο έρεη ππνζηεξίμεη θαη ν Weston (1992), είλαη αιήζεηα φηη απαηηείηαη απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επειημία, δηαξθήο έιεγρνο, επαλαδηαπξαγκάηεπζε ησλ ζηφρσλ πνπ ηίζεληαη θαη δηαθνξνπνίεζε. Οη Joyce θαη Hodges (1981) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη ε επειημία απνηειεί ηελ νπζία ηεο απνηειεζκαηηθήο δηδαζθαιίαο ( flexibility is the essence of effective teaching ). Ο νξηζκφο πνπ δίλνπλ γηα ηελ επειημία ζρεηίδεηαη κε ην ζπλερψο απμαλφκελν εχξνο ησλ δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, ηνλίδνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ πξνζαξκνζηηθή απφθξηζε ηνπ δαζθάινπ ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ θαη ηνπνζεηψληαο ηαπηφρξνλα ηνλ εθπαηδεπηηθφ σο ηνλ θαζνδεγεηή ηεο κάζεζεο ζηελ ηάμε. Ο εθπαηδεπηηθφο πνπ δηαθνξνπνηεί ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπ δξάζε αλαζέηεη εξγαζίεο πνπ είλαη φρη κφλν ελδηαθέξνπζεο αιιά θαη πνπ δεκηνπξγνχλ πξνθιήζεηο ζηνπο καζεηέο ηνπ. Αθξηβψο φκσο φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, επεηδή ζηνηρεία φπσο ηα ελδηαθέξνληα, νη θιίζεηο, ηα καζεζηαθά πξνθίι θαη ν βαζκφο εηνηκφηεηαο δηαθέξνπλ απφ καζεηή ζε καζεηή, ζα πξέπεη ην πιηθφ, νη ζηξαηεγηθέο θαη ν ρξφλνο λα αμηνπνηνχληαη κε επέιηθην ηξφπν. Ο εθπαηδεπηηθφο δίλεη ζηνλ θάζε καζεηή ηε δπλαηφηεηα λα νινθιεξψζεη κηα εξγαζία κε ην δηθφ ηνπ ηξφπν, κε ην πιηθφ θαη ηα εξγαιεία πνπ ν ίδηνο ν καζεηήο πξνηηκά θαη ζην ρξφλν πνπ ν ίδηνο ν καζεηήο ρξεηάδεηαη. 17

18 Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία δελ ππνζηεξίδεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα αλαζέηεη δηαθνξεηηθή εξγαζία γηα θάζε έλαλ καζεηή αιιά φηη πξέπεη λα πξνζθέξεη επειημία λα θηλεζεί ν θάζε καζεηήο ψζηε λα αληαπνθξηζεί επηηπρψο ζηελ πνιππινθφηεηα ηεο εξγαζίαο, ζηελ νξηνζέηεζε ηνπ ρξφλνπ θαη ηνπο ηξφπνπο ηεο επίηεπμεο ηεο κάζεζεο. Δμάιινπ ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ν θαζνδεγεηήο ηνπ ρξφλνπ, ηνπ ζηφρνπ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Αθφκα, επέιηθηε (πξέπεη λα) είλαη θαη ε αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ πάλσ ζηηο εξγαζίεο ηνπο. Ζ αμηνιφγεζε ησλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ είλαη ζπλερψο ζε εμέιημε. Καη απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη αλάγθεο ησλ καζεηψλ είλαη ζε εμέιημε θαη ζπλερψο κεηαβάιινληαη θαη δηαθνξνπνηνχληαη. Καη επέθηαζε ζε κηα δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε θαη νη εξγαζίεο πνπ αλαηίζεληαη ζηνπο καζεηέο πξνζαξκφδνληαη κε βάζε ηα ζηνηρεία αμηνιφγεζεο. Οη καζεζηαθέο εκπεηξίεο βαζίδνληαη ζηνλ βαζκό εηνηκόηεηαο ηνπ καζεηή, ηα ελδηαθέξνληά ηνπ θαη ην καζεζηαθό πξνθίι ηνπ. Ο θάζε καζεηήο αλαιφγσο κε ην αηνκηθφ ηνπ ππφβαζξν, ραξαθηεξίδεηαη απφ δηαθνξεηηθφ βαζκφ εηνηκφηεηαο ψζηε λα κάζεη θαηλνχξγηα πξάγκαηα. Απηφ ζρεηίδεηαη θαη κε ηελ Εψλε Δπηθείκελεο Αλάπηπμεο (ΕΔΑ), έλλνηα πνπ εηζήρζε απφ ηνλ Vygotsky (1988) θαη αλαθέξεηαη ζην επίπεδν αλάπηπμεο πνπ επηηπγράλεηαη κε ηελ δηακεζνιαβεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ αηφκσλ πνπ πξνζθέξνπλ βνήζεηα ζηνλ καζεηή γηα ηελ αλάπηπμε απηή. Με άιια ιφγηα, ε ZEA είλαη ε απφζηαζε κεηαμχ ηνπ επηπέδνπ αλάπηπμεο ζην νπνίν ν καζεηήο βξίζθεηαη ζε κηα γλσζηηθή πεξηνρή θαη ζε κία δεδνκέλε ζηηγκή, θαη ηνπ επηπέδνπ πνπ ν καζεηήο κπνξεί λα θηάζεη ζην άκεζν κέιινλ, αλ βνεζεζεί απφ θάπνηνπο πην έκπεηξνπο / πξνρσξεκέλνπο ζηε γλσζηηθή απηή πεξηνρή ελήιηθνπο ή ζπλνκήιηθνπο. πλεπψο, ε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία κπνξεί λα σθειήζεη ηφζν ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο φζν θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Απφ ηε κία πξνζθέξεη ζηνπο καζεηέο επηινγέο ψζηε λα κεηαβνχλ ζην επφκελν επίπεδν έρνληαο θαηαθηήζεη θάπνηεο βαζηθέο δεμηφηεηεο θαη απφ ηελ άιιε δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ/ζηελ εθπαηδεπηηθφ λα έρεη έλαλ πην δπλακηθφ θαη δηεπθνιπληηθφ ξφιν κε ζηφρν λα νηθνδνκήζεη έλα καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ην νπνίν κεγηζηνπνηεί ηηο επθαηξίεο νπζηαζηηθήο κάζεζεο. Γηα ηνλ Csikszentmihalyi (1991), ε εηνηκφηεηα απνηειεί ηελ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ αλζξψπηλε κάζεζε θαη δηαζθέδαζε. Γηα ηνλ ίδην, ε εηνηκφηεηα ζπλδέεηαη κε ηηο απαηηήζεηο ησλ πξνθιήζεσλ πνπ αληηκεησπίδνπκε. Ζ κάζεζε θαη ε 18

19 δηαζθέδαζε ιακβάλνπλ ρψξν ζην «πεδίν» ηεο ηζνηηκίαο ησλ πξνθιήζεσλ θαη ησλ ηθαλνηήησλ, φηαλ δειαδή νη επθαηξίεο γηα δξάζε είλαη «ηζνδχλακεο» κε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ αηφκνπ. Γηα απηνχο πνπ δελ έρνπλ ηηο θαηάιιειεο ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο, κηα δξαζηεξηφηεηα φρη κφλν δελ δεκηνπξγεί πξνθιήζεηο αιιά δελ έρεη θαλ λφεκα. Απφ ηελ άιιε ε δηαζθέδαζε θαη ε απφιαπζε κίαο δξαζηεξηφηεηαο εκθαλίδεηαη θαη ζπληεξείηαη ζηα φξηα κεηαμχ αλίαο θαη άγρνπο, φηαλ νη πξνθιήζεηο ηζνξξνπνχλ κε ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα δξάζεη. Δίλαη ελδηαθέξνπζα ε δηαπίζησζε φηη αθξηβψο ζε απηφ ην ζεκείν βξίζθεηαη θαη ε δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε: ζην φξην κεηαμχ πξνθιήζεσλ πνπ είλαη αξθεηά δχζθνιεο θαη ζπλεπψο απνγνεηεπηηθέο θαη πξνθιήζεσλ πνπ είλαη αξθεηά εχθνιεο θαη θαη επέθηαζε βαξεηέο. Ζ κάζεζε ιακβάλεη ρψξα κφλν φηαλ έλαο καζεηήο εξγάδεηαη ζην βαζκφ δπζθνιίαο πνπ ηνπ ζέηεη πξνθιήζεηο αιιά ηαπηφρξνλα πνπ είλαη θαη εθηθηφο γηα ην ζπγθεθξηκέλν καζεηή. Χο εθ ηνχηνπ, είλαη απηνλφεην φηη εάλ ηα επίπεδα ηεο εηνηκφηεηαο ζηελ ηάμε δηαθέξνπλ, ζα πξέπεη λα δηαθέξνπλ θαη ηα επίπεδα ηεο πξφθιεζεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα / απαηηνχληαη απφ ηνπο καζεηέο (Tomlinson, 2003; Jensen, 1998; National Research Council, 1999; Sousa, 2001; Vygotsky, 1978, 1986; Wolfe, 2001). Χο πξνο ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ, πνπ παξέρνπλ επίζεο ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηδαζθαιίαο, δηαθξίλνληαη δχν είδε. Σν πξψην είδνο είλαη ηα εγθαηεζηεκέλα ελδηαθέξνληα, απηά δειαδή πνπ πξνππάξρνπλ θαη έρνπλ λα θάλνπλ κε ηα ζέκαηα, ηα δεηήκαηα θαη ηηο αζρνιίεο γηα ηα νπνία έλαο καζεηήο έρεη κηα πξνυπάξρνπζα πεξηέξγεηα θαη πάζνο. Απηνί είλαη ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ν καζεηήο επηδηψθεη απηνβνχισο ηελ απφθηεζε λέαο γλψζεο θαη λέσλ δεμηνηήησλ, ρσξίο ηελ αλάγθε επηβνιήο εμσηεξηθψλ θηλήηξσλ. Δίλαη είηε γλσζηηθά αληηθείκελα ή ηνκείο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ εμσζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη αζιεκάησλ) ή άιια, εμσηεξηθά ελδηαθέξνληα, ζηα νπνία ν καζεηήο ή ν θνηηεηήο επελδχεη πξφζπκα ρξφλν θαη ελέξγεηα. Ζ ζπζρέηηζε ηνπ καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ κε ηνλ καζεηή είλαη πξνθαλήο θαη ε εκπινθή ηνπ καζεηή ζηε δηαδηθαζία είλαη άκεζε θαη απζφξκεηε. Σν δεχηεξν είδνο είλαη ηα δπλεηηθά ελδηαθέξνληα. Απηά έρνπλ λα θάλνπλ κε ηα ζέκαηα, ηα δεηήκαηα, ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο αζρνιίεο ηα νπνία ν καζεηήο δελ έρεη αθφκα αλαθαιχςεη ή δελ έρεη εθηεζεί ζε απηά. Σα δπλεηηθά ελδηαθέξνληα ελδερνκέλσο λα απνδεηρζνχλ ηφζν ηζρπξά φζν θαη ηα πξνυπάξρνληα ελδηαθέξνληα, αιιά ε ζπζρέηηζή ηνπο 19

20 κε ηνλ καζεηή ρξεηάδεηαη λα δηακεζνιαβεζεί απφ θάπνηνλ παξάγνληα, π.ρ. ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ. Οη απνηειεζκαηηθνί εθπαηδεπηηθνί δίλνπλ πξνζνρή θαη ζηα δχν είδε ελδηαθεξφλησλ. ε κηα δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε, φηαλ ν/ε εθπαηδεπηηθφο ζπλδέεη ην πξφγξακκα ζπνπδψλ κε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ, είλαη ζε ζέζε λα αμηνπνηήζεη ην εζσηεξηθεπκέλν θίλεηξν επίηεπμεο, φπνπ νη ζηφρνη είλαη πξνζσπηθνί, ην θίλεηξν πξνέξρεηαη απφ κέζα απφ ην καζεηή θαη ην ηειηθφ επίηεπγκα έρεη βαζχηαην λφεκα θαη είλαη κνληκφηεξν. Ζ δηακεζνιάβεζε γηα ηε ζχλδεζε ηεο κάζεζεο κε ηα ελδηαθέξνληα ηνπ καζεηή είλαη κία απφ ηηο πην ηζρπξέο ζηξαηεγηθέο πνπ νη εθπαηδεπηηθνί πηνζεηνχλ ζε κηα δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία. Δμάιινπ, ν ζρεδηαζκφο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο ζηεξίδεηαη ζην καζεζηαθφ πξνθίι ηνπ θάζε καζεηή. Δίλαη πιένλ γλσζηφ φηη δελ καζαίλνπλ φινη νη καζεηέο κε ηνλ ίδην ηξφπν θαη απηφ είλαη ζηνηρείν πνπ φινη νη εθπαηδεπηηθνί (πξέπεη λα) θαηαλννχλ θαη λα αμηνπνηνχλ. Όπσο ππνζηεξίδνπλ θαη νη Silver, Strong & Perini (2001), ε επίγλσζε ηεο χπαξμεο δηαθνξεηηθψλ καζεζηαθψλ πξνθίι είλαη έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ ψζηε λα θαηαλνήζεη ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο θαη λα βνεζήζεη ζηελ εμέιημε ησλ καζεηψλ ηνπ. Αλ ν εθπαηδεπηηθφο πξνζδηνξίζεη ην καζεζηαθφ πξνθίι ελφο καζεηή ζα έρεη πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο λα αμηνπνηήζεη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ καζεηή απηνχ κε ζηφρν λα πεηχρεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπ ζηφρνπο. Εζηίαζε θαη έκθαζε ζηηο δπλαηόηεηεο ηνπ θάζε καζεηή. ε κηα δηαθνξνπνηεκέλε παηδαγσγηθή, ν/ε εθπαηδεπηηθφο εζηηάδεη ζηα δπλαηά ζηνηρεία ηνπ θάζε καζεηή θαη φρη ζηα αδχλακα. Οξγαλψλεη θαη ζρεδηάδεη ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζθεπηφκελνο πψο ζα αμηνπνηήζεη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή κε ζηφρν ηελ γλσζηηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμή ηνπ. Δπηπξφζζεηα, ε εζηίαζε ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ ζηηο αδπλακίεο θαη ε αγλφεζε ησλ δπλαηψλ ζηνηρείσλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζην λα ππνηηκήζεη ηελ ηθαλφηεηα ελφο παηδηνχ σο καζεηή. Δμάιινπ είλαη γλσζηή ε δχλακε πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ νη πξνζδνθίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Αλακθηζβήηεηα δελ ππάξρεη πην ηζρπξή δχλακε ζηελ ηάμε. Οη εξεπλεηέο έρνπλ απφ παιηά απνδείμεη ηε δχλακε ηνπ Φαηλνκέλνπ ηνπ Ππγκαιίσλα (Pygmalion effect) (Rosenthal & Jacobsen, 1968). Αμηνπνηψληαο ηα δπλαηά ζεκεία ζηελ ηάμε, νη εθπαηδεπηηθνί πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο επηηπρίαο, πνπ ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη απφ ηνλ McCelland (1975) σο «θίλεηξα επίηεπμεο» (achievement motivation). Απηφ είλαη ην αίζζεκα ηνπ ελζνπζηαζκνχ πνπ δεκηνπξγείηαη κεηά απφ ηελ (επηηπρή) πξνζπάζεηα επίηεπμεο ελφο 20

21 ζηφρνπ κέζα αιιά θαη έμσ απφ ηηο ζρνιηθέο ηάμεηο. Δίλαη ν αληαγσληζκφο ηνπ θάζε καζεηή κε ηνλ ίδην ηνλ εαπηφ ηνπ, γηα λα θηάζεη ζην αλψηεξν επίπεδν αλάπηπμεο θαη πξνφδνπ. πλεπψο ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε πξέπεη λα είλαη βαζηζκέλεο φρη κφλν ζηηο βαζηθέο έλλνηεο αιιά ζηελ θαηαλφεζε θαη ηηο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ. Δμάιινπ ν εθπαηδεπηηθφο κέζα ζην ζχγρξνλν δεκνθξαηηθφ ζρνιείν, ζρεδηάδεη αηνκηθέο θαη ζπιινγηθέο δξαζηεξηφηεηεο κάζεζεο κε ζηφρν λα ππεξαζπηζηεί ην «αλζξψπηλν δηθαίσκα» θάζε καζεηή λα αλαπηχμεη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ ζηνλ αλψηαην δπλαηφ βαζκφ. Όπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη νη Sternberg θαη Grigorenko (2000), ε εζηίαζε ζηα δπλαηά ζεκεία ησλ καζεηψλ κπνξεί λα βειηηψζεη θαη ηελ εκπινθή ησλ καζεηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Χζηφζν, ζε παξαδνζηαθά κνληέια δηδαζθαιίαο νη δπλαηφηεηεο πνιιψλ καζεηψλ δελ αλαγλσξίδνληαη θαη αγλννχληαη, παξφιν πνπ νη καζεηέο, ηδηαίηεξα απηνί πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο νκάδεο, θαηέρνπλ πνηθίιεο γλψζεηο πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ψζηε λα πξνάγνπλ ηε κάζεζε θαη ησλ ίδησλ θαη νιφθιεξεο ηεο ηάμεο. Οη Sternberg et al. (2000) δηαπίζησζαλ φηη ε ζπκβαηηθή δηδαζθαιία δεκηνπξγεί ζπζηεκαηηθά δηαθξίζεηο εηο βάξνο ησλ καζεηψλ απηψλ πνπ ηα δπλαηά ζηνηρεία ηνπο έρνπλ έλαλ πην δεκηνπξγηθφ θαη πξαθηηθφ ραξαθηήξα, ελψ απφ ηελ άιιε ηείλεη λα επλνεί καζεηέο πνπ ηα δπλαηά ζηνηρεία ηνπο ζρεηίδνληαη κε ηηο αλαιπηηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηελ θαιή κλήκε. Αθφκε, πξνεγνχκελε έξεπλα ηνπ Sternberg (1988) δείρλεη φηη ε δηδαζθαιία πνπ ζηνρεχεη ζε δηάθνξεο κνξθέο κάζεζεο παξάγεη θαιχηεξα απνηειέζκαηα. Απηή ε έξεπλα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο παξαπάλσ, ππνδειψλνπλ φηη ν/ε εθπαηδεπηηθφο, αμηνπνηψληαο ηηο πνηθίιεο δπλαηφηεηεο πνπ φινη νη καζεηέο θέξλνπλ ζηελ ηάμε, κπνξεί λα επεξεάζεη ζεηηθά ηε κάζεζε ησλ παηδηψλ. Όηαλ νη καζεηέο δηδάζθνληαη κε έλα ηξφπν πνπ ηαηξηάδεη κε ην πψο ζθέθηνληαη θαη ην πψο καζαίλνπλ, ηα πεγαίλνπλ θαιχηεξα ζην ζρνιείν (Sternberg, 2000; Sternberg & Grigorenko, 2000). Σέινο, νη Sternberg & O Hara (2000) θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη νη καζεηέο πνπ δηδάζθνληαη κε ηξφπν πνπ απαηηεί αλαιπηηθή ζθέςε, δεκηνπξγηθή ζθέςε (δεκηνπξγία, θαληαζία θαη επηλφεζε/εθεχξεζε) θαη πξαθηηθή ζθέςε (εθαξκνγή, εθηέιεζε θαη εθαξκνγή ζηελ πξάμε) επηηπγράλνπλ απνδφζεηο ζε πςειφηεξα επίπεδα απφ φ,ηη εθείλνη πνπ δηδάζθνληαη κε ηε ρξήζε ζπκβαηηθψλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ. Απνδνρή δηαθνξεηηθόηεηαο θαη ζρεδηαζκόο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηόηεηαο βαζηζκέλεο ζε απηή. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα εκπινπηίδεη ηελ ζρνιηθή ηάμε. Δηδηθφηεξα ζηηο 21

22 ζρνιηθέο ηάμεηο ηνπ ζήκεξα είλαη εκθαλήο ε πνιηηηζκηθή, εζληθή θαη γισζζηθή πνηθηιία πνπ νη καζεηέο θέξλνπλ καδί ηνπο ζην ζρνιείν. Χζηφζν, φηαλ πξφθεηηαη γηα ηελ Δθπαίδεπζε, ν φξνο «δηαθνξέο» αλαθέξεηαη φρη κφλν ζηηο παξαπάλσ «εμσηεξηθέο» δηαθνξέο αιιά θπξίσο ζηηο «εζσηεξηθέο», καζεζηαθέο δηαθνξέο, δειαδή ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζθέθηεηαη, ιεηηνπξγεί θαη ελ ηέιεη καζαίλεη απνηειεζκαηηθφηεξα ν θάζε έλαο καζεηήο. Με ηνλ ίδην ηξφπν πνπ φινη νη άλζξσπνη, αζρέησο πνιηηηζκηθνχ ππνβάζξνπ, κνηξάδνληαη θνηλά ζπλαηζζήκαηα θαη αλάγθεο, έηζη θαη νη καζεηέο πνπ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο έρνπλ θνηλέο αλάγθεο θαη πξνζδνθίεο απφ ηε κάζεζε. Δληνχηνηο, νη δηαθνξέο ηνπο είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα, γη απηφ θαη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα ηηο αλαγλσξίδνπλ, λα ηηο απνδέρνληαη θαη λα ηηο αμηνπνηνχλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. εκαληηθφ γηα ηε ζρνιηθή ηάμε είλαη φηη, φπσο έρεη ππνζηεξίμεη θαη ν Eisner (1998), φηαλ έλαο εθπαηδεπηηθφο εζηηάδεη ζε ζπγθεθξηκέλεο καζεζηαθέο αλάγθεο ελφο καζεηή, σθεινύληαη θαη νη άιινη καζεηέο κέζα ζηελ ηάμε. ε κηα ζχγρξνλε δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε, νη δηαθνξέο ησλ καζεηψλ φρη κφλν γίλνληαη απνδεθηέο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο αιιά κειεηώληαη σο βάζε γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζρεδηαζκφ. Απηφ πξνυπνζέηεη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα κάζεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα ζηνηρεία γηα ηνλ θάζε έλαλ καζεηή, ψζηε λα ζρεδηάζεη θαη λα πξνεηνηκάζεη ηελ θαηάιιειε εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε. Απηέο εμάιινπ νη δηαθνξέο θαζνξίδνπλ θαη ηελ πξφζζεηε ππνζηήξημε ησλ καζεηψλ, γηα ηα ζρνιηθά πεξηβάιινληα πνπ παξέρνπλ ηέηνηα ππνζηήξημε. Όπσο έρεη πξναλαθεξζεί, ε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία ζεσξείηαη ζήκεξα ζεκαληηθή ιφγσ ηεο πνηθηινκνξθίαο ησλ καζεηψλ ζηηο ζχγρξνλεο ζρνιηθέο ηάμεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ραξηζκαηηθψλ παηδηψλ αιιά θαη παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Ζ δηαθνξνπνίεζε είλαη κηα πξνζέγγηζε πνπ ελζαξξχλεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα αληαπνθξηζεί ζηηο ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ αηφκσλ, δηαηεξψληαο παξάιιεια πςειέο πξνζδνθίεο γηα φινπο. Πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζε ζπλδπαζκφ κε απνηειεζκαηηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο ζε ζηφρν ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηεο απνηπρίαο ηεο κάζεζεο. Απηέο νη κέζνδνη, φηαλ εθαξκφδνληαη κε ηθαλνπνηεηηθφ ηξφπν θαη δεμηνηερλία, κεηψλνπλ πξαγκαηηθά ηελ αλάγθε γηα εθηεηακέλε δηαθνξνπνίεζε, θαζψο είλαη ζε ζέζε λα εμαζθαιίζνπλ απφ ηελ αξρή φηη ζρεδφλ φινη νη καζεηέο ζα θαηαλνήζνπλ ηηο έλλνηεο, ηηο πιεξνθνξίεο θαη ζα αλαπηχμνπλ ηηο ηθαλφηεηεο πνπ ηνπο δηδάζθνληαη (Westwood, 2016). 22

23 Αληίζεηα, αλ ν/ε εθπαηδεπηηθφο αγλνεί ηηο δηαθνξέο ζηελ ηάμε ηνπ, θάπνηνη καζεηέο ζα βξεζνχλ ζίγνπξα ζε κεηνλεθηηθή ζέζε θαη κπνξεί λα αξρίζνπλ λα έρνπλ δπζθνιίεο ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Οη δηαθνξέο πνπ αλαθέξζεθαλ θαη παξαπάλσ, φπσο ζην θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ ππφβαζξν, ζηηο πξνεγνχκελεο γλψζεηο θαη εκπεηξίεο, ζηηο θιίζεηο, ηα θίλεηξα, ηα ελδηαθέξνληα, ηηο ηθαλφηεηεο, θαη ην καζεζηαθφ πξνθίι ηνπ καζεηή, απνηεινχλ ζεκαληηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ θαηάθηεζε ηεο λέαο γλψζεο, άξα θαη ηελ απνηπρία / εγθαηάιεηςε ζε έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα (Westwood, 2016). Η εθπαηδεπηηθή πξνζέγγηζε ηξνπνπνηείηαη ζπλερώο θαη δηακνξθώλεηαη κε θξηηήξηα ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο. Ο εθπαηδεπηηθφο νξγαλψλεη θαη αλαδηνξγαλψλεη ηελ δηδαθηηθή ηνπ πξνζέγγηζε, έηζη ψζηε λα επηηπγράλνληαη νη αλάινγεο θάζε θνξά πξνζαξκνγέο (Βαζηάθε, 2010). Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία απνηειεί νπζηαζηηθά ηελ πξνζαξκνγή, νξγαλσηηθή θαη παηδαγσγηθή, ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηηο δηαθνξεηηθέο αλάγθεο καζεηψλ ζε ηάμεηο κηθηήο ηθαλφηεηαο («ραξηζκαηηθνχο» θαη «αδχλακνπο» καζεηέο), ιακβάλνληαο ππφςε ηηο δηαθνξέο ησλ καζεηψλ σο πξνο ην βαζκφ εηνηκφηεηάο ηνπο, ην καζεζηαθφ ηνπο πξνθίι θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο (Tomlinson, 2001). ε έλα καζεζηαθφ πεξηβάιινλ πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ, ε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία ζρεδηάδεηαη κε ηξφπν, ψζηε λα πξνζθέξεη ζηνπο καζεηέο ηηο θαιχηεξεο δπλαηέο καζεζηαθέο εκπεηξίεο (Mulroy & Eddinger, 2003). έλα ηέηνην πεξηβάιινλ, ν θάζε καζεηήο αληηκεησπίδεηαη σο κνλαδηθφο θαη αλαγλσξίδνληαη νη πξνζσπηθέο ηνπ δπλάκεηο θαη δεμηφηεηεο, ηηο νπνίεο ηνπ πξνζθέξνληαη επθαηξίεο λα αμηνπνηήζεη θαη λα θαηαδείμεη κέζσ πνηθίισλ ηερληθψλ αμηνιφγεζεο (Mulroy & Eddinger, 2003; Tomlinson, 2001a; Tomlinson & Kalbfleisch, 1998; Tuttle, 2000). Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία πξνγξακκαηίδεηαη βέβαηα, αιιά είλαη ζηελ νπζία ηεο κία δηαδηθαζία δπλακηθή θαη θπξίσο «αληαλαθιαζηηθή». Ζ εμέιημή ηεο εμαξηάηαη απφ ηηο αληηδξάζεηο ησλ καζεηψλ ζηε δηδαζθαιία θαη δηακνξθψλεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ζχκθσλα κε απηέο ηηο αληηδξάζεηο. Δθηφο φκσο απφ ηηο αληηδξάζεηο, ε εμέιημε ηεο εθπαηδεπηηθήο δξάζεο δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο (product) ηεο κάζεζεο. Απηφ ζεκαίλεη κε ηε ζεηξά ηνπ φηη είλαη αλαγθαία θαη ε δηαθνξνπνίεζε ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο νη εθπαηδεπηηθνί αμηνινγνχλ ηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα ησλ καζεηψλ. ε κηα δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε, ε αμηνιφγεζε ησλ καζεζηαθψλ απνηειεζκάησλ είλαη αλαγθαία θαη πξέπεη λα είλαη ζπλερήο, απνηειεί δε 23

24 θξηηήξην γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο δξψληαο αληαλαθιαζηηθά ζηηο άκεζεο καζεζηαθέο αλάγθεο ηνπ καζεηή. 1.5 Γηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο ζπληειείηαη κέζα απφ ηηο πξνζπάζεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ καζεηψλ πνπ έρνπλ ζηελ ηάμε ηνπο. Ο ππξήλαο ηεο δηαθνξνπνίεζεο είλαη ε ζρέζε κεηαμχ ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ θαη ησλ καζεηψλ. Απφ ηελ κία, ν/ε εθπαηδεπηηθφο έρεη ηελ επζχλε λα ζπλδέζεη ην πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο, ηε δηαδηθαζία θαη ην ηειηθφ πξντφλ ηεο ελψ απφ ηελ άιιε νη καζεηέο αληαπνθξίλνληαη ζηε κάζεζε κε βάζε ην βαζκφ εηνηκφηεηάο ηνπο, ηα ελδηαθέξνληα, θαη ηα καζεζηαθά πξνθίι ηνπο. Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο απνηειεί ζήκεξα ηελ παηδαγσγηθή βάζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο, ηελ παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ θαη ηελ επίηεπμε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζηηο ηάμεηο κηθηήο δπλακηθφηεηαο (Κνπηζειίλε, 2008; Βαιηαληή, 2013). Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηνπιάρηζηνλ ηξία ζηνηρεία ζηελ ηάμε: (a) ην πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο, (b) ηε δηαδηθαζία, θαη (c) ην ηειηθφ πξντφλ/απνηέιεζκα. Σα ζηνηρεία απηά απνηεινχλ ηαπηφρξνλα θαη ηηο ηξεηο (3) δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο Ο πξψηνο άμνλαο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερόκελν ηεο κάζεζεο. Σν πεξηερφκελν είλαη «απηό πνπ νη καζεηέο καζαίλνπλ, ηα πιηθά ή αθόκα θαη νη κεραληζκνί κέζσ ησλ νπνίσλ επηηπγράλεηαη ε κάζεζε» (Tomlinson, 1999). Σν πεξηερφκελν απνηειείηαη απφ ηηο γλψζεηο, ηηο έλλνηεο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ απαηηνχληαη λα κάζνπλ νη καζεηέο, κε βάζε ην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπο. Αθφκα πεξηιακβάλεη ην ηη (πνηα «χιε») ζρεδηάδεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα ηνπο καζεηέο ηνπ λα κάζνπλ θαη ην πψο νη καζεηέο απνθηνχλ πξφζβαζε ζε απηήλ. πλεπψο, ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ αλαθέξεηαη ζε αιιαγέο/πξνζαξκνγέο φζσλ δεηνχληαη απφ ην καζεηή λα κάζεη θαη πεξηιακβάλεη ηε ρξήζε πνηθίισλ κνξθψλ (κέζσλ) παξάδνζεο ηνπ πιηθνχ, φπσο γηα παξάδεηγκα βίληεν, θείκελα, δηαιέμεηο ή ερεηηθφ αξρείν. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ε πνιπκεζηθφηεηα ζηε δηάζεζε ηνπ πιηθνχ επηηξέπεη ζηνπο 24

25 καζεηέο λα επηιέμνπλ ην πεξηερφκελν θαη ηε κνξθή ηνπ, φπνπ ζα εζηηάζνπλ κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο πξνηηκήζεηο ηνπο. Γεληθά, ην πεξηερφκελν δηαθνξνπνηείηαη επθνιφηεξα αλ δνζνχλ επηινγέο ζηνπο καζεηέο λα αζρνιεζνχλ κε ζέκαηα πνπ είλαη είηε πνιηηηζηηθά νηθεία ζε απηνχο ή είηε βαζίδνληαη ζηηο πξνεγνχκελεο γλψζεηο ηνπο (Lapp, Fisher & DeVere Wolsey, 2009). Αλάκεζα ζηηο πην απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ πηνζεηνχληαη γηα ην ζθνπφ απηφ ζπλήζσο είλαη: ε ζπκπχθλσζε ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ε επηκήθπλζε ηνπ ρξφλνπ, ε ρξήζε αλαγλσζηηθψλ πιηθψλ δηάθνξσλ επηπέδσλ αλαγλσζηκφηεηαο, ε ρξήζε νπηηθναθνπζηηθνχ πιηθνχ θαη ε αμηνπνίεζε ΣΠΔ Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε δηαδηθαζία Ζ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο αθνξά ζην πψο νη καζεηέο λνεκαηνδνηνχλ ην πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο, πψο ζα θαηαλνήζνπλ θαη ζα θαηαθηήζνπλ βαζηθά γεγνλφηα, έλλνηεο, γεληθεχζεηο θαζψο θαη δεμηφηεηεο ηνπ καζήκαηνο. Ζ δηαδηθαζία απνηειείηαη απφ ηηο ζηξαηεγηθέο θαη ηηο κεζφδνπο πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ κάζεζε θαη αλαθέξεηαη ζηε ρξήζε ησλ δηαθφξσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πνηθίινπλ κε ζηφρν λα θαιχςνπλ ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη ηηο πξνηηκήζεηο ηνπο γηα κάζεζε. Με άιια ιφγηα αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν καζεηήο απνθηά πξφζβαζε ζην καζεζηαθφ πιηθφ θαη αιιειεπηδξά κε απηφ. πλεπψο, ε δηαδηθαζία κπνξεί λα δηαθνξνπνηεζεί κε ηελ πξνζζήθε βάζνπο, πνιππινθφηεηαο θαη βαζκνχ αθαίξεζεο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο, ηελ εκπινθή ησλ καζεηψλ ζε δηαδηθαζία θξηηηθήο θαη δεκηνπξγηθήο ζθέςεο, ηελ αχμεζε ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο ηνπο δεηείηαη λα θαηαθηήζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο (Heacox, 2002) θαη ηνπ ρξφλνπ πνπ δηαζέηνπλ γη απηφ. ηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο είλαη κεηαμχ άιισλ: ε αλάπηπμε πξνζσπηθψλ εκεξήζησλ θαηαιφγσλ, 25

26 ε επηκήθπλζε ηνπ ρξφλνπ γηα ηε πξαγκαηνπνίεζε κηαο εξγαζίαο, ε ηξνπνπνίεζε ηνπ ξπζκνχ δηδαζθαιίαο, ε δηδαζθαιία ζε κηθξφηεξεο νκάδεο, ε ρξήζε ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ, ε ρξήζε δηαβαζκηζκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ, νη πίλαθεο επηινγψλ, νη ηζηνζειίδεο, ην πεξίγξακκα/ ζρεδηάγξακκα καζήκαηνο, νη νκαδνζπλεξγαηηθέο εξγαζίεο Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/απνηέιεζκα Ζ δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/απνηέιεζκα, αλαθέξεηαη ζην κέζν κε ην νπνίν νη καζεηέο ζα δείμνπλ νηηδήπνηε έρνπλ θαηαθηήζεη θαη θαηαλνήζεη αλαθνξηθά κε ηηο γλψζεηο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ ηνπο δηδάρζεθαλ. ε κηα δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε, ην ηειηθφ πξντφλ/απνηέιεζκα απνηειεί έλα απφ ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηεί ν εθπαηδεπηηθφο γηα λα αμηνινγήζεη ηελ πξφνδν κε βάζε ηνπο ζηφρνπο ηνπ πεξηερνκέλνπ. Όπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη θαη νη Tomlinson & Demirsky (2000) θαη Heacox (2002), ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ πξντφληνο/απνηειέζκαηνο, δειαδή ε παξαγσγή θαη επίδεημε ησλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ απνθηήζεθαλ, αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν θάζε καζεηήο θαηαδεηθλχεη ηη έρεη κάζεη, ηη έρεη θαηαλνήζεη θαη ηη κπνξεί λα θάλεη κεηά απφ κηα πεξίνδν κειέηεο θαη έγθεηηαη ζην γεγνλφο αθξηβψο φηη κπνξεί λα επηιέμεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα δείμεη ηη έρεη πεηχρεη κε βάζε ηηο πξνηηκήζεηο, ην καζεζηαθφ ηνπ ζηπι θαη ην επίπεδν εηνηκφηεηάο ηνπ. Έλαο δηεπξπκέλνο ηξφπνο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο είλαη ε δπλαηφηεηα λα επηιέγνπλ νη ίδηνη νη καζεηέο ηελ εξγαζία ηνπο ή ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα αμηνινγεζνχλ. Άιινη ηξφπνη ψζηε λα δηαθνξνπνηεί ν/ε εθπαηδεπηηθφο ην ηειηθφ πξντφλ/απνηέιεζκα είλαη ε πηνζέηεζε δηάθνξσλ/ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ αμηνιφγεζεο, ε αλάζεζε ελαιιαθηηθψλ ή θαη δηαθνξνπνηεκέλσλ εξγαζηψλ, ηα αλεμάξηεηα projects, ή ε ρξήζε rubrics. 26

27 Αληίζηνηρα, νη καζεηέο κπνξνχλ λα δείμνπλ ηί έρνπλ θαηαθηήζεη κέζσ πηλάθσλ επηινγήο, αξρείσλ podcast, blogs, παξνπζηάζεσλ, ή δεκηνπξγίαο κίαο δηθήο ηνπο εξγαζίαο. Δπηπιένλ, έλα ηειηθφ πξντφλ κπνξεί λα είλαη έλα portfolio, κηα έθζεζε, έλαο ζρεδηαζκφο πξνζνκνίσζεο, ε αλάπηπμε θαη ρξήζε ελφο εξσηεκαηνινγίνπ, ε δηεμαγσγή ελφο debate, ε δεκηνπξγία ελφο video / ληνθηκαληέξ ή ζεηξάο εηθνλνγξαθήζεσλ θαη γεληθά πξντφληα παξαγφκελα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ πνηθίισλ εξγαιείσλ ΣΠΔ. Σν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ινηπφλ δηαθνξνπνηείηαη φηαλ παξέρνληαη ζηνπο καζεηέο ζαθείο νδεγίεο θαη κνξθέο αλακελφκελσλ απνηειεζκάησλ, φηαλ παξέρνληαη πιηθά πνπ αληηζηνηρνχλ ζε πνηθίια πνιηηηζηηθά θαη νηθνγελεηαθά πεξηβάιινληα ή δίδνληαη πξφζζεηεο επθαηξίεο βειηίσζεο ηεο εξγαζίαο ηνπο κε αλάινγε ππνζηήξημε (Tomlinson, 1995; Tomlinson, 2004). Δμάιινπ, φπσο πξναλαθέξζεθε, ε αμηνιφγεζε ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο ζηελ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ειέγμεη ν εθπαηδεπηηθφο αλ επηηεχρζεθαλ νη καζεζηαθνί ζηφρνη πνπ έρεη ζέζεη, επηηξέπνληαο ηαπηφρξνλα ηελ έθθξαζε ησλ δπλαηψλ ζεκείσλ ησλ καζεηψλ. Ζ αλάζεζε δηαθνξεηηθνχ είδνπο εξγαζίεο ζε δηαθνξεηηθνχο καζεηέο απμάλεη ηφζν ηα θίλεηξα φζν θαη ηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα. 27

28 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΙ ΣΠΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ: ΑΝΑΚΟΠΗΗ ΔΡΔΤΝΧΝ 2.1 Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα γηα ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαίδεπζε Σα παηδηά ηνπ 21 νπ αηψλα έρνπλ γελλεζεί θαη κεγαιψλνπλ ζηελ ςεθηαθή επνρή. Όπσο έρεη ππνζηεξίμεη ν Prensky (2006) ηα παηδηά απηά είλαη νη ιεγφκελνη «ςεθηαθνί απηφρζνλεο» (digital natives) πνπ κηινχλ ηελ ςεθηαθή γιψζζα ησλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ εθ γελεηήο. Κπξίαξρε θαη έληνλε είλαη ε παξνπζία ησλ εξγαιείσλ ηεο ηερλνινγίαο ζηε δσή ηνπο παξνπζία πνπ απμάλεηαη κε ηφζν εληππσζηαθφ ξπζκφ, ψζηε ηα παηδηά πιένλ κεγαιψλνπλ ζε έλαλ θφζκν πνπ φρη κφλν ζπκπεξηιακβάλεη ηηο ΣΠΔ αιιά θαη δηακνξθψλεηαη απφ απηέο (Wang & Hoot, 2006). Απηή ε έθξεμε ηεο ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο αλακθίβνια έρεη επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηνλ ηνκέα ηεο Δθπαίδεπζεο. Οη ΣΠΔ απνηεινχλ έλα αλαγλσξηζκέλν εξγαιείν θαη κέζν γηα ηελ επέθηαζε θαη ηνλ εκπινπηηζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ εκπεηξηψλ κέζα ζε κηα ζρνιηθή ηάμε. Καη απηφ γηαηί κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ψζηε λα εληζρπζεί ε κάζεζε, θαζψο πνιινί εξεπλεηέο έρνπλ δηαπηζηψζεη φηη ε εθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζε έλα επξχ θάζκα καζεκάησλ ζην ζρνιείν κπνξεί λα πξνζθέξεη κηα δηαθνξεηηθή, δεκηνπξγηθή θαη ζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία ζηελ ηάμε (Gall & Breeze, 2008; Sutherland et al., 2004; Wheeler et al., 2002; Tacchi, 2005). Άιισζηε, ε επεξγεηηθή ηνπο επίδξαζε ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ππνζηεξίδεηαη απφ έξεπλεο δηάθνξσλ δηεζλψλ θνξέσλ, φπσο ηo Κέληξν Δθαξκνζκέλεο Έξεπλαο ζηελ Δθπαηδεπηηθή Σερλνινγία (Center for Applied Research in Educational Technology, CARET) ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Cambridge, θαζψο ζπκβάιινπλ απνηειεζκαηηθά ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ζηε βειηίσζε ησλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ. Μέρξη πξφζθαηα θαη ζε θάπνην βαζκφ έσο θαη ζήκεξα ε έληαμε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ Δθπαίδεπζε απνηεινχζε έλα ζέκα επηζηεκνληθήο αληηπαξάζεζεο. Σηο πξνεγνχκελεο ηξεηο δεθαεηίεο νη απφςεηο ζρεηηθά κε ηελ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαίδεπζε δελ ήηαλ ηφζν ζεηηθέο φζν ζήκεξα, εμαηηίαο ησλ έληνλσλ αλεζπρηψλ, δηζηαγκψλ θαη θφβσλ γηα ηα εξγαιεία απηά θαη ην ξφιν ηνπο ζηε δηαπαηδαγψγεζε ηεο λέαο γεληάο. Χζηφζν, κε ηελ ζηαδηαθή έληαμε θαη αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο ζηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, νη αληηπαξαζέζεηο έρνπλ πηα ακβιπλζεί, αθνχ έγηλε θαλεξή ε αμία θαη νη δπλαηφηεηεο ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, εθφζνλ δηαζθαιηζηεί ην θαηάιιειν 28

