Σεπκμθμβζηό Δηπαζδεοηζηό Ίδνοια Κααάθαξ πμθή Σεπκμθμβζηώκ Δθανιμβώκ Σιήια Σεπκμθμβίαξ Πεηνεθαίμο ηαζ Φοζζημύ Αενίμο. Πηοπζαηή Δνβαζία ΦΟΡΜΑΛΓΔΤΓΗ

Transcript

1 Σεπκμθμβζηό Δηπαζδεοηζηό Ίδνοια Κααάθαξ πμθή Σεπκμθμβζηώκ Δθανιμβώκ Σιήια Σεπκμθμβίαξ Πεηνεθαίμο ηαζ Φοζζημύ Αενίμο Πηοπζαηή Δνβαζία ΦΟΡΜΑΛΓΔΤΓΗ Παναβωβή, πνήζδ, επζπηώζεζξ ζηδκ οβεία ημο ακενώπμο Κααάθα, Φεανμοάνζμξ 2011 Δζζδβδηήξ Καεδβδηήξ: Γν. Απζθθέαξ Υνζζημθμνίδδξ οββναθέαξ: Γεχνβζμξ Καθέκηγδξ

2 Δζζαβωβή Ζ πηοπζαηή ενβαζία πμο παναηίεεηαζ έπεζ ςξ εέια ηδκ θμνιαθδεΰδδ. ημπυξ ηδξ ζοβηεηνζιέκδξ ενβαζίαξ είκαζ κα εκδιενχζεζ ηαζ κα ηαηαημπίζεζ υζμ ημ δοκαηυκ πζμ απθά ημκ ακαβκχζηδ, βζα ιζα πδιζηή έκςζδ πμο είκαζ άννδηηα ζοκδεδειέκδ ιε ηδκ ηαεδιενζκυηδηα ιαξ. Γζααάγμκηαξ ηάπμζμξ ηδκ ενβαζία αοηή εα ιπμνέζεζ κα ηαηακμήζεζ ηδ πνδζζιυηδηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ςξ πνμσυκ αζμιδπακζηήξ πνήζδξ ζε έκα πθήεμξ εθανιμβχκ, ηυζμ ιεβάθμ πμο ζπεδυκ ηδκ ηαεζζηά απαναίηδηδ βζα ηδκ ζφβπνμκδ ιμνθή δζααίςζδξ. Πανάθθδθα υιςξ εα βίκεζ βκχζηδξ ημο πςξ ιζα πδιζηή έκςζδ πμο οπάνπεζ ζημ πενζαάθθμκ ηαζ είκαζ επςθεθήξ βζα ημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ, ιπμνεί κα βίκεζ επενυξ ηδξ οβείαξ ιαξ απυ ηδκ απνμζελία, ηδκ αβκμία ηαζ ηδκ αθυβζζηδ πνήζδ. 2

3 Πενζεπόιεκα Κεθάθαζμ 1 μ ---Γεκζηά...εθίδα 1.1 Σζ είκαζ δ θμνιαθδεΰδδ Ηδζυηδηεξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Φοζζηέξ ζδζυηδηεξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Υδιζηέξ ζδζυηδηεξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Τδαηζηά δζαθφιαηα θμνιαθδεΰδδξ Ζ θμνιαθδεΰδδ ζηδ θφζδ Ηζημνία ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Κεθάθαζμ 2 μ --- Η θμνιαθδεΰδδ ζηδ αζμιδπακία 2.1 Μέεμδμζ παναβςβήξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Μεεάκζμ Καηαθφηεξ βζα ηδκ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο πνμξ θμνιαθδεΰδδ α Καηαθφηεξ ιμθοαδαζκίμο α Ολείδςζδ ιέζς αηηζκμαμθίαξ UV β Μεηαθθζημί ηαηαθφηεξ δ Καηαθφηεξ ιεηαθθζηχκ μλεζδίςκ ε Πνμηεζκυιεκμζ ιδπακζζιμί βζα ηδ ιενζηή μλείδςζδ ιεεακίμο ιε ηαηαθφηεξ μλεζδίςκ Πμο πνδζζιμπμζείηαζ δ θμνιαθδεΰδδ Παναθμνιαθδεΰδδ Κονζυηενμζ ημιείξ πνήζδξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Αοημηζκδημαζμιδπακία Ζ θμνιαθδεΰδδ ζηδκ ζαηνζηή Ζ θμνιαθδεΰδδ ςξ απμζηεζνςηζηυ Ζ θμνιαθδεΰδδ ςξ ζοκηδνδηζηυ Ζ θμνιαθδεΰδδ ζηδκ λοθμαζμιδπακία Ζ θμνιαθδεΰδδ ζε πνμσυκηα ζοζηεοαζίαξ ηνμθίιςκ Πνμζδζμνζζιυξ ηδξ εθεφεενδξ θμνιαθδεΰδδξ ζε ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο Κεθάθαζμ 3 μ ---Η θμνιαθδεΰδδ ζηδ γωή ιαξ Αηιμζθαζνζηά επίπεδα θμνιαθδεΰδδξ Ζ θμνιαθδεΰδδ ζε θοηζηέξ ηνμθέξ Ζ θμνιαθδεΰδδ ζε γςζηέξ ηνμθέξ Ζ θμνιαθδεΰδδ ζε βαθαηημημιζηά πνμσυκηα