29 πιαίζην θαη κέζνδνο εηζαγσγήο θαη ρξήζεο ηνπο. Πιένλ, ε Δθπαίδεπζε έρεη θεξδίζεη κηα εληειψο θαηλνχξγηα πεξηνρή, γεγνλφο πνπ δελ αθήλεη θακία ακθηβνιία φηη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα έρεη αιιάμεη ιφγσ ηεο δηαξθψο αλαπηπζζφκελεο ηερλνινγίαο. Ζ Σερλνινγία θαη ε Δθπαίδεπζε είλαη έλαο πνιχ δπλακηθφο ζπλδπαζκφο, πνπ κπνξεί λα επηδξάζεη ζεηηθά κε πνιινχο θαη πνηθίινπο ηξφπνπο ζηελ βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. ρεηηθά κε απηή ηελ επίδξαζε, ππάξρεη πιεζψξα εξεπλψλ θαη κειεηψλ πνπ ηα απνηειέζκαηά ηνπο ππνζηεξίδνπλ θαη απνδεηθλχνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή αμία ησλ ΣΠΔ ππφ ην θαηάιιειν πάληα ζεσξεηηθφ θαη πξαθηηθφ πιαίζην. Γηα ηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, απνηειέζκαηα ζπγθεθξηκέλσλ εξεπλψλ ζπγθιίλνπλ ζην φηη ν Ζ/Τ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο εξγαιείν πνπ κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη ζηελ πξνζσπηθή, θνηλσληθν-ζπλαηζζεκαηηθή θαη γλσζηηθή αλάπηπμή ηνπο, αξθεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαηάιιεια (Clements & Nastasi 1993; Alloway 1994; Wright 1998; Clements & Sarama, 2003; Eunsook, 2005; McCarrick & Li, 2007). Δπηπιένλ, νη Clement & Swaminathan (1995) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη νη ππνινγηζηέο απμάλνπλ ηελ αλεμαξηεζία θαη ηελ αίζζεζε ειέγρνπ ησλ παηδηψλ πάλσ ζηε δηαδηθαζία κάζεζήο ηνπο, ζηνηρεία πνπ απμάλνπλ ην θίλεηξν θαη ηελ απηνπεπνίζεζε. πγθεθξηκέλα κάιηζηα, γηα ηα θίλεηξα ηεο κάζεζεο, νη Harris & Kington (2002), Hennessy (2000), Passey (2000) θαη Rockman (2000) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη ε δηδαζθαιία κέζσ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ πξνζθέξεη θαη δεκηνπξγεί λέα θίλεηξα. Δπηπξφζζεηα, έρεη ηεθκεξησζεί ε ζεηηθή επίδξαζε ησλ ςεθηαθψλ εθαξκνγψλ ζηε καζεζηαθή αλάπηπμε ησλ παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο (Comaskey, Savage & Abrami, 2009; Klein, Nir-Gal & Darom, 2000). ηεξηδφκελνη ζηηο ζεσξίεο ηνπ Κνλζηξνπθηηβηζκνχ θαη ηεο Εψλεο Δγγχηεξεο Αλάπηπμεο, νη εξεπλεηέο απηνί έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη νη ςεθηαθέο εθαξκνγέο πξνζθέξνπλ ηελ επηζπκεηή αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηεο παηδαγσγηθήο νκάδαο ηνλίδνληαο παξάιιεια θαη ην δηαθξηηηθφ ξφιν ηνπ ελήιηθα ζπλδπαζκφο πνπ ζπκβάιιεη ζηελ επηηπρεκέλε γλσζηηθή αλάπηπμε ησλ παηδηψλ. Οη καζεηέο κεγαιχηεξεο ειηθίαο ζηηο κέξεο καο ρξεζηκνπνηνχλ θαζεκεξηλά θαη ζε κεγάιν βαζκφ πνηθίιεο ςεθηαθέο εθαξκνγέο ψζηε ζε πξνζσπηθφ επίπεδν λα θνηλσληθνπνηεζνχλ, λα ςπραγσγεζνχλ θαη λα ελεκεξσζνχλ. Ζ αμηνπνίεζε ςεθηαθψλ εθαξκνγψλ γηα κάζεζε κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηζρπξά θίλεηξα ζπκκεηνρήο αθνχ ην κάζεκα γίλεηαη πην δηαζθεδαζηηθφ θαη δηαδξαζηηθφ. Μέζα ζηελ πιεζψξα εξεπλψλ πνπ ππνζηεξίμεη φηη ε έληαμε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κπνξεί λα θέξεη ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηνπο καζεηέο 29

30 ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη έξεπλεο ησλ Software and Information Industry Association (2000), Cox (1997) θαη Hennessy (2000). Σα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ απηψλ έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη ε ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ ηάμε ζπκβάιιεη ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ αηζζήκαηνο ησλ καζεηψλ φηη είλαη πην απνηειεζκαηηθνί ζην ζρνιείν αιιά θαη ησλ αηζζεκάησλ ηεο απηνπεπνίζεζεο θαη ηεο απηνεθηίκεζεο. Απηφ έρεη ππνζηεξηρηεί θαη απφ παιηφηεξε έξεπλα (Riel, 1990) κηιψληαο γηα κεγαιχηεξε απηνεθηίκεζε θαη βειηησκέλε απην-εηθφλα. Αθφκα, νη Pedretti, Mayer-Smith & Woodrow (1998) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη αθξηβψο νη εθπαηδεπηηθέο παξεκβάζεηο πνπ εκπιέθνπλ ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο είλαη απηέο πνπ ζεσξνχλ νη καζεηέο πεξηζζφηεξν ελδηαθέξνπζεο θαη επηθεληξσκέλεο ζ απηνχο θαη ηηο αλάγθεο ηνπο, ζπγθξηηηθά πξνο ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Ζ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ζηα πιαίζηα ηεο κάζεζεο, πέξαλ ηνπ φηη βνεζάεη ηνπο καζεηέο λα απνθηήζνπλ θαη λα εμαζθήζνπλ ηηο δεμηφηεηεο ρξήζεο ησλ ηερλνινγηθψλ εξγαιείσλ θαη κέζσλ, ηνπο επηηξέπεη λα αμηνπνηνχλ παξάιιεια ηηο πνιπκεζηθέο πεγέο πνπ δηαηίζεληαη ζε φιν θαη κεγαιχηεξε πνηθηιία θαη φγθν αιιά θαη λα αλαπηχζζνπλ κηα θνπιηνχξα πινήγεζεο ζην Γηαδίθηπν κε αζθάιεηα θαη νξζνινγηθή ρξήζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ ηνπ. Οη Becker (2000) θαη Hennessy (2000) έρνπλ ππνζηεξίμεη απφ ηελ πιεπξά ηνπο φηη νη καζεηέο ηξνθνδνηνχληαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ κε δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ δπλαηφηεηεο γηα ελεξγή θαη αλεμάξηεηε κάζεζε, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληφο ηνπο. Απηή ηε ζέζε ππνζηεξίδνπλ θαη νη Alexander (1999) θαη Jonassen (1999), αλαθέξνληαο φηη νη ΣΠΔ δχλαληαη λα ιεηηνπξγήζνπλ σο έλαο δηεπθνιπληηθφο παξάγνληαο ελεξγεηηθήο κάζεζεο θαη ηεο ζθέςεο αλψηεξεο ηάμεο. Αθφκα ε αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο έρεη σο απνηέιεζκα νη καζεηέο λα απνιακβάλνπλ πεξηζζφηεξν ηε δηδαζθαιία απηή πνπ επηθεληξψλεηαη ζηηο αλάγθεο θαη ηηο αδπλακίεο ηνπο ελψ παξάιιεια έρνπλ δπλαηφηεηεο απνηειεζκαηηθφηεξεο απην-αμηνιφγεζεο κέζσ εηδηθά ζρεδηαζκέλσλ εθαξκνγψλ (PWC, 2002). Δπηπιένλ, νη ΣΠΔ πξνζθέξνπλ επθαηξίεο πξνζβαζηκφηεηαο ζε πιεζψξα πιεξνθνξηψλ κε ηε ρξήζε πνιιαπιψλ πεγψλ πιεξνθφξεζεο θαη ηελ πξνβνιή ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ απφ πνιιαπιέο πξννπηηθέο, εληζρχνληαο έηζη ηελ απζεληηθφηεηα ησλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο. Δίλαη ζε ζέζε λα κεηαηξέςνπλ πεξίπινθεο δηαδηθαζίεο ζε πην εχθνιεο κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε κέζα απφ ηηο πξνζνκνηψζεηο, ζπκβάιινληαο θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν ζηε δηακφξθσζε ελφο απζεληηθνχ πεξηβάιινληνο κάζεζεο. 30

31 Σα ζηνηρεία γηα ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο νξζήο ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο ζηελ ζρνιηθή ηάμε νινέλα θαη πιεζαίλνπλ. Έξεπλεο έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη ε ηερλνινγία ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε επίδνζε ησλ καζεηψλ ζηηο εμεηάζεηο ηνπο θαη εηδηθφηεξα ζην κάζεκα ησλ Μαζεκαηηθψλ (Koedinger, 1997; Morgan & Ritter, 2002). Μεγαιχηεξε επηηπρία ζηα ζηαζκηζκέλα ηεζη παξαηεξήζεθε επίζεο ζε κειέηε πνπ έγηλε ζε ιχθεην ζηηο Ζ.Π.Α., ε νπνία δηαπίζησζε φηη νη καζεηέο πνπ είραλ κάζεη Γεσκεηξία κε ηελ ρξήζε ππνινγηζηψλ θαη κε κηα θνλζηξνπθηηβηζηηθή πξνζέγγηζε επέδεημαλ ζεκαληηθή αχμεζε ηεο γλψζεο ησλ ελλνηψλ ηεο Γεσκεηξίαο ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο πνπ δηδάρζεθαλ ηελ ίδηα χιε κε παξαδνζηαθέο κεζφδνπο (Funkhouser, 2002/2003). Σν απνηέιεζκα ζε έλα ηεζη αμηνιφγεζεο δελ αμηνινγείηαη κφλν σο πξνο ηελ αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ γηα ηελ κειέηε θαη εκπέδσζε ηνπ καζεζηαθνχ πεξηερνκέλνπ («χιεο»), αιιά έρεη λα θάλεη θαη κε ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο γηα ηελ ίδηα ηελ αμηνιφγεζε, ηδηαίηεξα ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο. ε απηή ηελ νκάδα αλήθνπλ ηφζν καζεηέο κε ζσκαηηθέο φζν θαη κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Απηνί νη καζεηέο δελ απνδίδνπλ ηφζν θαιά ζηηο εμεηάζεηο φρη επεηδή δελ έρνπλ εμνηθεησζεί κε ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο, αιιά πηζαλψο ιφγσ ηεο κνξθήο θαη ησλ κέζσλ κε ηα νπνία ην δηδάζθνληαη (Dolan, 2005). Μειέηε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο Ζ.Π.Α. κε παηδηά κε δπζιεμία δηαπίζησζε φηη ε ρξήζε ππνινγηζηή πνπ ππνζηεξίδεη ηελ αλάγλσζε (computer-based readaloud support) είρε σο απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ησλ επηδφζεψλ ηνπο ζε ηεζη ζεσξεηηθψλ καζεκάησλ (Dolan, 2005). Χζηφζν, ε νξζή εθπαηδεπηηθή ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο δελ έρεη κφλν πνζνηηθά αιιά θαη πνηνηηθά ζεηηθφηεξα απνηειέζκαηα ζε ζρέζε κε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Με άιια ιφγηα έρεη δηαπηζησζεί εξεπλεηηθά θαη πνηνηηθή βειηίσζε ηεο δνπιεηάο θαη ηεο απφδνζεο ησλ καζεηψλ. Οη Gulek θαη Demirtas (2005) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη ε ρξήζε ππνινγηζηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο γξαθήο θεηκέλνπ έρεη σο απνηέιεζκα φρη κφλν ηελ πην ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ κε αχμεζε ηαπηφρξνλα ηνπ θίλεηξνπ, αιιά θαη ηελ παξαγσγή ελφο θεηκέλνπ κε κεγαιχηεξε έθηαζε θαη θαιχηεξε πνηφηεηα. Δμάιινπ, πνιιέο είλαη νη έξεπλεο πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε ζηάζε ησλ καζεηψλ απέλαληη ζηε κάζεζε, πξνζθέξνληαο ηνπο παξάιιεια θαη πεξηζζφηεξε απηνπεπνίζεζε. Γηα παξάδεηγκα, καζεηέο πνπ έρνπλ δηδαρζεί κε ρξήζε Ζ/Τ έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη ηα Μαζεκαηηθά είλαη ρξήζηκα έμσ απφ ην αθαδεκατθφ πιαίζην θαη φηη ληψζνπλ πην ζίγνπξνη ζε απηφ ην κάζεκα ζε αληίζεζε κε ηνπο καζεηέο κηαο 31

32 παξαδνζηαθήο ηάμεο (Morgan & Ritter, 2002). Οη Erdamar θαη Demirel (2008) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη νη καζεηέο πνπ δηδάζθνληαη ζε κηα ηάμε κε θνλζηξνπθηηβηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο κάζεζεο εκθάληζαλ πςειφηεξν βαζκφ ζέιεζεο γηα ζπκκεηνρή ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, απηνπεπνίζεζεο θαη ζπλεξγαζίαο. Όπσο έρεη ηνληζηεί θαη απφ ηνλ Susman (1998) ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα πξνσζήζεη φρη κφλν ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν αιιά θαη ηελ ίδηα ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Αλαθνξηθά κε ηνλ ηειεπηαίν φξν, έλα αθφκα πιενλέθηεκα ηεο ρξήζε ησλ ΣΠΔ είλαη νη ζπλεξγαηηθέο δηαδηθαζίεο κάζεζεο, νη νπνίεο έρνπλ ηνληζηεί ζε ηέηνην βαζκφ πνπ δχν λέεο έλλνηεο έρνπλ πξνζηεζεί ζηε βηβιηνγξαθία. Όπσο αλαθέξνληαη απφ ηελ νισκνλίδνπ (2002) νη έλλνηεο απηέο είλαη: ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή (Computer-supported collaborative learning, CSCL) θαη ε ζπιινγηθή εξγαζία κε ηελ ππνζηήξημε ππνινγηζηή (Computer-supported collaborative work, CSCW). Οη ΣΠΔ απνηεινχλ έλα εξγαιείν κάζεζεο θαζψο δίλνπλ επθαηξίεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα ζπλδπάζνπλ ηε καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία θαη ηηο ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, παξάγνληαο αμηφινγα καζεζηαθά απνηειέζκαηα. Όπσο έρεη ππνζηεξίμεη θαη ν Crook (1994), ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κέζα ζηελ ζρνιηθή ηάμε κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη επηθνηλσλία ηφζν κεηαμχ ησλ καζεηψλ φζν θαη κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηψλ, ελψ επηδξά ζεηηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ δηαιφγνπ, ηελ αληαιιαγή ηδεψλ θαη δηαπξαγκάηεπζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ (Littleton & Light, 1999). Μάιηζηα έρεη απνδεηρζεί φηη ζπκβάιιεη ζηελ βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ παηδηψλ πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθά πνιηηηζηηθά πεξηβάιινληα, απμάλνληαο ηελ ακνηβαία απνδνρή θαη ηελ αιιεινθαηαλφεζε (McConnell, 2000). Σέινο, δελ ζα κπνξνχζε λα κε γίλεη αλαθνξά ζηηο δηαξθψο απμαλφκελεο έξεπλεο πνπ ππνζηεξίδνπλ θαη ζπληζηνχλ ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο παηδαγσγηθνχ εξγαιείνπ ππνζηήξημεο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ρξεηάδεηαη ππνζηήξημε ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Ζ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ θαη ε ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ έρνπλ δηαδξακαηίζεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ησλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ απηψλ. Ζ Τπνζηεξηθηηθή Σερλνινγία (Assistive Technology) έρεη εηζάγεη ηελ επαηζζεηνπνίεζε πάλσ ζην ζέκα ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ηφζν γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη ηνπο καζεηέο. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία ππήξμε κηα 32

33 απμαλφκελε πξνζπάζεηα γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ αλάπηπμε ςεθηαθψλ πιαηθνξκψλ πνπ βαζίδνληαη ζηηο ΣΠΔ γηα ηελ ελίζρπζε ησλ καζεζηαθψλ απνηειεζκάησλ απηψλ ησλ καζεηψλ (Αdam & Tatnall, 2007; Αdam & Tatnall, 2008). Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα παξέρνπλ κηα ηζρπξή πεγή ππνζηήξημεο θαη ελίζρπζεο ηεο εκπεηξίαο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ, θάηη πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ νδεγεί ζηελ ελζάξξπλζε, ηελ παξνρή θηλήηξσλ θαη ηελ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ. Οη ΣΠΔ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνλ καζεηή κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα αληαπνθξηζεί πην απνηειεζκαηηθά ζηηο απαηηήζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ θαη ηνπο καζεζηαθνχ ζηφρνπο ιφγσ ηεο πιεζψξαο εμνπιηζκνχ θαη πφξσλ. Γηα παξάδεηγκα, έλαο καζεηήο κε δπζθνιία ζηελ παξαγσγή ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ερνγξαθήζεη ηελ απάληεζή ηνπ, ελψ έλαο καζεηήο πνπ πξνηηκά ην νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ κπνξεί λα παξνπζηάδεη ηηο γλψζεηο πνπ έρεη θαηαθηήζεη κέζσ παξαγσγήο video, πνιπκεζηθψλ παξνπζηάζεσλ, θιπ. Με βάζε ηα αλσηέξσ ζηνηρεία, κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί φηη νη ΣΠΔ είλαη έλα εξγαιείν πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επθαηξηψλ. Όπσο ππνζηεξίδεη θαη ην Ηλζηηηνχην γηα ηηο Σερλνινγίεο ηεο Πιεξνθνξίαο ζηελ Δθπαίδεπζε ηεο UNESCO, «ε έληαμε ησλ ΣΠΔ δηαδξακαηίδεη έλα ζεκαληηθό ξόιν ζηελ πξνώζεζε πςειήο πνηόηεηαο εθπαίδεπζεο γηα ηνπο καζεηέο κε αλαπεξίεο. Οη ΣΠΔ εηζήρζεζαλ ζηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε πνηόηεηα θαη λα ππνζηεξηρζνύλ αιιαγέο ζην αλαιπηηθό πξόγξακκα θαη λέεο καζεζηαθέο εκπεηξίεο. Με απηό ηνλ ηξόπν είλαη δπλαηόλ λα ηθαλνπνηεζνύλ νη εμαηνκηθεπκέλεο αλάγθεο δηαθνξεηηθώλ νκάδσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ καζεηώλ κε αλαπεξίεο» (UNESCO-IITE, 2006). πλεπψο, νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ σο εξγαιείν γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ θαη ηελ παξνρή επθαηξηψλ γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο κάζεζεο ζηηο αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή, παξέρνληαο ηαπηφρξνλα εμαηνκηθεπκέλε αλάδξαζε (Mooij, 1999; Smeets & Mooij, 2001). Χζηφζν, φπσο ζα αλαιπζεί πεξαηηέξσ θαη ζην επφκελν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο, ε επηινγή θαη ε ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ θάζε θνξά εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο επεξεάδεη θξίζηκα ην θάζε πεξηβάιινλ κάζεζεο ελψ νη δεμηφηεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ απνηεινχλ έλαλ βαζηθφ παξάγνληα απηήο ηεο επηινγήο θαη ρξήζεο (Smeets et al., 1999; Veen, 1995). Έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ κπνξεί λα επεξεάζεη ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία είλαη ν βαζκφο πξνζβαζηκφηεηαο / δηαζεζηκφηεηαο ηεο ηερλνινγίαο (Kennewell, Parkinson, & Tanner, 2000; OTA, 1995). Απηφ αλαθέξεηαη φρη κφλν ζηνλ αξηζκφ ησλ ππνινγηζηψλ ή ησλ ζέζεσλ 33

34 εξγαζίαο αιιά θαη γηα ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ εμνπιηζκνχ απηνχ ζηελ ηάμε ή ζε κηα αίζνπζα ππνινγηζηψλ). Ο Kennewell θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ (2000) αλαθέξνπλ φηη είλαη ζεκαληηθφ νη ππνινγηζηέο λα είλαη ηνπνζεηεκέλνη ζηελ ηάμε, πξνθεηκέλνπ λα κεγηζηνπνηεζνχλ νη επθαηξίεο γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ. Πεξηζζφηεξα ζρεηηθά κε ηνπο παξάγνληεο ρξήζεο θαη ηνπο φξνπο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ θαη ηνπ ππνινγηζηηθνχ εμνπιηζκνχ ζα παξνπζηαζηνχλ θαη αλαιπζνχλ ζηελ επφκελε παξάγξαθν. 2.2 Η ζπκβνιή ησλ ΣΠΔ ζηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο Σα ηερλνινγηθά εξγαιεία ζπλνδεχνληαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο θαη ηεο ειθπζηηθφηεηαο ελψ παξάιιεια ππνζηεξίδνπλ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ πνπ επηρεηξεί λα πξνζαξκφζεη ηε δηδαζθαιία ζην καζεζηαθφ πξνθίι, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηελ εηνηκφηεηα ησλ καζεηψλ κηαο ηάμεο. Οη λέεο ηερλνινγίεο ππνζηεξίδνπλ ηελ πξνζβαζηκφηεηα θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ, ησλ πιηθψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο (Smith & Throne, 2007) θαη κπνξνχλ λα εμνπιίζνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κε έλα ζρεδφλ απεξηφξηζην αξηζκφ ηξφπσλ θαη κέζσλ πνπ αθνξνχλ ηε δηακφξθσζε πεξηερνκέλνπ, ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη δηαδηθαζίεο κάζεζεο θαη ηνπο πνηθίινπο ηξφπνπο γηα λα δηαπηζηψζνπλ / αμηνινγήζνπλ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ ζέηνπλ (Hobgood & Ormsby, n.d.; Smith & Thone, 2007). Χζηφζν, είλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί ζην πιαίζην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο φηη νη ΤΠΕ δελ απνηεινύλ από κόλεο ηνπο κηα ζηξαηεγηθή δηαθνξνπνίεζεο. Δίλαη έλα επέιηθην εξγαιείν πνπ κπνξεί λα δψζεη επθαηξίεο ζηνλ/ζηελ εθπαηδεπηηθφ λα ζρεδηάζεη έλα δηαθνξνπνηεκέλν πεξηβάιινλ κάζεζεο. Ζ δηαθνξνπνίεζε κέζσ ησλ εξγαιείσλ θαη ησλ κέζσλ ηεο ηερλνινγίαο απαηηεί απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ λα ζθεθηεί, λα πξνβιεκαηηζηεί θαη λα απνθαζίζεη ζρεηηθά κε ην πιηθφ (hardware), ην ινγηζκηθφ (software) θαη ηνπο πφξνπο ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ηνπ Παγθφζκηνπ Ηζηνχ (web resources) πνπ ζα ρξεηαζηεί θαη ζα ρξεζηκνπνηήζεη ψζηε λα ππνζηεξίμεη ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε αληαπνθξηλφκελνο/ε ζηηο καζεζηαθέο αλάγθεο θαη ηα καζεζηαθά ζηπι ησλ καζεηψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, επδηάθξηην είλαη ην γεγνλφο φηη νη ΤΠΕ δηαζέηνπλ εγγελή ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηηο θαζηζηνύλ θαηάιιειν κέζν γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Καη αξρήλ, ελζαξξχλνπλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηνλ αηνκηθφ ξπζκφ κάζεζεο θαη ηηο πξνζσπηθέο επηινγέο ησλ καζεηψλ. Αμηνπνηψληαο ηα εξγαιεία θαη ηα κέζα ησλ ΣΠΔ νη καζεηέο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαδεηήζνπλ, λα δηεξεπλήζνπλ θαη λα παξνπζηάζνπλ ηε δνπιεηά ηνπο αθνινπζψληαο ην δηθφ ηνπο ξπζκφ επσθεινχκελνη 34

35 ηαπηφρξνλα απφ ηηο πνιπ-αηζζεηεξηαθέο θαη πνιπκεζηθέο πξνζεγγίζεηο θαηά ηε δηαδηθαζία κάζεζεο. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα επηιέμνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα κειεηήζνπλ θαη ζα θαηαλνήζνπλ ην πεξηερφκελν, ηνλ ηξφπν πνπ ζα επεμεξγαζηνχλ ηηο πιεξνθνξίεο θαη ζα ζπλζέζνπλ θαη ζα παξνπζηάζνπλ ην ηειηθφ πξντφλ ηνπο. Απηφ είλαη δπλαηφ θαζψο νη ΣΠΔ ππνζηεξίδνπλ ηζφηηκα πνιινχο ηξφπνπο (media-κέζα): νπηηθνχο, αθνπζηηθνχο, δηαγξακκαηηθνχο, κε κνξθή θεηκέλνπ θ.η.ι. Πξάγκαηη, έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ΣΠΔ είλαη ε πνιπκεζηθόηεηα. Οη καζεηέο φρη κφλν απνιακβάλνπλ ηελ ρξήζε ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ αιιά έρνπλ θαη πην ηζρπξά θίλεηξα ζπκκεηνρήο ζηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο φηαλ αμηνπνηνχληαη ζηελ ηάμε πνιιαπιά κέζα φπσο εηθφλεο, video, animations, αξρεία ήρνπ θ.α. γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ηεο λέαο γλψζεο θαη ηε ζχλδεζή ηεο κε ηελ πξνυπάξρνπζα. Γη απηφ εμάιινπ έρεη ππνζηεξηρηεί φηη ηα πνιπκέζα αληαπνθξίλνληαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζηελ πνιπ-αηζζεηεξηαθή εκπεηξία ηνπ αλζξψπνπ. Με ηε ζεηξά ηνπ ην ζηνηρείν απηφ ζεκαίλεη φηη ε γλψζε παξνπζηάδεηαη θαη αλαπαξίζηαηαη κε πνηθηιία ζεκεηαθψλ ζπζηεκάησλ (εηθνληθψλ, ερεηηθψλ, γισζζηθψλ) κε απνηέιεζκα λα ηθαλνπνηνχληαη πεξηζζφηεξα καζεζηαθά πξνθίι, αθνχ δηεγείξνληαη πεξηζζφηεξεο αηζζήζεηο (φξαζε, αθή, αθνή). Απνηειέζκαηα εξεπλψλ έρνπλ δείμεη φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ επηιέγεη θαη πξνηηκά ηηο πνιπκεζηθέο παξνπζηάζεηο, ράξηο ζηηο νπνίεο εμάιινπ ζα κπνξνχζε λα θαιπθζεί θαη πεξηζζφηεξν πιηθφ ζπγθξηηηθά κε άιιεο κεζφδνπο. Δπηπιένλ, ζρεδφλ φινη νη καζεηέο έρνπλ αλαθέξεη φηη καζαίλνπλ θαιχηεξα, θαηαλννχλ θαιχηεξα δχζθνιεο έλλνηεο θαη ζπκνχληαη θαιχηεξα ηελ χιε ηνπ καζήκαηνο φηαλ ρξεζηκνπνηνχλ πνιπκεζηθέο παξνπζηάζεηο. Μάιηζηα ηα νθέιε ηεο πνιπκεζηθφηεηαο ήηαλ ήδε γλσζηά απφ ηε δεθαεηία ηνπ ε έξεπλα ησλ Perry & Perry (1998) ην 97% ησλ καζεηψλ είρε δειψζεη φηη πξνηηκνχζαλ λα παξαθνινπζήζνπλ καζήκαηα φπνπ ρξεζηκνπνηήζεθε παξνπζίαζε πνιπκέζσλ, ελψ ζχκθσλα κε ηνλ Roden (1991), ε πνιπκεζηθφηεηα παξέρεη ζηνπο καζεηέο "πξαθηηθή" κάζεζε, θαιχηεξε ζπγθέληξσζε, ζπγθεθξηκέλε αλαηξνθνδφηεζε θαη απμεκέλα επίπεδα θαηαλφεζεο. Ζ πνιπκεζηθφηεηα πξνζθέξεη ηελ επθαηξία ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα θηλεηνπνηήζεη ην ελδηαθέξνλ θαη λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο φζν πεξηζζφηεξσλ καζεηψλ ππνζηεξίδνληαο απνηειεζκαηηθφηεξα ηνπο καζεηέο κε δηαθνξεηηθά πξνθίι κάζεζεο. Σν πην ζεκαληηθφ ζηνηρεία ηεο πνιπκεζηθφηεηαο είλαη ε αιιειεπίδξαζε ηνπ ρξήζηε κε ηα κέζα απηά θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. 35

36 Ζ ζεκειηψδεο αξρή ηεο πνιπκεζηθφηεηαο πεξηγξάθεηαη κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν απφ ηνλ Mayer (2005) σο εμήο: «Οη άλζξσπνη καζαίλνπλ θαιύηεξα κέζσ ησλ ιέμεσλ θαη ησλ εηθόλσλ απ όηη κόλν κέζσ ησλ ιέμεσλ». Δπηπιένλ, ν ίδηνο έρεη ππνζηεξίμεη φηη ην ζηπι κάζεζεο επεξεάδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη καζεηέο πξνζεγγίδνπλ ηα πνιπκέζα. Ζ πνιπκεζηθφηεηα είλαη έλαο ζπληνληζκέλνο ηξφπνο δηαρείξηζεο ηεο πιεξνθνξίαο, ν νπνίνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα απεπζχλεηαη ζε δηαθνξεηηθέο αηζζήζεηο. Έηζη, ελζσκαηψλνληαη πιεξνθνξίεο πνηθίιεο πθήο, φπσο θείκελν, ππεξθείκελν, ήρνο, γξαθηθά, εηθφλεο θαη video. ε έλα ηέηνην ζχζηεκα ε πιεξνθνξία ζήκεξα πιένλ είλαη δνκεκέλε (θαηαλεκεκέλε) ζε έλα δίθηπν θφκβσλ, άξα πξφθεηηαη πιένλ γηα ππεξκέζα (hypermedia) θαη φρη απιά πνιπκέζα (multimedia). Πέξαλ ηεο πνιπκεζηθφηεηαο, ε Benjamin (2005) αλαθέξεη φηη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ΣΠΔ πνπ ηηο θαζηζηνχλ θαηάιιειεο λα ππνζηεξίμνπλ ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία είλαη ηα εμήο: Η ηδησηηθόηεηα. Ζ απηνεθηίκεζε ησλ καζεηψλ πνπ εξγάδνληαη κε δηαθνξεηηθφ ξπζκφ φρη κφλν εληζρχεηαη απφ ηηο ΣΠΔ αιιά ηαπηφρξνλα πξνζηαηεχεηαη, αθνχ ηνπο πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ηεο ηδησηηθφηεηαο. Οη ζπλεξγαηηθέο θαη νη επηθνηλσληαθέο δεμηόηεηεο. Σα δηαδηθηπαθά εξγαιεία ησλ ΣΠΔ, φπσο είλαη ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, ην forum θαη ε ηειεδηάζθεςε, πξνσζνχλ ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ επηθνηλσλία ησλ καζεηψλ πξνζθέξνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν επθαηξίεο δεκηνπξγίαο θαη ζπληήξεζεο θνηλνηήησλ κάζεζεο. Η νξγάλσζε. ηηο κέξεο καο ππάξρεη πιεζψξα ινγηζκηθψλ θαη εθαξκνγψλ πνπ βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα νξγαλψζνπλ ηε κάζεζή ηνπο ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. Η ππνζηήξημε ησλ καζεζηαθώλ πξνθίι θαη ηεο πνιπ-αηζζεηεξηαθήο κάζεζεο. Οη ΣΠΔ είλαη ζε ζέζε λα ππνζηεξίδνπλ ηνλ θάζε καζεηή κε ην δηθφ ηνπ, δηαθνξεηηθφ ζηπι κάζεζεο, πξνζθέξνληαο ηαπηφρξνλα ελαιιαθηηθέο ζρεηηθά κε ηελ αθνπζηηθή, ηελ νπηηθή θαη ηελ θνηλσληθή κάζεζε. Η παξνρή επηινγώλ. Λφγσ αθξηβψο ησλ πνηθίισλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ πνπ πξνζθέξνληαη, νη καζεηέο είλαη ζε ζέζε λα επηιέμνπλ νη ίδηνη ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο εξγαζίεο κε ηηο νπνίεο ζα αζρνιεζνχλ. Απηφ νθείιεηαη ηφζν ζηελ αθζνλία ησλ πιεξνθνξηψλ φζν θαη εθαξκνγψλ πνπ πξνζθέξνληαη απφ ηηο λέεο ηερλνινγίεο. 36

37 Η απζεληηθή κάζεζε. Σφζν ε απζεληηθή κάζεζε φζν θαη ε θνλζηξνπθηηβηζηηθή πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο έρνπλ απνηειέζεη ζεκέιηα ζηα νπνία ζηεξίδνληαη πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ινγηζκηθψλ θαη ηνπ Γηαδηθηχνπ. 37

38 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΙ ΣΠΔ Χ ΜΔΟ ΓΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΗ ΣΗ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ 3.1 Η αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηηο δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηε δεκηνπξγία ηζρπξψλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Παξέρνπλ επθαηξίεο πξφζβαζεο ζε πιεζψξα πιεξνθνξηψλ ρξεζηκνπνηψληαο πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο πφξνπο πιεξνθνξηψλ θαζψο θαη πξνβνιήο απηψλ απφ πνιιαπιέο πξννπηηθέο, εληζρχνληαο έηζη ηελ απζεληηθφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο κάζεζεο. Μπνξνχλ επίζεο λα βνεζήζνπλ ζηελ θαηαλφεζε ζχλζεησλ δηαδηθαζηψλ κέζσ πξνζνκνηψζεσλ. Με ιίγα ιφγηα, είλαη ζε ζέζε λα ιεηηνπξγήζνπλ σο δηεπθνιπληέο ηεο ελεξγνχ κάζεζεο θαη ησλ γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ πςειφηεξνπ επηπέδνπ (Alexander, 1999; Jonassen, 1999). ηελ παξνχζα εξγαζία ην ελδηαθέξνλ επηθεληξψλεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ησλ ΣΠΔ λα ρξεζηκεχζνπλ σο εξγαιείν γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο, παξέρνληαο επθαηξίεο γηα πξνζαξκνγή ηνπ πεξηερνκέλνπ ζηηο αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο θάζε καζεηή αιιά θαη παξέρνληαο πξνζαξκνζκέλεο αλαηξνθνδνηήζεηο (Mooij, 1999; Smeets & Mooij, 2001). Άιισζηε, φπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη νη Jonassen θαη Reeves (1996), νη ηερλνινγίεο ιεηηνπξγνχλ σο γλσζηηθά εξγαιεία φηαλ δηεπξχλνπλ ηηο γλσζηηθέο δπλαηφηεηεο ησλ αηφκσλ θαηά ηε δηάξθεηα ζηνραζκνχ, επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη δηαδηθαζηψλ κάζεζεο Έλα πιαίζην ινηπφλ πνπ πηνζεηεί ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία, κπνξεί λα αμηνπνηήζεη θαη ηα εξγαιεία πνπ πξνζθέξνπλ νη ΣΠΔ, νη νπνίεο είλαη ζε ζέζε λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα καζεζηαθά πξνθίι, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηα επίπεδα εηνηκφηεηαο ησλ καζεηψλ ζηελ ηάμε. Αμηνπνηψληαο ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ, νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο θαη σο πξνο ηηο ηξεηο (3) δηαζηάζεηο ηεο, δειαδή σο πξνο ην πεξηερφκελν, ηε δηαδηθαζία θαη ην ηειηθφ πξντφλ/απνηέιεζκα Δηαθνξνπνίεζε ηνπ καζεζηαθνύ πεξηερνκέλνπ αμηνπνηώληαο ηηο ΤΠΕ Όπσο αλαθέξζεθε θαη πξνεγνπκέλσο, ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κε πνηθίινπο ηξφπνπο, αιιά ηα δχν βαζηθά κέζα πεξηιακβάλνπλ 38

39 α) ηελ αμηνπνίεζε δηαθνξεηηθνχ πεξηερνκέλνπ γηα λα δηδάμεη ν εθπαηδεπηηθφο ην ίδην ζέκα ζε καζεηέο κε δηαθνξεηηθέο αλάγθεο, θαη β) ηελ ελίζρπζε / επέθηαζε / πξνζαξκνγή ηνπ δηαζέζηκνπ πεξηερνκέλνπ ψζηε λα είλαη πξνζηηφ ζε φινπο ηνπο καζεηέο. Σα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπκβάινπλ ζε απηέο ηηο δχν ζηξαηεγηθέο είηε εληνπίδνληαο θαηλνχξγην πεξηερφκελν είηε επεθηείλνληαο / πξνζαξκφδνληαο ην ήδε ππάξρνλ. Αλαθνξηθά κε ηνλ εληνπηζκφ ηνπ θαηλνχξγηνπ, δηαθνξεηηθνχ πεξηερνκέλνπ κπνξνχκε αλακθίβνια λα ππνζηεξίμνπκε φηη ζηηο κέξεο καο ν Παγθφζκηνο Ηζηφο (World- Wide Web, WWW) παξέρεη έλα επξχηαην θάζκα δηαζέζηκσλ πιηθψλ γηα ηνπο δηδάζθνληεο θαη ηνπο καζεηέο. Απηφ ην θάζκα πεξηιακβάλεη ςεθηνπνηεκέλα βηβιία, πξνζνκνηψζεηο, νπηηθνπνηήζεηο, εθαξκνγέο, απεηθνλίζεηο, γξαθήκαηα, επηζηεκνληθά βίληεν, αξρεία ήρνπ θαη εηθφλσλ, video, animations θαη πνιιά άιια πνπ κπνξνχλ παξνπζηάζνπλ θαη λα εμεγήζνπλ έλλνηεο θαη ηδέεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο κάζεζεο. Οη καζεηέο έρνπλ πιένλ ηε δπλαηφηεηα λα αιιειεπηδξάζνπλ εχθνια θαη άκεζα κε ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ κε πνιινχο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ή κέζα (media) πνπ αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξν ζην καζεζηαθφ ζηπι θαζελφο. Κπξίσο φκσο παξέρνληαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο πινχζηεο πεγέο, ζπρλά κάιηζηα δηαθνξεηηθνχ επηπέδνπ πνιππινθφηεηαο, γηα αμηνπνίεζε ζηε δηδαζθαιία ησλ δηαθνξεηηθψλ ηνπο καζεηψλ (Hobgood & Ormsby, n.d.). Αλαθνξηθά κε ηε δεχηεξε ζηξαηεγηθή, δειαδή ηελ επέθηαζε / πξνζαξκνγή ηνπ ήδε δηαζέζηκνπ πεξηερνκέλνπ, νη ΣΠΔ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνζθέξνπλ ηα εξγαιεία ψζηε ην ίδην πεξηερφκελν λα είλαη πξνζηηφ ζε φινπο ηνπο καζεηέο. Γηα παξάδεηγκα, καζεζηαθφ πεξηερφκελν ζηε κνξθή θεηκέλνπ κπνξεί λα κελ ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ή λα κελ ηαηξηάδεη θαιχηεξα ζην πξνθίι θάπνησλ καζεηψλ, σζηφζν απηφ κπνξεί λα είλαη πξνζηηφ ζε φινπο κε ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο. Υαξαθηεξηζηηθά, κεξηθά απφ ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ πνπ κπνξνχλ λα πξνζαξκφζνπλ ην πεξηερφκελν ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ είλαη ηα ινγηζκηθά ελλνηνινγηθήο ραξηνγξάθεζεο (concept mapping), ηα ινγηζκηθά αλάγλσζεο νζφλεο (readers), ηα ςεθηαθά εγρεηξίδηα, ειεθηξνληθά βηβιία (ebooks), ερεηηθά βηβιία (audiobooks) θαη νη θεηκελνγξάθνη, φπσο π.ρ. ην Microsoft Word θ.α. Ελλνηνινγηθνί ράξηεο κπνξνχλ λα θαηαζθεπαζηνχλ αμηνπνηψληαο δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο ή πξνγξάκκαηα ινγηζκηθνχ. Γλσζηά ινγηζκηθά θαη εθαξκνγέο ελλνηνινγηθήο 39

40 ραξηνγξάθεζε είλαη ηα Kidspiration, Inspiration, Bubbl.us, Cmap θαη Webspiration. Σα ινγηζκηθά απηά δχλαληαη λα ζπκβάινπλ ζηελ επηηπρεκέλε δηδαζθαιία ελλνηψλ θαη ζρέζεσλ ζε φινπο ηνπο καζεηέο κίαο ηάμεο, κέζσ ηεο νπηηθνπνίεζήο ηνπο, βνεζψληαο έηζη ηνπο καζεηέο κε δπζθνιίεο λα δηαβάζνπλ θαη λα θαηαλνήζνπλ ην ίδην θείκελν κε ηνπο ζπλνκειίθνπο / ζπκκαζεηέο ηνπο. Μεξηθέο θνξέο νη πξνθιήζεηο πνπ ζέηνπλ ηα θείκελα είλαη ηφζν ε θαηαλφεζε ηνπ φζν θαη ε απνκλεκφλεπζε ζρέζεσλ θαη ζπλδέζεσλ. Απηή ε απαηηνχκελε ηθαλφηεηα ηεο θαηαλφεζεο ησλ ζρέζεσλ κπνξεί λα απνζαξξχλεη ηνλ καζεηή κε απνηέιεζκα λα επεξεάζεη ηελ θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ. Έλα απφζπαζκα θεηκέλνπ ην νπνίν επηθεληξψλεηαη ζηελ αιιειεπίδξαζε ησλ ραξαθηήξσλ ηνπ, κπνξεί λα δπζθνιέςεη ζε κεγάιν βαζκφ νξηζκέλνπο καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο αθνχ δελ ζα κπνξνχλ λα ζπγθξαηήζνπλ ηηο ζρέζεηο / ζπλδέζεηο κεηαμχ ησλ βαζηθψλ ραξαθηήξσλ. ε έλα κάζεκα Ηζηνξίαο ή Κνηλσληνινγίαο, παξαδείγκαηνο ράξηλ, απηφ κπνξεί λα απνηειέζεη πξφβιεκα θαζψο νξηζκέλνη καζεηέο ζα δπζθνιεπηνχλ λα αληηιεθζνχλ πψο ζεκαληηθά γεγνλφηα ζρεηίδνληαη κε ηελ θαηαζθεπή ηεο ηζηνξίαο, ελψ ζε έλα κάζεκα Γιψζζαο νη δπζθνιίεο ίζσο έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ απνκλεκφλεπζε ηεο νξγαλσηηθήο δνκήο κηαο εξγαζίαο ή ελφο θεηκέλνπ. Οη ελλνηνινγηθνί ράξηεο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ θαηαλφεζε αλαγλσξίδνληαο θαη πξνζδηνξίδνληαο ηηο βαζηθέο έλλνηεο θαη νπηηθνπνηψληαο ηηο ζρέζεηο / ζπλδέζεηο κεηαμχ απηψλ (Birbili, 2006). Απηέο νη νπηηθέο αλαπαξαζηάζεηο δηεπθνιχλνπλ ηνπο καζεηέο λα δηαβάδνπλ ζηε ζπλέρεηα έλα ζρεηηθφ θείκελν ρσξίο λα απνζαξξχλνληαη ιφγσ ηεο δπζθνιίαο ζχλζεζεο πιεξνθνξηψλ ηνπ. ηελ Δηθφλα 3.1 εκθαλίδεηαη έλα παξάδεηγκα ελλνηνινγηθνχ ράξηε απφ ην ινγηζκηθφ Kidspiration πνπ αθνξά ηελ ηαμηλφκεζε ησλ δψσλ θαη ηηο έλλνηεο απηήο ηελ ηαμηλφκεζεο. Γηαθξίλνληαη νη βαζηθέο έλλνηεο θαη νη ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. 40

41 Δηθφλα 3.1 Δλλνηνινγηθφο ράξηεο Kidpsiration πνπ αθνξά ηελ ηαμηλφκεζε ησλ δψσλ. ( Οη εθπαηδεπηηθνί φρη κφλν κπνξνχλ λα παξέρνπλ ζηνπο καζεηέο ηνπο ελλνηνινγηθνχο ράξηεο πνπ ζα έρνπλ θηηάμεη νη ίδηνη, αιιά κπνξνχλ επίζεο (α) είηε λα θαηαζθεπάζνπλ καδί κε ηνπο καζεηέο ηνπο, κέζα ζηελ ηάμε, έλα ελλνηνινγηθφ ράξηε ζρεηηθφ κε ην ζέκα επεμεξγαζίαο ζην ζπγθεθξηκέλν κάζεκα, (β) είηε λα πξνηείλνπλ ζηνπο καζεηέο ηνπο λα θηηάμνπλ εθείλνη (είηε αηνκηθά είηε νκαδηθά) έλα ελλνηνινγηθφ ράξηε, έρνληαο πξψηα δηαβάζεη ην θείκελν πνπ ηνπο έρεη δνζεί. Όπσο έρεη ππνζηεξίμεη θαη ν Drapeau (2009), νη ελλνηνινγηθνί ράξηεο απνθαιχπηνπλ ηε δνκή θαη ηελ πιεξφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ζθέςεο ηνπ καζεηή. Γηα ην ιφγν απηφ αλήθνπλ ζηηο πξνηεηλφκελεο ζηξαηεγηθέο γηα ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία θαη αμηνπνηνχληαη ζπρλά, θαζψο απνηεινχλ επέιηθηα, δπλακηθά εξγαιεία κε πνηθίιεο εθαξκνγέο γηα δηάθνξεο θάζεηο ηεο δηδαζθαιίαο θαη γηα πνιινχο ηχπνπο καζεηψλ. Σα ινγηζκηθά αλάγλσζεο νζόλεο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο κέζσ ηεο κεγαιφθσλεο αλάγλσζεο ηνπ θεηκέλνπ πνπ πξνέξρεηαη απφ κηα ηζηνζειίδα ή έλα έγγξαθν, ρξεζηκνπνηψληαο ζπλζεηηθή θσλή (text-to-speech synthesis). Ζ αμηνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ αλάγλσζεο νζφλεο ππνζηεξίδεη φρη κφλν ηνπο καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε αιιά θαη απηνχο πνπ πξνηηκάλε ηελ αθνπζηηθή κάζεζε, δειαδή ηνπο «αθνπζηηθνχο» κάιινλ παξά «νπηηθνχο» ή «θηλαηζζεηηθνχο» ηχπνπο καζεηψλ. Απηφ επηηπγράλεηαη εληνπίδνληαο ην θείκελν θαη άιια δεδνκέλα ζην γξαθηθφ 41

42 πεξηβάιινλ ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή θαη εθθσλψληαο πιεξνθνξίεο κε ηε βνήζεηα κίαο εγθαηεζηεκέλεο εθαξκνγήο ινγηζκηθνχ γηα κεηαηξνπή θεηκέλνπ ζε νκηιία. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ην ινγηζκηθφ αλαδεηθλχεη ηηο ιέμεηο θαηά ηελ αλάγλσζε ελεξγνπνηψληαο θαη ηελ νπηηθή δίνδν ησλ καζεηψλ. Αλ θαη ηα πξνγξάκκαηα αλάγλσζεο νζφλεο είραλ ππνζηεί ζην παξειζφλ ζθιεξή θξηηηθή εμαηηίαο ηεο ζπλζεηηθήο θσλήο πνπ δελ κπνξεί λα παξέρεη ηελ επρέξεηα θαη ηελ απζεληηθφηεηα πνπ ρξεηάδνληαη νξηζκέλνη καζεηέο, ηα ηειεπηαία ρξφληα, νη θξηηηθέο είλαη επλντθφηεξεο κηαο θαη ε ζπλζεηηθή θσλή έρεη απνθηήζεη πιένλ θπζηθφηεηα ράξηο ζηελ πξφνδν ηεο ζρεηηθήο επηζηήκεο θαη ηερλνινγίαο. Ζ πιεηνςεθία ησλ ινγηζκηθψλ αλάγλσζεο νζφλεο πξνζθέξεη κηα δσξεάλ δνθηκή θαη κεξηθά απφ ηα πην απιά πξνγξάκκαηα είλαη δηαζέζηκα δσξεάλ. ηελ Δηθφλα 3.2 εκθαλίδεηαη έλα παξάδεηγκα ινγηζκηθνχ αλάγλσζεο νζφλεο, ην νπνίν νλνκάδεηαη NVDA (NonVisual Desktop Access) θαη δηαλέκεηαη δσξεάλ απφ ηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ θαηαζθεπαζηή, NV Access ( χκθσλα κε ηνλ θαηαζθεπαζηή, ην ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθφ ππνζηεξίδεη δεκνθηιείο εθαξκνγέο φπσο πξνγξάκκαηα πεξηήγεζεο ηζηνχ, ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, ζπλνκηιία ζην δηαδίθηπν θαη πξνγξάκκαηα γξαθείνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ MS Word θαη Excel. Αθφκα, κπνξεί λα εγθαηαζηαζεί απεπζείαο ζηνλ ππνινγηζηή, αιιά έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ιεηηνπξγήζεη εμ νινθιήξνπ θαη απφ έλα stick USB ή άιια θνξεηά κέζα, ελψ παξάιιεια ελζσκαηψλεη ζπζθεπή ζχλζεζεο νκηιίαο γηα πεξηζζφηεξεο απφ 44 γιψζζεο. Δηθφλα 3.2 Δπίζεκε ηζηνζειίδα θαηαζθεπαζηή ηνπ ινγηζκηθνχ αλάγλσζεο νζφλεο NVDA. Σα ςεθηαθά βηβιία, ηα ebooks θαη ηα audiobooks παξέρνπλ επθαηξίεο πξφζβαζεο ηνπ ίδηνπ πεξηερνκέλνπ ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα πνιππινθφηεηαο. Ζ ςεθηαθή κνξθή 42

43 πιενλεθηεί έλαληη ηεο έληππεο κνξθήο θπξίσο ζην φηη ε ςεθηαθή έθδνζε κπνξεί λα ελζσκαηψζεη (α) πνιιαπιά θαη (β) δηαδξαζηηθά κέζα θαη δηαβαζκηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο απεπζείαο κέζα ζην (ςεθηνπνηεκέλν) θείκελν. Μάιηζηα, καζεηέο κε δπζιεμία ή κε δπζθνιίεο επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ απφ ηα πνιπαηζζεηεξηαθά εξεζίζκαηα πνπ παξέρνληαη απφ έλα ηέηνην βηβιίν. Πνιιά ςεθηαθά βηβιία πνπ εθδίδνληαη ζε CD δηαζέηνπλ επηπιένλ πνηθίια ραξαθηεξηζηηθά, φπσο π.ρ. νδεγίεο ζηίμεο, ππνζηήξημε ιεμηινγίνπ, text-to-speech δπλαηφηεηεο, θαζψο θαη ηελ επηινγή πνπ δίλεηαη ζην ρξήζηε λα αιιάμεη αθφκε θαη ηε δηακφξθσζε ηνπ θεηκέλνπ πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζεη ηελ αλαγλσζηκφηεηα. Δπηπιένλ, πνιιά ςεθηαθά βηβιία επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα αθνχζνπλ ην θείκελν θαη λα επσθειεζνχλ έηζη απφ ηε δπλαηφηεηα λα αθνχλ θαη λα βιέπνπλ ην θείκελν ζπγρξφλσο. ηελ Δηθφλα 3.3 εκθαλίδεηαη έλα παξάδεηγκα πιαηθφξκαο ςεθηαθψλ βηβιίσλ, ην νπνίν νλνκάδεηαη LibriVox. ηελ αληίζηνηρε ηζηνζειίδα ( ηα ςεθηαθά ερνγξαθεκέλα βηβιία είλαη δηαζέζηκα γηα απεπζείαο ζχλδεζε ή ιήςε θαη νξηζκέλα απφ απηά πεξηιακβάλνπλ έλα νιφθιεξν cast (δηαθνξεηηθέο θσλέο γηα δηαθνξεηηθνχο πξσηαγσληζηέο) ελψ άιια δηαζέηνπλ έλαλ κφλν αλαγλψζηε. Ο θαηάινγνο πεξηιακβάλεη κηα κεγάιε ζπιινγή παηδηθψλ βηβιίσλ θαη κε δηαθφξσλ εηδψλ. Δηθφλα 3.3 Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο πιαηθφξκαο ερνγξαθεκέλσλ ςεθηαθψλ βηβιίσλ LibriVνx Ο θεηκελνγξάθνο απνηειεί έλα απφ ηα απινχζηεξα θαη ηα πην επξέσο δηαζέζηκα κέζα δηαθνξνπνίεζεο πεξηερνκέλνπ. Αμηνπνηψληαο απιά ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ 43

44 θεηκελνγξάθνπ, πξνθχπηνπλ κηθξφηεξα θείκελα, ιέμεηο, παξάγξαθνη θαη θείκελα κε επηζεκάλζεηο πνπ επηθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή ησλ καζεηψλ ζε ζπγθεθξηκέλα ζεκεία φπσο π.ρ. δηαιφγνπο, ιφγηα ζηνηρεία, ιέμεηο θιεηδηά ή βαζηθά ζεκεία κηαο παξαγξάθνπ θ.η.ι. Ζ δπλαηφηεηα πξνζζήθεο ζρνιίσλ (comments), κάιηζηα, κπνξεί λα παξάζρεη πξνζαξκνζκέλν ππνζηεξηθηηθφ πιαίζην ζηνπο καζεηέο πνπ ρξεηάδνληαη βνήζεηα γηα ηελ επεμεξγαζία ελφο θεηκέλνπ ή πξνηάζεηο εκβάζπλζεο/επέθηαζεο γηα ηνπο πην πξνρσξεκέλνπο καζεηέο (Hobgood & Ormsby, n.d.) Δηαθνξνπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο αμηνπνηώληαο ηηο ΤΠΕ Γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ην καζεζηαθφ πεξηερφκελν αμηνπνηψληαο ηηο ΣΠΔ, πξέπεη λα εζηηάζνπλ ζην βαζκφ εηνηκφηεηαο ησλ καζεηψλ, ζηα ελδηαθέξνληά ηνπο θαη ζηα καζεζηαθά ηνπο πξνθίι. Απηφ είλαη αθφκα πην επηηαθηηθφ θαηά ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο δηδαζθαιίαο/κάζεζεο. Οη ΣΠΔ πξνζθέξνπλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο καζεηέο πιεζψξα δηαθνξεηηθψλ ηξφπσλ γηα ηε δηεξεχλεζε, ηε κειέηε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηφζν ησλ ελλνηψλ πνπ ζα δηδαρζνχλ φζν θαη ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ. Απηά επηηπγράλνληαη ιφγσ ηνπ φηη νη ΣΠΔ κε ηα εξγαιεία ηνπο είλαη ζε ζέζε λα δηαθνξνπνηήζνπλ φρη κφλν ηε δηαδηθαζία ηεο επεμεξγαζίαο, ηνπ ρεηξηζκνχ θαη ηεο θαηαγξαθήο πιεξνθνξηψλ, αιιά θαη ηνλ ρξφλν πνπ ρξεηάδεηαη ν θάζε έλαο καζεηήο γηα ηηο ιεηηνπξγίεο απηέο, πξνζαξκφδνληάο ηνλ αλαιφγσο. Αλαθνξηθά κε ηελ επεμεξγαζία, ηνλ ρεηξηζκό θαη ηελ θαηαγξαθή ησλ πιεξνθνξηώλ, νη ΣΠΔ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ππνζηεξίμνπλ ην καζεηή φρη κφλν ζε αηνκηθφ επίπεδν αιιά θαη ζε νκαδηθφ κηαο θαη κπνξνχλ λα εληζρχζνπλ ηε ζπλεξγαζία ζε νκάδεο, πξνζθέξνληαο επειημία κέζα ζηελ ηάμε. Ζ ηερλνινγία δχλαηαη λα ζπκβάιεη ζηελ ππέξβαζε ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νξηζκέλνη καζεηέο κέζσ ησλ θαηλνχξγησλ εθαξκνγψλ θαη ινγηζκηθψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ κηα πην δνκεκέλε θαη πξνζαξκνζηηθή ππνζηεξηθηηθή πξνζέγγηζε. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε ηερλνινγία κπνξεί λα ππνζηεξίμεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν θάζε καζεηήο εξγάδεηαη ψζηε λα ελζσκαηψζεη ηε λέα γλψζε, είηε αηνκηθά είηε ζε επέιηθηεο νκάδεο. Γηα παξάδεηγκα, ε ρξήζε ελφο laptop ή άιιεο θνξεηήο ζπζθεπήο κε επεμεξγαζηή θεηκέλνπ ζα βνεζήζεη έλα καζεηή κε δπζγξαθία πνπ δπζθνιεχεηαη λα θξαηήζεη ζεκεηψζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο ιφγσ αθξηβψο ηεο δπζθνιίαο πνπ αληηκεησπίδεη κε ηελ γξαθή. Όπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη θαη νη Hobgood & Ormsby, έλαο επεμεξγαζηήο θεηκέλνπ ελζαξξχλεη θαη θηλεηνπνηεί καζεηέο κε δπζγξαθία. Δπίζεο, έλα ππνινγηζηηθφ θχιιν κε ηηο 44

45 ελζσκαησκέλεο επηινγέο πνπ νξγαλψλνπλ ηα δεδνκέλα ή αθφκα θαη κηα απιή αξηζκνκεραλή, κπνξεί λα ππνζηεξίμεη καζεηέο κε δπζαξηζκεζία (καζεζηαθή δπζθνιία ζηα Μαζεκαηηθά). Δπηπξφζζεηα, ηα νπηηθά κέζα ησλ ΣΠΔ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα ηζρπξφ εξγαιείν κάζεζεο ηφζν γηα ηνπο καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζε απηφ ηνλ ηνκέα φζν γηα ηνπο καζεηέο πνπ (πξνηηκνχλ λα) καζαίλνπλ θηλαηζζεηηθά (kinesthetic learners). Οη Crawford θαη Brown (2003) αλαθέξνπλ φηη ηα νπηηθά κέζα «δεκηνπξγνύλ κηα ελλνηνινγηθή θαηαλόεζε ησλ καζεκαηηθώλ ζεσξηώλ πέξα από ηα απιά ζηεξενηππηθά κνληέια ησλ παξαδνζηαθώλ καζεκαηηθώλ καζεκάησλ». Δπηπιένλ, ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ, φπσο ηα αλνηρηά ινγηζκηθά θαη ζπλεξγαηηθά πεξηβάιινληα κάζεζεο αιιά θαη φια ελ γέλεη ηα αιιειεπηδξαζηηθά εξγαιεία ηεο θαηεγνξίαο Web 2.0, δεκηνπξγνχλ έλα αλνηθηφ καζεζηαθφ πεξηβάιινλ θηλεηνπνηψληαο φινπο ηνπο καζεηέο αλεμαξηήησο καζεζηαθνχ επηπέδνπ θαη πξνσζψληαο έηζη ηελ πιήξε αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο θαη ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ ηνπο. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ εληζρχνπλ ην καζεζηαθφ πξνθίι ησλ καζεηψλ. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ε κεγάιε πνηθηιία ηνπο, φπσο ηα ειεθηξνληθά βηβιία (ebooks), ηα Blogs, ηα θνηλσληθά δίθηπα, ηα Forums, ην YouTube, ηα δηαδηθηπαθά πεξηνδηθά, ηα γξαθηθά organizers θαη ε λνεκαηηθή ραξηνγξάθεζε (mind mapping) θ.ά., δίλεη ηελ επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα καζαίλνπλ ζχκθσλα κε ην πξνζσπηθφ καζεζηαθφ ηνπο πξνθίι. Αλαθνξηθά κάιηζηα κε ηα πξνθίι κάζεζεο ησλ καζεηψλ, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη έλα δηαδηθηπαθφ καζεζηαθφ απνζεηήξην (learning inventory) γηα λα νκαδνπνηήζεη ηνπο καζεηέο κίαο ηάμεο κε βάζε ηα αηνκηθά πξνθίι κάζεζεο. Δπηπιένλ, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα αμηνπνηήζεη πνιιά απφ ηα παξαπάλσ εξγαιεία ψζηε λα δηαβαζκίζεη δξαζηεξηφηεηεο κε ζηφρν λα αληαπνθξηζεί ζην επίπεδν εηνηκφηεηαο ησλ καζεηψλ ηνπ. Αθφκα κπνξεί λα αμηνπνηήζεη ηζηνεμεξεπλήζεηο (web-quests) φπσο π.ρ. ην Internet Scavenger Hunts, πξνζνκνηψζεηο, Wikis θαη πιαηθφξκεο e-learning φπσο ην Moodle ψζηε λα εκπινπηίζεη, λα επεθηείλεη θαη λα εμαηνκηθεχζεη ηε δηδαζθαιία ηνπ (Ward, 2010). Έλαο αθφκε ηξφπνο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ηε δηαδηθαζία είλαη ε παξάηαζε ηνπ καζεζηαθνύ ρξόλνπ. Ο/Ζ εθπαηδεπηηθφο πνπ δηαθνξνπνηεί ηε δηδαζθαιία σο πξνο ηε δηαδηθαζία δελ πξέπεη λα μερλά φηη ζηελ ηάμε ππάξρνπλ καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ή καζεηέο πνπ ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξν ρξφλν ψζηε λα επεμεξγαζηνχλ ηηο λέεο 45

46 πιεξνθνξίεο. Οη ΣΠΔ παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα έρνπλ πξφζβαζε ζην πιηθφ ηνπ καζήκαηνο εθηφο ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ, π.ρ. απφ ην ζπίηη. Υαξαθηεξηζηηθά, νη πιαηθφξκεο e-learning, φπσο π.ρ. νη moodle θαη Blackboard, δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα επεθηείλεη ηελ πξφζβαζε ζην πεξηερφκελν θαη πέξα απφ ηελ ψξα ηεο πξαγκαηηθήο δηδαζθαιίαο. Δπίζεο, απηέο νη πιαηθφξκεο κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ θαη online καζήκαηα θαζψο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ηφζν ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα νξγαλψλεη ην πιηθφ κε επέιηθην θαη πξνζβάζηκν ηξφπν φζν θαη ζηνπο καζεηέο λα δνπιεχνπλ αθνινπζψληαο ην δηθφ ηνπο ξπζκφ, δειαδή αζύγρξνλα σο πξνο ηνλ εθπαηδεπηηθφ ή σο πξνο ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο (asynchronous e-learning). ηελ αζχγρξνλε ηειεθπαίδεπζε, δελ είλαη αλαγθαία ε ζχγρξνλε ζπκκεηνρή εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ ζηε δηαδηθαζία. Απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη ηφζν νη εθπαηδεπηηθνί φζν θαη νη καζεηέο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αιιειεπηδξνχλ ζε δηαθνξεηηθφ ρψξν θαη ρξφλν λα έρνπλ πξφζβαζε ζην πιηθφ νπνηεδήπνηε θαη απφ νπνπδήπνηε. πλεπψο, κε ηελ άξζε ησλ θπζηθψλ εκπνδίσλ θαη ηελ εμνηθνλφκεζε ηνπ ρξφλνπ, ν ηξφπνο απηφο δηδαζθαιίαο δίλεη δπλαηφηεηεο ζηνπο καζεηέο γηα επειημία ζηνλ ρξφλν, ρψξν θαη άξα ζηνλ ξπζκφ κάζεζεο. Άιια παξφκνηα εξγαιεία είλαη ηα δηακνηξαδφκελα έγγξαθα (shared documents) ηεο εηαηξίαο Google, ηα podcasts ή ηα καζήκαηα ζε δηαδξαζηηθφ πίλαθα πνπ πξνζθέξνπλ ηελ επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα ηα κειεηνχλ φζεο θνξέο επηζπκνχλ. Ζ δπλαηφηεηα απηή παξέρεηαη κε ηελ αμηνπνίεζε videos, tutorials, παξνπζηάζεσλ θαη ερνγξαθεκέλσλ δηαιέμεσλ ελψ εξγαιεία πνπ βαζίδνληαη ζηνλ Παγθφζκην Ηζηφ θαη πξνγξάκκαηα θαηαγξαθήο νζφλεο (screen-capture) κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα παξνπζηάζεηο πνπ ζπλδπάδνπλ εηθφλα, video θαη αθήγεζε κε ηε κνξθή επεμεγήζεσλ. πκπεξαζκαηηθά, ράξηο ζηα ζχγρξνλα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ ηε δηαθνξνπνίεζε γηα φινπο ηνπο καζεηέο ηνπο, παξέρνληαο έλα απζεληηθφ καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ζε πνιιαπιά επίπεδα κάζεζεο πνπ ελζαξξχλεη πςειφηεξν επίπεδν ζηνραζκνχ, δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ζπλεξγαζίαο (Schweizer & Kossow, 2007) Δηαθνξνπνίεζε ηνπ ηειηθνύ πξντόληνο/απνηειέζκαηνο αμηνπνηώληαο ηηο ΤΠΕ Όπσο αλαθέξζεθε θαη πξνεγνπκέλσο, δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/απνηέιεζκα ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο ζεκαίλεη επηινγή ελδερνκέλσο δηαθνξεηηθνχ κέζνπ κε ην νπνίν ν θάζε καζεηήο ζα δείμεη νηηδήπνηε έρεη θαηαθηήζεη θαη 46

47 θαηαλνήζεη αλαθνξηθά κε ηηο γλψζεηο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ δηδάρζεθε. πλεπψο ν εθπαηδεπηηθφο πνπ δηαθνξνπνηεί ηε δηδαζθαιία ηνπ θαηά ηνλ άμνλα ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο/απνηειέζκαηνο, επηηξέπεη θαη απνδέρεηαη ηνπο πνηθίινπο ηξφπνπο ή κέζα πνπ ζα επηιέμεη ν θάζε καζεηήο γηα λα εθθξάζεη ηελ θαηάθηεζε ηεο λέαο γλψζεο. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα δηαθνξεηηθήο κνξθήο «παξαδνηέα» κέζσ ησλ νπνίσλ αμηνινγνχληαη ε πξφνδνο θαη ηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα (learning outcomes) ζε αηνκηθφ επίπεδν. Απηή ε δπλαηφηεηα επηινγήο έρεη σο απνηέιεζκα ηελ ελδπλάκσζεο ησλ θηλήηξσλ θαη ηεο εκπινθήο ησλ καζεηψλ ζηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Όπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη νη Lim et al. (2005), ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο ζπρλά κεηαθξάδεηαη ζε βειηίσζε ησλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ δεδνκέλνπ φηη πνιιέο κειέηεο δείρλνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο εκπινθήο ησλ καζεηψλ, ησλ θαηάιιεισλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηεο πςειήο επίδνζεο. ηηο κέξεο καο, ην εχξνο ησλ δηαζέζηκσλ ζηνπο καζεηέο εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα λα δεκηνπξγήζνπλ θαη λα απνζεθεχζνπλ ηα πξντφληα / θαηαζθεπέο / ζπλζέζεηο ηνπο είλαη φρη κφλν επξχηαην αιιά θαη ζπλερψο απμαλφκελν. Μάιηζηα, νη Johnassen θαη Reeves (1996) ζεσξνχλ απηέο ηηο ηερλνινγίεο «γλσζηηθά εξγαιεία», επεηδή «εληζρύνπλ ηηο γλσζηηθέο δπλάκεηο ησλ αλζξώπσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζθέςεο, ηεο δηαδηθαζίαο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη ηεο κάζεζεο». Απηά ηα γλσζηηθά εξγαιεία πξνζθέξνπλ ζε κεγάιν βαζκφ επηινγέο θαη επειημία γηα ηελ ππνζηήξημε δηαθφξσλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδεη κεγάιν κέξνο ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ. Με ζηφρν ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα επηιέγεη ηα δηάθνξα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ πνπ ζα αμηνπνηήζεη, εζηηάδνληαο ζηελ εηνηκφηεηα, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηα καζεζηαθά πξνθίι ησλ καζεηψλ. Γηα θάζε καζεζηαθφ ζηφρν θαη καζεζηαθή αλάγθε ππάξρεη έλα θαηάιιειν εξγαιείν πνπ κπνξεί λα αμηνπνηήζεη ηα δπλαηά ζηνηρεία / δπλαηφηεηεο ησλ καζεηψλ ελζαξξχλνληαο ηελ ζπκκεηνρή, ηελ εκπινθή ησλ καζεηψλ θαζψο θαη ηελ παξνρή θηλήηξσλ ζε απηνχο. Έλαο πξψηνο ηξφπνο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην ηειηθφ απνηέιεζκα αμηνπνηψληαο ηηο ΣΠΔ είλαη λα παξέρεη ν εθπαηδεπηηθφο ηελ δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα επηδείμνπλ ηελ θαηάθηεζε ηεο λέαο κάζεζεο κε ηα εξγαιεία ηνπ Web 2.0. χκθσλα κε ηνλ Eckstein (2009), ηα εξγαιεία ηνπ Web 2.0, φπσο ηα Podcasts, Blogs, Wikis, εθαξκνγέο ςεθηαθήο αθήγεζεο, δηακνηξαδφκελεο / ζπλεξγαηηθέο παξνπζηάζεηο (π.ρ. Prezi), Youtube θαη θνηλσληθά δίθηπα, δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ραξηζκαηηθνχο καζεηέο λα δείμνπλ ηη έκαζαλ κε δεκηνπξγηθά θαη ζπλεξγαηηθά έξγα. Σα κέζα απηά, αλ αμηνπνηεζνχλ 47

48 θαηάιιεια, δχλαληαη λα ζπκβάινπλ ζηελ αλάδεημε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ καζεηψλ θαη ηνπ βαζκνχ αλάπηπμεο ησλ δεμηνηήησλ ηνπο (Kieler, 2010). Πην ζπγθεθξηκέλα, γηα ηνπο καζεηέο ησλ νπνίσλ ην δπλαηφ ζεκείν είλαη ε παξαγσγή γξαπηψλ θεηκέλσλ, νη πιαηθφξκεο δηαδηθηπαθνχ θεηκέλνπ, φπσο blogs θαη wikis, κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηελ θηλεηνπνίεζή ηνπο. Παξάιιεια φκσο θαη νη καζεηέο νη νπνίνη αληηκεησπίδνπλ δπζθνιία ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ θεηκέλνπ ζα επσθειεζνχλ, θαζψο πνιιέο απφ απηέο ηηο πιαηθφξκεο επηηξέπνπλ ηελ επεμεξγαζία θεηκέλνπ κέζσ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ, φπσο π.ρ. ην MS Word, ελψ παξέρνπλ θαη νξζνγξαθηθφ θαη γξακκαηηθφ έιεγρν αιιά θαη κεηαηξνπέα νκηιίαο ζε θείκελν. Έλαο δεχηεξνο ηξφπνο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ αμηνπνηψληαο ηηο ΣΠΔ είλαη λα πξνζθέξεη ν εθπαηδεπηηθφο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα επηδείμνπλ ηελ θαηαλόεζή ηνπο κε πνιπκέζα. Σα πνιπκέζα ππνζηεξίδνπλ θαη βνεζνχλ ηφζν ηνπο καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιία ζηελ νξγάλσζε θαη έθθξαζε ησλ ζθέςεψλ ηνπο φζν ηνπο καζεηέο κε δπζιεμία πνπ αδπλαηνχλ ιφγσ άγρνπο λα εξγαζηνχλ πάλσ ζε έλα γξαπηφ θείκελν. Σα πνιπκεζηθά εξγαιεία πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα λα εθθξαζηνχλ κε έλαλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν απφ απηφ ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, ζεβφκελα έηζη ηα αηνκηθά δπλαηά θαη αδχλακα ζεκεία ηνπ θαζελφο. Σέηνηα εξγαιεία είλαη ηα ςεθηαθά posters, ε ςεθηαθή αθήγεζε θαη ην Voicethread. Σα ςεθηαθά posters εκπεξηέρνπλ πνιπκεζηθά ζηνηρεία φπσο γηα παξάδεηγκα εηθφλεο, video, ερνγξαθήζεηο θαη γξαπηφ θείκελν. Απηφ δίλεη απηνκάησο ηελ επθαηξία ζε θάζε καζεηή λα αμηνπνηήζεη δηαθνξεηηθφ πνιπκεζηθφ εξγαιείν θαη κέζν ψζηε λα εθθξαζηεί θαιχηεξα. Απηή ε δηαδηθαζία πξνζθέξεη δεκηνπξγηθή ειεπζεξία πνπ έρεη σο απνηέιεζκα λα εκπιέθεη ηνπο καζεηέο θαη απηνί λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά θαη λα βξίζθνπλ ηελ πξφθιεζε πνπ έρνπλ αλάγθε ζε κηα ηέηνηα εθαξκνγή. Πνιχ πεξηζζφηεξν, ε επηινγή απηή ηνπ κέζνπ έθθξαζεο ππνζηεξίδεη θαη ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. ηελ Δηθφλα 3.4 εκθαλίδεηαη έλα παξάδεηγκα πνιπκεζηθνχ ςεθηαθνχ poster ζρεηηθνχ κε ην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο θαη ζπγθεθξηκέλα κε ην θεθάιαην γηα ηε κάρε ηνπ Βαηεξιψ, ην νπνίν έρεη δεκηνπξγεζεί κε ηελ πιαηθφξκα Glogster ( Σν Glogster είλαη κηα πιαηθφξκα δεκηνπξγίαο πνιπκεζηθψλ ςεθηαθψλ posters γηα παξνπζίαζε θαη δηαδξαζηηθή κάζεζε. Γίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ρξήζηεο λα πξνζζέζνπλ ζε έλαλ εηθνληθφ θακβά δηάθνξεο κνξθέο πιεξνθνξηψλ (ερεηηθέο, νπηηθέο) δεκηνπξγψληαο έηζη αθίζεο πνιπκέζσλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ελζαξξχλεηαη παξάιιεια ε δηαδξαζηηθή 48

49 ζπλεξγαηηθή εθπαίδεπζε θαη ε ςεθηαθή παηδεία. ήκεξα, ε πιαηθφξκα Glogster ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη θνηηεηέο (πάλσ απφ 19 εθαηνκκχξηα ζε φιν ηνλ θφζκν), νη νπνίνη έρνπλ δεκηνπξγήζεη ηα 25 εθαηνκκχξηα εθπαηδεπηηθά πνιπκεζηθά posters απφ ηα 45 εθαηνκκχξηα posters πνπ έρνπλ ζπλνιηθά δεκηνπξγεζεί. Δηθφλα 3.4 Πνιπκεζηθφ ςεθηαθφ poster απφ ηελ πιαηθφξκα Glogster. Ζ ςεθηαθή αθήγεζε είλαη έλα αθφκα εξγαιείν ησλ ΣΠΔ ην νπνίν κπνξνχλ νη καζεηέο λα αμηνπνηήζνπλ ψζηε λα εθθξάζνπλ θαη λα επηδείμνπλ ηελ θαηάθηεζε ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ. Ζ ςεθηαθή αθήγεζε ηζηνξηψλ (digital storytelling) ζπλδπάδεη ηελ παξάδνζε ηεο αθήγεζεο κε ηελ ςεθηαθή ηερλνινγία. Ζ δεκηνπξγία ςεθηαθψλ ηζηνξηψλ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ πνιιαπιψλ κνξθψλ κέζα γηα λα δηεγεζνχλ ηελ ηζηνξία ηνπο. ηελ Δηθφλα 3.5 εκθαλίδεηαη έλα παξάδεηγκα ςεθηαθήο αθήγεζεο απφ ηελ ηζηνζειίδα ηεο εθαξκνγήο ςεθηαθήο αθήγεζεο Storybird ( Ζ εθαξκνγή Storybird δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ρξήζηεο λα δεκηνπξγήζνπλ ηε δηθή ηνπο 49

50 ηζηνξία, επηιέγνληαο κέζα απφ κηα ηεξάζηηα ζπιινγή δηαζέζηκσλ εηθφλσλ δηαθφξσλ θαιιηηερλψλ, λα πξνζζέζνπλ ην δηθφ ηνπο θείκελν αιιά θαη λα απνζεθεχζνπλ ή/θαη λα δεκνζηεχζνπλ ηηο ςεθηαθέο ηζηνξίεο ηνπο. Δηθφλα 3.5 Φεθηαθή αθήγεζε απφ ηελ πιαηθφξκα Storybird. Ζ δεκηνπξγία ςεθηαθψλ ηζηνξηψλ κπνξεί λα απνηειέζεη έλα επεξγεηηθφ εξγαιείν γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ ελδερνκέλσο λα αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο κε ηελ αθήγεζε κηαο ηζηνξίαο κέζα απφ ηνλ γξαπηφ ιφγν. Απηά ηα άηνκα ζπλήζσο δπζθνιεχνληαη κε ηα δηάθνξα ζηάδηα ηεο γξαθήο, ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ ηελ επηινγή ελφο ζέκαηνο θαη λα ηελ νξγάλσζε ηνπ γξαπηνχ θεηκέλνπ, ηελ αλαζεψξεζε ηεο εξγαζίαο ηνπο θαζψο θαη ηελ νινθιήξσζε ηνπ γξαπηνχ θεηκέλνπ. Απνηέιεζκα είλαη ζπρλά λα κελ κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο. Δπηπξφζζεηα, πνιινί καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο είηε δπζθνιεχνληαη λα απνηππψζνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο ζε γξαπηφ θείκελν είηε γξάθνληαο ηηο ζθέςεηο ηνπο ράλνπλ ηελ ζπγθέληξσζή ηνπο, ιφγσ ηεο θπζηθήο πξάμεο ηεο γξαθήο θαη ηεο πξνζπάζεηαο πνπ απηή απαηηεί εθ κέξνπο ηνπο. Απφ ηελ άιιε, ε ςεθηαθή αθήγεζε ηζηνξηψλ επηηξέπεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα ηξνπνπνηνχλ ηε δηδαζθαιία θαη λα ηελ πξνζαξκφδνπλ κε βάζε ηηο αλάγθεο θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή. Απηφ θπζηθά δηεπξχλεη θαη ηηο δπλαηφηεηεο γηα λα επηηχρεη ν καζεηήο ηελ έθθξαζή ηνπ κέζα απφ ην γξάςηκν. Ζ ςεθηαθή αθήγεζε δίλεη έκθαζε ζηηο δπλαηφηεηεο θαη ηα δπλαηά ζεκεία ελφο καζεηή θαη ηνπ επηηξέπεη λα επηηχρεη πην ξεαιηζηηθνχο θαη εθηθηνχο ζηφρνπο κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο δηαθνξεηηθψλ κέζσλ (πνιπκεζηθφηεηα). 50

51 Ζ ςεθηαθή αθήγεζε επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο λα έρνπλ νη ίδηνη ηελ επηινγή ηεο αλάπηπμεο θαη αθήγεζεο ησλ δηθψλ ηνπο ηζηνξηψλ κε πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Μπνξνχλ λα επηιέμνπλ πψο ζα αλαπηχμνπλ ηελ ηζηνξία ηνπο έηζη ψζηε λα κεηαθέξνπλ ην ζσζηφ λφεκα. Αξρηθά, κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ερεηηθφ θνκκάηη ψζηε λα αθεγεζνχλ ηελ ηζηνξία ηνπο. Έπεηηα νη καζεηέο είλαη ζε ζέζε λα ρηίζνπλ ηελ ηζηνξία ηνπο κέζα απφ ηνλ νπηηθφ εγγξακκαηηζκφ (visual literacy) πξνζζέηνληαο γξαπηφ θείκελν, εηθφλεο ή θαη video. Σέινο, κπνξνχλ λα επεμεξγαζηνχλ ηε δνπιεηά ηνπο θαη λα παξνπζηάζνπλ ην ηειηθφ ηνπο απνηέιεζκα ζηελ ηάμε. Σν VoiceThread είλαη έλα πνιπκεζηθφ εξγαιείν παξνπζηάζεσλ πνπ πεξηέρεη εηθφλεο, θείκελα θαη βίληεν. Λφγσ ηεο πνιπκεζηθφηεηαο, ην VoiceThread πξνζθέξεη επειημία, γεγνλφο πνπ απνηειεί έλα απφ ηα θχξηα νθέιε ηνπ. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ην αμηνπνηήζεη ζε δηαθνξεηηθά εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα δίλνληαο ηελ επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, είηε δνπιεχνληαο ζην ζχλνιν ηεο ηάμεο, είηε ζε κηθξέο νκάδεο, είηε θαη αηνκηθά. Έλα αθφκα ζεηηθφ ζηνηρείν απνηειεί ην γεγνλφο φηη ην VoiceThread είλαη έλα εξγαιείν πνπ ζηεξίδεηαη ζηνλ Παγθφζκην Ηζηφ (webbased tool), πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη είλαη πξνζβάζηκν ζηνπο καζεηέο φρη κφλν ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο ηάμεο αιιά θαη απφ ην ζπίηη ή απφ νπνπδήπνηε αιινχ ππάξρεη ππνινγηζηήο κε ζχλδεζε Γηαδηθηχνπ, απιά κέζσ ελφο θπιινκεηξεηή (web browser). Οη εθπαηδεπηηθνί αμηνπνηψληαο ην VoiceThread πξνζθέξνπλ ηελ επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα κάζνπλ αμηνπνηψληαο ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο, ηα δπλαηά ζεκεία ηνπο αιιά θαη ηνλ πξνηηκψκελν ηξφπν κάζεζεο. Καη απηφ γηαηί ην VoiceThread ελζσκαηψλεη πνηθίια κέζα πξνζθέξνληαο κεγάιε επηινγή ζην ρξήζηε ηνπ, φπσο γηα παξάδεηγκα αθνπζηηθά κέζα (ερνγξαθεκέλε παξνπζίαζε ηνπ δηαδηθηπαθνχ πεξηερνκέλνπ, ερνγξαθεκέλν κήλπκα απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ) θαη νπηηθά κέζα (αλάγλσζε θεηκέλνπ ζηελ νζφλε, εηθφλεο, θσηνγξαθίεο, video). Με ηνλ ίδην ηξφπν θαη ν καζεηήο κπνξεί λα αμηνπνηήζεη ηα πνιιαπιά απηά κέζα είηε πιεθηξνινγψληαο ηηο απαληήζεηο ηνπ είηε ερνγξαθψληαο ηηο. Αμηνπνηψληαο απηνχο ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο εηζφδνπ / εμφδνπ ςεθηαθψλ δεδνκέλσλ θαη αιιειεπίδξαζεο κε ην ινγηζκηθφ, ν εθπαηδεπηηθφο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δηαθνξνπνηεί ηελ καζεζηαθή εκπεηξία γηα ηνπο καζεηέο ηνπ αληαπνθξηλφκελνο ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζεηή. Απηά ηα πνιπκεζηθά ζηνηρεία (εηθφλεο, ήρνο, video) εληζρχνπλ ηελ εκπινθή ησλ καζεηψλ θαη πξνσζνχλ ηελ πξνζπκία γηα νπζηαζηηθή δηεξεχλεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ (Hokanson & Hooper, 2000). Σαπηφρξνλα, κε απηφ ηνλ ηξφπν άκεζα απμάλεηαη θαη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ιφγσ ηεο δηαξθνχο αιιειεπίδξαζεο ηφζν κε ην 51

52 εθπαηδεπηηθφ πεξηερφκελν φζν θαη κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. χκθσλα κε ηνπο Lerner θαη Johns (2009), ε ελεξγφο ζπκκεηνρή κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηεο απφδνζεο θαη ηεο καζεζηαθήο επηηπρίαο. Δπίζεο, ε αμηνπνίεζε ηνπ VoiceThread ζπκβάιιεη ζηελ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κηαο θαη έρεη ζρεδηαζηεί εηδηθά γηα λα πξνσζήζεη ηε ζπιινγηθή αλάπηπμε ησλ γλψζεσλ ησλ καζεηψλ κηαο θαη ηνπο επηηξέπεη λα κνηξαζηνχλ / θνηλνπνηήζνπλ ηε θσλή ηνπο θαη λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο, αλεμαξηήησο ηθαλνηήησλ ή/θαη καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Απηφ απνηειεί έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηεο εμέιημεο πέξα απφ ηηο παξαδνζηαθέο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο, θάηη πνπ φπσο έρεη ππνζηεξίμεη θαη ν Dede (2008) είλαη εθηθηφ κέζσ ηεο απνηειεζκαηηθήο ρξήζεο ησλ ηερλνινγηψλ ηεο γεληάο Web 2.0. Οη Jenkins et al. (2006) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη θαζψο νη καζεηέο ζπκκεηέρνπλ ζηα ςεθηαθά πεξηβάιινληα ζπλεξγαζίαο, καζαίλνπλ πψο λα αιιειεπηδξνχλ, λα επηθνηλσλνχλ θαη λα εθθξάδνληαη κε απηνπεπνίζεζε αιιά θαη κε ζεβαζκφ ζηνπο άιινπο, σο σξηκφηεξνη «ςεθηαθνί» πνιίηεο. Δπηπιένλ, νη Yildiz, McNeal & Salika (2009) έρνπλ αλαθέξεη φηη online εξγαιεία φπσο ην VoiceThread επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ζε θνηλφηεηεο κάζεζεο έμσ απφ ηα «ηείρε» ηεο δηθήο ηνπο ηάμεο, ιακβάλνληαο κέξνο ζε ζπδεηήζεηο ζε ζέκαηα ακνηβαίνπ ελδηαθέξνληνο θαη αλαπηχζζνληαο αλψηεξνπ επηπέδνπ νξηδφληηεο δεμηφηεηεο. 52

53 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΑΘΗΙΑΚΑ ΠΡΟΦΙΛ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΣΠΔ 4.1 Οξηζκνί ζρεηηθνί κε ηo καζεζηαθφ πξνθίι (Learning Style). Ο φξνο καζεζηαθό πξνθίι (learning style) ρξεζηκνπνηείηαη ζηε βηβιηνγξαθία γηα λα πεξηγξάςεη ηηο δηαθνξέο ζηνλ πξνηηκψκελν ηξφπν µάζεζεο κεηαμχ ησλ αηφµσλ. Όπσο ζα δηεπθξηληζηεί ζηε ζπλέρεηα, ην καζεζηαθφ πξνθίι δελ ηαπηίδεηαη απνιχησο κε ηνλ ζπγγελή φξν «γλσζηηθφ πξνθίι» (cognitive style). Δπηθεληξψλνληαο ζην καζεζηαθό πξνθίι, πνπ απνηειεί θαη έλλνηα ζεκαληηθή γηα ηελ παξνχζα εξγαζία, δηαπηζηψλεηαη φηη αθξηβψο επεηδή επεξεάδεη ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ην καζεζηαθφ πξνθίι έρεη ζπγθεληξψζεη ηζρπξφ εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ. Απνηέιεζκα είλαη λα ππάξρεη ζήκεξα δηεζλψο έλαο κεγάινο αξηζκφο εξεπλψλ ζρεηηθά κε ην καζεζηαθφ πξνθίι ηνπ αηφκνπ, ηελ νξζή «δηάγλσζή» ηνπ θαη ηελ θαηάιιειε αμηνπνίεζή ηνπ. Γηα ηνλ ίδην ιφγν ππάξρνπλ θαη πνιινί ειαθξά δηαθνξεηηθνί νξηζκνί γηα απηφ ηνλ φξν. Ο πξψηνο πνπ πξφηεηλε ηνλ φξν «καζεζηαθά πξνθίι» είλαη ν Allport ην 1937 θαη αλαθέξνληαη ζην «κνλαδηθό ζπλήζε ή ηππηθό ηξόπν πξόζιεςεο, κλήκεο, ζθέςεο θαη επίιπζεο πξνβιεκάησλ» (Liu & Ginther, 1999). Γηα ηελ Reid (1995), ηα καζεζηαθά πξνθίι είλαη νη θπζηθνί, πξνηηκψκελνη θαη επαλαιακβαλφκελνη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο ην άηνκν απνξξνθά, επεμεξγάδεηαη θαη δηαηεξεί ηηο λέεο πιεξνθνξίεο θαη δεμηφηεηεο, ελψ γηα ηελ McLoughin (1999) ην καζεζηαθφ πξνθίι είλαη έλα ζπλήζεο θαη επθξηλήο ηξφπνο απφθηεζεο ηεο γλψζεο. Δπηπιένλ, ν ηξφπνο ζπιινγήο, επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ησλ πιεξνθνξηψλ απνηειεί ηε βάζε ηνπ καζεζηαθνχ πξνθίι φπσο ππνζηεξίδνπλ νη Riding θαη Rayne (1998) θάηη πνπ ζπληειεί ζηνλ κνλαδηθφ ηξφπν κάζεζεο. Γηα ηνπο Felder θαη Silverman (1988) ην καζεζηαθφ πξνθίι «ζπληζηά δηαθξηηά νκνεηδνύο ηύπνπ ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία ρξεζηκεύνπλ σο δείθηεο γηα ην πώο έλα άηνκν αληηιακβάλεηαη, ζπιινγίδεηαη θαη ηειηθά καζαίλεη, ζπληζηώληαο κε ηνλ ηξόπν απηό έλα πιαίζην ηδηαίηεξσλ γλσζηηθώλ δηεξγαζηώλ πνπ ην ραξαθηεξίδνπλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία» (Λενληίδεο & Παπαδάθεο, 2013). 53

54 Γηα ηνλ Kolb (1984) ην καζεζηαθφ πξνθίι είλαη «ε δηαδηθαζία πνπ πξνηηκάεη ην άηνκν γηα λα νξγαλώλεη θαη λα παξνπζηάδεη ηηο πιεξνθνξίεο» (φπσο αλαθέξεηαη ζηνπο Λενληίδεο & Παπαδάθεο, 2013) ελψ γηα ηνπο Honey θαη Mumford (1992) ην καζεζηαθφ πξνθίι είλαη «νη ζηάζεηο θαη ε ζπκπεξηθνξά πνπ θαζνξίδνπλ ηνλ επηζπκεηό ηξόπν κάζεζεο» (Λενληίδεο & Παπαδάθεο, 2013). χκθσλα κε ηνλ Keefe (1979), ηα καζεζηαθά πξνθίι είλαη γλσζηηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ςπρνινγηθέο ζπµπεξηθνξέο πνπ ιεηηνπξγνχλ σο δείθηεο ζρεηηθά ζηαζεξνί, γηα ην πψο νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη, αιιειεπηδξνχλ θαη αληαπνθξίλνληαη ζην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ. Παξφκνηα είλαη θαη ε άπνςε ησλ Holden & Westfall (2011), νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ηα καζεζηαθά πξνθίι ραξαθηεξίδνληαη απφ ηηο πξνηηκήζεηο αληίιεςεο ησλ πιεξνθνξηψλ (αηζζεηήξηα ή δηαηζζεηηθά), απφ ηελ νξγάλσζε ηνπο (επαγσγηθή ή απαγσγηθή), ηελ επεμεξγαζία ηνπο (ελεξγή ή αλαθιαζηηθή) θαη ηελ πξφζιεςή ηνπο (νπηηθή, αθνπζηηθή ή θηλαηζζεηηθή). πλεπψο, ηα καζεζηαθά πξνθίι αλαθέξνληαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην άηνκν δέρεηαη αιιά θαη επεμεξγάδεηαη ηελ πιεξνθνξία. Σν γλσζηηθό πξνθίι ζεσξείηαη κία γεληθφηεξε έλλνηα πνπ αθνξά ην ζχλνιν ησλ γλσζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ αηφκνπ θαη ηνλ πξνηηκψκελν ηξφπν θάζε αηφκνπ λα ηηο επηηειεί, ελψ ην καζεζηαθφ πξνθίι αθνξά θάηη πην ζπγθεθξηκέλν θαη πεξηνξηζκέλν, δειαδή ηε καζεζηαθή ιεηηνπξγία ηνπ αηφκνπ θαη ηελ πξνηηκψκελε κέζνδν θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο. Θα κπνξνχζε ην καζεζηαθφ πξνθίι λα ζεσξεζεί εμεηδίθεπζε ηνπ γλσζηηθνχ πξνθίι ζηηο ιεηηνπξγίεο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε κάζεζε. χκθσλα κε ηε γλσζηηθή ςπρνινγία, κάιηζηα, ην γλσζηηθφ πξνθίι κπνξεί λα είλαη δπλακηθφ: νη άλζξσπνη επηιέγνπλ θαη πηνζεηνχλ δηαθνξεηηθά γλσζηηθά πξνθίι γηα λα αληηκεησπίζνπλ επηηπρψο δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο επίιπζεο πξνβιεκάησλ ή ιήςεο απνθάζεσλ. Ο Tennant (1997) νξίδεη ηα γλσζηηθά πξνθίι σο «ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηελ ζηαζεξή πξνζέγγηζε θάπνηνπ ζην λα νξγαλώλεη θαη λα επεμεξγάδεηαη ηελ πιεξνθνξία» ελψ γηα ηνπο Riding, Glass θαη Douglas (1993) ηα γλσζηηθά πξνθίι είλαη «ηα εληειώο ζηαζεξά ακεηάβιεηα ραξαθηεξηζηηθά ελόο αηόκνπ». Λακβάλνληαο ππφςε καο απηνχο ηνπο νξηζκνχο, αληηιακβαλφκαζηε φηη ηα γλσζηηθά πξνθίι ζρεηίδνληαη κε ηελ κφληκε θαη ραξαθηεξηζηηθή πξνδηάζεζε ηεο αληίιεςεο, ηεο κλήκεο, ηεο νξγάλσζεο, ηεο επεμεξγαζίαο, ηεο ζθέςεο θαη ηεο επίιπζεο πξνβιήκαηνο. Γηα ηνλ Brown (2000), ηα καζεζηαθά πξνθίι απνηεινχλ κηα επξχηεξε έλλνηα απφ ηα γλσζηηθά πξνθίι θαη ππνζηεξίδεη φηη φηαλ γλσζηηθφ πξνθίι δειαδή ε ζηαζεξή, εζσηεξηθή δηάζηαζε µε ηελ νπνία ην άηνκν ζθέθηεηαη θαη επεμεξγάδεηαη ηηο πιεξνθνξίεο, εθαξκφδεηαη 54

55 ζε πεξηβάιινλ κάζεζεο θαη ζπλδπάδεηαη θαη µε άιινπο ζπλαηζζεκαηηθνχο, ζπκπεξηθνξηζηηθνχο θαη θπζηνινγηθνχο παξάγνληεο, ηφηε απηφ νξίδεηαη σο καζεζηαθφ πξνθίι. Δπίζεο, ε American Association of School Administrators (1991) ππνζηεξίδεη ηηο παξαπάλσ απφςεηο ζρεηηθά κε ην φηη ηα καζεζηαθά πξνθίι απνηεινχληαη απφ πνιιέο ζπληζηψζεο. Δπηπιένλ, νξίδνπλ ην καζεζηαθφ πξνθίι «σο ζπληζηακέλε ησλ γλσζηηθώλ δηαδηθαζηώλ (ηξόπνο αληίιεςεο θαη επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ), ηεο πξνζσπηθόηεηαο (ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθόηεηαο, ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο), ηνπ θνηλσληθνύ πιαηζίνπ (ραξαθηεξηζηηθά καζεζηαθνύ πεξηβάιινληνο) θαη ησλ θπζηνινγηθώλ παξακέηξσλ (εγθεθαιηθή ιεηηνπξγία)», (Πιαηζίδνπ θαη Εαγφξα, 2006). 4.2 Μνληέια θαηεγνξηνπνίεζεο καζεζηαθψλ πξνθίι Ζ έξεπλα ζρεηηθά κε ηα καζεζηαθά πξνθίι έρεη μεθηλήζεη εδψ θαη δεθαεηίεο, έρνληαο πξνθαιέζεη ην ελδηαθέξνλ πνιπάξηζκσλ εξεπλεηψλ, πξνεξρφκελσλ απφ δηαθνξεηηθνχο ηνκείο θαη θιάδνπο. Ο θαζέλαο ηνπο έρεη δψζεη θαη ηε δηθή ηνπ εξκελεία γηα ην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα, ζηεξηδφκελνο ζηηο αξρέο θαη ηηο πξνζεγγίζεηο ηνπ θιάδνπ ηνπ. Καηά ζπλέπεηα, ππάξρνπλ ζήκεξα πνιιά θαη δηαθνξεηηθά ζπζηήκαηα («κνληέια») θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ καζεζηαθψλ πξνθίι (Coffield, Moseley, Hall & Ecclestone, 2004). ηνλ παξαθάησ Πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ππάξρνπζεο έξεπλεο ζρεηηθά κε ηα καζεζηαθά πξνθίι. 55

56 Πίλαθαο 4.1: Καηάζηαζε ησλ πξνηαζέλησλ κνληέισλ καζεζηαθνύ πξνθίι (Coffield et al., 2004). 56

57 57

58 58

59 ηνλ παξαθάησ Πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη θπξηφηεξεο απφ ηηο πξνεγνχκελεο ζεσξίεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Πίλαθαο 4.2: Σα θπξηόηεξα κνληέια καζεζηαθνύ πξνθίι θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, (Coffield et al., 2004) Τν κνληέιν ηνπ Kolb γηα ηα καζεζηαθά πξνθίι Ο Kolb, βαζηδφκελνο ζηηο ζεσξίεο ησλ Piaget (1952, 1959), Dewey (1926) θαη Lewin (1935, 1951) ζρεηηθά κε ηελ εκπεηξία ζηε κάζεζε, έρηηζε ην δηθφ ηνπ κνληέιν βησκαηηθήο κάζεζεο (experiential learning). Απηφ ην κνληέιν ππνζηεξίδεη φηη φζν πην ζπρλά 59

60 ζηνραδφκαζηε πάλσ ζηελ καζεζηαθά εκπεηξία ηφζν πην πνιιέο είλαη νη πηζαλφηεηεο λα βειηηψζνπκε ηηο επηδφζεηο καο ζην κέιινλ. Γηα λα επηηεπρζεί απηφο ν ζηφρνο θαη λα πιεζηάζνπκε ηνλ αλψηαην επίπεδν επίδνζήο καο, απαηηνχληαη ηέζζεξα ζηάδηα: α) ε εκπεηξία, δειαδή ην βίσκα ελφο ζπγθεθξηκέλνπ γεγνλφηνο, β) ν ζηνραζκφο, δειαδή ν εληνπηζκφο ζπγθεθξηκέλσλ ζεκείσλ απηήο ηεο εκπεηξίαο θαζψο θαη ε επεμεξγαζία θαη άζθεζε θξηηηθήο, γ) ε ζεσξεηηθνπνίεζε, δειαδή ε εξκελεία θαη θαηαλφεζε ησλ ζεκείσλ απηψλ, θαη δ) ν πεηξακαηηζκφο, δειαδή ν πξνγξακκαηηζκφο κειινληηθψλ ελεξγεηψλ θαη ε επεμεξγαζία ηνπο. χκθσλα κε ηνλ ίδην, απηφο ν βησκαηηθφο Κχθινο ηεο Μάζεζεο «δελ έρεη δεδνκέλν ζεκείν εθθίλεζεο: Κάζε ζηάδην πεγάδεη από ην άιιν θαη κε ηε ζεηξά ηνπ επσάδεη ην επόκελν πνπ θαη απηό πξνσζεί θαη εκπεξηέρεη έλα άιιν. Κάζε ζηάδην ηνπ θύθινπ πξέπεη λα ιεθζεί σο αίηην θαη ηαπηόρξνλα σο αηηηαηό ηνπ άιινπ» (Kolb, 1984, φπσο αλαθέξεηαη ζην Παπαληθνιάνπ, 2011). ηε ζπλέρεηα, ππνζηεξίδνληαο φηη ην θαζέλα απφ ηα παξαπάλσ ζηάδηα απαηηεί θαη δηαθνξεηηθέο καζεζηαθέο πξνζεγγίζεηο ζε ζπλδπαζκφ κε ην φηη θάζε άηνκν έρεη έλα μερσξηζηφ ηξφπν πνπ καζαίλεη, επέθηεηλε ην παξαπάλσ κνληέιν αλαπηχζζνληαο ηε ζεσξία ηνπ ζρεηηθά κε ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο καζεζηαθνχ πξνθίι. Ο Kolb ππνζηήξημε φηη ππάξρνπλ ηέζζεξεηο (4) ηχπνη καζεζηαθνχ πξνθίι (Kolb, 1984): 1. Σν Πξνζαξκνζηηθό, ζην νπνίν αλήθνπλ νη Αccommodators. Οη καζεηέο απηνχ ηνπ ηχπνπ αλαδεηνχλ λέεο εκπεηξίεο, δνθηκάδνπλ θαηλνχξγηα πξάγκαηα,, είλαη δεκηνπξγηθνί, ελαιιαθηηθνί, παίξλνπλ ξίζθα, εκπιέθνληαη ζε λέα θαζήθνληα, αλαδεηνχλ λέεο επθαηξίεο. Όπσο έρεη πξνζζέζεη θαη ε παλαθά (2007) ην ζπγθεθξηκέλν καζεζηαθφ πξνθίι «βαζίδεηαη ζηνλ ελεξγφ πεηξακαηηζκφ (θάλσ) θαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε εκπεηξία (αηζζάλνκαη)». 2. Σν πγθιίλνλ, ζην νπνίν αλήθνπλ νη Convergers. Οη καζεηέο απηνχ ηνπ ηχπνπ ζέινπλ λα γλσξίδνπλ κφλν νηηδήπνηε είλαη ζεκαληηθφ θαη ρξήζηκν γηα ηνπο ίδηνπο, ηνπο αξέζεη λα ζέηνπλ μεθάζαξνπο ζηφρνπο θαη ζπγθεθξηκέλα ρξνληθά πεξηζψξηα, 60

61 ζηεξίδνληαη ζηνλ ελεξγφ πεηξακαηηζκφ (θάλσ) θαη ηελ αθεξεκέλε ελλνηνιφγεζε (ζθέθηνκαη), ιακβάλνπλ απνθάζεηο θαη επηιχνπλ πξνβιήκαηα. 3. Σν Αθνκνησηηθό, ζην νπνίν αλήθνπλ νη Assimilators. Οη καζεηέο απηνχ ηνπ ηχπνπ ζέινπλ λα εξεπλήζνπλ, λα δηαβάζνπλ, λα κάζνπλ φζν πεξηζζφηεξα γίλεηαη γηα έλα ζέκα, έρνπλ ηελ ππνκνλή θαη ηελ επηκνλή λα εκβαζχλνληαη ζηελ πιεξνθνξία, ηνπο αξέζεη ην αθεξεκέλν πεξηερφκελν, ππνζηεξίδνπλ φηη καζαίλνπλ απφ ηηο παιαηφηεξεο εκπεηξίεο ηνπο θαη ην απνηέιεζκά ηνπο. Αθφκα, ε παλαθά (2007) έρεη πξνζζέζεη φηη νη καζεηέο απηνχ ηνπ καζεζηαθνχ πξνθίι πξνηηκνχλ ηελ αθεξεκέλε ελλνηνιφγεζε (ζθέθηνκαη) θαη αληαλαθιαζηηθή παξαηήξεζε (βιέπσ) θαζψο θαη ηελ επαγσγηθή αηηηνιφγεζε θαη ηε δεκηνπξγία ζεσξεηηθψλ κνληέισλ. 4. Σν Απνθιίλνλ, ζην νπνίν αλήθνπλ νη Divergers. Οη καζεηέο απηνχ ηνπ ηχπνπ εθηηκνχλ ηα ζεηηθά θαη πξνζηαηεπηηθά πεξηβάιινληα φπνπ είλαη άλεηα, ηνπο αξέζεη λα καζαίλνπλ κέζσ ηεο ζπδήηεζεο θαη ηνπ δηαιφγνπ, ζέινπλ λα εμεξεπλνχλ θαη λα ςάρλνπλ γηα ελαιιαθηηθέο ππνζέζεηο θαη ηδέεο, ηείλνπλ λα είλαη επηλνεηηθνί θαη είλαη αιηξνπηζηέο ζηελ επηδίσμε ηνπο γηα κάζεζε. Ζ παλαθά (2007) έρεη πξνζζέζεη φηη νη καζεηέο απηνχ ηνπ καζεζηαθνχ ζηπι «βαζίδεηαη θπξίσο ζηελ ζπγθεθξηκέλε εκπεηξία (αηζζάλνκαη) θαη ηελ αληαλαθιαζηηθή παξαηήξεζε (Δπηθεληξψλνληαη ζηελ πηνζέηεζε ζηάζεσλ κέζα απφ ηελ παξαηήξεζε παξά κέζα απφ ηελ δξάζε Σν κνληέιν 4MAT ηεο McCarthy γηα ηα καζεζηαθά πξνθίι Ζ McCarthy, σο εθπαηδεπηηθφο πνπ έρεη δηδάμεη ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο απφ ην Νεπηαγσγείν κέρξη θαη ην Κνιιέγην, παξαηήξεζε ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο καζαίλνπλ ηα παηδηά. Μεηά απφ κηα εηθνζαεηία εκπεηξίαο ζπγθξφηεζε ηε ζεσξία ηεο θαηαζθεπάδνληαο θαη πξνηείλνληαο ην κνληέιν 4ΜΑΣ (MacCarthy, 1997) κε ζθνπφ λα βνεζήζεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα νξγαλψζνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο δξάζε ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κάζεζεο ησλ καζεηψλ ζηελ ηάμε ηνπο. Ζ McCarthy, επεξεαζκέλε απφ ηνλ βησκαηηθφ θχθιν κάζεζεο ηνπ Kolb, θαηαζθεχαζε ην δηθφ ηεο καζεζηαθφ θχθιν, έλαλ θχθιν δηδαζθαιίαο νθηψ (8) βεκάησλ ν νπνίνο αμηνπνηεί ηα καζεζηαθά πξνθίι θαη ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ, ηα νπνία ζρεηίδνληαη κε ηελ επηθξάηεζε ηνπ δεμηνχ θαη ηνπ αξηζηεξνχ εκηζθαηξίνπ ηνπ εγθεθάινπ. Τπνζηεξίδεη φηη ε επηθξάηεζε ηνπ 61

62 δεμηνχ ή αξηζηεξνχ εκηζθαηξίνπ ηνπ εγθεθάινπ ζπλεπάγεηαη δηαθνξεηηθά καζεζηαθά πξνθίι θαη πξνηηκήζεηο επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηψλ θαη φηη αλ ν εθπαηδεπηηθφο αμηνπνηήζεη απηέο ηηο πξνηηκήζεηο ζην ζρεδηαζκφ θαη νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ, ηφηε ε πνηφηεηα απηήο ζα βειηησζεί. Σν κνληέιν 4ΜΑΣ αλαγλσξίδεη ηέζζεξα (4) καζεζηαθά πξνθίι θαη ηχπνπο ζηξαηεγηθψλ δηδαζθαιίαο πνπ ηαηξηάδνπλ ζην θαζέλα απφ απηά. Οη καζεηέο είλαη ηθαλνί λα κάζνπλ αληιψληαο ζηνηρεία απφ φινπο απηνχο ηνπο ηχπνπο, αιιά πην πνιχ ηείλνπλ λα πξνηηκνχλ έλαλ απφ απηνχο. Σν θιεηδί γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ είλαη λα πξνζθέξεη εκπεηξίεο θαη ζηηο ηέζζεξεηο απηέο πεξηνρέο ψζηε λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο φισλ ησλ καζεηψλ θαη λα απμήζεη ην εχξνο ησλ καζεζηαθψλ πξνθίι. Σα ηέζζεξα είδε καζεζηαθνχ πξνθίι πνπ ζεσξεί απηφ ην κνληέιν είλαη: 1. Ο Δπηλνεηηθόο καζεηήο Imaginative Learner. Απηφο ν ηχπνο καζεηή αλαδεηά ην λφεκα θαη ξσηά «Γηαηί;». Δίλαη θαηλνηφκνο θαη επηλνεηηθφο, πξνηηκά λα καζαίλεη κέζσ ηεο πξνζσπηθήο εκπεηξίαο, ηνπ βηψκαηνο θαη ζέιεη λα μέξεη ηνλ ιφγν γηα ηνλ νπνίν καζαίλεη φπσο θαη ηε ζχλδεζε ηεο λέαο γλψζεο κε ηελ θαζεκεξηλή δσή. Καηάιιειε ζηξαηεγηθή γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ είλαη λα δεκηνπξγήζεη θαη λα πξνζθέξεη ζην καζεηή απηφ έλα ιφγν, κηα αηηηνινγία, κηα ινγηθή γηα ην ζηφρν ηεο κάζεζεο, πνπ λα ζπλδέεηαη θαη λα ζρεηίδεηαη κε ηελ θαζεκεξηλή δσή ηνπ καζεηή. 2. Ο Αλαιπηηθόο καζεηήο Analytical Learner. Απηφο ν ηχπνο καζεηή αλαδεηά γεγνλφηα, δεκηνπξγεί έλλνηεο θαη κνληέια θαη ξσηά «Σί;». Πξνηηκά λα καζαίλεη κέζσ ηνπ αλαζηνραζκνχ αιιά θαη ηεο αλάιπζεο ζηνηρείσλ. Καηάιιειε ζηξαηεγηθή γηα απηφ ηνλ ηχπν καζεηή είλαη ν εθπαηδεπηηθφο λα παξνπζηάζεη γεγνλφηα κέζσ δηαιέμεσλ. 3. Ο καζεηήο Κνηλήο Λνγηθήο Common-sense Learner. Απηφο ν ηχπνο καζεηή αλαδεηά ηελ ρξεζηηθφηεηα αιιά θαη ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή θαη ξσηά «Πψο;». Πξνηηκά λα καζαίλεη δνθηκάδνληαο, κέζσ πξαθηηθήο εθαξκνγήο, πεηξακαηηζκνχ θαη θηλαηζζεηηθήο εκπεηξίαο. Καηάιιειε ζηξαηεγηθή γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ είλαη λα ηνπ παξέρεη ελζάξξπλζε θαη παξαθίλεζε γηα πεηξακαηηζκφ θαη γεληθφηεξεο δηαδηθαζίεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ. 4. Ο Γπλακηθόο καζεηήο Dynamic Learner. Απηφο ν ηχπνο καζεηή πξνρσξά δηα ηεο δνθηκήο θαη ζθάικαηνο, πεηξακαηηδφκελνο δειαδή, θαη ξσηά «Σί ζα γίλεη αλ...;». 62

63 Πξνηηκάεη λα καζαίλεη δεκηνπξγψληαο ζελάξηα ή θαηαζθεπάδνληαο πξφηππα. ε απηφ ηνλ ηχπν καζεηή αξέζνπλ ηα ξίζθα θαη ε απην-αλαθάιπςε ελψ απερζάλνληαη ηηο ξνπηίλεο θαη ηα επαλαιακβαλφκελα θαζήθνληα. Καηάιιειε ζηξαηεγηθή γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ είλαη λα αθήζεη ηνλ καζεηή λα δηδάμεη ηνλ ίδην ηνπ ηνλ εαπηφ ή ηνπο άιινπο Σν κνληέιν ησλ Dunn & Dunn γηα ηα καζεζηαθά πξνθίι Έλα αθφκα κνληέιν πνπ αλαπηχρζεθε ζρεηηθά κε ηα καζεζηαθά πξνθίι είλαη απηφ ησλ Rita Dunn & Ken Dunn (1987). Απηφ ην κνληέιν, πνπ είλαη θαη ην πην δηαδεδνκέλν, θαηεγνξηνπνηεί ηνπο καζεηέο σο εμήο: 1. Ο Αθνπζηηθόο καζεηήο. Ο αθνπζηηθφο καζεηήο απνξξνθά εχθνια αθνπζηηθφ πιηθφ θαη πιηθφ νκηιίαο θαη ηνπ αξέζεη λα εκπιέθεηαη ζε πιηθφ αθνπζηηθψλ εξσηήζεσλ παξά αλάγλσζεο. Πξνηηκά λα αθνχεη δηαιέμεηο, ηζηνξίεο θαη ηξαγνχδηα θαη απνιακβάλεη ηηο παξαιιαγέο φπσο γηα παξάδεηγκα ηε θσλεηηθή θιήζε ή ην ξπζκφ ηνληζκνχ. πκπεξαζκαηηθά, ν αθνπζηηθφο καζεηήο καζαίλεη αθνχγνληαο πξνθνξηθφ ιφγν, είηε άιισλ είηε θαη δηθφ ηνπ, πξνθνξηθέο νδεγίεο, κνπζηθή, ήρνπο θαη ζνξχβνπο ελψ πξνηηκά λα εθθξάδεηαη πξνθνξηθά. 2. Ο Οπηηθόο καζεηήο. Ο νπηηθφο καζεηήο καζαίλεη θαιχηεξα απφ πιεξνθνξίεο ηηο νπνίεο βιέπεη ή δηαβάδεη. Σνπ αξέζνπλ νη εηθνλνγξαθήζεηο, νη εηθφλεο θαη ηα δηαγξάκκαηα. Σα γξαθηθά organizers, νη ελλνηνινγηθνί ράξηεο θαη ελ γέλεη ηα δηαγξάκκαηα είλαη πνιχ ρξήζηκα εξγαιεία γη απηφλ ψζηε λα νηθνδνκήζεη έλλνηεο κε νπηηθφ ηξφπν. Δπίζεο ην ρξψκα έρεη κεγάιε επίδξαζε ζηε κάζεζή ηνπ. πκπεξαζκαηηθά, ν νπηηθφο καζεηήο καζαίλεη κέζσ εηθφλσλ, βίληεν, δηαγξακκάησλ, πηλάθσλ, ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ ή πξνβνιήο ηαηληψλ. 3. Ο Κηλαηζζεηηθόο καζεηήο. Ο θηλαηζζεηηθφο καζεηήο καζαίλεη θαιχηεξα κέζσ ρεηξηζκνχ πιηθψλ θαη εξγαιείσλ, κέζσ ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, ηεο πξαθηηθήο άζθεζεο, ηεο ζσκαηηθήο θίλεζεο θαζψο θαη δσγξαθίδνληαο θαη ζρεδηάδνληαο. Μαζαίλεη θαιχηεξα φηαλ εκπιέθεηαη ζε δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο είλαη λνεκαηνδνηεκέλεο θαη ζπζρεηηζκέλεο κε ηε δσή ηνπ. πκπεξαζκαηηθά, ν θηλαηζζεηηθφο καζεηήο καζαίλεη κέζσ ηεο θπζηθήο εκπεηξίαο, αγγίδνληαο, θξαηψληαο, αηζζαλφκελνο ηελ θίλεζε ή 63

64 θάζε άιινπ είδνπο κεηαβνιή, πξάηηνληαο, αιιά θαη κέζσ ηεο θαηαζθεπήο, ηεο δεκηνπξγίαο, ησλ ρεηξσλαθηηθψλ εκπεηξηψλ, ησλ παηρληδηψλ ξφισλ θαη ησλ πξνζνκνηψζεσλ. 4.3 Μαζεζηαθά πξνθίι θαη λέεο ηερλνινγίεο Ζ εζηίαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηα καζεζηαθά πξνθίι ησλ καζεηψλ θαη ε αμηνπνίεζή ηνπο ζηε ζρεδίαζε θαη πινπνίεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο απνηειεί κία κέζνδν δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο. Σν ζεκείν απηφ θέξλεη ηα καζεζηαθά πξνθίι ζην θέληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. ηηο κέξεο καο, νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ πιένλ ζηε δηάζεζή ηνπο κεγάιε πνηθηιία απφ κεζφδνπο, ζηξαηεγηθέο θαη εξγαιεία κε ηα νπνία κπνξνχλ λα πεηχρνπλ ην ζηφρν ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο. Δδψ αλήθνπλ θαη νη λέεο ηερλνινγίεο θαη ηα εξγαιεία ηνπο, κε ηα νπνία, φπσο ππνζηεξίδνπλ θαη νη Schibeci, MacCallum, Cumming-Potvin, Durrant, Kissane θαη Miller (2008), νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα πξνζαξκφζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο ζηα δηαθνξεηηθά καζεζηαθά πξνθίι πνπ πθίζηαληαη ζε κηα ηάμε. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη ΣΠΔ, ιφγσ ησλ πνιιψλ θαη δηαθνξεηηθψλ κέζσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ (πνιπκεζηθφο ραξαθηήξαο), είλαη θαηάιιειεο γηα λα πξνζθέξνπλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηε δπλαηφηεηα επηινγψλ ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ απνηειεζκαηηθά ζηα δηαθνξεηηθά καζεζηαθά πξνθίι (Smith, Higgins, Wall & Miller, 2005). Χζηφζν, ζ απηφ ην ζεκείν ζα πξέπεη λα ηνληζηεί φηη νη ΣΠΔ απφ κφλεο ηνπο δελ απνηεινχλ ηνλ θαζνξηζηηθφ παξάγνληα δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο. Οπζηαζηηθφηεξνο θαη θξηζηκφηεξνο είλαη ν ξφινο ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ: απηφο/ή ζα θξίλεη πψο ζα ηηο αμηνπνηήζεη θαη ζα ηηο ελζσκαηψζεη ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία ψζηε λα ζπκβάινπλ ζεηηθά ζηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα. Όπσο έρνπλ αλαθέξεη θαη νη Bates θαη Leary (2001), ν/ε εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηηο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά κε ηα δηαθνξεηηθά καζεζηαθά πξνθίι ψζηε λα επηιέμεη ην θαηάιιειν ηερλνινγηθφ εξγαιείν κε βάζε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ ηνπ κε ζηφρν ηελ θηλεηνπνίεζή ηνπο. Όπσο έρνπλ ππνζηεξίμεη νη O'Connor (1997), Ross θαη Schultz (1999), θαη Soles & Moler (2001), ε ηερλνινγία κπνξεί λα απνηειέζεη πνιχηηκν εξγαιείν γηα ηελ εμαηνκίθεπζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο κάζεζεο αλαθνξηθά κε ηα δηαθνξεηηθά καζεζηαθά πξνθίι ησλ καζεηψλ ζε κηα ηάμε. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί θάηη ηέηνην, νη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα αμηνπνηήζνπλ ηελ 64

65 ηερλνινγία πξνζεθηηθά ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο εθπαηδεπηηθέο ηνπο κεζφδνπο ιακβάλνληαο παξάιιεια ππφςε ηνπο ηηο πξναλαθεξζείζεο δηαθνξέο ζηνλ ηξφπν κάζεζεο. Ζ νινκσλίδνπ (2006) ππνζηεξίδεη φηη γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί θάηη ηέηνην, ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα αληεπεμέιζεη ζε ηξία επίπεδα: 1. λα αλαθαιχςεη («δηαγλψζεη») ηα δηαθνξεηηθά καζεζηαθά ζηπι, 2. λα ππνζηεξίμεη ηνπο καζεηέο ηνπ, ιεηηνπξγψληαο σο γέθπξα ή «ζθαισζηά» (scaffolding) θαη 3. λα ζρεδηάζεη θαη λα πινπνηήζεη ηηο θαηάιιειεο δηδαθηηθέο θαη καζεζηαθέο παξεκβάζεηο. Γηα ηελ ζπνπδαηφηεηα ηεο εζηίαζεο ζηηο αλάγθεο φισλ ησλ καζεηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο έρεη θάλεη ιφγν θαη ε UNESCO (2011, 2012) αλαγλσξίδνληαο ηα δηαθνξεηηθά ζηπι κάζεζεο φισλ ησλ καζεηψλ θαη ηνλίδνληαο ηαπηφρξνλα ηελ αμία ηεο επειημίαο ελφο εθπαηδεπηηθνχ λα παξέρεη ελαιιαθηηθέο επηινγέο κε ζηφρν ηελ θηλεηνπνίεζε θαη ηελ εκπινθή φισλ ησλ καζεηψλ ζηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. 4.4 Καηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ γηα θάζε έλα καζεζηαθφ πξνθίι ηε ζπλέρεηα πξνηείλνληαη εξγαιεία ΣΠΔ γηα θάζε έλα ηχπν καζεηή, ζχκθσλα κε ην κνληέιν ησλ Dunn & Dunn, ην νπνίν παξνπζηάζηεθε ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν. πγθεθξηκέλα, πξνηείλνληαη εηδηθφηεξα εξγαιεία θαηάιιεια γηα ηνλ Αθνπζηηθφ ηχπν καζεηή, ηνλ Οπηηθφ ηχπν καζεηή θαη ηνλ Κηλαηζζεηηθφ ηχπν καζεηή Πξνηεηλφκελα εξγαιεία ΣΠΔ γηα ηνλ Αθνπζηηθφ ηχπν καζεηή Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηα πξνεγνχκελα, ν αθνπζηηθφο καζεηήο καζαίλεη: αθνχγνληαο πξνθνξηθφ ιφγν, είηε άιισλ είηε θαη δηθφ ηνπ, πξνθνξηθέο νδεγίεο, κνπζηθή, ήρνπο θαη ζνξχβνπο ελψ πξνηηκάεη λα εθθξάδεηαη πξνθνξηθά. Λακβάλνληαο ππφςε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν καζαίλεη έλαο Αθνπζηηθφο ηχπνο καζεηή, θάπνηα απφ ηα θαηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ πνπ αληαπνθξίλνληαη ζε απηφλ είλαη: ε ςεθηαθή αθήγεζε, ην εξγαιείν ηνπ Audacity, νη ερνγξαθήζεηο, 65

66 ηα ινγηζκηθά αλάγλσζεο νζφλεο, νη εθαξκνγέο κεηαηξνπήο νκηιίαο ζε θείκελν, ηα audiobooks, θαη εθαξκνγέο φπσο ην VoiceThread Πξνηεηλφκελα εξγαιεία ΣΠΔ γηα ηνλ Οπηηθφ ηχπν καζεηή Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηα πξνεγνχκελα, έλαο Οπηηθφο ηχπνο καζεηή καζαίλεη κέζσ εηθφλσλ, βίληεν, δηαγξακκάησλ, πηλάθσλ, ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ ή πξνβνιήο ηαηληψλ. Κάπνηα απφ ηα θαηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ πνπ αληαπνθξίλνληαη ζε απηφλ είλαη: Σα ςεθηαθά βηβιία, ηα ebooks, Ζ ςεθηαθή αθήγεζε, Οη παξνπζηάζεηο πνιπκέζσλ, Οη εηθνληθέο πεξηεγήζεηο, Σα γξαθηθά organizers, Πιαηθφξκεο φπσο ην Moodle θαη Weebly, Λνγηζκηθά φπσο ηα Kidspiration, Bubbl.us, Λνγηζκηθά δεκηνπξγίαο animated video φπσο ηα Powtoon, imovie, animoto Πξνηεηλφκελα εξγαιεία ΣΠΔ γηα ηνλ Κηλαηζζεηηθφ ηχπν καζεηή Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηα πξνεγνχκελα, ν θηλαηζζεηηθφο καζεηήο καζαίλεη κέζσ ηεο θπζηθήο εκπεηξίαο, αγγίδνληαο, θξαηψληαο, αηζζαλφκελνο ηελ θίλεζε ή θάζε άιινπ είδνπο κεηαβνιή, κέζσ ηεο θαηαζθεπήο, ηεο δεκηνπξγίαο θαη κέζσ ησλ ρεηξσλαθηηθψλ εκπεηξηψλ. Κάπνηα απφ ηα θαηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ γη απηφλ είλαη: Ζ ξνκπνηηθή, Ζ ηξηζδηάζηαηε εθηχπσζε, Λνγηζκηθά φπσο ηα Google Sketchup, Σν Quizlet, 66

67 Σα Blogs, Σα ινγηζκηθά Powtoon θαη imovies, Ζ θαηαζθεπή ηζηνζειίδσλ, Ζ ςεθηαθή αθήγεζε, Ζ πιαηθφξκα Book Creator, Γηαδηθηπαθά παηρλίδηα ζεζαπξνχ. 67

68 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5: ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΟ ΜΔΡΟ ΠΟΙΟΣΙΚΗ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΙ ΔΝΗΜΔΡΧΣΙΚΗ ΠΑΡΔΜΒΑΗ 5.1. Δηζαγσγή Όπσο αλαθέξζεθε ήδε ζηελ Δηζαγσγή, ζηφρνη ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλεζνχλ θαη λα αμηνινγεζνχλ α) νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο κέζνπ δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο, β) ν βαζκφο πνπ νη εθπαηδεπηηθνί αμηνπνηνχλ ηηο ΣΠΔ. ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ηνπο γη απηφ ην ζθνπφ θαζψο θαη, ηέινο, γ) νη ηξφπνη κε νπνίνπο ην επηδηψθνπλ θαη ην επηηπγράλνπλ ζηελ πξάμε. ην πξψην ζηάδην ηεο έξεπλαο ζπληάρζεθε θαη δηαθηλήζεθε έλα Δξσηεκαηνιφγην, κε ζθνπφ ηελ ζπιινγή θαη ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ, απφ ηα νπνία ζα αληινχληαλ ζηνηρεία ψζηε λα νξγαλσζεί παξέκβαζε ελεκεξσηηθήο θχζεο. Ζ παξέκβαζε απεπζχλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλε νκάδα εθπαηδεπηηθψλ θαη έρεη ζέκα ηηο δπλαηφηεηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ κε βάζε ηα καζεζηαθά πξνθίι (learning styles) κίαο ζρνιηθήο ηάμεο, ζην πιαίζην ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο / εμαηνκηθεπκέλεο εθπαίδεπζεο. ηε ζπλέρεηα, αμηνπνηψληαο ηα ζηνηρεία πνπ θαηαγξάθεθαλ κεηά ηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε, ζπγθξνηνχληαη θαη πξνηείλνληαη δχν (2) ελδεηθηηθά εθπαηδεπηηθά ζελάξηα δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο πνπ αμηνπνηνχλ ηα θαηάιιεια γηα θάζε ηχπν καζεηή ηερλνινγηθά εξγαιεία. Δηδηθφηεξα, ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ δηεξεπλά ε παξνχζα εξγαζία είλαη ηα εμήο: 1. ρεηίδεηαη ε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηελ ρξήζε ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή; Αλ λαη, ζε πνην βαζκφ; 2. Πνηνί είλαη νη πηζαλνί παξάγνληεο πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ επίδξαζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ. ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία; 68

69 Δδψ εμεηάδνληαη εηδηθφηεξα νη παξάγνληεο «Φχιν δηδάζθνληνο», «πκκεηνρή δηδάζθνληνο ζε ζρεηηθφ ζεκηλάξην ή επηκφξθσζε» θαη «Γηδαζθφκελν κάζεκα». Αλαθνξηθά κε ηνλ παξάγνληα «Φχιν», νη ππνζέζεηο είλαη νη εμήο: Η 0 : Σα δύν θύια ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζεκεηώλνπλ ηηο ίδηεο απόςεηο ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε. Η α : Σα δύν θύια ησλ εθπαηδεπηηθώλ καζεηώλ δελ ζεκεηώλνπλ ηηο ίδηεο απόςεηο ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε. Αλαθνξηθά κε ηνλ παξάγνληα «πκκεηνρή ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ», νη ππνζέζεηο είλαη νη εμήο: Η ν : Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ζρεηηθό κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ ζεκεηώλνπλ ηηο ίδηεο απόςεηο γηα ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη κάζεζε κε απηνύο πνπ δελ έρνπλ ζπκκεηάζρεη πνηέ ζε έλα παξόκνην. Η α : Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ζρεηηθό κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ δελ ζεκεηώλνπλ ηηο ίδηεο απόςεηο γηα ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη κάζεζε κε απηνύο πνπ δελ έρνπλ ζπκκεηάζρεη πνηέ ζε έλα παξόκνην. 3. Πνηά εξγαιεία ησλ ΣΠΔ επηιέγνπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη ηί ζεκαίλεη απηφ γηα ηηο δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο; 4. Πνηνί είλαη νη παξάγνληεο πνπ πηζαλψο επεξεάδνπλ ηε ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο; Δδψ εμεηάδνληαη νη παξάγνληεο «Φχιν εθπαηδεπηηθνχ», «Δθπαηδεπηηθή βαζκίδα», «Ύπαξμε καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο κέζα ζηελ ηάμε», «Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ ηεο ηάμεο» Αλαθνξηθά κε ηνλ παξάγνληα «Φχιν», νη ππνζέζεηο είλαη νη εμήο: Η 0 : Οη γπλαίθεο εθπαηδεπηηθνί ζεκεηώλνπλ ηελ ίδηα ρξήζε εξγαιείσλ ΣΠΔ κε ηνπο άλδξεο γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. 69

70 Η α : Οη γπλαίθεο εθπαηδεπηηθνί δελ ζεκεηώλνπλ ηελ ίδηα ρξήζε εξγαιείσλ ΣΠΔ κε ηνπο άλδξεο γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. Αλαθνξηθά κε ηνλ παξάγνληα «Δθπαηδεπηηθή βαζκίδα», νη ππνζέζεηο είλαη νη εμήο: Η 0 : Η βαζκίδα εθπαίδεπζεο ζηελ νπνία δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί δελ επεξεάδεη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. Η α :. Η βαζκίδα εθπαίδεπζε ζηελ νπνία δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί επεξεάδεη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. Αλαθνξηθά κε ηνλ παξάγνληα «Ύπαξμε καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο κέζα ζηελ ηάμε», νη ππνζέζεηο είλαη νη εμήο: Η 0 : Η ύπαξμε καζεηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, κε δηαθνξεηηθό πνιηηηζκηθό πεξηβάιινλ θαη δηαθνξεηηθή κεηξηθή γιώζζα δελ επεξεάδεη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ από ηνπο εθπαηδεπηηθνύο γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. Η α : Η ύπαξμε καζεηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, κε δηαθνξεηηθό πνιηηηζκηθό πεξηβάιινλ θαη δηαθνξεηηθή κεηξηθή γιώζζα επεξεάδεη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ από ηνπο εθπαηδεπηηθνύο γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. Αλαθνξηθά κε ηνλ παξάγνληα ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ ηεο ηάμεο, νη ππνζέζεηο είλαη νη εμήο: Η 0 : Η ύπαξμε καζεηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, κε δηαθνξεηηθό πνιηηηζκηθό πεξηβάιινλ θαη δηαθνξεηηθή κεηξηθή γιώζζα δελ επεξεάδεη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ από ηνπο εθπαηδεπηηθνύο γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. Η α : Η ύπαξμε καζεηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, κε δηαθνξεηηθό πνιηηηζκηθό πεξηβάιινλ θαη δηαθνξεηηθή κεηξηθή γιώζζα επεξεάδεη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ από ηνπο εθπαηδεπηηθνύο γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο. 5. Πνηέο είλαη νη αληηδξάζεηο θαη ηα ζρφιηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ κεηά ηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε, ζρεηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο; 5.2. Δξεπλεηηθή Μέζνδνο Ζ παξνχζα έξεπλα δηήξθεζε πεξίπνπ επηά (7) κήλεο. Ξεθίλεζε κε ηελ αλαζθφπεζε θαη κειέηε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, ηελ θαηαζθεπή ησλ εξγαιείσλ θαζψο θαη ηελ παξαγσγή ηνπ ςεθηαθνχ πιηθνχ. ηε ζπλέρεηα ζπληάρζεθε θαη δηαθηλήζεθε 70

71 εξσηεκαηνιφγην γηα ζπιινγή ζηνηρείσλ, ζρεδηάζηεθε θαη αλαπηχρζεθε πξσηφηππν ςεθηαθφ πιηθφ (animated video) θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ε ελεκεξσηηθή παξέκβαζε κε βάζε ην ςεθηαθφ πιηθφ, πξνο νκάδα εθπαηδεπηηθψλ. Οινθιεξψζεθε κε ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη αμηνπνίεζε ζηνηρείσλ απφ ηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε γηα ηε ζχλζεζε ησλ δχν πξνηεηλφκελσλ εθπαηδεπηηθψλ ζελαξίσλ ρξήζεο ησλ ΣΠΔ. γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο Γείγµα ηελ πνζνηηθή έξεπλα κέζσ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ζπκκεηείραλ ζπλνιηθά 130 άηνκα, ηα νπνία είλαη ελεξγνί εθπαηδεπηηθνί, εθ ησλ νπνίσλ ην 77,7% είλαη γπλαίθεο θαη ην 22,3% άλδξεο (ρήκα 5.1). Σν 1/3 ησλ ζπκκεηερφλησλ εξγάδεηαη ζην εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα πνπ εξγάδεηαη θαη ε εξεπλήηξηα ελψ ηα ππφινηπα 2/3 ηνπ δείγκαηνο, πνπ επηιέρζεθε ηπραία κέζσ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο, εξγάδνληαη ζε δηάθνξα δεκφζηα θαη ηδησηηθά ειιεληθά ζρνιεία. ρήκα 5.1: Πνζνζηά ηνπ θχινπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Αλαθνξηθά κε ηελ ειηθία ησλ ζπκκεηερφλησλ, νη πεξηζζφηεξνη αλήθνπλ ζηα ειηθηαθά εχξε ησλ θαη εηψλ κε πνζνζηά 17,7% θαη 16,9% αληηζηνίρσο. Οη ζπκκεηέρνληεο κε ειηθίεο 26-30, θαη απνηεινχλ ην 13,1%, 13,8% θαη 13,1% ηνπ ζπλφινπ, αληίζηνηρα. Οη κηθξφηεξεο εθπξνζσπήζεηο ήηαλ ην 11,5% γηα ηηο ειηθίεο 36-40, ην 10% γηα ηηο ειηθίεο 46-50, ην 2,3% γηα ηηο ειηθίεο θαζψο θαη ην 2,3% γηα ηηο ειηθίεο άλσ ησλ 60 εηψλ (ρήκα 5.2). 71

72 ρήκα 5.2: Πνζνζηά ζπκκεηνρήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλά ειηθηαθή νκάδα. Αλαθνξηθά κε ην επίπεδν κφξθσζεο ησλ ζπκκεηερφλησλ, ε πιεηνςεθία, κε 62,3% θαηέρεη Μεηαπηπρηαθφ Γίπισκα, ην 27,7% Βαζηθφ Πηπρίν ελψ ην 10% θαηέρεη θαη Γηδαθηνξηθφ Γίπισκα, φπσο βιέπνπκε θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.1): Πίλαθαο 5.1: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία επηπέδνπ κφξθσζεο εθπαηδεπηηθψλ. Δπίπεδν Μφξθσζεο πρλφηεηα Πνζνζηφ πρλφηεηαο Έγθπξν Πνζνζηφ Αζξνηζηηθφ Πνζνζηφ Βαζηθφο Σίηινο 36 27,7 27,7 27,7 Μεηαπηπρηαθφ 81 62,3 62,3 90,0 Γηδαθηνξηθφ 13 10,0 10,0 100,0 ρεηηθά κε ηα έηε πξνυπεξεζίαο ησλ ζπκκεηερφλησλ, νη πεξηζζφηεξνη έρνπλ 1-3, 4-10, θαη έηε πξνυπεξεζίαο κε πνζνζηά 22,3%, 23,1%, 20,8% θαη 19,2% αληίζηνηρα. Αθνινπζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί κε θαη πάλσ απφ 31 έηε κε πνζνζηά 11,5% θαη 3,1% αληίζηνηρα (ρήκα 5.3). 72

73 ρήκα 5.3: Πνζνζηά ζπρλφηεηαο εηψλ πξνυπεξεζίαο εθπαηδεπηηθψλ. Σέινο, νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα δηδάζθνπλ ζην Λχθεην (33,8%) θαη ην Γεκνηηθφ ρνιείν (28,5%) θαη αθνινπζνχλ νη απηνί πνπ δηδάζθνπλ ζην Γπκλάζην (19,2%) θαη ην Νεπηαγσγείν (18,5%). ρήκα 5.4: Πνζνζηά ζπρλνηήησλ βαζκίδσλ ζηηο νπνίεο δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί. Ζ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε πξαγκαηνπνηήζεθε κε ζπκκεηνρή κίαο νκάδαο δέθα (10) εθπαηδεπηηθψλ πνπ είραλ επηιερζεί κε βάζε ην βαζκφ γλσξηκίαο κε ηελ εξεπλήηξηα (ζπλάδειθνη απφ ην ίδην εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα). Ζ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε πξαγκαηνπνηήζεθε ζε δχν ζπλαληήζεηο ησλ πέληε (5) αηφκσλ ε θαζεκία. Απηφ έγηλε αλαγθαζηηθά γηαηί ην δηαθνξεηηθφ πξφγξακκα θαη σξάξην ησλ εθπαηδεπηηθψλ δελ επέηξεπε ηελ ζπλάληεζε ηνπ ζπλφινπ ησλ δέθα (10). Οη ζπκκεηέρνληεο πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθά 73

74 γλσζηηθά πεξηβάιινληα, έρνπλ δηαθνξεηηθή ειηθία θαη δηδάζθνπλ δηαθνξεηηθά γλσζηηθά αληηθείκελα (καζήκαηα), ζηνηρεία πνπ ζπληέιεζαλ ζε κηα παξαγσγηθή ζπδήηεζε. Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηείραλ δίδαζθαλ δηαθνξεηηθά καζήκαηα, αιιά απηά πνπ ππεξηεξνχλ είλαη ε Γεσινγία Αζηξνλνκία (Mean=1,97), ε Υεκεία (Mean=1,96), ε Βηνινγία (Mean=1,95), ηα Μαζεκαηηθά Οηθνλνκηθά (Mean=1,93), θαη αθνινπζνχλ ηα καζήκαηα ηεο Φηινζνθίαο θαη ηεο Φπρνινγίαο κε ηνλ ίδην κέζν φξν (Mean=1,92). Αλαιπηηθφηεξα, φια απηά θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.2): Πίλαθαο 5.2 : Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ καζεκάησλ πνπ δηδάζθνπλ νη ζπκκεηέρνληεο εθπαηδεπηηθνί. Μέζνο φξνο ζπρλφηεηαο Μάζεκα (εθπαηδεπηηθνί αλά κάζεκα) Σέρλεο 1,82 Γεσγξαθία 1,85 Γιψζζεο θαη Λνγνηερλία 1,36 Φηινζνθία 1,92 Μαζεκαηηθά - Οηθνλνκηθά 1,93 Φπρνινγία 1,92 Κνηλσληνινγία - Ηζηνξία - Γίθαην 1,88 Βηνινγία 1,95 Υεκεία 1,96 Γεσινγία - Αζηξνλνκία 1,97 Φπζηθή 1,80 Τπνινγηζηέο, Σερλνινγία, ΣΠΔ 1,84 Φπζηθή Αγσγή 1,88 Δηδηθή Αγσγή 1,86 Δπηπιένλ, νη ζπκκεηέρνληεο εθπαηδεπηηθνί είλαη ελεκεξσκέλνη ζρεηηθά κε ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο θαη ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ εθπαίδεπζε, αλαθνξηθά κε ηηο ΣΠΔ θαη ηε δηαθνξνπνίεζε. Απηφ θαίλεηαη απφ ην αξθεηά κεγάιν πνζνζηφ ησλ ζπκκεηερφλησλ (84,6%) πνπ έρεη ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην κάζεκα / ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε, ελψ κεγάιν είλαη θαη ην πνζνζηφ (78,5%) απηψλ πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην ζεκηλάξην / κάζεκα ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ έρνπλ επηκνξθσζεί ζην πψο λα δηαθνξνπνηνχλ ηε δηδαζθαιία ηνπο αμηνπνηψληαο ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ. Όια απηά θαίλνληαη θαη πην θαζαξά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.3): 74

75 Πίλαθαο 5.3: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ζπκκεηνρήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε καζήκαηα / ζεκηλάξηα ζρεηηθά κε ηηο ΣΠΔ θαη ηε δηαθνξνπνίεζε. πκκεηνρή ζε θάπνην κάζεκα / ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε: Πνζνζηφ εθπαηδεπηηθψλ Σελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε. 84,6% Σε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. 78,5% Σε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ. 57,7% Αλαθνξηθά κε ηελ ζχλζεζε ησλ ηάμεσλ ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη ζπγθεθξηκέλα κε ηνλ καζεζηαθφ πιεζπζκφ, ξσηήζεθαλ αλ ππάξρνπλ ζηελ ηάμε ηνπο καζεηέο κε ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο, Κηλεηηθή Αλαπεξία, Ννεηηθή Τζηέξεζε, Μεξηθή ή Οιηθή Σχθισζε, Μεξηθή ή Οιηθή Κψθσζε, Πνιιαπιέο Αλαπεξίεο. Μφιηο ην 13,1% δήισζε φηη ζηελ ηάμε ηνπ/ηεο θαλέλαο καζεηήο δελ έρεη δηαγλσζηεί κε θάπνηα απφ ηηο παξαπάλσ δπζθνιίεο ή ζσκαηηθέο αλαπεξίεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθέξνπκε ην αξθεηά πςειφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (85,4%) πνπ δήισζαλ φηη ζηελ ηάμε ηνπ ππάξρνπλ καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Πίλαθαο 5.4: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ δπζθνιηψλ θαη ζσκαηηθψλ αλαπεξηψλ ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ. Γπζθνιίεο - Αλαπεξίεο Μαζεηψλ Πνζνζηφ πρλφηεηαο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο 85,4% Κηλεηηθή Αλαπεξία 11,5% Ννεηηθή Τζηέξεζε 18,5% Μεξηθή ή Οιηθή Σχθισζε 1,5% Μεξηθή ή Οιηθή Κψθσζε 6,2% Πνιιαπιέο Αλαπεξίεο 6,9% Σίπνηα απφ ηα παξαπάλσ 13,1% 75

76 ηε ζπλέρεηα, σο πξνο ηε ζχλζεζε ηεο ηάμεο, νη ζπκκεηέρνληεο εξσηήζεθαλ θαη γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ φζνλ αθνξά ηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα θαη ην πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν πξνέξρνληαη. Πίλαθαο 5.5: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ πνιηηηζκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ. Υαξαθηεξηζηηθά καζεηηθνχ πιεζπζκνχ Τπάξρνπλ ζηελ ηάμε καζεηέο νη νπνίνη πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ. Τπάξρνπλ ζηελ ηάμε καζεηέο ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα δελ είλαη ε γιψζζα ζηελ νπνία δηδάζθσ. Πνζνζηφ Δθπαηδεπηηθψλ 73,8% 64,6% Δπίζεο λα αλαθεξζεί φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ παξνχζα έξεπλα έδεημαλ φηη έρνπλ ζηε δηάζεζε ηνπ εξγαιεία ΣΠΔ ηφζν ζηελ ηάμε ηνπο φζν θαη γεληθά ζην εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα ζην νπνίν εξγάδνληαη. πγθεθξηκέλα, ην 65,4% ησλ ζπκκεηερφλησλ έρεη ππνινγηζηή ζηελ ηάμε ηνπ ελψ ην 54,6% αλέθεξε φηη ππάξρνπλ ππνινγηζηέο ζηελ αίζνπζα ηεο Πιεξνθνξηθήο / Τπνινγηζηψλ. ηε ζπλέρεηα, ην 57,7% δήισζε φηη δελ ππάξρεη δηαδξαζηηθφο πίλαθαο ζηελ ηάμε ηνπ θαη ην 82,3% φηη δελ ππάξρεη νχηε ζε άιιε ηάμε ηνπ ζρνιείνπ. Απφ ηελ άιιε, αλαθνξηθά κε ηε δηαζεζηκφηεηα πξνβνιέα (projector) θάλεθε φηη ην 51,5% έρεη έλαλ ζηελ ηάμε ηνπ, αιιά ην 74,6% απάληεζε φηη δελ ππάξρεη πξνβνιέαο ζε θάζε ηάμε ηνπ ζρνιείνπ. Μεγάιν ήηαλ επίζεο ην πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ππνζηήξημαλ φηη δελ έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο θνξεηά tablets. Πίλαθαο 5.6: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ δηαζέζηκσλ ηερλνινγηθψλ εξγαιείσλ θαη κέζσλ ζηελ ηάμε θαη ην ζρνιείν. Τπάξρεη: Ναη Όρη Τπνινγηζηήο ζηελ ηάμε κνπ 65.4% 34,6% Τπνινγηζηήο ζηελ ηάμε πιεξνθνξηθήο /ηερλνινγηψλ 54,6% 45,4% Γηαδξαζηηθφο πίλαθαο ζηελ ηάμε κνπ 42,3% 57,7% Γηαδξαζηηθφο πίλαθαο ζε ζπγθεθξηκέλε ηάμε 17,7% 82,3% Πξνβνιέαο (projector) ζηελ ηάμε κνπ 51,5% 48,5% Πξνβνιέαο (projector) ζε ζπγθεθξηκέλε ηάμε 25,4% 74,6% Φνξεηέο ζπζθεπέο (Tablet, ipad θαη παξφκνηα) 32,3% 67,7% Tέινο, νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ αμηνπνηνχλ ηερλνινγηθά κέζα ζηε δηδαζθαιία ηνπο αηζζάλνληαη «Πάξα πνιχ» άλεηα. Αθνινπζνχλ απηνί πνπ ληψζνπλ 76

77 «Πνιχ» άλεηα θαη απηνί πνπ ληψζνπλ «Μέηξηα» ελψ ειάρηζηνη είλαη απηνί πνπ ληψζνπλ «Λίγν» άλεηα φηαλ αμηνπνηνχλ ηηο ΣΠΔ ζηελ ηάμε ηνπο. ρήκα 5.5: Πνζνζηά απηνπεπνίζεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ρξήζε ΣΠΔ Δξγαιεία έξεπλαο ηελ παξνχζα έξεπλα ρξεζηκνπνηήζεθαλ ειεθηξνληθά εξσηεκαηνιφγηα θαζψο θαη ςεθηαθφ πιηθφ πνπ θαηαζθεπάζηεθε επηηνχηνπ απφ ηελ εξεπλήηξηα. Σα ειεθηξνληθά εξσηεκαηνιφγηα θαηαζθεπάζηεθαλ κέζσ Google Forms γηα επθνιφηεξε θνηλνπνίεζε ζηνπο ζπκκεηέρνληεο. Τπήξμαλ δχν δηαθνξεηηθέο θφξκεο γηα ην εξσηεκαηνιφγην: ε κία θφξκα ήηαλ ζηα αγγιηθά θαη ζηάιζεθε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζην αγγιφθσλν ζρνιείν ελψ ε δεχηεξε ζηα ειιεληθά, γηα ηνπο δηδάζθνληεο ζηα ειιεληθά ζρνιεία. Οη δχν απηέο θφξκεο ηξνθνδφηεζαλ κία θνηλή βάζε δεδνκέλσλ, φπνπ νη απαληήζεηο ζπγθεληξψλνληαο αζξνηζηηθά ψζηε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε ζηαηηζηηθή αλάιπζε κε ην ινγηζκηθφ παθέην IBM SPSS Statistics 24. Οη εξσηήζεηο ηνπ ειιεληθνχ θαη ηνπ αγγιηθνχ εξσηεκαηνινγίνπ παξνπζηάδνληαη ζηα Παξαξηήκαηα 1 θαη 2, αληίζηνηρα. Σν εξσηεκαηνιφγην απνηειείηαη απφ επηά (7) ζχληνκεο ελφηεηεο. Ζ 1 ε ελφηεηα απνηειείηαη απφ κηα κηθξή παξάγξαθν, ε νπνία ελεκεξψλεη ηνπο ζπκκεηέρνληεο γηα ηνλ ζθνπφ ηεο έξεπλαο ζηελ νπνία θαινχληαη λα ζπκκεηέρνπλ ζπκπιεξψλνληαο ην ζπγθεθξηκέλν εξσηεκαηνιφγην. 77

78 ηε 2 ε ελφηεηα παξνπζηάδνληαη δψδεθα (12) εξσηήζεηο ζρεηηθά κε δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ ζπκκεηερφλησλ φπσο είλαη ε ειηθία, ην θχιν, ηα έηε πξνυπεξεζίαο, ην επίπεδν ζπνπδψλ ηνπο, ην κάζεκα ην νπνίν δηδάζθνπλ, ε ζπρλφηεηα ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή / δηδαζθαιία ηνπο θαη ε ζπκκεηνρή ή φρη ζε επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα / workshops. Απηά ηα ζηνηρεία ζα επηηξέςνπλ ζηε ζπλέρεηα λα ζπγθξηζνχλ νη απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη λα δηεξεπλεζεί πνηα απφ ηα παξαπάλσ απνηεινχλ κεηαβιεηέο ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία σο κέζνπ δηαθνξνπνίεζεο. Ζ 3 ε ελφηεηα έρεη λα θάλεη κε ηελ ζχλζεζε ηεο ηάμεο θαη ηα δηαζέζηκα ηερλνινγηθά εξγαιεία. Απνηειείηαη απφ εξσηήζεηο ζρεηηθέο ηφζν κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ καζεζηαθνχ πιεζπζκνχ (π.ρ. αλ καζεηέο ηεο ηάμεο έρνπλ δηαγλσζηεί κε θάπνηα καζεζηαθή δπζθνιία ή ζσκαηηθή αλαπεξία ή αλ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ απφ απηφ ηνπ ζρνιείνπ) φζν θαη κε ηε δηαζεζηκφηεηα δηαθφξσλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ ζηελ ζρνιηθή ηάμε ή ζην ζρνιείν θαη ην είδνο ηνπο. Ζ 4 ε ελφηεηα απνηειείηαη απφ δψδεθα (12) εξσηήζεηο ηεο θιίκαθαο Likert, ζηηο νπνίεο νη ζπκκεηέρνληεο θαινχληαη λα απαληήζνπλ ζε πνηφ βαζκφ ζπκθσλνχλ ή δηαθσλνχλ ζρεηηθά κε ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία. ηηο ππφινηπεο ηξεηο (3) ελφηεηεο, νη εξσηήζεηο (πνπ είλαη επίζεο θιίκαθαο Likert) έρνπλ λα θάλνπλ κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ θάζε κία απφ απηέο ηηο ελφηεηεο αλαθέξεηαη ζηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξεί ν εθπαηδεπηηθφο λα δηαθνξνπνηήζεη ηελ δηδαζθαιία ηνπ: κέζσ ηνπ πεξηερνκέλνπ, ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο/ πξντφληνο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ 5 ε ελφηεηα νη ζπκκεηέρνληεο θαινχληαη λα απαληήζνπλ ζε πνηφ βαζκφ ρξεζηκνπνηνχλ ηα δηάθνξα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο κε βάζε ην πεξηερφκελν, ελψ ζηελ 6 ε θαη 7 ε ελφηεηα νη ζπκκεηέρνληεο θαινχληαη λα απαληήζνπλ ζε πνην βαζκφ ρξεζηκνπνηνχλ ηα δηάθνξα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο κε βάζε ηε δηαδηθαζία θαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα/ πξντφλ, αληηζηνίρσο. ρεηηθά κε ηελ ζηαηηζηηθή αμηνπηζηία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, νη εξσηήζεηο ησλ απφςεσλ αιιά θαη ηεο ρξήζεο ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα ηε κάζεζε ρσξίδνληαη ζε 4 θαηεγνξίεο. ηελ πξψηε θαηεγνξία αλήθνπλ εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, 78

79 κε άιια ιφγηα, γηα ηελ επίδξαζή ηνπο ζηε εθπαηδεπηηθή θαη καζεζηαθή δηαδηθαζία. ηε δεχηεξε θαηεγνξία αλήθνπλ νη εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε βάζε ην πεξηερφκελν, ζηελ ηξίηε θαηεγνξία αλήθνπλ εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε βάζε ηε δηαδηθαζία θαη ζηελ ηέηαξηε θαηεγνξία αλήθνπλ εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε βάζε ην ηειηθφ απνηέιεζκα. Αξρηθά, πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο αμηνπηζηίαο γηα ηηο εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ επίδξαζε ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ θαη παξαηεξήζεθε φηη ν ζπληειεζηήο ζπλάθεηαο Cronbach s alpha είλαη 0,864 γεγνλφο πνπ δείρλεη έλα αξθεηφ πςειφ επίπεδν εζσηεξηθήο ζπλνρήο. Αληίζηνηρα, πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο αμηνπηζηίαο γηα ηηο εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηε κάζεζεο κε βάζε ην πεξηερφκελν φπνπ ν ζπληειεζηήο Cronbach s alpha είλαη 0,699 θαηαδεηθλχνληαο έλα πην ρακειφ επίπεδν εζσηεξηθήο ζπλνρήο. Δπίζεο, αλαθνξηθά ηφζν κε ηηο εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε βάζε ηε δηαδηθαζία φζν θαη κε εθείλεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηε δηδαζθαιίαο κε βάζε ην ηειηθφ απνηέιεζκα, νη ζπληειεζηέο ζπλάθεηαο είλαη 0,785 θαη 0,850, αληίζηνηρα αξηζκνί πνπ δείρλνπλ επίζεο θαιά επίπεδα εζσηεξηθήο ζπλνρήο (Πίλαθαο 5.7). Πίλαθαο 5.7: Γείθηεο εζσηεξηθήο ζπλάθεηαο Cronbach s alpha γηα ηηο 4 θαηεγνξίεο εξσηήζεσλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ γηα ζηαηηζηηθή αμηνπηζηία. Γείθηεο εζσηεξηθήο Δξσηήζεηο ζρεηηθέο κε: ζπλάθεηαο Cronbach's Alpha ηελ επίδξαζε ησλ ΣΠΔ ζηε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. 0,87 ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηε κάζεζεο κε βάζε ην πεξηερφκελν. ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο κε βάζε ηε δηαδηθαζία. ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηε κάζεζεο κε βάζε ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα. 0,70 0,79 0, ρεδίαζε θαη Αλάπηπμε ηνπ animated video Έλα αθφκα εξγαιείν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ ζπιινγή δεδνκέλσλ είλαη ην ςεθηαθφ πιηθφ, έλα animated video, πνπ θαηαζθεπάζηεθε απφ ηελ ίδηα ηελ εξεπλήηξηα κέζσ 79

80 ηνπ Powtoon. Σν Powtoon είλαη έλα λεθνυπνιηγηζηηθφ (cloud-based) ινγηζκηθφ γηα ηε δεκηνπξγία θηλνχκελσλ παξνπζηάζεσλ θαη θηλνχκελσλ επεμεγεκαηηθψλ videos. θνπφο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ animated video είλαη ε ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά ηηο ΣΠΔ θαη ηα ζηπι κάζεζεο αιιά θαη ε αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο εθπαηδεπηηθνχο. ην video απηφ παξνπζηάδνληαη αξρηθά νη πην γλσζηέο ζεσξίεο ζρεηηθά κε ηα δηαθνξεηηθά ζηπι κάζεζεο θαη ζηε ζπλέρεηα γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα θαηεγνξηνπνίεζεο θαη ελεκέξσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηα θαηάιιεια εξγαιεία ησλ ΣΠΔ γηα θάζε έλα καζεζηαθφ ζηπι. Σν κνληέιν πνπ επηιέρζεθε γηα λα πξνηαζνχλ κε βάζε απηφ θαηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ είλαη ην κνληέιν ησλ Dunn & Dunn. Ζ επηινγή δελ ήηαλ ηπραία: ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν επηιέρζεθε γηαηί είλαη ην πην απιφ, ην πην δηαδεδνκέλν κέρξη ζήκεξα αιιά θαη απηφ ζην νπνίν έρνπλ ζηεξηρηεί λεψηεξα κνληέια. πλεπψο, ζην animated video παξνπζηάδνληαη ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ πνπ ηαηξηάδνπλ ζε έλαλ καζεηή κε νπηηθφ ζηπι κάζεζεο, εθείλα γηα έλαλ καζεηή κε αθνπζηηθφ ζηπι θαη εθείλα γηα έλαλ καζεηή κε θηλαηζζεηηθφ ζηπι. Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ην θείκελν πνπ ζπλνδεχεη (narration) ην animated video: Μαζεζηαθά ζηπι (learning styles) θαη εξγαιεία ΤΠΕ. O William Glasser (1998), δηάζεκνο ςπρίαηξνο, έρεη ππνζηεξίμεη όηη καζαίλνπκε: ην 10% από απηό πνπ δηαβάδνπκε, ην 20% από απηό πνπ αθνύκε, ην 30% από απηό πνπ βιέπνπκε, ην 50% από απηό πνπ βιέπνπκε θαη αθνύκε ηαπηόρξνλα, ην 70% από απηό πνπ ζπδεηάκε κε άιινπο, ην 80% από απηό πνπ βηώλνπκε πξνζσπηθά θαη ην 95% από απηό πνπ δηδάζθνπκε ζε άιινπο. Ο Gardner έρεη ππνζηεξίμεη όηη νη καζεηέο δηαζέηνπλ δηαθνξεηηθά είδε λνεκνζύλεο θαη ζπλεπώο αληηιακβάλνληαη, ζπκνύληαη, θαηαθηνύλ αθαδεκατθέο επηδόζεηο θαη εληέιεη «καζαίλνπλ» κε δηαθνξεηηθνύο ηξόπνπο. Ο θπξίαξρνο ή πξνηηκεηένο ηξόπνο είλαη θαη ν απνδνηηθόηεξνο. Ολνκάδεηαη καζεζηαθό ζηπι ή καζήηππνο ν αγγιηθόο όξνο είλαη learning style. ύκθσλα κε ην κνληέιν ηνπ Kolb, ππάξρνπλ 4 ηύπνη καζεζηαθνύ ζηπι: 1. ην πξνζαξκνζηηθό (ζην νπνίν αλήθνπλ νη accommodators), 2. ην ζπγθιίλνλ (ζην νπνίν αλήθνπλ νη convergers), 3. ην απνθιίλνλ (ζην νπνίν αλήθνπλ νη divergers) θαη 4. ην αθνκνησηηθό ( ζην νπνίν αλήθνπλ assimilators). Από ηελ άιιε, ην κνληέιν 4MAT ηεο McCarthy αλαγλσξίδεη 4 είδε καζεζηαθνύ ζηπι: 80

81 1. Ο πξώηνο ηύπνο είλαη ν «Δπηλνεηηθόο καζεηήο». Απηόο ξσηάεη «Γηαηί;»» θαη πξνηηκάεη λα καζαίλεη κέζσ ηνπ βηώκαηνο, ηεο πξνζσπηθήο εκπεηξίαο. 2. Ο δεύηεξνο ηύπνο είλαη ν «Αλαιπηηθόο καζεηήο». Απηόο ν ηύπνο ξσηάεη «Σί;» θαη πξνηηκάεη λα καζαίλεη κέζσ ηνπ αλαζηνραζκνύ. 3. Ο ηξίηνο ηύπνο είλαη ν «καζεηήο Κνηλήο Λνγηθήο». Απηό ν ηύπνο ξσηάεη «Πώο;» θαη πξνηηκάεη λα καζαίλεη κέζσ ηεο εθαξκνγήο, δειαδή δνθηκάδνληαο. 4. Ο ηέηαξηνο ηύπνο είλαη ν «Γπλακηθόο καζεηήο». Απηόο ξσηάεη «Σί κπνξεί λα γίλεη αλ..;» θαη πξνηηκάεη λα καζαίλεη δεκηνπξγώληαο ζελάξηα θαη θαηαζθεπάδνληαο πξόηππα. ηε ζπλέρεηα, ζύκθσλα κε ηε Θεσξία ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο ηνπ Gardner, ππάξρνπλ νθηώ ηύπνη λνεκνζύλεο, πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην καζεζηαθό ζηπι ηνπ καζεηή: 1. Η γισζζηθή λνεκνζύλε 2. Η ινγηθν-καζεκαηηθή λνεκνζύλε (κεηξνύκελε κε ην γλσζηό IQ) 3. Η νπηηθή- ρσξνηαμηθή λνεκνζύλε 4. Η κνπζηθή ξπζκηθή λνεκνζύλε 5. Η θηλαηζζεηηθή λνεκνζύλε 6. Η δηαπξνζσπηθή λνεκνζύλε 7. Η ελδν-πξνζσπηθή λνεκνζύλε 8. Η λαηνπξαιηζηηθή λνεκνζύλε Έλα αθόκα κνληέιν γηα ηα καζεζηαθά ζηπι, ην νπνίν είλαη θαη ην πην δηαδεδνκέλν, αλαπηύρζεθε από ηνπο Rita & Ken Dunn. ύκθσλα κε απηό ην κνληέιν, νη καζεηέο θαηεγνξηνπνηνύληαη κε βάζε ην πώο καζαίλνπλ σο εμήο: 1. Οη αθνπζηηθνί καζεηέο 2. Οη νπηηθνί καζεηέο θαη 3. Οη θηλαηζζεηηθνί καζεηέο. Καη πώο ζρεηίδεηαη ε ηερλνινγία κε όια απηά; Παιηόηεξα, ε ηερλνινγία απνηεινύζε έλα μερσξηζηό κάζεκα (γλσζηηθό αληηθείκελν) θαη ειάρηζηνη εθπαηδεπηηθνί, ηελ αμηνπνηνύζαλ ζηελ ηάμε ηνπο ώζηε λα θηλεηνπνηήζνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο. Ωζηόζν, ζηηο εκέξεο καο, ε ρξήζε ησλ ηερλνινγηθώλ εξγαιείσλ ή εξγαιείσλ ΣΠΔ- έρεη ελζσκαησζεί κέζα ζηελ ζρνιηθή ηάμε ππνζηεξίδνληαο ηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. 81

82 Πώο όκσο ηα καζεζηαθά ζηπι ζπλδένληαη κε ηελ ηερλνινγία; Πιεζώξα εξεπλώλ ππνζηεξίδνπλ όηη: Η ηερλνινγία ζε ζπκθσλία κε ηα ζηπι κάζεζεο έρεη αμηνπνηεζεί ώζηε λα εκπιέμεη ηνπο καζεηέο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη λα ππνζηεξίμεη ηε κάζεζε (Chen, Toh & Ismail, 2005; Larsen, 1992). Σα εξγαιεία ηεο ηερλνινγίαο ζπκβάιινπλ ζηε δεκηνπξγία καζεζηαθώλ αληηθεηκέλσλ (Pittman, Rutz, & Elkins, 2006). Σα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ επεθηείλνπλ ηε κάζεζε παξέρνληαο εκπεηξίεο γηα «κάζεζε κέζσ πξάμεο» (learning by doing) ή «κάζεζεο κέζσ νπηηθήο παξαηήξεζεο» (learning by seeing) (Bruner & Olson, 1973). Σα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ επεξεάδνπλ ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν νη καζεηέο αληαπνθξίλνληαη, ζπκβάιινπλ θαη επηδεηθλύνπλ ηελ θαηαλόεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ (Chen et al., 2005). Έλαο πξαθηηθόο ηξόπνο λα δηαθνξνπνηήζεη ν εθπαηδεπηηθόο ηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή ηνπ, είλαη λα αλαγλσξίζεη θαη λα αμηνπνηήζεη ηα δηαθνξεηηθά καζεζηαθά ζηπι ησλ καζεηώλ ηνπ. Τπάξρνπλ ηξεηο ηξόπνη δηαθνξνπνίεζεο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο: 1) κε βάζε ην πεξηερόκελν, 2) κε βάζε ηε δηαδηθαζία θαη 3) κε βάζε ην ηειηθό απνηέιεζκα/ πξντόλ. Η ηερλνινγία καο παξέρεη έλα ζύλνιν εξγαιείσλ πνπ ραξαθηεξίδνληαη από δηαδξαζηηθόηεηα θαη ειθπζηηθόηεηα. Μπνξεί λα βνεζήζεη ινηπόλ απνηειεζκαηηθά ηνλ εθπαηδεπηηθό πνπ ζέιεη λα πξνζαξκόζεη ηελ δηδαζθαιία ηνπ ζηα καζεζηαθά πξνθίι, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηνλ βαζκό εηνηκόηεηαο ησλ καζεηώλ ζε κηα ηάμε. ηηο κέξεο καο πιένλ ππάξρεη κηα ηεξάζηηα πνηθηιία από εξγαιεία ΣΠΔ, ηα νπνία ππνζηεξίδνπλ θάζε έλα καζεζηαθό ζηπι. ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνύλ δηάθνξα εξγαιεία ΣΠΔ θαηάιιεια γηα ηα δηαθνξεηηθά καζεζηαθά ζηπι όπσο απηά πξνβιέπνληαη ζην κνληέιν ησλ Dunn & Dunn (Αθνπζηηθνί, Οπηηθνί, Κηλαηζζεηηθνί ηύπνη καζεηώλ). Αο εμεηάζνπκε ινηπόλ πην αλαιπηηθά ηνλ θαζέλα από ηνπο ηξεηο απηνύο ηύπνπο, πξνηείλνληαο θαη αληίζηνηρα εξγαιεία ΣΠΔ γηα ην θάζε ζηπι. 1. Ο αθνπζηηθόο καζεηήο καζαίλεη αθνύγνληαο πξνθνξηθό ιόγν, είηε άιισλ είηε θαη δηθό ηνπ, πξνθνξηθέο νδεγίεο, κνπζηθή, ήρνπο θαη ζνξύβνπο ελώ πξνηηκάεη λα εθθξάδεηαη πξνθνξηθά. Με βάζε ηα παξαπάλσ, θαηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ γηα ηνπο αθνπζηηθνύο καζεηέο είλαη ε ςεθηαθή αθήγεζε, ην εξγαιείν ηνπ Audacity, νη ερνγξαθήζεηο, 82

83 ινγηζκηθό αλάγλσζεο νζόλεο, ζπζθεπέο θαη εθαξκνγέο κεηαηξνπήο νκηιίαο ζε θείκελν, audiobooks θαη εθαξκνγέο όπσο ην VoiceThread, θ.α. 2. Ο νπηηθόο καζεηήο καζαίλεη κέζσ εηθόλσλ, βίληεν, δηαγξακκάησλ, πηλάθσλ, ελλνηνινγηθώλ ραξηώλ ή πξνβνιήο ηαηληώλ. Με βάζε ηα παξαπάλσ, θαηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ γηα ηνπο νπηηθνύο καζεηέο είλαη ηα ςεθηαθά βηβιία, ebooks, ςεθηαθή αθήγεζε, παξνπζηάζεηο πνιπκέζσλ, εηθνληθέο πεξηεγήζεηο, γξαθηθά organizers, πιαηθόξκεο όπσο ηα moodle θαη Weebly, ινγηζκηθά όπσο ηα Kidspiration, Bubbl.us, Powtoon, imovie, animoto, θ.α.. 3. Ο θηλαηζζεηηθόο καζεηήο καζαίλεη κέζσ ηεο θπζηθήο εκπεηξίαο, αγγίδνληαο, θξαηώληαο, αηζζαλόκελνο ηελ θίλεζε ή θάζε άιινπ είδνπο κεηαβνιή, πξάηηνληαο, αιιά θαη κέζσ ηεο θαηαζθεπήο, ηεο δεκηνπξγίαο θαη ησλ ρεηξσλαθηηθώλ εκπεηξηώλ. Με βάζε ηα παξαπάλσ, θαηάιιεια εξγαιεία ΣΠΔ γηα ηνπο θηλαηζζεηηθνύο καζεηέο είλαη ηα ε ξνκπνηηθή, ε ηξηζδηάζηαηε εθηύπσζε, ινγηζκηθά όπσο ηα Google Sketchup, Quizlet, Blogs, Powtoon θαη imovies, ε θαηαζθεπή ηζηνζειίδσλ, ε ςεθηαθή αθήγεζε, νη πιαηθόξκεο Book Creator, ην δηαδηθηπαθό παηρλίδη ζεζαπξνύ, θ.α Φάζεηο πινπνίεζεο Αξρηθά πξαγκαηνπνηήζεθε ε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε πάλσ ζην ζέκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο, ησλ αξρψλ θαη ησλ δηαζηάζεψλ ηεο, θαζψο θαη ζην ξφιν ησλ ΣΠΔ θαη ζηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε θαη δε ζηελ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία. Με βάζε ηα αλσηέξσ ζηνηρεία ζπληάρζεθαλ ηα δχν εξσηεκαηνιφγηα, αγγιηθφ θαη ειιεληθφ. Σν πξψην απεπζχλζεθε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ελφο κεγάινπ αγγιφθσλνπ ηδησηηθνχ ζρνιείνπ ηεο Αζήλαο, ελψ ην δεχηεξν ζε εθπαηδεπηηθνχο ειιεληθψλ δεκνζίσλ ζρνιείσλ. Γηα ηελ θνηλνπνίεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπ αγγιφθσλνπ ζρνιείνπ ρξεηάζηεθε έγθξηζε απφ ηε Γηεπζχληξηα ηνπ ηκήκαηνο. Αθνχ ρνξεγήζεθε ε έγθξηζε, ε ίδηα ε Γηεπζχληξηα αλέιαβε ηελ πξνψζεζή ηεο. Σν ειιεληθφ εξσηεκαηνιφγην ζηάιζεθε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ ειιεληθψλ ζρνιείσλ θαη δηαθηλήζεθε κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο. 83

84 ηε ζπλέρεηα αθνινχζεζε ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ απαληήζεσλ απφ ηα ζπιιερζέληα εξσηεκαηνιφγηα ψζηε λα απαληεζνχλ ηα πξψηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα. ην Παξάξηεκα 3 δίλνληαη αλαιπηηθά νη πίλαθεο ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο. ε επφκελε θάζε ζρεδηάζηεθε θαη θαηαζθεπάζηεθε ην animated video κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ Powtoon, αθνχ ζπιιέρζεθαλ, νξγαλψζεθαλ θαη επηιέρζεθαλ νη βαζηθέο γλψζεηο θαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα καζεζηαθά πξνθίι (learning styles) θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε απηά. Δλδεηθηηθέο εηθφλεο απφ ην video παξνπζηάδνληαη ζην Παξάξηεκα 4. Αθνχ νινθιεξψζεθε ην video, πξαγκαηνπνηήζεθε ε ελεκεξσηηθή παξέκβαζε ζε νκάδα δέθα (10) εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίνη επηιέρζεθαλ κε βάζε ηνλ βαζκφ νηθεηφηεηάο ηνπο κε ηελ εξεπλήηξηα. Μεηά ηελ πξνβνιή αθνινχζεζε κηα δνκεκέλε ζπδήηεζε αλαθνξηθά κε ηα ζέκαηα πνπ έζημε ην video. Σα βαζηθά ζθέιε ηεο δνκεκέλεο ζπδήηεζεο ήηαλ ηέζζεξα θαη νη εξσηήζεηο ήηαλ εζηηαζκέλεο πάλσ ζ απηά: 1) ην ζέκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο, 2) ηα εξγαιεία ΣΠΔ πνπ παξνπζηάζηεθαλ, 3) ηελ ησξηλή ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο δηαδηθαζία θαη 4) ππνζεηηθή / δπλεηηθή ρξήζε εξγαιείσλ ΣΠΔ. Οη εξσηήζεηο πνπ ηέζεθαλ πξνο ζπδήηεζε ήηαλ νη εμήο: 1. αο έρεη απαζρνιήζεη πνηέ ην ζέκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο; Σν έρεηε ζπλαληήζεη; Αλ λαη, κε πνηνλ ηξόπν; Πώο πξνέθπςε; Πνηα ήηαλ ηα απνηειέζκαηα; 2. Θεσξείηε θαηάιιεια θαη απνηειεζκαηηθά ηα εξγαιεία ΣΠΔ πνπ παξνπζηάζηεθαλ; Μήπσο ζεσξείηε απηά ηα εξγαιεία κε ξεαιηζηηθά ή κε απνηειεζκαηηθά; Έρεηε λα πξνηείλεηε εζείο θάπνην άιιν εξγαιείν ΣΠΔ; 3. Έρεηε ρξεζηκνπνηήζεη πνηέ θάπνην από ηα παξαπάλσ εξγαιεία; Αλ λαη, πεξηγξάςηε ηε δηαδηθαζία, ηελ ζηξαηεγηθή. Αλ όρη, πώο θαληάδεζηε κηα εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε αμηνπνηώληαο εξγαιεία ΣΠΔ κε βάζε ηελ ηάμε πνπ έρεηε θέηνο; 4. Αλ είραηε λα επηιέμεηε έλα από ηα εξγαιεία ΣΠΔ πνπ παξνπζηάζηεθαλ γηα ηα παηδηά ηεο ησξηλήο ηάμεο ζαο, πνηό ζα ήηαλ απηό; Καη γηα λα δηδάμεηε ηί; 84

85 5.3 Απνηειέζκαηα πνζνηηθήο έξεπλαο - ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο εξσηεκαηνινγίσλ Όπσο πξναλαθέξζεθε, νη απαληήζεηο απφ ηα ζπιιερζέληα εξσηεκαηνιφγηα αλαιχζεθαλ ζηαηηζηηθά κε ην παθέην SPSS γηα λα εμαρζνχλ ζπγθεθξηκέλα ζπκπεξάζκαηα ζε ζρέζε κε ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ έρνπλ ηεζεί εμ αξρήο. Αλαιπηηθά ε επεμεξγαζία εκθαλίδεηαη ζε πίλαθεο ζην Παξάξηεκα 3. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη ηα απνηειέζκαηα, ζε ζπλάξηεζε κε ηα αληίζηνηρα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα Πξψην εξεπλεηηθφ εξψηεκα Σν πξψην εξψηεκα εμεηάδεη αλ ζπζρεηίδεηαη ε ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ηεο ηερλνινγίαο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηελ ρξήζε απηψλ ησλ εξγαιείσλ ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. Αξρηθά πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο ησλ κέζσλ ηηκψλ κε κε παξακεηξηθφ ηεζη, κε ηνλ έιεγρν πξνζήκνπ (Sign test) γηα θάζε έλα εξγαιείν ηερλνινγίαο (Πίλαθαο 1 Παξαξηήκαηνο 3). Απφ ηνπο ειέγρνπο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη δχν απφ ηα εξγαιεία παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθή δηαθνξά ζηε ρξήζε, ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν θαη ηα κέζα θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Γηαπηζηψζεθε φηη ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηε ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή (p < 0.001). Δπίζεο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηε ρξήζε ησλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή (p < 0.001). ηε ζπλέρεηα, γηα λα ειεγρζεί ε ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο ρξήζεο απηψλ ησλ δχν εξγαιείσλ ηεο ηερλνινγίαο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή, πξαγκαηνπνηήζεθε ην ηεζη ρ 2 αλεμαξηεζίαο. εκεηψλεηαη φηη ηζρχνπλ ζηελ πεξίπησζε ηεο παξνχζαο έξεπλαο νη πξνυπνζέζεηο ηνπ ηεζη, δειαδή ε παξαδνρή πνπ αθνξά ην 20% ησλ θειηψλ κε ζπρλφηεηα θάησ απφ 5 θαιχπηεηαη πιήξσο θαζψο θαλέλα θειί δελ έρεη αλακελφκελε ζπρλφηεηα θάησ απφ πέληε. Έηζη ππνινγίζηεθε ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο Pearson γηα λα αμηνινγήζεη ηε ζρέζε κεηαμχ ηεο ρξήζεο απηψλ ησλ δχν εξγαιείσλ (δειαδή ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη 85

86 ησλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο) ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ ρξήζε απηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα γηα ηε ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ: [ρ 2 (1, Ν=130)=6,22, p = 0,01] ζπκπεξαίλνπκε φηη νη δχν κεηαβιεηέο ζπζρεηίδνληαη. Με άιια ιφγηα ππάξρεη ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηε ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ ρξήζε ηνπ ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. χκθσλα κε ηνλ πίλαθα ζπλάθεηαο (Πίλαθαο 2 ηνπ Παξαξηήκαηνο 3) νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή έρνπλ ηελ ηάζε λα ην ρξεζηκνπνηνχλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα γηα ηε ρξήζε ησλ κέζσ θνηλσληθήο δηθηχσζεο: [ρ 2 (1, Ν=130)=3,48, p=0,06] ζπκπεξαίλνπκε φηη εδψ νξηαθά νη δχν κεηαβιεηέο δελ ζπζρεηίδνληαη. Με άιια ιφγηα δελ ππάξρεη ζεκαληηθή δηαθνξά p, αλάκεζα ζηελ ρξήζε ησλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ ρξήζε ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. Παξφιν φκσο πνπ ε ζπζρέηηζε δελ είλαη ζεκαληηθή, έρνπκε λα παξαηεξήζνπκε φηη ζχκθσλα κε ηνλ πίλαθα ζπλάθεηαο (Πίλαθαο 3 Παξαξηήκαηνο 3) νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα κέζα θνηλσληθήο δηθηχσζεο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή έρνπλ ηελ ηάζε λα ηα ρξεζηκνπνηνχλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. Πίλαθαο 5.8: πλάθεηα ρξήζεο εξγαιείσλ ζηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ηελ εθπαηδεπηηθή Σεζη ρ 2 αλεμαξηεζίαο πξαθηηθή. εκαληηθφηεηα ηηκήο (Pearson Chi square) Υξήζε ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ 0,01 Υξήζε κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο 0, Γεχηεξν εξεπλεηηθφ εξψηεκα Σν δεχηεξν εξψηεκα έρεη λα θάλεη κε ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηε κάζεζε. Γηα λα ειεγρζνχλ απηνί νη παξάγνληεο, πξαγκαηνπνηήζεθε T-test αλεμάξηεησλ δεηγκάησλ. (α) Έλαο πξψηνο παξάγνληαο πνπ θάλεθε λα επεξέαδε ηηο απφςεηο ζρεηηθά κε ηε επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε είλαη ην θχιν. Γηα ηνλ έιεγρν νκνηνγέλεηαο ησλ δχν δεηγκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε ην ηεζη Levene (Πίλαθαο 4 Παξαξηήκαηνο 3), φπνπ ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο είλαη: [F(128)=0,27, p=0,60]. Με βάζε ηα 86

87 παξαπάλσ, νη πξνυπνζέζεηο ηεο ηζφηεηαο ησλ δηαθπκάλζεσλ ησλ δεηγκάησλ επηβεβαηψλνληαη γη απηή ηελ θαηεγνξία απαληήζεσλ. Τπάξρεη ινηπφλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ (Μ.Σ.=3,7, Σ.Α=0,57) θαη αλδξψλ (Μ.Σ.=3,99, Σ.Α.=0,59), [t(130)=2,22, p=0,03]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά απφςεσλ ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κεηαμχ ησλ θχισλ. Όπσο βιέπνπκε θαη ζπλνπηηθά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.9), νη άλδξεο έρνπλ ζεηηθφηεξε ζηάζε απέλαληη ζηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη κάζεζε. Πίλαθαο 5.9: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία απφςεσλ γηα επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε κε βάζε ην θχιν. Φχιν Σηκέο Μέζε Σππηθή ηηκή Απφθιηζε Απφςεηο γηα επίδξαζε Γπλαίθα 101 3,72 0,57 ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε Άλδξαο 29 3,99 0,59 (β) Έλαο δεχηεξνο παξάγνληαο πνπ θάλεθε λα επεξεάδεη ηηο απφςεηο ηνπο είλαη ην αλ έρνπλ ζπκκεηάζρεη πνηέ ζε θάπνην κάζεκα / ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ. γηα ην ζθνπφ απηφ. Γηα ηνλ έιεγρν νκνηνγέλεηαο ησλ δχν δεηγκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε ην ηεζη Levene (Πίλαθαο 5 Παξαξηήκαηνο), φπνπ ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο είλαη: [F(42)=0,50, p=0,82]. Με βάζε ηα παξαπάλσ, νη πξνυπνζέζεηο ηεο ηζφηεηαο ησλ δηαθπκάλζεσλ ησλ δεηγκάησλ επηβεβαηψλνληαη γη απηή ηελ θαηεγνξία απαληήζεσλ. Τπάξρεη ινηπφλ νξηαθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ (Μ.Σ.=4,02, Σ.Α.=0,65) θαη αλδξψλ (Μ.Σ.=3,42, Σ.Α=0,64), [t(42)=2,95, p=0,00]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά απφςεσλ ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ. Όπσο βιέπνπκε θαη ζπλνπηηθά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.10), νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε ζε θάπνην κάζεκα / ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ γηα ην ζθνπφ απηφ, έρνπλ ζεηηθφηεξε ζηάζε απέλαληη ζηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη κάζεζε. Πίλαθαο 5.10: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία απφςεσλ γηα ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηε κάζεζε κε βάζε ηελ ζπκκεηνρή ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην. 87

88 Λχθεην Aπφςεηο γηα ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε. πκκεηνρή θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ Σηκέο Μέζε ηηκή Σππηθή Απφθιηζε Ναη 28 4,02 0,65 Όρη 16 3,42 0,64 (γ) Έλαο ηξίηνο παξάγνληαο είλαη ην κάζεκα πνπ δηδάζθεη ν εθπαηδεπηηθφο. Μεηαμχ φισλ ησλ καζεκάησλ δελ βξέζεθε θακία ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά εθηφο απφ ην κάζεκα ηεο Πιεξνθνξηθήο, ηεο Σερλνινγίαο θαη ησλ ΣΠΔ. Γηα ηνλ έιεγρν νκνηνγέλεηαο ησλ δχν δεηγκάησλ (δειαδή φηη έρνπλ ίζε δηαθχκαλζε) πξαγκαηνπνηήζεθε ην ηεζη Levene (Πίλαθαο 6 Παξαξηήκαηνο 3), φπνπ ην παξαηεξνχκελν επίπεδν ζεκαληηθφηεηαο είλαη: [F(128)=0,59, p=0,44]. Με βάζε ηα παξαπάλσ, νη πξνυπνζέζεηο ηεο ηζφηεηαο ησλ δηαθπκάλζεσλ ησλ δεηγκάησλ επηβεβαηψλνληαη γη απηή ηελ θαηεγνξία απαληήζεσλ. Τπάξρεη ινηπφλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δηδάζθνπλ ην κάζεκα Πιεξνθνξηθή θαη Σερλνινγία ΣΠΔ (ΜΣ=4,04 Σ.Α=0,62) θαη απηνχο πνπ δελ ην δηδάζθνπλ (Μ.Σ=3,7, Σ.Α.=0,56), [t(128)=2,27, p=0,02]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά απφςεσλ ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ. Όπσο βιέπνπκε θαη ζπλνπηηθά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.11), νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ κάζεκα πνπ ζρεηίδεηαη κε λέεο ηερλνινγίεο έρνπλ ζεηηθφηεξε ζηάζε απέλαληη ζηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη κάζεζε. Πίλαθαο 5.11: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία απφςεσλ γηα επίδξαζε ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε κε βάζε ην δηδαζθφκελν κάζεκα. Γηδαζθαιία καζήκαηνο: Μέζε Σππηθή Σηκέο Τπνινγηζηέο, Σερλνινγία, ΣΠΔ ηηκή Απφθιηζε Απφςεηο γηα επίδξαζε Ναη 21 4,04 0,61 ηερλνινγίαο ζηελ κάζεζε. Όρη 109 3,73 0, Σξίην εξεπλεηηθφ εξψηεκα 88

89 ρεηηθά κε ην ηξίην εξεπλεηηθφ εξψηεκα, εμεηάζηεθε πνηά εξγαιεία ησλ ΣΠΔ επηιέγνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν νη εθπαηδεπηηθνί θαη ηί ζεκαίλεη απηφ γηα ηηο δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο. Βξέζεθε (Πίλαθαο 5.12) φηη νη εθπαηδεπηηθνί αμηνπνηνχλ ηα εξγαιεία ηεο ηερλνινγίαο γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ δηδαζθαιία ηνπο θαηά θχξην ιφγν σο πξνο ην πεξηερόκελν, (M.T=3,44, T.A=0,72). ηε δεχηεξε ζέζε αθνινπζεί ε δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηελ δηαδηθαζία (M.T=2,93, T.A=0,94 θαη ζηελ ηξίηε (ρακειφηεξε) ε δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ηειηθό πξντόλ / απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο (M.T=2,72, T.A=1,11). Πίλαθαο 5.12: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ 3 θαηεγνξηψλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε. Μέζε Σππηθή Αμηνπνίεζε ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο: Σηκή Απφθιηζε σο πξνο ην πεξηερφκελν 3,44 0,72 σο πξνο ηε δηαδηθαζία 2,93 0,94 σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα 2,72 1,11 (α) Πην ζπγθεθξηκέλα, αλαθνξηθά κε ηε δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερόκελν, ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί πεξηζζφηεξν, φπσο κπνξνχκε λα δνχκε θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.13), είλαη ηα εμήο: εηθφλεο, θσηνγξαθίεο, πνιπκεζηθέο παξνπζηάζεηο (Μ.Σ=4,26, Σ.Α=0,84), πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ πιηθφ κε νπηηθή ελίζρπζε κέζσ video ή εηθφλσλ (επηζηεκνληθά video, εθπαηδεπηηθά θιπ). (Μ.Σ=4,19, Σ.Α=0,97), Microsoft Office (Word, Excel, Power Point, Access θιπ) (Μ.Σ=3,97, Σ.Α=1,28), ςεθηαθά εγρεηξίδηα, ειεθηξνληθά βηβιία, ερεηηθά βηβιία (Μ.Σ=3,91, Σ.Α=1,22) θαη εξεπλεηηθά άξζξα απφ θαζεγεηέο παλεπηζηεκίνπ, δεκνζηνγξάθνπο, ζπγγξαθείο θιπ (M.T=3,38, T.A=1,20). Πίλαθαο 5.13: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερφκελν. Μέζε Σππηθή Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερφκελν ηηκή απφθιηζε Υξεζηκνπνηψ εξεπλεηηθά άξζξα απφ θαζεγεηέο 3,38 1,209 89

90 παλεπηζηεκίνπ, δεκνζηνγξάθνπο, ζπγγξαθείο θιπ. Υξεζηκνπνηψ εηθφλεο, θσηνγξαθίεο, πνιπκεζηθέο παξνπζηάζεηο. Υξεζηκνπνηψ πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ πιηθφ κε νπηηθή ελίζρπζε κέζσ video ή εηθφλσλ (επηζηεκνληθά video, εθπαηδεπηηθά θιπ). 4,26,840 4,19,973 Υξεζηκνπνηψ ινγηζκηθφ αλάγλσζεο νζφλεο 2,38 1,296 Υξεζηκνπνηψ ελλνηνινγηθνχο ράξηεο (πρ. Bubbl.us, Inspiration, Kidspiration). Υξεζηκνπνηψ ςεθηαθά εγρεηξίδηα, ειεθηξνληθά βηβιία, ερεηηθά βηβιία. Υξεζηκνπνηψ ςεθηαθά εγρεηξίδηα, ειεθηξνληθά βηβιία, ερεηηθά βηβιία. Υξεζηκνπνηψ Microsoft Office (Word, Excel, Power Point, Access θιπ). Υξεζηκνπνηψ εθπαηδεπηηθά ςεθηαθά παηρλίδηα, ηζηνεμεξεπλήζεηο (web quests), δηαδηθηπαθφ θπλήγη ηνπ ζεζαπξνχ (scavenger hunt). 2,76 1,357 3,20 1,227 3,91 1,223 3,97 1,282 2,83 1,376 (β) Αλαθνξηθά κε ηε δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε δηαδηθαζία, ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί πεξηζζφηεξν, φπσο κπνξνχκε λα δνχκε θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.14), είλαη ηα εμήο: νπηηθά εξεζίζκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο (Μ.Σ=4,18, Σ.Α= 1,01) θαη εξγαιεία Web 2.0 (Μ.Σ=3,15, Σ.Α=1,39). Πίλαθαο 5.14: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε δηαδηθαζία. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε δηαδηθαζία Υξεζηκνπνηψ εξγαιεία Web 2.0 (Blogs, Podcasts, Wikis θιπ). Υξεζηκνπνηψ γξαθηθά organizers θαη λνεκαηηθή ραξηνγξάθεζε (mind mapping). Υξεζηκνπνηψ εξσηεκαηνιφγην καζεζηαθνχ πξνθίι (learning inventory) γηα λα νκαδνπνηήζσ ηνπο καζεηέο κε βάζε ηα πξνθίι κάζεζεο ηνπο. Δπηηξέπσ ζηνπο καζεηέο κνπ λα θξαηάλε ζεκεηψζεηο κε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο (πρ. ρξεζηκνπνηψληαο laptop/θνξεηή ζπζθεπή). Υξεζηκνπνηψ νπηηθά εξεζίζκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο κνπ. Μέζε ηηκή Σππηθή απφθιηζε 3,15 1,39 2,49 1,21 2,62 1,47 2,42 1,45 4,18 1,01 90

91 (γ) Αλαθνξηθά κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην ηειηθό πξντόλ / απνηέιεζκα, ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί πεξηζζφηεξν είλαη, φπσο κπνξνχκε λα δνχκε θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα (Πίλαθαο 5.15), είλαη θπξίσο: ηα πνιπκέζα, ηα ςεθηαθά posters, ηα ςεθηαθά projects αθήγεζεο ηζηνξηψλ (digital storytelling projects), ην VoiceThread θιπ. (Μ.Σ=3,10, Σ.Α=1,39). Πίλαθαο 5.15: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα Δπηηξέπσ ζηνπο καζεηέο κνπ λα δείρλνπλ ηελ θαηαλφεζε ηνπο κέζσ πνηθίισλ κέζσλ: πνιπκέζα, ςεθηαθά posters, ςεθηαθά projects αθήγεζεο ηζηνξηψλ (digital storytelling projects), VoiceThread θιπ. Υξεζηκνπνηψ θιίκαθεο δηαβαζκηζκέλσλ θξηηεξίσλ (rubrics) θαη δηθηπαθνχο ηφπνπο γηα δεκηνπξγία rubrics. Γεκηνπξγψ, πξνζαξκφδσ θαη κνηξάδνκαη ηηο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κέζσ δηαδηθηπαθψλ ηφπσλ (φπσο Quia Web). Δπηηξέπσ ζηνπο καζεηέο κνπ λα ρξεζηκνπνηνχλ δηνξζσηέο νξζνγξαθηθψλ θαη γξακκαηηθψλ ιαζψλ. Δπηηξέπσ ζηνπο καζεηέο κνπ λα επηδεηθλχνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο κέζσ πνηθίισλ ηειηθψλ πξντφλησλ (πρ.blogs, wikis, άιιεο πιαηθφξκεο γξαθήο). Μέζε ηηκή Σππηθή απφθιηζε 3,10 1,391 2,22 1,354 2,78 1,469 2,68 1,500 2,73 1, Σέηαξην εξεπλεηηθφ εξψηεκα ρεηηθά κε ην ηέηαξην εξψηεκα, δειαδή ζρεηηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο, ην θχιν παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε δηαδηθαζία θαη σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα. Γηα ηνλ έιεγρν νκνηνγέλεηαο ησλ δεηγκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε ην ηεζη Levene, φπνπ ηα παξαηεξνχκελα επίπεδα ζεκαληηθφηεηαο γηα ηε δηαθνξνπνίεζε κέζσ ησλ ΣΠΔ σο πξνο ην πεξηερόκελν είλαη [F(128)=0,01, p=0,91], σο πξνο ηε δηαδηθαζία είλαη [F(128)=0,33, p=0,56] θαη σο πξνο ην ηειηθό πξντόλ είλαη: [F(128)=0,67, p=0,41]. Με βάζε ηα παξαπάλσ, νη πξνυπνζέζεηο ηεο ηζφηεηαο ησλ δηαθπκάλζεσλ ησλ δεηγκάησλ επηβεβαηψλνληαη γη απηέο ηηο ηξεηο θαηεγνξίεο απαληήζεσλ (Πίλαθαο 7 Παξαξηήκαηνο 3). 91

92 ηαηηζηηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο βξέζεθαλ ζηελ δεχηεξε θαη ηξίηε θαηεγνξία εξσηήζεσλ, δειαδή ζηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ηε δηαδηθαζία αμηνπνηψληαο εξγαιεία ΣΠΔ θαη σο πξνο ην ηειηθό πξντόλ / απνηέιεζκα. Τπάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ (Μ.Σ=2,84, Σ.Α=0,93) θαη ησλ αλδξψλ (Μ.Σ=3,26, Σ.Α=0,89), [t(128)=2,13, p=0,03]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ηε δηαδηθαζία κεηαμχ ησλ δχν θχισλ, κε πεξηζζφηεξε ρξήζε απφ ηνπο άλδξεο εθπαηδεπηηθνχο. Καη εδψ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ (Μ.Σ=2,51, Σ.Α=1,01) θαη ησλ αλδξψλ (Μ.Σ=3,46, Σ.Α=1,12), [t(128)=4,3, p<0,001]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην πεξηερφκελν κεηαμχ ησλ δχν θχισλ, κε πεξηζζφηεξε ρξήζε απφ ηνπο άλδξεο εθπαηδεπηηθνχο. Πίλαθαο 5.16: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία αμηνπνίεζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Αμηνπνίεζε ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο: σο πξνο ην πεξηερφκελν σο πξνο ηε δηαδηθαζία σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα Φχιν Μέζε Σηκή Σππηθή Απφθιηζε Γπλαίθα 3,42 0,72 Άλδξαο 3,52 0,70 Γπλαίθα 2,84 0,93 Άλδξαο 3,26 0,89 Γπλαίθα 2,51 1,01 Άλδξαο 3,46 1,12 ηε ζπλέρεηα, ειέγρζεθε αλ ππάξρνπλ δηαθνξέο κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία κε βάζε ηελ βαζκίδα εθπαίδεπζεο ζηελ νπνία δηδάζθνπλ. Πξαγκαηνπνηήζεθε ν έιεγρνο ρ 2 αλεμάξηεησλ δεηγκάησλ γηα θάζε κία θαηεγνξία εξσηήζεσλ (Πίλαθεο 8 θαη 9 Παξαξηήκαηνο 3). Αλαθνξηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερόκελν, βξέζεθε φηη ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά 92

93 p ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ αλδξψλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δηδάζθνπλ ζηηο βαζκίδεο ηνπ Νεπηαγσγείνπ θαη ηνπ Γεκνηηθνχ (Πίλαθαο 5.17). Αλαθνξηθά κε ην Νεπηαγσγείν, βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ εθπαηδεπηηθψλ (Μ.Σ=3,64 Σ.Α=0,62) θαη ησλ αλδξψλ (Μ.Σ=2,12, Σ.Α=0,00), [t(22)=3,36, p<0,001]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά ζηε ζπρλφηεηα ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην πεξηερόκελν κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ζηελ βαζκίδα ηνπ Νεπηαγσγείνπ, κε πεξηζζφηεξε ρξήζε απφ ηηο γπλαίθεο εθπαηδεπηηθνχο. Αλαθνξηθά κε ην Γεκνηηθφ, βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ εθπαηδεπηηθψλ (Μ.Σ=3,26, Σ.Α=0,72) θαη ησλ αλδξψλ εθπαηδεπηηθψλ (Μ.Σ=3,86, Σ.Α=0,65), [t(35)=2,37, p=0,02]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά ζηε ζπρλφηεηα ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην πεξηερόκελν κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ζηελ βαζκίδα ηνπ Γεκνηηθνχ, κε πεξηζζφηεξε ρξήζε απφ ηνπο άλδξεο εθπαηδεπηηθνχο. Πίλαθαο 5.17: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία αμηνπνίεζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην πεξηερφκελν ζην Νεπηαγσγείν θαη ην Γεκνηηθφ. Αμηνπνίεζε ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερφκελν: Νεπηαγσγείν Γεκνηηθφ Φχιν Μέζε Σηκή Σππηθή Απφθιηζε Γπλαίθα 3,64 0,62 Άλδξαο 2,12 0,00 Γπλαίθα 3,26 0,72 Άλδξαο 3,86 0,65 Δπίζεο, βξέζεθαλ δηαθνξέο ζρεηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα κε βάζε επίζεο ηε βαζκίδα εθπαίδεπζεο. πγθεθξηκέλα παξαηεξήζεθαλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηηο βαζκίδεο ηνπ Γεκνηηθνχ θαη ηνπ Λπθείνπ (Πίλαθαο 5.18). Αλαθνξηθά κε ην Γεκνηηθφ, βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ εθπαηδεπηηθψλ (Μ.Σ=2,16, Σ.Α=0,91) θαη ησλ αλδξψλ (Μ.Σ=3,67, Σ.Α=0,92), [t(22)=4,54, p<0,001]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά ζπρλφηεηαο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην 93

94 ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ζηελ βαζκίδα ηνπ Γεκνηηθνχ, πεξηζζφηεξε ρξήζε απφ ηνπο άλδξεο εθπαηδεπηηθνχο. κε Αλαθνξηθά κε ην Λχθεην, βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ησλ γπλαηθψλ εθπαηδεπηηθψλ (Μ.Σ=2,90, Σ.Α=0,94) θαη ησλ αλδξψλ (Μ.Σ=3,78, Σ.Α=0,97), [t(42)=2,84, p<0,001]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ππάξρεη δηαθνξά ζπρλφηεηα ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ζηελ βαζκίδα ηνπ Λπθείνπ, κε ζπρλφηεξε ρξήζε απφ ηνπο άλδξεο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζ απηή ηελ πεξίπησζε. Πίλαθαο 5.18: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία αμηνπνίεζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα ζην Γεκνηηθφ θαη ην Λχθεην. Αμηνπνίεζε ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα: Γεκνηηθφ Λχθεην Φχιν Μέζε Σηκή Σππηθή Απφθιηζε Γπλαίθα 2,16 0,91 Άλδξαο 3,67 0,92 Γπλαίθα 2,90 0,94 Άλδξαο 3,78 0,97 ηε ζπλέρεηα, ζην εξψηεκα αλ ε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε θάπνην κάζεκα / ζεκηλάξην επεξεάδεη ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο, πξαγκαηνπνηήζεθε ν έιεγρνο t-test αλεμάξηεησλ δεηγκάησλ (Πίλαθαο 10 Παξαξηήκαηνο 3). Βξέζεθε φηη ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην κάζεκα / ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε θαη ηηο ΣΠΔ, (Πίλαθαο 5.19). Αλαιπηηθφηεξα, βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζηα απνηειέζκαηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην κάζεκα / ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ. (Μ.Σ=3,26, Σ.Α=0,81) θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δελ έρνπλ ζπκκεηάζρεη πνηέ ζε θάηη παξφκνην. (Μ.Σ=2,89, Σ.Α=0,10), [t(127)=2,80, p<0,001]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε έλα ηέηνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηηο ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία. Πίλαθαο 5.19: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ζπκκεηνρήο εθπαηδεπηηθψλ ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ. 94

95 πκκεηνρή ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ. Μέζε Σηκή Σππηθή Απφθιηζε Ναη 3,26 0,81 Όρη 2,89 0,10 Δπίζεο ειέγρζεθε αλ θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ καζεζηαθνχ πιεζπζκνχ επεξεάδνπλ ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ καζεζηαθνχ πιεζπζκνχ πνπ ειέγρζεθαλ ήηαλ ηα εμήο: αλ ππάξρνπλ ζηελ ηάμε καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, αλ ππάξρνπλ ζηελ ηάμε καζεηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθά πνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα, θαη ηέινο αλ ππάξρνπλ καζεηέο ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα δελ είλαη ε γιψζζα ζηελ νπνία δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί. Πξαγκαηνπνηήζεθε ν έιεγρνο t-test αλεμάξηεησλ δεηγκάησλ γηα θάζε κία θαηεγνξία ραξαθηεξηζηηθψλ (Πίλαθαο 11 Παξαξηήκαηνο 3). Αλαθνξηθά κε ηελ χπαξμε καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ηεο δηαθνξνπνίεζεο σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ / απνηέιεζκα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ φηαλ ππάξρνπλ καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Μ.Σ=2,83, Σ.Α=1,10) θαη φηαλ δελ ππάξρνπλ (Μ.Σ=2,09, Σ.Α=0,90), [t(128)=2,75, p<0,001]. Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζηελ ηάμε ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ε καζεζηαθή δηαδηθαζία, θαη ζπγθεθξηκέλα σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα (Πίλαθαο 5.20). Πίλαθαο 5.20: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ ζρέζε χπαξμεο καζεηψλ ζηελ ηάμε κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ρξήζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο: Σν πεξηερφκελν Σε δηαδηθαζία Τπάξρνπλ καζεηέο ζηελ ηάμε ζαο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο; Σηκέο Μέζε ηηκή Σππηθή απφθιηζε Ναη 111 3,44 0,72 Όρη 19 3,42 0,72 Ναη 111 2,99 0,91 Όρη 19 2,64 1,05 Σν ηειηθφ πξντφλ/ Ναη 111 2,83 1,10 95

96 απνηέιεζκα Όρη 19 2,09 0,90 Αθφκα, βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p ζηα απνηειέζκαηα ηεο δηαθνξνπνίεζεο σο πξνο ηε δηαδηθαζία κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ φηαλ ππάξρνπλ καζεηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ (Μ.Σ=3,04 Σ.Α=0,91) θαη φηαλ δελ ππάξρνπλ (Μ.Σ=2,64, Σ.Α=0,97), [t(128)=2,17, p=0,03]. Ίδηα ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p βξέζεθε ζηα απνηειέζκαηα ηεο δηαθνξνπνίεζεο σο πξνο ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ φηαλ ππάξρνπλ καζεηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ (Μ.Σ=2,85 Σ.Α=1,06) θαη φηαλ δελ ππάξρνπλ (Μ.Σ=2,36, Σ.Α=1,16), [t(128)=2,22, p=0,02] (Πίλαθαο 12 Παξαξηήκαηνο 3). Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζηελ ηάμε ηνπο καζεηέο πξνεξρφκελνπο απφ δηαθνξεηηθά πνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα, ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ζπγθεθξηκέλα σο πξνο ηε δηαδηθαζία θαη σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα (Πίλαθαο 5.21). Πίλαθαο 5.21: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ ζρέζε χπαξμεο καζεηψλ ζηελ ηάμε απφ δηαθνξεηηθά πνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα θαη ρξήζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο: Σν πεξηερφκελν Σε δηαδηθαζία Σν ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα Τπάξρνπλ καζεηέο νη νπνίνη πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ; Σηκέο Μέζε ηηκή Σππηθή απφθιηζε Ναη 96 3,51 0,70 Όρη 34 3,25 0,73 Ναη 96 3,04 0,91 Όρη 34 2,64 0,97 Ναη 96 2,85 1,06 Όρη 34 2,36 1,16 Δπίζεο βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζηα απνηειέζκαηα ηεο δηαθνξνπνίεζεο σο πξνο ηε δηαδηθαζία κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ φηαλ ππάξρνπλ καζεηέο ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα δελ είλαη ε γιψζζα ζηελ νπνία δηδάζθνπλ 96

97 νη εθπαηδεπηηθνί (Μ.Σ=3,09 Σ.Α=0,96) θαη φηαλ δελ ππάξρνπλ (Μ.Σ=2,65, Σ.Α=0,84), [t(128)=2,56, p=0,01]. Ίδηα ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά p βξέζεθε ζηα απνηειέζκαηα ηεο δηαθνξνπνίεζεο σο πξνο ηειηθό πξντόλ / απνηέιεζκα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ φηαλ ππάξρνπλ καζεηέο ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα δελ είλαη ε γιψζζα ζηελ νπνία δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί (Μ.Σ=2,90 Σ.Α=1,06) θαη φηαλ δελ ππάξρνπλ ηέηνηνη καζεηέο (Μ.Σ=2,40, Σ.Α=1,12), [t(128)=2,52, p=0,01] (Πίλαθαο 13 Παξαξηήκαηνο 3). Απηά ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζηελ ηάμε ηνπο καζεηέο ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα δελ είλαη ε γιψζζα ζηελ νπνία γίλεηαη ε δηδαζθαιία, ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ζπγθεθξηκέλα σο πξνο ηε δηαδηθαζία θαη σο πξνο ην ηειηθό πξντόλ / απνηέιεζκα (Πίλαθαο 5.22). Πίλαθαο 5.22: Πεξηγξαθηθά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ ζρέζε χπαξμεο καζεηψλ ζηελ ηάμε κε δηαθνξεηηθή κεηξηθή γιψζζα θαη ρξήζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο Σν πεξηερφκελν Σε δηαδηθαζία Σν ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα Τπάξρνπλ καζεηέο ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή ηνπο γιψζζα δελ είλαη ε γιψζζα ζηελ νπνία δηδάζθεηε; Σηκέο Μέζε ηηκή Σππηθή Απφθιηζε Ναη 84 3,50 0,73 Όρη 46 3,33 0,68 Ναη 84 3,09 0,96 Όρη 46 2,65 0,84 Ναη 84 2,90 1,06 Όρη 46 2,40 1, Απνηειέζκαηα Δλεκεξσηηθήο Παξέκβαζεο - πδήηεζεο Σν πέκπην εξεπλεηηθφ εξψηεκα αθνξά ηα ζρφιηα θαη ηηο εληππψζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κεηά ηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνβνιήο ηνπ animated video, παξαηεξήζεθαλ νη αληηδξάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ρεδφλ φινη εθθξάζηεθαλ κε κε ιεθηηθή επηθνηλσλία, δειαδή κε ηε γιψζζα ζψκαηνο θαη ζπγθεθξηκέλα κε ηηο θηλήζεηο ηνπ ζψκαηφο ηνπο, ηηο εθθξάζεηο ηνπ πξνζψπνπ αιιά θαη ηελ νπηηθή επηθνηλσλία. Υαξαθηεξηζηηθή ήηαλ ε αληίδξαζή ηνπο ζηα πξψηα ιεπηά ηνπ video θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ δηαθάλεηα κε ηα πνζνζηά πνπ εθθξάδνπλ ην πψο καζαίλνπκε. ρεδφλ φινη νη εθπαηδεπηηθνί εμέθξαζαλ ηελ έθπιεμή ηνπο, ηνλ εληππσζηαζκφ ηνπο ζρεηηθά κε ην 97

98 φηη: (καζαίλνπκε) ην 95% από απηό πνπ δηδάζθνπκε ζε άιινπο. Απηφ δείρλεη ηελ άγλνηα ηεο έλλνηαο ηεο αιιεινδηδαζθαιίαο, πξνζέγγηζε απφ ηελ νπνία απνπζηάδνπλ νη εμνπζηαζηηθέο ζρέζεηο δηδάζθνληα δηδαζθφκελνπ. Πξάγκαηη, ηα παηδηά είλαη απφ γλσζηηθήο πιεπξάο πην θνληά ην έλα ζην άιιν θαη ζπλεπψο επηλννχλ ηξφπνπο πνπ είλαη πξνζθνξφηεξνη ζηνπο αληηιεπηηθνχο ηνπο κεραληζκνχο, ηνπο δηθνχο ηνπο θαη ησλ ζπλνκειίθσλ ηνπο. Οξηζκέλνη εθπαηδεπηηθνί πξνηίκεζαλ λα θξαηήζνπλ ζεκεηψζεηο ζρεηηθά κε ηα ζηνηρεία πνπ παξνπζηάδνληαλ εθείλε ηε ζηηγκή ζην video, ελψ κε ην πέξαο ηεο πξνβνιήο ζρεδφλ φινη νη εθπαηδεπηηθνί εθθξάζηεθαλ ρξεζηκνπνηψληαο ιεθηηθή επηθνηλσλία, εθθξάδνληαο ζεηηθά ζρφιηα ηφζν γηα ην πεξηερφκελν ηνπ video φζν θαη γηα ηελ θαιή ηνπ πνηφηεηα. Καηά ηε θάζε ηεο δνκεκέλεο ζπδήηεζεο πνπ αθνινχζεζε, νη εθπαηδεπηηθνί ζε γεληθέο γξακκέο ήηαλ θηλεηνπνηεκέλνη ζε κεγάιν βαζκφ, θάηη πνπ νδήγεζε ζε κηα παξαγσγηθή αληαιιαγή απφςεσλ. Όπσο δηαπηζηψζεθε, φινη νη εθπαηδεπηηθνί είραλ ζπλαληήζεη θαη αζρνιεζεί κε ην ζέκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο, σζηφζν ν θαζέλαο είρε θηάζεη εθεί γηα δηαθνξεηηθφ ιφγν. Σν κεγαιχηεξνο κέξνο ηεο νκάδαο είρε ζπκκεηάζρεη ζε / παξαθνινπζήζεη θάπνην πξνπηπρηαθφ ή κεηαπηπρηαθφ κάζεκα ή επηκνξθσηηθφ ζεκηλάξην ζρεηηθά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δηαθνξνπνίεζε. Οη εθπαηδεπηηθνί κάιηζηα πνπ δνχιεπαλ ζε Σκήκα Έληαμεο, ππνζηήξημαλ ραξαθηεξηζηηθά φηη «θαινύκαζηε θαζεκεξηλά λα δηαθνξνπνηήζνπκε ηε δηαδηθαζία». ηε ζπλέρεηα, ηφζν νη εθπαηδεπηηθνί πνπ είραλ θάπνηα επηκφξθσζε ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο φζν θαη απηνί πνπ δελ είραλ, αλέθεξαλ φηη ε δηαθνξνπνίεζε πξνέθπςε θπξίσο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο αλαθέξνληαο ηελ «κηθηή νκάδα καζεηώλ» θαη «ηηο δηαθνξέο ζηα επίπεδα κάζεζεο ησλ καζεηώλ». Τπνζηεξίρζεθε φηη ε δηαθνξνπνίεζε πξνέθπςε σο αλάγθε ζηελ πξάμε, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηφο ηνπο, «βιέπνληαο όηη απηό πνπ ιεηηνπξγεί γηα ηνλ έλαλ καζεηή δελ ιεηηνπξγεί θαη γηα ηνλ άιινλ», «ήηαλ θάηη αλαγθαίν», «γηαηί πξόνδνο απαηηείηαη» θαη «νη αλάγθεο ησλ καζεηώλ νδήγεζαλ ζε απηό». ηε ζπλέρεηα, έλα αθφκα ζηνηρείν ζρεηηθφ κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο ζηελ ηάμε ήηαλ ην γεγνλφο φηη «απαηηήζεθε πεξηζζόηεξε ε δνπιεηά από ηνλ εθπαηδεπηηθό γηα λα ιάβεη ππόςε ηεο ηηο αλάγθεο ησλ όισλ ησλ καζεηώλ, λα κάζεη γηα απηέο θαη λα ζρεδηάζεη 98

99 εθπαηδεπηηθέο παξεκβάζεηο βαζηζκέλεο ζε όιεο απηέο.» Απηφ ήηαλ θάηη πνπ ππνζηεξίρζεθε ηφζν απφ εθπαηδεπηηθνχο πνπ είραλ θάπνηα επηκφξθσζε ζρεηηθή κε ην ζέκα ηε δηαθνξνπνίεζεο φζν θαη απφ απηνχο πνπ δελ είραλ. Απηφ είλαη έλα αθφκα ζηνηρείν πνπ ππνζηεξίδεη θαη ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία: ε δηαθνξνπνηεκέλε παηδαγσγηθή δελ είλαη κηα ζπληαγή αιιά κηα ζπλερήο δηαδηθαζία πνπ ηξνπνπνηείηαη θαη αλαπξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο πνπ εκθαλίδνληαη θάζε ζηηγκή. Απηφ ζπλεπάγεηαη θαη ην γεγνλφο φηη νη εθπαηδεπηηθνί θαινχληαη λα ππνζηεξίμνπλ κηα πην απαηηεηηθή δηαδηθαζία. Απηφ είλαη θάηη πνπ ππνζηεξίρηεθε απφ εθπαηδεπηηθνχο ηφζν ζεσξεηηθψλ φζν θαη ζεηηθψλ καζεκάησλ: «ε δηαθνξνπνίεζε είλαη κηα απαηηεηηθή δηαδηθαζία, ρξεηάδεηαη θόπνο γηαηί πξέπεη λα ζρεδηάζεηο εθ ησλ πξνηέξσλ θαη λα ιάβεηο ππόςε ηνπ δηάθνξνπο δηαθνξεηηθνύο παξάγνληεο όπσο νη ηδηαηηεξόηεηεο, νη αλάγθεο, ην δηαθνξεηηθό επίπεδν, ηα δηαθνξεηηθά ελδηαθέξνληα, δηαθνξεηηθή πξνζσπηθόηεηα θαη όια απηά πξέπεη λα έρνπλ θαη έλα θνηλό ζεκείν αλαθνξάο κεηαμύ ηνπο ώζηε λα ζπλππάξμνπλ όια ηα παηδηά ζηελ ηάμε θαη λα αθνινπζήζνπλ όια ην πξόγξακκα ηνπο». Αλαθνξηθά κε ηα απνηειέζκαηα κεηά ηελ πηνζέηεζε ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο πξνζέγγηζεο, ζρεδφλ φινη νη εθπαηδεπηηθνί ππνζηήξημαλ φηη «ήηαλ ζεηηθόηεξα». πγθεθξηκέλα, εθπαηδεπηηθφο πνπ δίδαζθε ην κάζεκα ησλ Μαζεκαηηθψλ θαη δελ είρε παξαθνινπζήζεη πνηέ θάπνην επηκνξθσηηθφ ζεκηλάξην ζρεηηθά κε ηελ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία, ππνζηήξημε ραξαθηεξηζηηθά φηη «ηα παηδηά ζπκκεηείραλ πεξηζζόηεξν ζηελ ώξα ηνπ καζήκαηνο αιιά θαη έκαζαλ επθνιόηεξα θαη ηαρύηεξα». Με βάζε απηφ ην ζρφιην, απνδεηθλχεηαη φηη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ησλ Μαζεκαηηθψλ κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ ηαρχηαηε θαηαλφεζε ησλ ελλνηψλ, φπσο έρεη ππνζηεξηρηεί ζηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία. Αθφκα θαη έλα εθπαηδεπηηθφο πνπ δελ έρεη επηκνξθσζεί ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο, είλαη ζε ζέζε λα αληεπεμέιζεη θαη λα νδεγήζεη ζε ζεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα ηνπο καζεηέο ηνπ, αλ νξγαλψζεη ηε δηδαζθαιία ηνπ πξνζεθηηθά θαη πξνζαξκνζκέλα ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηεο ηάμεο ηνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ππνζηεξίρηεθε φηη κεηά ηελ πηνζέηεζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο, «ηα παηδηά ήηαλ πην αλεμάξηεηα γηα ην πσο ζα κάζνπλ» θαη ήηαλ «πην πξόζπκα λα δνθηκαζηνύλ, λα δνθηκάζνπλ». Απηά ηα ζρφιηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ έξρνληαη λα ζπκθσλήζνπλ κε ζηνηρεία ππαξρνπζψλ εξεπλψλ πνπ εληνπίζηεθαλ θαηά ηε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε αλαθνξηθά κε ηελ επίδξαζε ησλ ΣΠΔ ζηε κάζεζε θαη ηα νπνία θάλνπλ ιφγν γηα ηε δεκηνπξγία θηλήηξσλ γηα κάζεζε, ηελ αχμεζε ηεο απηνπεπνίζεζεο, ηεο αλεμαξηεζίαο θαη ηεο ελεξγεηηθήο κάζεζεο. 99

100 Αλαθνξηθά κε ηα απνηειέζκαηα, ππνζηεξίρηεθε φηη γεληθά απηά «εμαξηώληαη από ηε θαηάιιειε ζρεδίαζε ηνπ πιάλνπ». «Άιινηε είλαη πην ζεηηθά, άιινηε πην νπδέηεξα,. Πνηέ δελ είλαη αξλεηηθά, ζε θακία πεξίπησζε». ε απηφ ην ζεκείν ζίρηεθε θαη έλα ζέκα πνπ κπνξεί λα πξνθχςεη σο απνηέιεζκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο θαη πξέπεη λα ην δηαρεηξηζηεί ν εθπαηδεπηηθφο: «πώο ζα εθπαηδεύζεη όιε ηνπ ηελ ηάμε πξνθεηκέλνπ ηα παηδηά λα απνδέρνληαη ην γεγνλόο όηη ν θαζέλαο θάλεη δηαθνξεηηθά πξάγκαηα». Απηφ ήηαλ έλα ζρφιην πνπ εηπψζεθε απφ εθπαηδεπηηθφ πνπ παιηφηεξα δνχιεπε σο εηδηθφο παηδαγσγφο ζε ηκήκα έληαμεο θαη πιένλ είλαη θαζεγήηξηα θνηλσληθψλ επηζηεκψλ. Απηφ είλαη άμην αλαθνξάο κηαο θαη ε ίδηα έρνληαο εξγαζηεί ζε ηάμεηο κε καζεηέο κε έληνλεο καζεζηαθέο δηαθνξέο είρε αληηκεησπίζεη πνιιέο θνξέο θαηαζηάζεηο φπνπ νη καζεηέο δελ κπνξνχζαλ λα θαηαιάβνπλ γηαηί έλαο καζεηήο ρξεηάδεηαη λα εξγαζηεί κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ή επί πεξηζζφηεξν ρξφλν πάλσ ζε κηα εξγαζία απφ ηνπο ίδηνπο, κε απνηέιεζκα λα αληηδξνχλ γη απηφ. Θα κπνξνχζακε ινηπφλ λα πνχκε φηη ε αληίδξαζε πξνο ην δηαθνξεηηθφ δελ ππάξρεη κφλν ζηνπο θχθινπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιά θαη ζηνπο θχθινπο ησλ καζεηψλ θαζψο ηφζνη νη κελ φζν θαη νη δε αγλννχλ ηελ χπαξμε δηαθνξεηηθψλ καζεζηαθψλ πξνθίι θαη ηηο επαθφινπζεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηαδηθαζίεο. Δπηπιένλ, απηφ πνπ ηνλίζηεθε ηδηαίηεξα ήηαλ φηη «ε δηαθνξνπνίεζε πξνέθπςε θαη πξνθύπηεη γεληθά από ηελ ίδηα ηε δηαδηθαζία ηεο δηδαζθαιίαο». Απηφ ήηαλ έλα ζρφιην πνπ δηαηππψζεθε απφ εθπαηδεπηηθφ πνπ δελ έρεη ελεκεξσζεί γηα ην ζέκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο κέζσ ελφο ζεκηλαξίνπ/ επηκνξθσηηθνχ πξνγξάκκαηνο αιιά απφ κφλε ηεο. Μάιηζηα, ήηαλ κηα εθπαηδεπηηθφο πνπ ήηαλ κεγάιε ζε ειηθία θαη δνχιεπε πνιιά ρξφληα ζηνλ ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο Απηφ επηβεβαηψλεη ην γεγνλφο φηη αλ νη εθπαηδεπηηθνί ελεκεξψλνληαη γηα ηα ηξέρνληα παηδαγσγηθά ζέκαηα θαη έρνπλ πάλσ απ φια ηε ζέιεζε, είλαη ζε ζέζε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο θαζψο ζα αληηιεθζνχλ θαη νη ίδηνη φηη είλαη θάηη πνπ πεγάδεη θπζηθά απφ ηελ δηαδηθαζία απηή. Δθπαηδεπηηθνί, κε επηκφξθσζε θαη κε, ζεσξεηηθψλ θαη ζεηηθψλ καζεκάησλ, ππνζηήξημαλ αθφκα φηη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα είλαη επέιηθηνη, λα δίλνπλ ελαιιαθηηθέο ζηνπο καζεηέο ηνπο θαη λα «αθνχλε ηνπο καζεηέο ηνπο». ρεηηθά κε ηελ θαηαιιειφηεηα ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ πνπ παξνπζηάζηεθαλ, ζρεδφλ φινη νη εθπαηδεπηηθνί ηα ραξαθηήξηζαλ σο «θαηάιιεια ζην θνκκάηη ζην νπνίν θαηεγνξηνπνηήζεθαλ» αιιά θαη «ξεαιηζηηθά θαζώο ήδε θάπνηα ρξεζηκνπνηνύληαη από εθπαηδεπηηθνύο». Κάπνηνη ππνζηήξημαλ φηη ζίγνπξα ππάξρνπλ θαη άιια εξγαιεία κηαο θαη 100

101 έρνπκε πιένλ απεξηφξηζηεο πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν θαη ηα δεδνκέλα ηνπ. Χζηφζν, αλαθνξηθά κε ηε ξεαιηζηηθφηεηα ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ πνπ παξνπζηάζηεθαλ, πνιινί ήηαλ νη ζπκκεηέρνληεο νη νπνίνη εζηίαζαλ ηελ απάληεζή ηνπο ζηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ην εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα. Υαξαθηεξηζηηθά, ππνζηήξημαλ φηη «ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ είλαη ξεαιηζηηθά γηα ηνλ θάζε έλα ηύπν κάζεζεο αιιά απηό είλαη θάηη ην νπνίν εμαξηάηαη θαη από ην ζρνιείν, ην ζύζηεκα, θαη ηελ νηθνλνκηθή δπλαηόηεηα ηνπ αιιά θαη από ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνύο. Γηα παξάδεηγκα, γηα έλα ηδησηηθό ζρνιείν κε πεξηζζόηεξνπο νηθνλνκηθνύο πόξνπο είλαη πην ξεαιηζηηθό λα έρεη ηε δπλαηόηεηα λα δηαζέζεη απηά ηα εξγαιεία ΣΠΔ από έλα δεκόζην ζρνιείν». Απηφ ππνζηεξίρηεθε απφ ηέζζεξεηο (4) εθπαηδεπηηθνχο, νη νπνίνη είραλ δνπιέςεη ζε αξθεηά δηαθνξεηηθά εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληαη θαη είραλ γλσξίδεη απφ θνληά ηηο δπζθνιίεο / επθνιίεο ζρεηηθά κε ηελ πξνζβαζηκφηεηα ζε εξγαιεία ΣΠΔ. Αλέθεξαλ ηξία (3) ηδησηηθά ζρνιεία φπνπ είραλ εξγαζηεί παιηφηεξα, ζηα νπνία ππνζηήξημαλ φηη δελ ππήξρε ε νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα απφθηεζεο παξφκνησλ εξγαιείσλ κε ζθνπφ ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε δηδαζθαιία. Αθφκα δηαηππψζεθαλ θξίζεηο φπσο «νη πην κεγάινη (ζε ειηθία) εθπαηδεπηηθνί νη νπνίνη δελ ζέινπλ λα αιιάμνπλ ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ παξάδνζε ηνπ καζήκαηνο ηνπο», «δελ είλαη αλνηρηνί λα δνθηκάζνπλ θάηη δηαθνξεηηθό», «δελ ζέινπλ λα κάζνπλ ή δελ μέξνπλ λα ρξεζηκνπνηνύλ ηελ ηερλνινγία» δελ κπνξνύλ θαη λα ηα αμηνπνηήζνπλ» θαζψο «ζέινπλ (ηα εξγαιεία ΣΠΔ) κηα ζπγθεθξηκέλε εθπαίδεπζε, πεξηζζόηεξεο ηθαλόηεηεο». Απηφ έρεη λα θάλεη κε ην παξαπάλσ ζρφιην, φηη ππάξρεη αληίδξαζε γηα αμηνπνίεζε λέσλ πξαθηηθψλ απφ εθπαηδεπηηθνχο ιφγσ ηεο κε ελεκέξσζήο ηνπο κε ηα ηξέρνληα παηδαγσγηθά ζέκαηα, θάηη πνπ νδεγεί ζε άγλνηα ζρεηηθά κε ηα δηαθνξεηηθά πξνθίι πνπ ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ ζε κηα ζρνιηθή ηάμε. Αθφκα, εθπαηδεπηηθνί πνπ έθαλαλ ζπρλή ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ηφληζαλ φηη «είλαη ηθαλά, αιιά εμαξηάηαη ην πώο ηα ρξεζηκνπνηεί ν εθπαηδεπηηθόο». Απηφ δείρλεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ αζρνιεζεί αξθεηά κε ηα εξγαιεία ΣΠΔ, έρνπλ δνθηκάζεη θαη έρνπλ απνξξίςεη ιχζεηο, είλαη εθείλνη πνπ έρνπλ ζπλεηδεηνπνηήζεη απηφ πνπ ππνζηεξίδεη θαη ε βηβιηνγξαθία, φηη δειαδή νη ΣΠΔ δελ απνηεινχλ απφ κφλεο ηνπο κηα ζηξαηεγηθή δηαθνξνπνίεζεο αιιά είλαη επέιηθηα εξγαιεία γηα παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ πξνο φινπο ηνπο καζεηέο. ρεηηθά κε ην αλ νη εθπαηδεπηηθνί είραλ ρξεζηκνπνηήζεη πνηέ θάπνην απφ ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε, ε απάληεζε φισλ 101

102 ήηαλ ζεηηθή. ρεδφλ φινη, ηφζν εθπαηδεπηηθνί ζεσξεηηθψλ καζεκάησλ φζν ζεηηθψλ θαη ηερλνινγηθψλ, έρνπλ αμηνπνηήζεη πνιπκεζηθέο παξνπζηάζεηο γηα λα δηδάμνπλ ή λα παξνπζηάζνπλ θαηλνχξγηα ζηνηρεία. Υαξαθηεξηζηηθά, εθπαηδεπηηθνί Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ, Μαζεκαηηθψλ θαη Υεκείαο είραλ ρξεζηκνπνηήζεη ηα ινγηζκηθά δεκηνπξγίαο παξνπζηάζεσλ Prezi θαη MS Powerpoint γηα λα αμηνινγήζνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο, αλαζέηνληαο ηνπο εξγαζίεο ζε απηέο ηηο εθαξκνγέο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα πνιπκεζηθήο παξνπζίαζεο είλαη ε ρξήζε ηεο σο «ρξνλνγξακκήο γηα νπηηθή απεηθόληζε ζεκαληηθώλ ρξνλνινγηώλ θαη γεγνλόησλ θαη πξνβνιήο απηήο ζηνπο καζεηέο» απφ εθπαηδεπηηθφ πνπ δηδάζθεη Ηζηνξία. Άιινη αλέθεξαλ φηη έρνπλ αμηνπνηήζεη video ζηελ ηάμε κε ζηφρν ηελ επεμήγεζε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, αιιά θαη ληνθηκαληέξ γηα πεξαηηέξσ εκβάζπλζε ζε ηζηνξηθά θαη θνηλσληθά ζέκαηα, παξέρνληαο έηζη νπηηθά εξεζίζκαηα. Κάπνηνη ππνζηήξημαλ φηη έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ςεθηαθά παηρλίδηα, κε πνιινχο ηξφπνπο θαη γηα δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο. Κάπνηνη ηα θαηαζθεχαζαλ νη ίδηνη ψζηε λα ηα αμηνπνηήζνπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο παξέκβαζε, άιινη δήηεζαλ απφ ηα παηδηά λα ηα θηηάμνπλ (εθπαηδεπηηθνί καζεκάησλ Σερλνινγίαο) θαη άιινη απιά επέιεμαλ έηνηκα παηρλίδηα απφ ην Γηαδίθηπν ψζηε λα εμαζθήζνπλ νη καζεηέο ηηο δεμηφηεηέο ηνπο (εθπαηδεπηηθνί Γηδαζθαιίαο μέλεο γιψζζαο). Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε απάληεζε «θαζεκεξηλή ρξήζε digital games ζηα Μαζεκαηηθά πνπ ηα παηδηά θαινύληαη λα ιύζνπλ πξνβιήκαηα εμαζθώληαο ηηο ηθαλόηεηεο ηνπο, βειηηώλνληαο ηελ θξηηηθή ζθέςε, ελδπλακώλνληαο αδύλακα ζεκεία». Δπίζεο ηα ebooks θαη audiobooks ππνζηεξίρηεθαλ φηη έρνπλ αμηνπνηεζεί ζηελ ηάμε απφ εθπαηδεπηηθνχο θπξίσο ζεσξεηηθψλ καζεκάησλ, γηα καζεηέο πνπ «πξνηηκνύλ λα αθνύλ παξά λα δηαβάδνπλ από ην ράξηηλν βηβιίν» φπσο θαη text-to-speech software γηα καζεηέο πνπ ζέινπλ «λα ιέλε πξνθνξηθά ηελ έθζεζε πνπ έρνπλ λα γξάςνπλ παξά λα ηελ γξάθνπλ νη ίδηνη». Σέινο, αλαθέξζεθε φηη έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ηνπο ελλνηνινγηθνχο ράξηεο (concept maps) γηα εηζαγσγή θαη παξνπζίαζε λέσλ ελλνηψλ θαη φξσλ (απφ εθπαηδεπηηθνχο Ηζηνξίαο, Φπζηθήο θαη Υεκείαο) αιιά θαη blogs κε ζηφρν ηελ θηλεηνπνίεζε θαη ηελ ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζην κάζεκα κε ζηφρν «λα ζπκκεηέρνπλ πην ελεξγά θαη λα έρνπλ πεξηζζόηεξν ελδηαθέξνλ». Δπηπιένλ, ε πιαηθφξκα moodle έρεη ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ νξγάλσζε ησλ καζεηψλ. Αλαθνξηθά κε ην ζεκείν απηφ, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ην ζπγθεθξηκέλν εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα ζην νπνίν δνπιεχνπλ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ ελεκεξσηηθή παξέκβαζε θαη ηε ζπδήηεζε, ηνπο ππνρξεψλεη λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ 102

103 πιαηθφξκα moodle γηα λα νξγαλψλνπλ ην κάζεκά ηνπο. Χζηφζν, ζχκθσλα κε ζρφιηα νξηζκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ, ε ρξήζε απηήο ηεο πιαηθφξκαο ζπρλά ηνπο δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα θαη δελ ην ζεσξνχλ πάληα ρξήζηκν θαη θαηάιιειν. ηε ζπλέρεηα, ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππνζηήξημε φηη αλ ηνπο δηλφηαλ ε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θάπνηα απφ ηα εξγαιεία ΣΠΔ πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζην animated video, ζα δηάιεγαλ ην Powtoon ψζηε λα ην αμηνπνηήζνπλ ζηελ ηάμε ηνπο κε ζηφρν λα θηλεηνπνηήζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαη λα θάλνπλ ην κάζεκά ηνπο πην ελδηαθέξνλ. Υαξαθηεξηζηηθά εθπαηδεπηηθφο πνπ δηδάζθεη Κνηλσληθέο Δπηζηήκεο ππνζηήξημε φηη «ζα επέιεγα ην Powtoon γηα λα ην δηδάμσ ζηα παηδηά λα ην ρξεζηκνπνηνύλ γηα λα θηηάμνπλ ζεκεηώζεηο θαη λα δηδάζθνπλ ηνλ εαπηό ηνπο» αιιά θαη «ζα ην δηάιεγα (ην Powtoon), λα ην ρξεζηκνπνηώ εγώ γηα λα παξνπζηάδσ ζηνηρεία θαη λα είλαη έηζη πην ελδηαθέξνλ ην κάζεκα». Πνιινί ήηαλ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ αλέθεξαλ φηη παξφιν πνπ δελ έρνπλ ηελ αλάινγε εθπαίδεπζε, ζα ήζειαλ λα αμηνπνηήζνπλ ηε Ρνκπνηηθή ζηελ ηάμε ηνπο. Άιινη ππνζηήξημαλ φηη γηα λα βνεζνχζαλ καζεηέο πνπ έρνπλ δπζθνιίεο γξαθήο ή απιψο πξνηηκνχλ ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν γηα λα εθθξαζηνχλ, ζα επέιεγαλ ην ινγηζκηθφ text-tospeech. Σέινο αλέθεξαλ φηη ζα ήζειαλ λα αμηνπνηήζνπλ ζηελ ηάμε ηνπο blogs θαη animations. 103

104 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6: ΥΔΓΙΑΜΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΧΝ ΠΑΡΔΜΒΑΔΧΝ 6.1 Παξνπζίαζε ελδεηθηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ παξεκβάζεσλ Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο θαη ηελ απνηίκεζε ηεο ελεκεξσηηθήο παξέκβαζεο θαη κε βάζε ηα επξήκαηα, ζην θεθάιαην απηφ ζπληίζεληαη θαη παξνπζηάδνληαη δχν πξνηάζεηο γηα εθπαηδεπηηθέο δξάζεηο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο, κε ζηφρν λα ππνζηεξίμνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ελδηαθέξνληαη λα εξεπλήζνπλ ζηελ πξάμε ηηο δπλαηφηεηεο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο. Οη πξνηάζεηο απηέο εζηηάδνπλ ζε ζπγθεθξηκέλεο γλσζηηθέο δεμηφηεηεο θαη απεπζχλνληαη ζε παηδηά πξνζρνιηθήο θαη πξψηεο ζρνιηθήο ειηθίαο, δειαδή καζεηέο Νεπηαγσγείνπ θαη πξψησλ ηάμεσλ Γεκνηηθνχ. Ζ πξψηε εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε πνπ πξνηείλεη ηελ αμηνπνίεζε ηεο ξνκπνηηθήο θαη ηνπ ινγηζκηθνχ text-to-speech αθνξά ηελ εμάζθεζε δεμηνηήησλ ζρεηηθψλ κε ηελ ινγηθή νξγάλσζε ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ ηνπ καζεηή, ζχλδεζεο ζηνηρείσλ γηα παξαγσγή ηζηνξίαο, γλσξηκία κε ην ινγηζκηθφ παξαγσγήο γξαπηνχ θεηκέλνπ απφ πξνθνξηθφ θαη, παξάιιεια, γλσξηκία κε ηε ξνκπνηηθή θαη εηζαγσγή ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ. Ζ δεχηεξε εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε ζρεηίδεηαη κε ηελ ελφηεηα ηεο αξηζκεηηθήο θαη ησλ καζεκαηηθψλ. ηφρνο είλαη ε θαηαλφεζε ηεο πξάμεο ηεο πξφζζεζεο αιιά θαη ε εμάζθεζε ησλ δεμηνηήησλ πνπ απαηηνχληαη γηα απηή ηελ αξηζκεηηθή δηαδηθαζία Α Πξνηεηλφκελε Δθπαηδεπηηθή Παξέκβαζε: αμηνπνίεζε ηεο ξνκπνηηθήο θαη ηνπ ινγηζκηθνχ text-to-speech Ζ ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε αθνξά καζεηέο ησλ πξψησλ ηάμεσλ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ θαη ζρεηίδνληαη κε ηηο εμήο γλσζηηθέο δεμηφηεηεο: εμάζθεζε δεμηνηήησλ ζρεηηθά κε ηελ ινγηθή νξγάλσζε ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ ηνπ καζεηή, ζχλδεζεο ζηνηρείσλ γηα παξαγσγή ηζηνξίαο, γλσξηκία κε ην ινγηζκηθφ παξαγσγήο γξαπηνχ θεηκέλνπ απφ πξνθνξηθφ, θαζψο θαη γλσξηκία κε ηε ξνκπνηηθή θαη εηζαγσγή ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ. Αλαθνξηθά κε ηελ ξνκπνηηθή ηα παηδηά εμαζθνχληαη ζηελ παξαθνινχζεζε γξακκήο θαη αλίρλεπζε ρξσκάησλ ελψ ε γλσξηκία κε ηελ νπηηθή θσδηθνπνίεζε θαη ππνινγηζηηθή ζθέςε νδεγεί ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ ζρεηηθά κε ηελ επηζηήκε ησλ ππνινγηζηψλ. Έηζη 104

105 νη νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ κνληέια θαη πξνζνκνίσζε ψζηε λα δηεξεπλήζνπλ πνιχπινθα ζπζηήκαηα θαη δεηήκαηα, ζρεδηάδνπλ θαη δηαρεηξίδνληαη δξαζηεξηφηεηεο κε ζηφρν λα αλαπηχμνπλ κηα ιχζε ή λα νινθιεξσζεί έλα έξγν θαη ηέινο θαηαλννχλ θαη αμηνπνηνχλ εξγαιεία θαη ζπζηήκαηα ηεο ηερλνινγίαο. Αθφκα, ε ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα εκπιέθεη θαη ηα καζεκαηηθά, θαζψο λνεκαηνδνηεί ηα πξνβιήκαηα θαη ζηνρεχεη ζηελ επίιπζή ηνπο ελψ αζθεί ηα παηδηά ζηελ αηηηνιφγεζε ησλ απνθάζεψλ ηνπο, ηφζν αθεξεκέλα φζν θαη πνζνηηθά. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, αλαθνξηθά κε ηελ γισζζηθή αλάπηπμε, ηα παηδηά εμαζθνχλ ηηο δεμηφηεηέο ηνπο ζηε ζχλζεζε ηζηνξίαο αθνινπζψληαο ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο (θηλήζεηο Ozobot). εκαληηθφο είλαη εδψ ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ν νπνίνο είλαη θαζνδεγεηηθφο, επεμεγεκαηηθφο αιιά θπξίσο επαλαπξνζδηνξηδφκελνο κε βάζε ηηο ειηθίεο ησλ καζεηψλ, ηα επίπεδα κάζεζήο ηνπο αιιά θαη αληαπφθξηζεο ζηελ παξνχζα ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ. Σα πιηθά πνπ ρξεηάδνληαη είλαη: έλα ξνκπνηάθη Ozobot, άζπξεο θφιιεο, καξθαδφξνη ρξσκάησλ καχξνη, θφθθηλνη, κπιε θαη πξάζηλνη (θαηά πξνηίκεζε εηδηθνί καξθαδφξνη Ozobot) θαη αληίγξαθν ηνπ πίλαθα αλαθνξψλ ησλ «θσδίθσλ» Ozocodes, πνπ κπνξνχλ λα εθηππσζνχλ απφ ηελ ηζηνζειίδα: Δηθφλα 6.1: Πίλαθαο αλαθνξψλ θσδίθσλ Ozocodes Σα παηδηά ρσξίδνληαη ζε νκάδεο κε βάζε ην (δηαγλσζζέλ) πξνηηκεηέν καζεζηαθφ πξνθίι ηνπο θαη ε θάζε νκάδα αλαιακβάλεη θαη έλαλ δηαθνξεηηθφ ξφιν γηα ηελ πινπνίεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη λα θαζνδεγήζεη ηα παηδηά θαη λα ηα 105

106 ππνζηεξίμεη ζηε δηάξθεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Αξρηθά, είλαη απαξαίηεην λα επεμεγήζεη ηί είλαη ην Ozobot, πνηεο είλαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπ, νη θηλήζεηο ηνπ θιπ. Σα παηδηά ζα πξέπεη πξψηα λα κάζνπλ θαη λα θαηαλνήζνπλ ηί είδνπο ξνκπφη είλαη ην Ozobot, πψο απηφ «ληψζεη» (αληηιακβάλεηαη) ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη θηλείηαη κέζα ζε απηφ, πψο κπνξεί θαλείο λα πξνγξακκαηίζεη ην Ozobot κε ρξψκαηα θαζψο θαη ηί πξέπεη λα πξνζέρεη θαλείο φηαλ ρξεζηκνπνηεί θψδηθεο γηα λα πξνγξακκαηίζεη ην Ozobot. Με ιίγα ιφγηα, ζα κάζνπλ φηη ην Ozobot είλαη έλα ξνκπνηάθη πνπ πξνγξακκαηίδεηαη θαη θηλείηαη πάλσ ζε ρξσκαηηζηέο γξακκέο πνπ ηα ίδηα ηα παηδηά ζα ζρεδηάζνπλ θαη φηη ην θάζε ρξψκα ζεκαίλεη θαη θάηη: δίλεη κηα δηαθνξεηηθή εληνιή ζην Οzobot λα θηλεζεί αλαιφγσο. Γηα παξάδεηγκα φηαλ ζπλαληάεη απηέο ηηο γξακκέο, ην Ozobot θηλείηαη φζν πην γξήγνξα κπνξεί, φηαλ ζπλαληάεη απηέο ηηο γξακκέο ζηξίβεη δεμηά, κε απηφ ηνλ ζπλδπαζκφ: πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ηνλ εαπηφ ηνπ θιπ. Οη καζεηέο ινηπφλ πνπ πξνηηκνχλ λα εθθξάδνληαη κε πξνθνξηθφ ιφγν, δειαδή νη αθνπζηηθνί ηχπνη, αλαιακβάλνπλ λα θηηάμνπλ ηελ ηζηνξία. Χζηφζν, ζα πξέπεη λα έρνπλ ζην κπαιφ ηνπο φηη απηή ηελ ηζηνξία ζα ηελ αμηνπνηήζνπλ θαη νη άιιεο νκάδεο κε ζθνπφ ηελ ρξήζε ηνπ Ozobot. Απηφ πξνυπνζέηεη φηη ηα παηδηά ζα έρνπλ θαηαιάβεη ηηο παξαπάλσ ιεηηνπξγίεο θαη θηλήζεηο ηνπ Ozobot. ηφρνο απηήο ηεο νκάδαο, είλαη λα θηηάμεη κηα ηζηνξία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ην Ozobot ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηεο απφ ηηο ιεηηνπξγίεο πνπ ζα επηιέμνπλ ηα ίδηα. Εθπαηδεπηηθό Σελάξην: Σα παηδηά θαινχληαη λα δεκηνπξγήζνπλ ηα ίδηα ηε δηθή ηνπο ηζηνξία. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζα πξέπεη λα θαηαζθεπάζνπλ ηνλ πξσηαγσληζηή ηεο ηζηνξίαο, ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν δεη, ηνλ ζηφρν πνπ έρεη θαζψο θαη ηα εκπφδηα πνπ ζα ζπλαληήζεη γηα ηελ επίηεπμή ηνπ. Γνπιεχνληαο ζπλεξγαηηθά, ερνγξαθνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο, θαη δνθηκάδνπλ δηάθνξεο εθδνρέο / εμειίμεηο ηεο ηζηνξίαο. Αθνχ θαηαιήγνπλ ζηελ ηειηθή κνξθή ηεο ηζηνξίαο, αμηνπνηνχλ ην ινγηζκηθφ text-to-speech, κε ην νπνίν ε ηζηνξία «γξάθεηαη» ζε αξρείν θεηκέλνπ θαη εθηππψλεηαη. Ζ Αλλ, ε πξσηαγσλίζηξηα (δειαδή ην Ozobot) ζέιεη λα πάεη ζε έλα πάξηη ησλ θίισλ αιιά ζπλαληά δηάθνξα εκπφδηα πνπ ηελ «θαζπζηεξνχλ» θαη ηα νπνία πξέπεη λα μεπεξάζεη γηα λα θηάζεη ζηνλ πξννξηζκφ ηεο. Σν παξακχζη έρεη θαληαζηηθά ζηνηρεία, ζπλεπψο θαη νη ήξσεο θαη νη πξάμεηο δελ «ππνηάζζνληαη» πάληα ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Ζ ππνζεηηθή ηζηνξία γηα ηελ παξνπζίαζε ηεο πξνηεηλφκελεο εθπαηδεπηηθήο παξέκβαζεο είλαη ε εμήο: «Η Αλλ μεθηλάεη από ην ζπίηη ηεο γηα ην πάξηη. Πνιύ ζύληνκα, 106

107 ζπλαληάεη έλαλ βάηξαρν πνπ ηεο ιέεη όηη αλ δελ θάλεη κία ζηξνθή γύξσ από ηνλ εαπηό ηεο, δελ ζα ηελ αθήζεη λα πεξάζεη. Η Αλλ ινηπόλ γηα λα κελ ράζεη ρξόλν, θάλεη κηα ζηξνθή γύξσ από ηνλ εαπηό ηεο θαη ζπλερίδεη ην δξόκν ηεο. Πξνρσξάεη επζεία, ζηξίβεη δεμηά θαη ζπλαληάεη έλα ζθηάρηξν. Σν ζθηάρηξν ηελ ελεκεξώλεη όηη ιίγν παξαθάησ ζηακαηάεη ε θπθινθνξία γηαηί επηζθεπάδνπλ ηνλ δξόκν, νπόηε θαη πξέπεη λα γπξίζεη πίζσ θαη λα πάξεη έλαλ άιιν δξόκν. Η Αλλ ηόηε, αθνύ δελ έρεη άιιε επηινγή, θάλεη αλαζηξνθή θαη γπξίδεη πξνο ηα πίζσ. Γηα θαιή ηεο ηύρε, βξίζθεη έλαλ δξόκν ζηα αξηζηεξά ηεο θαη ηνλ αθνινπζεί. Πξνρσξάεη αξθεηά θαη βξίζθεηαη λα δηαζρίδεη έλα δάζνο. πλερίδεη λα πξνρσξάεη. Ξαθληθά όκσο εκθαλίδεηαη κπξνζηά ηεο έλα πνξηνθαιί ζύλλεθν πνπ ηελ πιεζηάδεη. Η Αλλ ηόηε παληθνβάιιεηαη θαη αξρίδεη λα ηξέρεη από δσ θαη από εθεί. Αθνύ εξεκεί, παίξλεη κηα αλάζα θαη ζπλερίδεη ην δξόκν ηεο. Ωζηόζν βιέπεη κπξνζηά ηεο κία ηεξάζηηα κέιηζζα. Ίζε κε ην κέγεζόο ηεο! Γελ ράλεη ρξόλν, αξρίδεη λα ηξέρεη όζν πην γξήγνξα κπνξεί! Σξέρεη, ηξέρεη, αθνινπζεί ηνλ δξόκν πνπ ζηξίβεη δεμηά, θαη κεηά πάιη αξηζηεξά, θαη κεηά πάιη δεμηά. ηακαηάεη. Γπξίδεη λα δεη αλ είλαη θαλέλαο πίζσ ηεο. Δπηπρώο δελ ήηαλ θαλέλαο! Γπξίδεη θαη αξρίδεη πάιη λα πεξπαηάεη. θέθηεηαη πσο έρεη ραζεί. Πξνρσξάεη, ζηξίβεη αξηζηεξά θαη εθεί πνπ ζηξίβεη βιέπεη ην ζπίηη ηνπ θίινπ ηεο πνπ θάλεη πάξηη θαη αθνύεη ηε κνπζηθή! Υαίξεηαη ηόζν πνιύ πνπ γπξίδεη γύξσ από ηνλ εαπηό ηεο! ηακαηάεη, θαη ηξέρεη πξνο ην πάξηη! Δπηηέινπο! ΔΦΣΑΔ!». Αθνχ ινηπφλ εθηππψζνπλ ηελ ηζηνξία, ηελ παξαδίδνπλ ζηνπο νπηηθνχο θαη θηλαηζζεηηθνχο ηχπνπο, νη νπνίνη αλαιακβάλνπλ ξφιν θαινχκελνη λα «εθαξκφζνπλ» απηή ηελ ηζηνξία. Έηζη, δηαβάδνληαο ηελ ηζηνξία πξνζερηηθά, «αλαγλσξίδνπλ» ηηο θηλήζεηο πνπ πξέπεη λα πξαγκαηνπνηήζεη ην Ozobot ρξεζηκνπνηψληαο θπζηθά θαη ηνλ πίλαθα κε ηηο εληνιέο πνπ έρεη αληιεζεί απφ ηελ ηζηνζειίδα. Γηα παξάδεηγκα, ζην ζεκείν ηεο ηζηνξίαο πνπ ε πξσηαγσλίζηξηα «θάλεη κηα ζηξνθή γχξσ απφ ηνλ εαπηφ ηεο», νη καζεηέο ζα πξέπεη λα επηιέμνπλ ηνλ θαηάιιειν ζπλδπαζκφ ρξσκάησλ θαη λα ζρεδηάζνπλ θαηάιιεια ηηο γξακκέο ψζηε ην Ozobot, πνπ είλαη ε Αλλ, λα πξαγκαηνπνηήζεη απηή ηελ εληνιή. Με άιια ιφγηα, ζπκβνπιεπφκελνη ηνλ πίλαθα κε ηνπο «θψδηθεο» Ozocodes, ηα παηδηά ζρεδηάδνπλ 4 γξακκέο σο εμήο: (θφθθηλε, πξάζηλε, θφθθηλε πξάζηλε) ψζηε ε Αλλ λα πεξηζηξαθεί γχξσ απφ ηνλ εαπηφ ηεο, λα μεπεξάζεη ην εκπφδην απηφ θαη ε ηζηνξία λα ζπλερηζηεί. Αθνχ ηειεηψζνπλ κε ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ θσδίθσλ, δειαδή ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ Ozobot, ηα παηδηά δίπια απφ θάζε εληνιή ζρεδηάδνπλ θαη ην εκπφδην ην νπνίν ζπλαληάεη ε Αλλ, θάηη πνπ ζα βνεζήζεη ζηε ζπλέρεηα ηελ αθήγεζε. 107

108 Δηθφλα 6.2: Παξάδεηγκα ράξηε ηζηνξίαο κε ζρεδηαζκέλνπο θψδηθεο γηα ην Ozobot Αθνχ νινθιεξσζεί ε νπηηθή απεηθφληζε, δειαδή ν ράξηεο ηεο δηαδξνκήο πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζεη ε Αλλ, ηα παηδηά ηεο πξψηεο νκάδαο (αθνπζηηθνί ηχπνη) αθεγνχληαη θαη ερνγξαθνχλ ηελ ηζηνξία ελψ παξάιιεια ην Ozobot θηλείηαη αθνινπζψληαο ηα βήκαηα πνπ έρνπλ ζέζεη νη ζπκκαζεηέο ηνπο (νπηηθνί θαη θηλαηζζεηηθνί ηχπνη) Β Πξνηεηλφκελε Δθπαηδεπηηθή Παξέκβαζε: αμηνπνίεζε πνιπκεζηθήο παξνπζίαζεο/video, ςεθηαθψλ παηρληδηψλ θαη QR codes Ζ ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε αθνξά παηδηά Νεπηαγσγείνπ θαη πξψηεο ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ ελφηεηα ηεο αξηζκεηηθήο θαη ησλ καζεκαηηθψλ. ηφρνο είλαη ε θαηαλφεζε ηεο πξάμεο ηεο πξφζζεζεο αιιά θαη ε εμάζθεζε ησλ δεμηνηήησλ πνπ απαηηνχληαη γηα απηή ηελ αξηζκεηηθή δηαδηθαζία. ε πξψηε θάζε, νη καζεηέο ζε νινκέιεηα παξαθνινπζνχλ κηα πνιπκεζηθή παξνπζίαζε ή έλα video ζρεηηθά κε ηελ πξάμε ηεο πξφζζεζεο. Απηφ ζα απνηειέζεη θαη κηα πξψηε επαθή κε απηή ηε δηαδηθαζία. Υάξε ζην Γηαδίθηπν, ν εθπαηδεπηηθφο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμεη κέζα απφ κηα κεγάιε γθάκα, ηελ θαηάιιειε πνιπκεζηθή παξνπζίαζε / βίληεν, κηα κνξθή πιηθνχ ην νπνίν αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνηηκήζεηο φισλ ησλ καζεηψλ ιφγσ ηνπ πνιπκεζηθνχ ραξαθηήξα ηνπ (ήρνη, θσλέο, γξάκκαηα, αξηζκνί, ζθίηζα θιπ). Αθφκα, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα θαηαζθεπάζεη θαη ν ίδηνο ηελ παξνπζίαζε ρξεζηκνπνηψληαο εθαξκνγέο πνιπκεζηθψλ παξνπζηάζεσλ ή παξαγσγήο animated βίληεν, φπσο είλαη ην Prezi, Powtoon θαη Animoto. Γηα ηελ παξνχζα πξνηεηλφκελε εθπαηδεπηηθή παξέκβαζε επηιέρζεθε έλα video ( απφ ηελ ηζηνζειίδα ην 108

109 ζπγθεθξηκέλν βίληεν ππάξρεη ην αθνπζηηθφ ζηνηρείν, πνπ αλαθέξεη θάζε ζηηγκή ηα ζηάδηα θαη εμεγεί ηε δηαδηθαζία, ελψ ππάξρνπλ θαη νπηηθά εξεζίζκαηα, θαζηζηψληαο ην video θαηάιιειν γηα φια ηα καζεζηαθά πξνθίι. Δηθφλα 6.3: ηηγκηφηππν απφ ην video ην ζρεηηθφ κε ηελ πξφζζεζε. Δηθφλα 6.4: ηηγκηφηππν απφ ην video ην ζρεηηθφ κε ηελ πξφζζεζε. Δηθφλα 6.5: ηηγκηφηππν απφ ην video ην ζρεηηθφ κε ηελ πξφζζεζε. Μεηά ηελ πξνβνιή ηνπ video νη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο κε βάζε ην (δηαγλσζζέλ) πξνηηκεηέν καζεζηαθφ πξνθίι θαη εξγάδνληαη ζε δηαθνξεηηθνχ πεξηερνκέλνπ δξαζηεξηφηεηεο. Έηζη ηνλ ξφιν παίξλνπλ νη αθνπζηηθνί ηχπνη καζεηψλ, νη νπνίνη αλαιακβάλνπλ λα επαλαιακβάλνπλ απηά πνπ άθνπζαλ, καζαίλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ζχκθσλα κ ην καζεζηαθφ ηνπο πξνθίι. Γίλνπλ ελδερνκέλσο θαη δηθά ηνπο παξαδείγκαηα πξφζζεζεο εμεγψληαο ηαπηφρξνλα ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπο. Απφ ηελ άιιε, ηφζν νη καζεηέο κε νπηηθφ καζεζηαθφ πξνθίι φζν θαη θηλαηζζεηηθφ, κπνξνχλ λα θάλνπλ ην ίδην, φρη αμηνπνηψληαο ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν, αιιά ρξεζηκνπνηψληαο νπηηθά εξεζίζκαηα φπσο γηα παξάδεηγκα καξθαδφξνπο, γφκεο γηα λα δψζνπλ ηα δηθά ηνπο παξαδείγκαηα ηεο πξάμεο ηεο πξφζζεζεο. 109

110 ηε ζπλέρεηα, πξνηείλεηαη ε εμάζθεζε ζηελ πξάμε ηεο πξφζζεζεο αμηνπνηψληαο ηαπηφρξνλα ηνπο θψδηθεο QR. Οη θψδηθεο QR, φηαλ ζπλδένληαη ζε έλα αληηθείκελν, πξνζζέηνπλ έλα ςεθηαθφ ζηξψκα πιεξνθνξηψλ πνπ κεηαηξέπνπλ θαη επεθηείλνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη ρξήζηεο ησλ θνξεηψλ ζπζθεπψλ απνθηνχλ πξφζβαζε ζηελ πιεξνθνξία. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα θηηάμεη εχθνια έλα θχιιν εξγαζίαο ην νπνίν φκσο λα κελ είλαη απνηειεί παξάδεηγκα ηνπ παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο. ην παξαθάησ θχιιν εξγαζίαο, ηα παηδηά θαινχληαη λα βξνπλ ηελ απάληεζε ηεο θάζε πξάμεο ηεο πξφζζεζεο θαη ζηε ζπλέρεηα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ειέγμνπλ ηα ίδηα ηελ απάληεζε ηνπο, ζθαλάξνληαο ηνλ θψδηθα QR πνπ βξίζθεηαη δίπια ζε θάζε εξψηεζε θαη έρεη ην ίδην ρξψκα. Δηθφλα 6.6: ηηγκηφηππν απφ ην video ην ζρεηηθφ κε ηελ πξφζζεζε. Με απηφ ηνλ ηξφπν ηα παηδηά απνθηνχλ πεξηζζφηεξα θίλεηξα θαη θηλεηνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν ελψ απηφ ην θαηλνχξγην είδνο κάζεζεο πξνζθέξεη θαηλνχξγηεο δπλαηφηεηεο ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη καζεηέο καζαίλνπλ. Καη απηφ ζπκβαίλεη κηαο θαη ζε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα απην-αμηνιφγεζεο, ηα QR codes αμηνπνηνχληαη κε ηέηνην ηξφπν, πνπ νη καζεηέο κπνξνχλ λα βξίζθνπλ ηα ιάζε ηνπο θαη λα ηα δηνξζψλνπλ νη ίδηνη. Απηφο ν θαηλνχξγηνο ηξφπνο κάζεζεο είλαη ζε ζέζε λα θηλεηνπνηήζεη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ηνπο καζεηέο θαζψο νδεγεί ζε απην- αμηνιφγεζε, λα ειέγρνπλ ηα ίδηα ηελ κάζεζε ηνπο, λα καζαίλνπλ αλαθαιχπηνληαο. Δπηπξφζζεηα, εθηφο απφ ην πνιπκεζηθφ video θαη ηα QR codes, νη εθπαηδεπηηθνί κε ζθνπφ λα δψζνπλ ελαιιαθηηθέο ζηνπο καζεηέο λα κάζνπλ κε βάζε ην πξνηηκψκελν 110

111 καζεζηαθφ πξνθίι ηνπο, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ςεθηαθά παηρλίδηα. Με απηφ ηνλ ηξφπν πξνάγεηαη ε ελεξγφο κάζεζεο θαη δίλνληαη επθαηξίεο ζηνπο καζεηέο λα «κάζνπλ αθνχγνληαο», «κάζνπλ θάλνληαο», «λα βξίζθνπλ πιεξνθνξίεο θαη λα ηηο αμηνπνηνχλ». Με ηηο αιιειεπηδξαζηηθέο ηερλνινγίεο ησλ ςεθηαθψλ παηρληδηψλ παξέρεη επθαηξίεο δεκηνπξγίαο πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο ηα νπνία εκπιέθνπλ ηνπο καζεηέο ελεξγά ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Μάιηζηα, φπσο έρεη ππνζηεξίμεη θαη ε επίζεκεο δξάζεο No Child Left Behind, ην ςεθηαθφ παηρλίδη είλαη δπλαηφλ λα ελζσκαησζεί κέζα ζηελ ηάμε γηα λα ππνζηεξίμεη ηε δηδαζθαιία ηεο επίζεκεο χιεο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ησλ Μαζεκαηηθψλ. Σα ςεθηαθά παηρλίδηα επηηξέπνπλ ηελ εθαξκνγή ησλ επνηθνδνκεηηζηηθψλ ζεσξηψλ ηεο κάζεζεο. Ο Δπνηθνδνκεηηζκφο (Constructivism) βαζίδεηαη ζηελ παξαδνρή φηη ε κάζεζε είλαη κηα δηαδηθαζία ζηελ νπνία ε γλψζε θαη νη δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ θαηαζθεπάδνληαη κέζσ ηεο λνεκαηνδφηεζεο ησλ εκπεηξηψλ ηνπο. ηε ζπγθεθξηκέλε ζεσξία, ν καζεηήο είλαη ελεξγφο θαη φρη παζεηηθφο δέθηεο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρνληαη απφ έλαλ εθπαηδεπηή. Οη θχξηνη θνλζηξνπθηηβηζηηθνί κεραληζκνί κάζεζεο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο εθπαηδεπηηθέο δπλαηφηεηεο ηνπ ςεθηαθνχ παηρληδηνχ είλαη ε εγθαζηδξπκέλε κάζεζε (situated learning), ε βησκαηηθή κάζεζε (experiential learning) θαη ε κάζεζε πνπ βαζίδεηαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ (problem-based learning). ηελ πεξίπησζε πνπ ε κάζεζε ιακβάλεη ρψξα ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πιαίζην, ηα παηρλίδηα κπνξνχλ λα επηηξέςνπλ απηφ λα ζπκβεί ζην πιαίζην ηνπ απζεληηθνύ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο. Έλα απζεληηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο είλαη απηφ πνπ αλαπαξάγεη φ,ηη ν καζεηήο δεη ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν. Ζ κάζεζε πξνθχπηεη έηζη σο απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ ςπρηθψλ δηεξγαζηψλ κε ην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Σν ςεθηαθφ παηρλίδη πνπ πξνηείλεηαη γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε παξέκβαζε είλαη ην SplashMath. Σν SplashMath είλαη έλα πεξηβάιινλ βαζηζκέλν ζηνλ Παγθφζκην Ηζηφ (webbased) πνπ πξνζθέξεη εμαηνκηθεπκέλε πξαθηηθή ζε δηάθνξα αληηθείκελα. Δδψ επηιέρζεθαλ ηα Μαζεκαηηθά. Υξεζηκνπνηεί ζπγθεθξηκέλν αιγφξηζκν γηα λα δηαγηγλψζθεη ην πξαγκαηηθφ επίπεδν ηνπ ρξήζηε (adaptive testing) θαη έηζη ην θάζε παηδί κπνξεί λα πξνρσξήζεη κε ην δηθφ ηνπ ξπζκφ. Οη καζεηέο πξνβιέπεηαη λα παξαθηλεζνχλ αξθεηά απφ ηε ρξήζε απηνχ ηνπ εξγαιείνπ, ιφγσ ησλ αληακνηβψλ (rewards) πνπ δίλεη θαη ησλ λέσλ παηρληδηψλ πνπ κπνξνχλ λα μεθιεηδψζνπλ αλάινγα κε ην βαζκφ ελαζρφιεζήο ηνπο θαη πξνφδνπ ηνπο. 111

112 Δηθφλα 6.7: Σν ςεθηαθφ παηρλίδη Splash Math Δηθφλεο 6.8 θαη 6.9: ηηγκηφηππα απφ ην ςεθηαθφ παηρλίδη Splash Math 112

113 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΜΔΛΛΟΝΣΙΚΔ ΔΠΔΚΣΑΔΙ Με ηελ νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο θαη ηεο ελεκεξσηηθήο παξέκβαζεο, γίλεηαη ζην ζεκείν απηφ πξνζπάζεηα λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα απφ ηα απνηειέζκαηα θαη λα δηαηππσζνχλ απαληήζεηο ζηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ είραλ ηεζεί ζηελ αξρή ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. ηελ εξγαζία απηή δηεξεπλήζεθαλ θαη αμηνινγήζεθαλ νη ζηάζεηο θαη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο κέζνπ δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο, ν βαζκφο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ σο εξγαιείνπ δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο επαγγεικαηηθή πξαθηηθή, θαζψο θαη νη ηξφπνη κε νπνίνπο πξαγκαηνπνηνχλ θάηη ηέηνην. Μία πξψηε δηαπίζησζε είλαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ηελ ηάζε λα ρξεζηκνπνηνχλ ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξάμε ηα εξγαιεία ηεο ηερλνινγίαο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή. Δίλαη αξθεηά ελεκεξσκέλνη ζρεηηθά κε ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ηνπο πξνζθέξνπλ νη ΣΠΔ γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο, ελψ νη απφςεηο ηνπο γηα ηελ επίδξαζε ησλ ΣΠΔ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία είλαη ηδηαίηεξα ζεηηθέο. Χο πξνο ην θχιν, νη άλδξεο εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ζεηηθφηεξε ζηάζε απέλαληη ζε απηή ηελ επίδξαζε. Σν ίδην παξαηεξείηαη θαη κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε θάπνηνπ είδνπο επηκφξθσζε ζρεηηθά κε ηηο ΣΠΔ θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Σέινο, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ ηερλνινγηθά καζήκαηα φπσο ε Πιεξνθνξηθή, ε Σερλνινγία ή νη ΣΠΔ, ζεσξνχλ φηη ε επίδξαζε ησλ ΣΠΔ ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία είλαη αξθεηά ζεηηθή. Παξαηεξήζεθαλ επίζεο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ σο πξνο ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ηε δηαδηθαζία αιιά θαη σο πξνο ην πεξηερόκελν, κε πεξηζζφηεξε ρξήζε απφ ηνπο άλδξεο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο. Δπίζεο, δηαθνξέο βξέζεθαλ κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δηδάζθνπλ ζηηο βαζκίδεο ηνπ Γεκνηηθνχ θαη ηνπ Λπθείνπ αλαθνξηθά κε ηελ ζπρλφηεηα ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο πξνο ην ηειηθό πξντόλ/ απνηέιεζκα, κε ζπρλφηεξε ρξήζε απφ ηνπο άλδξεο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε. 113

114 Θα κπνξνχζε θαλείο λα ηζρπξηζηεί φηη νη αλσηέξσ δηαπηζηψζεηο δελ απνηεινχλ έθπιεμε, αληίζεηα θηλνχληαη ζην ρψξν ηνπ αλακελφκελνπ, δεδνκέλεο ηεο «γεληάο» θαη ηνπ επαγγέικαηνο ηεο ζπκκεηέρνπζαο νκάδαο. Γηαπηζηψζεθε επίζεο φηη νη εθπαηδεπηηθνί ήδε αμηνπνηνχλ ηα εξγαιεία ηεο ηερλνινγίαο γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο. Αλαθνξηθά κε ηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ηεο δηαθνξνπνίεζεο, παξαηεξήζεθε φηη αμηνπνηνχλ ηα εξγαιεία ΣΠΔ γηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο θαηά θχξην ιφγν σο πξνο ην πεξηερόκελν, δεπηεξεπφλησο σο πξνο ηελ δηαδηθαζία θαη ζεκαληηθά ιηγφηεξν σο πξνο ην ηειηθό πξντόλ/ απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο. Σα επξήκαηα απηά έρνπλ ελδηαθέξνλ, θαζψο νη δχν πξψηνη άμνλεο δηαθνξνπνίεζεο (σο πξνο ην πεξηερφκελν θαη σο πξνο ηε δηαδηθαζία) είλαη εθείλνη πνπ απαηηνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηελ κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα θαη ηνλ πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα ηε ζρεδίαζε, ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ πιηθνχ θαη ηελ πινπνίεζε κέζα ζηελ ηάμε. Δηδηθά ην ηειεπηαίν ζεκείν απαηηεί απμεκέλε πξνζνρή θαη είλαη ζεκαληηθά πην θνπξαζηηθφ γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Απνδεηθλχεηαη εδψ φηη νη εθπαηδεπηηθνί δηαζέηνπλ ην απαξαίηεην «ζάξξνο» θαη δελ θείδνληαη ρξφλνπ, θφπνπ θαη πξνζπάζεηαο πξνθεηκέλνπ λα δνθηκάζνπλ ζηελ πξάμε λέεο πξνζεγγίζεηο πνπ ππφζρνληαη θαιχηεξα καζεζηαθά απνηειέζκαηα. Αληίζεηα, σο πξνο ηνλ ηξίην άμνλα δηαθνξνπνίεζεο, πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ απνηειέζκαηνο (επίδνζεο) ησλ καζεηψλ, ηα πην πεξηνξηζκέλα απνηειέζκαηα επηβεβαηψλνπλ θαη ηε δηζηαθηηθφηεηα θάζε εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο λα θαηλνηνκήζεη ζε ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηεο πηζηνπνίεζεο ησλ ηειηθψλ γλψζεσλ, δειαδή ζε ζέκαηα πνπ επεξεάδνπλ ην ηειηθά εθδηδφκελν πηζηνπνηεηηθφ (ελδεηθηηθφ, απνιπηήξην) θαη ηε βαζκνινγία ηνπ. ρεηηθά κε ηελ ζπρλφηεηα ρξήζεο ησλ ΣΠΔ, ηα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε κάζεκα / ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηελ δηαθνξνπνίεζε κέζσ ησλ ΣΠΔ, ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηηο ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία. Σν ζηνηρείν απηφ απνηειεί κία έλδεημε (ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ κεγέζνπο ηνπ δείγκαηνο) γηα ηε ζεκαζία ηεο θαηάιιειεο πξνεηνηκαζίαο / θαηάξηηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη θάζε εθπαηδεπηηθή θαηλνηνκία. εκαληηθά ζηνηρεία είλαη νη παξάγνληεο πνπ βξέζεθαλ λα ζρεηίδνληαη κε ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα δηαθνξνπνίεζε. Παξαηεξήζεθε φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ζηελ ηάμε ηνπο 1) καζεηέο κε καζεζηαθέο δηαηαξαρέο, 2) καζεηέο πνπ 114

115 πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ θαη 3) καζεηέο ησλ νπνίσλ ε κεηξηθή γιψζζα δελ είλαη ε γιψζζα δηδαζθαιίαο, ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ ψζηε λα δηαθνξνπνηήζνπλ ε καζεζηαθή δηαδηθαζία, θαη πην ζπγθεθξηκέλα λα δηαθνξνπνηήζνπλ σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ/ απνηέιεζκα. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο, θάλεθε φηη νη εθπαηδεπηηθνί ήηαλ αξθεηά ελεκεξσκέλνη γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, θάηη πνπ έκαζαλ θπξίσο νη ίδηνη κέζσ ηεο δηδαθηηθήο ηνπο πξάμεο, θαζψο έρνπλ αλαγλσξίζεη απφ ηελ εκπεηξία ηνπο φηη είλαη θάηη αλαγθαίν. Όινη ρξεζηκνπνηνχλ ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ, άιινη κε κηθξφηεξε θαη άιινη κε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα θαη αμηνπνηψληαο δηαθνξεηηθά εξγαιεία. Απφ ηε ζηάζε ηνπο, ζπκπεξαίλνπκε φηη είλαη αξθεηά αλνηρηνί απέλαληη ζε θαηλνχξγηα, θαηλνηφκα ζέκαηα ζηελ εθπαίδεπζε, πνπ λα θηλεηνπνηνχλ ηνπο καζεηέο ηνπο. Αλαγλσξίδνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα δίλνπλ ελαιιαθηηθέο γηα λα πξνζεγγίζνπλ ηηο δηαθνξεηηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπο. Χζηφζν, ραξαθηήξηζαλ ηελ πξαθηηθή ηεο δηαθνξνπνίεζεο σο δύζθνιν θαη απαηηεηηθό έξγν, πνπ όκσο νδεγεί ζε ζεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα. Σν ηειεπηαίν είλαη πξάγκαηη έλα θξίζηκν ζεκείν πνπ ζέηεη ζε θίλδπλν ηελ επξχηεξε εμάπισζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο, θαζψο άπηεηαη γεληθφηεξσλ απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ νξγάλσζε ηεο παξερφκελεο ηππηθήο εθπαίδεπζεο ελφο θξάηνπο, φπσο ην κέγεζνο ησλ ηάμεσλ, ε ζχλζεζε ησλ ηάμεσλ, ε χπαξμε εηδηθψλ ζρνιείσλ γηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ή φρη, ε ηαπηφρξνλε παξνπζία ζηελ ηάμε πεξηζζφηεξσλ ηνπ ελφο εθπαηδεπηηθψλ, ην αλαηηζέκελν δηδαθηηθφ έξγν αλά εθπαηδεπηηθφ θαη ην σξάξην απαζρφιεζεο, ε αξρηθή αιιά θαη ε ηαθηηθή επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα λέσλ παηδαγσγηθψλ θαη δηδαθηηθψλ κεζφδσλ, λέσλ ηερλνινγηψλ, θ.α. Αλαθνξηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο, νη εθπαηδεπηηθνί εκθαλίδνληαη αξθεηά αλνηρηνί, θάηη πνπ φπσο ππνζηήξημαλ νη ίδηνη φκσο δελ ζπκβαίλεη κε φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, γηα πνιινχο ιφγνπο (κεγάιε ειηθία, δελ ζέινπλ λα μεθχγνπλ απφ ην παξαδνζηαθφ, δελ ληψζνπλ άλεηα θιπ.). Σέινο, νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ ηα εξγαιεία ησλ ΣΠΔ θαηάιιεια γηα λα πξνζεγγίζνπλ φιεο ηηο καζεζηαθέο αλάγθεο θαη ην πξνθίι ηνπ θάζε καζεηή θαη απηφ ζπκβαίλεη ιφγσ ησλ δπλαηνηήησλ πνπ απηά πξνζθέξνπλ, ηνλίδνληαο ηελ ζεκαληηθφηεηα ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηνλ ηξφπν έληαμεο θαη αμηνπνίεζήο ηνπο ζηελ ηάμε. 115

116 Αμίδεη λα αλαθεξζεί ζε απηφ ην ζεκείν φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ παξνχζα έξεπλα αλήθνπλ ζε δχν δηαθνξεηηθέο νκάδεο εθ ησλ νπνίσλ ε κία εξγάδεηαη ζε αγγιφθσλν-ηδησηηθφ ζρνιείν ηεο Αζήλαο θαη ε άιιε ζε ειιεληθά-δεκφζηα ζρνιεία. Γηα ην ιφγν απηφ ε επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ κε κέζνπο φξνπο δελ έρεη κεγάιε αμία. Ζ δηάζηαζε απηή ζα άμηδε λα δηεξεπλεζεί πεξαηηέξσ, αιιά κε βάζε έλα κεγάιν θαη αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα απφ θάζε νκάδα. πκπεξαζκαηηθά, ε έληαμε θαη αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ ζηελ Δθπαίδεπζε απνηειεί ζήκεξα κία πξαγκαηηθφηεηα. Λακβάλνληαο ππφςε ηε ξαγδαία αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, νη ζχγρξνλνη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα δεκηνπξγνχλ καζεζηαθά πεξηβάιινληα πνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο φισλ ησλ καζεηψλ, αμηνπνηψληαο απηνχ ηνπ είδνπο ηα εξγαιεία. Μηα κειινληηθή αμηνπνίεζε ησλ εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζην δεηνχκελν ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο, ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ βαζκνχ αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη κάιηζηα ζηελ πην νπζηαζηηθή θαη νξζή αμηνπνίεζή ηνπο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Δπηπιένλ, ζα ήηαλ ρξήζηκε ε ζπλερήο επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πάλσ ζε απηφ ην δήηεκα ψζηε λα κπνξνχλ λα ζρεδηάδνπλ εθπαηδεπηηθέο παξεκβάζεηο αμηνπνηψληαο ηηο ΣΠΔ κε ζηφρν ηελ άξζε ησλ εκπνδίσλ γηα ηελ εθπαίδεπζε φισλ ησλ καζεηψλ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Ζ θαιή θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα ΣΠΔ ζα ζπκβάιεη κε βεβαηφηεηα ζηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε κειινληηθή δηδαζθαιία. Οη πξνηεηλφκελεο ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην εθπαηδεπηηθέο παξεκβάζεηο ζρεδηάζηεθαλ αιιά δελ πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαζψο δελ ήηαλ δπλαηφλ απφ πξαθηηθή πιεπξά λα νινθιεξσζνχλ ζην πιαίζην κηαο εμακεληαίαο εξγαζίαο. Χζηφζν κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ πεγή έκπλεπζεο παξεκβάζεσλ γηα ελδηαθεξφκελνπο εθπαηδεπηηθνχο ψζηε λα ζπλζέζνπλ νη ίδηνη έλα ζχγρξνλν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο, ππνζηεξηδφκελν απφ ηα εξγαιεία θαη ηα κέζα ησλ ΣΠΔ. Δπηπιένλ, ζα ήηαλ πνιχ ελδηαθέξνπζα κηα κειινληηθή επέθηαζε ηεο έξεπλαο πνπ ζα εζηηάδεη ζηηο απφςεηο θαη ζηάζεηο ησλ ίδησλ ησλ καζεηψλ (α) σο πξνο ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θαη (β) σο πξνο ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία. Δξσηήκαηα πνπ ζα είρε ελδηαθέξνλ λα δηεξεπλεζνχλ είλαη νη απφςεηο ηνπο γηα ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε κάζεζε, αλ ζεσξνχλ φηη ηνπο βνεζάεη καζεζηαθά, αλ πηζηεχνπλ φηη έρεη αξλεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ε έληαμε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε, πψο αηζζάλνληαη φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη λέεο 116

117 ηερλνινγίεο γηα λα κάζνπλ θαη, ίζσο, πνηά ε ζπζρέηηζε ησλ απφςεσλ απηψλ κε ηελ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο απφ ηνπο ίδηνπο ζηελ εμσζρνιηθή δσή ηνπο, γηα ελεκεξσηηθνχο, ςπραγσγηθνχο ή επηθνηλσληαθνχο ζθνπνχο. Δπίζεο ζα είρε ελδηαθέξνλ λα δηεξεπλεζεί, ζε ζπζρέηηζε κε ηελ άπνςε ησλ δηδαζθφλησλ ζηελ ίδηα ηάμε, ην εάλ θαη ην πψο νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη θαη βηψλνπλ ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία, θαζψο θαη ηα ζεηηθά ή/θαη ηα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα, εληππψζεηο θαη αληηδξάζεηο πνπ ελδερφκελα ηνπο πξνθαιεί. Σέινο, πεξηζζφηεξε δηεξεχλεζε νπσζδήπνηε αμίδεη ην εξψηεκα ηεο επίδξαζεο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο σο κνλαδηθνχ θξίζηκνπ παξάγνληα, ζε απνζχδεπμε δειαδή απφ ηηο ΣΠΔ. Απηή ε πξνζέγγηζε ζα απαηηνχζε κία κεγαιχηεξεο έθηαζεο έξεπλα, γηα ηε κέηξεζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ αλαθνξηθά κε ηελ επίηεπμε ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ, κέζσ ηεο πνζνηηθήο αμηνιφγεζεο ησλ καζεζηαθψλ απνηειεζκάησλ πνπ επηηπγράλνληαη ζε κία ηάμε φπνπ ε δηδαζθαιία δηαθνξνπνηείηαη κε ρξήζε ησλ ΣΠΔ, ζπγθξηηηθά κε κία ηάμε φπνπ γίλεηαη ρξήζε ΣΠΔ αιιά ε δηδαζθαιία δελ δηαθνξνπνηείηαη. 117

118 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΞΔΝΟΓΛΧΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΔ 1. Adam, Σ. & Tatnall A. (2007). Building a Virtual Knowledge Community of Schools for Children with Special Needs. In Proc. Conf. Information Technologies for Education and Training (itet), Charles University, Prague. 2. Adam, Σ. & Tatnall A. (2008). Using ICT to Improve the Education of Students with Learning Disabilities. In M. Kendall & B. Samways (Eds.), Learning to Live in the Knowledge Society (pp ). New York, NY: Springer. 3. Alexander, J.O. (1999). Collaborative design, constructivist learning, information technology immersion, & electronic communities: a case study. Interpersonal Computing and Technology: An Electronic Journal for the 21 st Century, 7, Alloway, N. (1994). Young children s preferred option and efficiency of use of input devices. Journal of Research on Computing in Education, 27 (1), Bates, B. & Leary, J. (2001). Supporting a range of learning styles using a taxonomy-based design framework approach. In Proc. 18 th Annual Conf. of the Australasian Society for computers in learning in Tertiary Education, Melbourne, Australia. 6. Bearne, E. (1996). Differentiation and Diversity in the Primary School. London, UK: Routledge. 7. Becker, H. (2000). Pedagogical motivations for pupil computer use that lead to student engagement. Educational Technology, 40(5), Birbili, M. (2006). Μapping Knowledge: Concept Maps in Early Childhood Education. Early Childhood Research & Practice, 8(2) Brown, H. D. (2000). Teaching by Principles. London, UK: Longman. 10. Clements, D. H. & Nastasi, B. K. (1993). Electronic Media and Early Childhood Education. Ηn B. Spodek (Ed.), Handbook of Research on the Education of Young Children (pp ). New York, ΝΤ: Macmillan. 118

119 11. Clements, D. H. & Sarama, J. (2003). Strip Mining for Gold: Research and Policy in Educational Technology A Response to Fool s Gold. AACE Journal, 11(1), Norfolk, VA: Association for the Advancement of Computing in Education (AACE). 12. Clements, D. & Swaminathan, S. (1995). Technology and school change: new lamps or old? Childhood Education, 71(5), Coffield, F., Moseley, D., Hall, E. & Ecclestone, K. (2004). Learning styles and pedagogy in post-16 learning: A systematic and critical review. London, UK: Learning and Skills Research Centre, Learning and Skills Development Agency. Retrieved from Comaskey, E. M., Savage, R. S. & Abrami, P. (2009). A randomized efficacy study of webbased synthetic and analytic programmes among disadvantaged urban kindergarten children. Journal of Research in Reading, 32(1), Cox, M. J. (1997). The effects of information technology on students' motivation. London, UK: NCET/King s College London. 16. Crawford, C. & Brown, E. (2003). Integrating Internet-based mathematical manipulatives within a learning environment. Journal of Computers in Mathematics and Science Teaching, 22, Crook, C. (1994). Computers and the Collaborative Experience of Learning. London, UK: Routledge. 18. Csikszentmihalyi, Μ. (1991). Motivation and academic achievement: The effects of personality traits and the quality of experience. Journal of Personality, 59, Dede, C. (2008). New Horizons: A seismic shift in epistemology. EDUCAUSE Review, 43(3), Drapeau, P. (2009). Differentiating with Graphic Organisers. Victoria, Australia: Hawker Brownlow Education. 21. Dolan, R. P., Hall, T. E., Banerjee, M., Chun, E., & Strangman, N. (2005). Applying principles of universal design to test delivery: The effect of computer-based read-aloud on test performance of high school students with learning disabilities. Journal of Technology, Learning and Assessment, 3(7). Available from 119

120 22. Eckstein, M. (2009). Enrichment 2.0: Gifted and talented education for the 21 st century. Gifted Child Today, 32(1), Erdamar, G. & Demirel, M. (2008). Effects of constructivist learning approach on affective and cognitive learning outcomes. Turkish Educational Sciences, 6(4), Eunsook, H. (2005). A study of 5- to 6- year old children s peer dynamics and dialectical learning in a computer-based technology-rich classroom environment. Computers and Education, 44(1), Felder, R. M. & Silverman, L. K. (1998). Learning and Teaching Styles in Engineering Education. Engineering Education, 78(7), Funkhouser, C. (2002/2003). The Effect of Computer-Augmented Geometry Instruction on Student Performance and Attitudes. Journal of Research on Technology in Education, 35(2), Gall, M. & Breeze, N. (2008). Music and ejay: An opportunity for creative collaborations in the classroom. International Journal of Educational Research, 47(1), Gulek, J. C. & Demirtas, H. (2005). Learning with technology: The impact of laptop use on student achievement. Journal of Technology, Learning, and Assessment, 3(2). Available from Hall, T. (2002). Differentiated instruction. Wakefield, MA: National Center on Accessing the General Curriculum. 30. Ζarris, S. & Kington, A. (2002). Innovative Classroom Practices Using ICT in England. Slough, UK: National Foundation for Educational Research. 31. Heacox, D. (2002). Differentiated instruction in the regular classroom: How to reach and teach all learners, grades Minneapolis, MN: Free Spirit Publishing. 32. Hennessy, S. (2000). Graphing investigations using portable (palmtop) technology. Journal of Computer Assisted Learning, 16, Hobgood, B. & Ormsby, L. (n.d.). Inclusion in the 21 st century classroom: Differentiating with technology. In Learn NC: Reaching every learner: Differentiating instruction in theory and practice, University of North Carolina at Chapel Hill, NC, USA. Retrieved from 120

121 34. Hokanson, B. & Hooper, S. (2000). Computers as cognitive media: examining the potential of computers in education. Computers in Human Behavior, 16, Holden, T. J. & Westfall, J. P. (2011). Learning Styles: Implications for Instructional Design. International Journal of Instructional Technology and Distance Learning, 8(6), Honey, P. & Mumford, A. (1992). The manual of learning styles. London, UK: Peter Honey Publications. 37. Jenkins, H., Purushotma, R., Clinton, K., Weigel, M. & Robison, A. J. (2006). Confronting the challenges of participatory culture: Media education for the 21 st century. Chicago, IL: The MacArthur Foundation. 38. Jensen, A. (1998). The g factor and the design of education. In R. S. Sternberg & W. M. Williams (Eds.), Intelligence, instruction ans assessment: Theory into practice (pp ). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. 39. Jonassen, D. H. (1999). Computers as mind tools for schools: Engaging critical thinking (2 nd ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. 40. Jonassen, D. H. & Reeves, T. C. (1996). Learning with technology: Using computers as cognitive tools. In D. H. Jonassen (Ed.), Handbook of Research for Educational Communication and Technology (pp ). New York, NY: Simon & Schuster Macmillan. 41. Joyce, B. R. & Hodges, R. E. (1981). Flexibility as repertoire. In B.R. Joyce, C.C. Brown, & L. Peck (Eds.), Flexibility in teaching: An excursion into the nature of teaching and training. New York, NY: Longman. 42. Keefe, J.W. (1979). Learning style: An overview. In NASSP, Student learning styles: Diagnosing and proscribing programs (pp. 1-17). Reston, VA: National Association of Secondary School Principles. 43. Kennewell, S., Parkinson, J. & Tanner, H. (2000). Developing the ICT capable school. London, UK: Routledge Falmer. 44. Kieler, L. (2010). Trials in using digital storytelling effectively with the gifted. Gifted Child Today, 33(3),

122 45. Klein, P. S., Nir-Gal, O. & Darom, E. (2000). The use of computers in kindergarten, with or without adult mediation; effects on children s cognitive performance and behavior. Computers in Human Behavior, 16(6), Koedinger, K., Anderson, J., Hadley, W. & Mark, M. (1997). Intelligent tutoring goes to school in the big city. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 8, Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall. 48. Lapp, D., Fisher, D. & DeVere Wolsey, T. (2009). Literacy growth for every child. London, UK: The Guilford Press. 49. Lerner, J. & Johns, B. (2009). Learning disabilities and related mild disabilities (11 th ed.). Belmont, CA: Wadsworth, Cengage Learning. 50. Lewin, K. (1935). A dynamic theory of personality. New York, NY: McGraw-Hill. 51. Lewin, K. (1951). Field theory in social science; selected theoretical papers. In D. Cartwright (Ed.). New York: Harper & Row. 52. Lim, C. P., Pek, M. S. & Chai, C.S. (2005). Classroom Management Issues in Information and Communication Technology (ICT)-Mediated Learning Environments: Back to the Basics. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 14(4), Littleton, K. & Light, P. (1999). Learning with computers: Analysing productive interactions. London, UK: Routledge. 54. Liu, Y. & Ginther, D. (1999). Cognitive Styles and Distance Education. Online Journal of Distance Learning Administration, II (III). Available from McCarthy, B. (1997). A Tale of Four Learners: 4MAT's Learning Styles. Educational Leadership, 54(6), McCelland, D. C. (1975). Power: the inner experience. New York, NY: Halstead. 57. McConnell, D. (2000). Implementing Computer Supported Cooperative Learning. London, UK: Kogan Page. 122

123 58. McCormick, K. & Li, X. (2007). Buried treasure: the impact of computer use on young children s social, cognitive, language development and motivation. AACE Journal, 15(1), Morgan, P. & Ritter, S. (2002). An experimental study of the effects of Cognitive Tutor Algebra 1 on student knowledge and attitude. Pittsburgh, PA: Carnegie Learning. 60. Mooij, T. (1999). Guidelines to Pedagogical Use of ICT in Education. Proc. 8 th Conf. of the European Association for Research on Learning and Instruction (EARLI). Goteborg, Sweden. 61. Mulroy, H. & Eddinger, K. (2003). Differentiation and literacy. Rochester, NY: Institute on Inclusive Education. 62. O Connor, T. (1997). Using learning styles to adapt technology for higher education. Crawfordsville, IN: Center for Teaching and Learning, Indiana State University. 63. ΟΣΑ-Office of Technology Assessment (1995). Teachers and Technology: making the connection. Washington DC: Office of Technology Assessment, Congress of the United States, U.S. Government Printing Office. 64. Passey, D. (2000). Anytime, Anywhere Learning (AAL) Project Evaluation End of First Year Implementation Summary Report. Lancaster: Lancaster University/AAL. 65. Pedretti, E., Mayer-Smith, J. & Woodrow, J. (1998). Technology, text and talk: Students perspectives on teaching and learning in a technology enhanced secondary science classroom. Science Education, 82(5), Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children, 8(5), pp. 18. New York, NY: International Universities Press. 67. Piaget, J. (1959). The language and thought of the child (vol. 5). Chicago, IL: Psychology Press. 68. Prensky, M. (2006). Listen to the natives. Educational Leadership, 63(4), Retrieved from PWC-PriceWaterhouseCoopers, (2002). Good practice in cutting bureaucracy: reducing bureaucratic burdens Phase 2. London, UK: DfES. 123

124 70. Riding, R. J., Glass, A. & Douglas, G. (1993). Individual differences in thinking: cognitive and neurophysiological perspectives. Educational Psychology, 13, Riel, M. (1990). Building a new foundation for global communities. The Writing Notebook, 7(3), Retrieved from Rockman, S. et al. (2000). A More Complex Picture: Laptop Use and Impact in the Context of Changing Home and School Access: third year study. Retrieved from Rosenthal, R. & Jacobson, L. (1968). Pygmalion in the classroom. New York, NY: Holt, Rinehart & Winston. 74. Ross, J. L. & Schulz, R. A. (1999). Using the World Wide Web to accommodate diverse learning styles. College Teaching, 47(4), Schibeci, R., MacCallum, J., Cumming-Potvin, W., Durrant, C., Kissane, B. & Miller, E. (2008). Teachers' journeys towards critical use of ICT. Learning, Media and Technology, 33(4), Schweizer, H. & Kossow, B. (2007). Webquests: Tools for differentiation. Gifted Child Today, 30(1), Silver, H. F., Strong, R. W. & Perini, M. J. (2001). So each may learn: Integrating learning styles and multiple intelligences. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD). 78. Smeets, E. & Mooij, T. (2001). Pupil-centred learning, ICT, and teacher behaviour: observations in educational practice. British Journal of Educational Technology, 32(4), Smeets, E., Mooij, T., Bamps, H., Bartolome, A., Lowyck, J., Redmond, D. & Steffens, K. (1999). The Impact of Information and Communication Technology on the Teacher. Nijmegen, the Netherlands: University of Nijmegen, ITS. 80. Smith, Ζ. J., Higgins, S., Wall, K. & Miller, J. (2005). Interactive whiteboards: boon or bandwagon? A critical review of the literature. Journal of Computer Assisted Learning, 21, Smith, G. & Thorne, S. (2007). Differentiating instruction with technology in K-5 classrooms. Washington, DC: International Society for Technology in Education (ISTE). 124

125 82. Software and Information Industry Association. (2000). Research report on the effectiveness of technology in schools (Executive summary). Retrieved from Soles, C. & Moller, L. (2001). Myers-Briggs type preferences in distance learning education. International Journal of Educational Technology, 2(2). Available from Sousa, D. A. (2001). How the Brain Learns. Thousand Oaks, CA: Corwin Press. 85. Sternberg, R. J. (1988). The triarchic mind: A new theory of human intelligence. New York, NY: Viking. 86. Sternberg, R. J. & Grigorenko, E. L. (2000). Teaching for successful intelligence. Arlington Heights, IL: Skylight. 87. Sternberg, R. J., Grigorenko, E. L., Jarvin, L., Clinkenbeard, P., Ferrari, M. & Torff, B. (2000). The effectiveness of triarchic teaching and assessment. NRC/GT Newsletter, Spring 2000, 3 8. Available from Sternberg, R. J. & O Hara, L. A. (2000). Intelligence and creativity. In R. J. Sternberg (Ed.), Handbook of intelligence (pp ). New York, NY: Cambridge University Press. 89. Subban, P. (2006). Differentiated instruction: A research basis. International Education Journal, 7(7), Susman, E. B. (1998). Co-operative learning: a review of factors that increase the effectiveness of computer-based instruction. Journal of Educational Computing Research, 18(4), Sutherland, R., Armstrong, V., Barnes, S., et al. (2004). Transforming teaching and learning: embedding ICT into everyday classroom practices. Journal of Computer Assisted Learning, 20(6), Tacchi, J. A. (2005). Finding a Voice: The Potential of Creative ICT Literacy and Voice in Community Multimedia Centres in South Asia. Information Society Research Group Working Paper No. 3. Retrieved from Tennant, M. (1997). Psychology and Adult Learning (2 nd ed.). London, UK: Routledge. 125

126 94. Tomlinson, C. A. (1995). How to differentiate instruction in mixed-ability classrooms. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD). 95. Tomlinson, C. A. (1999). The Differentiated Classroom: Responding to the Needs of All Learners. Reston, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD). 96. Tomlinson, C. A. (2001). How to Differentiate Instruction in Mixed-Ability Classrooms (2 nd ed.). Reston, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD). 97. Tomlinson, C. A. (2003). Deciding to teach them all. Educational Leadership, 61(2), Tomlinson, C. A. & Kalbfleisch, M. L. (1998). Teach me, teach my brain: a call for differentiated classrooms. Educational Leadership, 56(3), Tomlinson, C. A. & Demirsky, A. S. (2000). Leadership for differentiating schools and classrooms. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD) Tuttle, J. (2000). Differentiated classrooms (report). Manchester, UK: Cedar Mountain Academy UNESCO. (2011). Global Education Digest. Comparing Education Statistics across the World. Retrieved from UNESCO-ΗΗΣΔ. (2012). ICT in Primary Education. Exploring the origins, settings and initiatives. Retrieved from: Veen, W. (1995). Factors affecting the use of computers in the classroom: four case studies. In D. Watson & D. Tinsley (Eds.), Integrating information technology into education (pp ). London, UK: Chapman & Hall Vygotsky, L. (1978). Mind in society: The development of higher mental processes. In M. Cole, V. John-Steiner, S. Scribner & E. Souberman, (Eds.). Cambridge, MA: Harvard University Press Vygotsky, L. (1986). Thought and language (revised). In A. Kozulin (Ed.). Cambridge, MA: The MIT Press Waldron, N. & Mcleskey, J. (2001). Helping schools include all learners. Intervention in School & Clinic, 36(3),

127 107. Wang, C. & Hoot, J. (2006). Information and Communication Technology in early childhood education. Early Education and Development, 17(3), Ward, C. (2010). Using online learning environments to support advanced learners. In J. Sanchez & K. Zhang (Eds.), Proc. World Conf. on Elearning in Corporate, Government, Healthcare and Higher Education (pp ). Chesapeake, VA: AACE Weston, P. (1992). A Decade for Differentiation. British Journal of Special Education, 19, Westwood, P. (2016). What Teachers Need to Know About Differentiated Instruction. Melbourne, Australia: Australian Council for Educational Research Wheeler, S., Waite, S. J. & Bromfield, C. (2002). Promoting creative thinking through the use of ICT. Journal of Computer Assisted Learning, 18(3), Wright, J. (1998). A new look at intergrating technology into the curriculum. Early Childhood Education Journal, 26(2), Wolfe, P. (2001). Brain matters. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD) Yildiz, M., McNeal, K. & Salika, L. (2009). The power of social interaction technologies in teacher education. In Proc. National Educational Computing Conf., Washington, DC, USA. 127

128 ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΔ 1. Βαιηαληή,. & Κνπηζειίλε, Μ. (2008). Δθαξκνγή ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο ζηηο ηάμεηο κηθηήο ηθαλφηεηαο: πξνυπνζέζεηο θαη ζέκαηα πξνο ζπδήηεζε. Πξαθηηθά Παγθππξίνπ πλεδξίνπ Παηδαγσγηθήο Δηαηξείαο Κύπξνπ. 2. Βαιηαληή,. (2013). Απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία ζε ηάμεηο κηθηήο ηθαλφηεηαο κέζσ ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο: απφ ηε ζεσξία ζηελ πξάμε. ην. Παληειηάδνπ & Γ. Φηιηππάηνπ (Δπηκ.), Γηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία: Θεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο & εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο ( ). Αζήλα: Δθδφζεηο Πεδίν. 3. Βαζηάθε,. (2010). Ζ δηαθνξνπνίεζε ζηε δηδαζθαιία. Δπηζηεκνληθό Βήκα ηνπ Γαζθάινπ, 12, Θενθηιίδεο, Υ. (2009). Ρσγκέο ζην παγόβνπλν ηεο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο. Αζήλα: Δθδφζεηο Γξεγφξεο. 5. Καλάθεο, Η. (1991). Ζ εζσηεξηθή δηαθνξνπνίεζε θαη ε εμαηνκίθεπζε ηεο δηδαζθαιίαο - κάζεζεο. Νενειιεληθή Παηδεία, 23, Κνζζπβάθε, Φ. (2002). Κξηηηθή Δπηθνηλσληαθή Γηδαζθαιία. Αζήλα: Δθδφζεηο Gutenberg. 7. Κνζζπβάθε, Φ. (2003). Δλαιιαθηηθή Γηδαθηηθή. Πξνηάζεηο γηα ηε κεηάβαζε από ηε Γηδαθηηθή ηνπ αληηθεηκέλνπ ζηε Γηδαθηηθή ηνπ ελεξγνύ ππνθεηκέλνπ. Αζήλα: Δθδφζεηο Gutenberg. 8. Κνπηζειίλε, Μ. (2006). Γηαθνξνπνίεζε δηδαζθαιίαο κάζεζεο ζε ηάμεηο κηθηήο ηθαλόηεηαο : Φηινζνθία θαη έλλνηα πξνζεγγίζεηο θαη εθαξκνγέο (Σόκνο Α ). Λεπθσζία, Κχπξνο. 9. Κνπηζειίλε, Μ. (2008). Δπνηθνδόκεζε θαη Γηαθνξνπνίεζε Γηδαζθαιίαο- Μάζεζεο ζε Σάμεηο Μεηθηήο Ιθαλόηεηαο. Φηινζνθία θαη έλλνηα. ηξαηεγηθέο θαη Δθαξκνγέο. Λεπθσζία, Κχπξνο. 10. Λενληίδεο, Μ. & Παπαδάθεο,. (2013). Φεθηαθφ Δθπαηδεπηηθφ Πεξηερφκελν κε Βάζε ην Κπξίαξρν Μαζεζηαθφ ηπι Δλήιηθσλ Μαζεηψλ. Πξαθηηθά 3 νπ Παλειιήληνπ πλεδξίνπ «Έληαμε ησλ ΣΠΔ ζηελ Δθπαηδεπηηθή Γηαδηθαζία» ηεο Διιεληθήο Δπηζηεκνληθήο Έλσζεο ΣΠΔ ζηελ Δθπαίδεπζε (ΔΣΠΔ), Σκήκα Φεθηαθψλ πζηεκάησλ, Παλ. Πεηξαηψο, Πεηξαηάο. 11. Παπαληθνιάνπ, Κ. (2011). Πξνζαξκνζηηθά πεξηβάιινληα κάζεζεο. Αξρείν παξνπζίαζεο, Αζήλα. 128

129 12. Πιαηζίδνπ, Μ. & Εαγφξα, Υ. (2006). Σν καζεζηαθφ ζηπι θαη νη ζηξαηεγηθέο επίιπζεο γλσζηηθψλ έξγσλ. Παηδαγσγηθή Δπηζεώξεζε, 42, νισκνλίδνπ, Υ. (2002). πλεξγαηηθή Μάζεζε κε ηε Υξήζε ησλ ΣΠΔ.: Δκπεηξίεο απφ Γεκνηηθά ρνιεία ηεο Θεζζαιίαο. Πξαθηηθά ηνπ 3 νπ Παλειιελίνπ πλεδξίνπ Οη ΣΠΔ. ζηελ Δθπαίδεπζε, Ρφδνο. 14. νινκσλίδνπ, Υ. (2006). Νέεο Σάζεηο ζηελ εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία. Δπνηθνδνκεηηζκόο θαη ζύγρξνλα πεξηβάιινληα κάζεζεο. Αζήλα: Δθδφζεηο Μεηαίρκην. 15. παλαθά, A. (2007). Σα καζεζηαθά ζηπι σο θπξίαξρνο παξάγνληαο ζρεδηαζκνύ εμ απνζηάζεσο εθπαηδεπηηθνύ πιηθνύ (Μεηαδηδαθηνξηθή Έξεπλα). Αζήλα: Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην (ΔΑΠ). Retrieved from Dewey, J. (1926). Σν ζρνιείν θαη ην παηδί. (K. σηεξίνπ, Μηθξ.). Αζήλα: Δθδφζεηο Αζελά. 17. Dewey, J. (1926). Δκπεηξία θαη Δθπαίδεπζε. (Λ. Πνιελάθεο, Μηθξ.). Αζήλα: Δθδφζεηο Γιάξνο. 18. Hopf, D. (1982). Γηαθνξνπνίεζε ηεο ζρνιηθήο εξγαζίαο: παξαδνζηαθνί θαη ζύγρξνλνη ηξόπνη νξγάλσζεο ηεο δηδαζθαιίαο. (Β. Γειεγηάλλε-Κνπηκηδή, Μηθξ.). Θεζζαινλίθε: Αθνί Κπξηαθίδε. 19. Tomlinson, C. A. (2004). Γηαθνξνπνίεζε ηεο εξγαζίαο ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο: αληαπόθξηζε ζηηο αλάγθεο όισλ ησλ καζεηώλ. (Υ. Θενθηιίδεο & Γ. Μαξηίδνπ-Φνξζηέ, Μηθξ.). Αζήλα: Δθδφζεηο Γξεγφξεο. 20. Vygotsky, L. (1988). θέςε θαη Γιώζζα. (Α. Ρφδε, Μηθξ.). Αζήλα: Δθδφζεηο Γλψζε. 129

130 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1: ΔΡΧΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΣΗΝ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΧΑ 130

131 131

132 132

133 133

134 134

135 135

136 136

137 137

138 138

139 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ2: ΔΡΧΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΣΗΝ ΑΓΓΛΙKΗ ΓΛΧΑ 139

140 140

141 141

142 142

143 143

144 144

145 145

146 146

147 147

148 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 3: ΠΙΝΑΚΔ ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ Πίλαθαο 1: Με παξακεηξηθφο έιεγρνο γηα δηαθνξά ρξήζεο ησλ εξγαιείσλ ηεο ηερλνινγίαο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. Πίλαθαο 2: Σεζη ρ2 αλεμαξηεζίαο γηα ζπλάθεηα ρξήζεο ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. Πίλαθαο 3: Σεζη ρ2 αλεμαξεηζίαο γηα ζπλάθεηα ρξήζεο κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πξαθηηθή. 148

149 Πίλαθαο 4: Σεζη αλεμαξηήησλ δεηγκάησλ γηα απφςεηο επίδξαζεο ηερλνινγίαο ζηε κάζεζε κε βάζε ην θχιν. Πίλαθαο 5: Σεζη αλεμαξηήησλ δεηγκάησλ γηα απφςεηο επίδξαζεο ηερλνινγίαο ζηε κάζεζε κε βάζε ηελ ζπκκεηνρή ή φρη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην ζρεηηθφ κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ Πίλαθαο 6: Σεζη αλεμαξηήησλ δεηγκάησλ γηα απφςεηο επίδξαζεο ηερλνινγίαο ζηε κάζεζε κε βάζε ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο Πιεξνθνξηθήο, Σερλνινγίαο, ΣΠΔ, 149

150 Πίλαθαο 7: Σεζη αλεμαξηήησλ δεηγκάησλ γηα δηαθνξνπνίεζε κάζεζεο κέζσ εξγαιείσλ ΣΠΔ κε βάζε ην θχιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Πίλαθαο 8: Σεζη αλεμαξηήησλ δεηγκάησλ γηα δηαθνξνπνίεζε κάζεζεο κέζσ εξγαιείσλ ΣΠΔ κε βάζε ηε βαζκίδα πνπ δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί. 150

151 Πίλαθαο 9: ηαηηζηηθά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε δηαθνξνπνίεζε κάζεζεο κέζσ εξγαιείσλ ΣΠΔ κε βάζε ηε βαζκίδα πνπ δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί. Πίλαθαο 10: Σεζη γηα ζπλάθεηα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε θάπνην κάζεκα/ ζεκηλάξην κε ηελ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ γηα δηαθνξνπνίεζε ηεο κάζεζεο.

152 Πίλαθαο 11: Σεζη γηα ζπλάθεηα ζρέζεο κεηαμχ ηεο χπαξμεο καζεηψλ ζηελ ηάμε κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηεο ρξήζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Πίλαθαο 12: Σεζη γηα ζπλάθεηα ζρέζεο κεηαμχ ηεο χπαξμεο καζεηψλ ζηελ ηάμε πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ θαη ηεο ρξήζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Πίλαθαο 13: Σεζη γηα ζπλάθεηα ζρέζεο κεηαμχ ηεο χπαξμεο καζεηψλ ζηελ ηάμε κε δηαθνξεηηθή κεηξηθή γιψζζα θαη ηεο ρξήζεο εξγαιείσλ ΣΠΔ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. 152

153 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 4: ΔΙΚΟΝΔ ΑΠΟ ΣΟ ANIMATED VIDEO 153

154 154

155 155