4 3.5 Ζ θμνιαθδεΰδδ ζακ ιεηααμθζηυξ πανάβμκηαξ φκδνμιμ ημο παεμβυκμο ηηδνίμο Σα θοηά ςξ πνμζηαηεοηζηά ηςκ νφπςκ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ...43 Κεθάθαζμ 4 μ ---Δπζπηώζεζξ ζημκ μνβακζζιό 4.1 Δπζπηχζεζξ απυ ηδκ θμνιαθδεΰδδ ζε αένζα ιμνθή Δπζπηχζεζξ απυ ηδκ θμνιαθδεΰδδ ζε οβνή ιμνθή Δπζπηχζεζξ απυ ηδκ πνυκζα έηεεζδ ζηδ θμνιαθδεΰδδ οζπέηζζδ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ηανηίκμο Θέζπζζδ μνίςκ οιπενάζιαηα..53 Βζαθζμβναθία

5 Κεθάθαζμ 1 μ 1.1 Σζ είκαζ δ θμνιαθδεΰδδ Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ ιζα μνβακζηή πδιζηή έκςζδ. Δίκαζ ημ πνχημ ηαζ πζμ απθυ ιέθμξ ηδξ ηαηδβμνίαξ ηςκ θζπανχκ αθδετδχκ ηαζ απμηεθεί ημκ ηονζυηενμ εηπνυζςπμ ηδξ ηαηδβμνίαξ αοηήξ. Άθθα μκυιαηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ δ ιεεακάθδ, ημ μλείδζμ ημο ιεεοθεκίμο, δ ιεεοθαθδεΰδδ ηαζ δ ιονιδβηζηή αθδεΰδδ. Ο πδιζηυξ ηδξ ηφπμξ είκαζ CH 2 O (HCHO), ηαζ ιζα ζηενεμπδιζηή δζάηαλδ ηδξ είκαζ αοηή πμο θαίκεηαζ παναηάης. Ζ θμνιαθδεΰδδ οπάνπεζ πακημφ ζηδ θφζδ ηαζ ζημ ζφιπακ, εκχ επίζδξ ειθακίγεηαζ ηαζ ζημκ άκενςπμ ςξ ιεηααμθζηυ ιέζμ. Αθθά απυ ηδκ διένα πμο ακαηαθφθεδηε ηαζ πανάπεδηε ηεπκζηά ζε ενβαζηδνζαηέξ ζοκεήηεξ έπεζ ζοιαάθεζ ηα ιέβζζηα ζηδκ ηαεδιενζκυηδηα ιαξ θυβς ηδξ πνήζδξ ηδξ ζε πθήεμξ εθανιμβχκ ηαζ ηεπκμθμβζχκ. Πένακ θμζπυκ ηςκ εηπμιπχκ θμνιαθδεΰδδξ απυ θοζζηά αίηζα πθέμκ οπάνπεζ ηαζ ιεβάθδ έηθοζή ηδξ απυ ηζξ αζμιδπακζηέξ πνήζεζξ. Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ ημ πνμσυκ αηεθμφξ ηαφζδξ ηςκ οθζηχκ πμο πενζέπμοκ άκεναηα ηαζ έηζζ ιπμνεί κα ανεεεί ζημκ ηαπκυ απυ πονηαβζέξ δαζχκ, απυ ελαηιίζεζξ αοημηζκήηςκ πμο είκαζ ηαζ δ ιεβαθφηενδ πδβή εηπμιπήξ ηδξ HCHO ζημ πενζαάθθμκ, απυ ηθζαάκμοξ αθθά ηαζ απυ ημκ ηαπκυ ηςκ ηζζβάνςκ. ημ ζδµείμ αοηυ αλίγεζ κα ακαθενεεί υηζ μζ ορδθυηενεξ ζοβηεκηνχζεζξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ πμο ιεηνμφκηαζ ζημ πενζαάθθμκ εµθακίγμκηαζ ημκηά ζηζξ ακενςπμβεκείξ πδβέξ. Αοηυξ είκαζ ηαζ μ θυβμξ ηδξ ανπζηήξ ακδζοπίαξ βζα ηζξ επζπηχζεζξ ζε εµάξ ηαζ ημ αζυημζµμ. 5

6 1.2 Ιδζόηδηεξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Φοζζηέξ ζδζόηδηεξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Ζ θμνιαθδεΰδδ, CH 2 O (MΒ = 30.03) είκαζ έκα άπνςιμ αένζμ ζε αηιμζθαζνζηή πίεζδ, ιε έκημκδ απμπκζηηζηή μζιή ηαζ πνμηαθεί ενεεζζιμφξ ζημ δένια ηαζ ζηα ιάηζα. Ζ θμνιαθδεΰδδ οβνμπμζείηαζ ζημοξ 23 0 C, δ ποηκυηδηα ηδξ οβνήξ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ gr/cm 3 ζημοξ 23 0 C ηαζ gr/cm 3 ζημοξ 83 0 C. ηενεμπμζείηαζ ζημοξ C ηαζ βίκεηαζ θεοηή. Ζ οβνή ηαζ δ αένζα θμνιαθδεΰδδ πμθοιενίγμκηαζ εφημθα ζε παιδθέξ εενιμηναζίεξ (ιέπνζ 80 0 C). Ζ ηαεανή θμνιαθδεΰδδ δεκ πμθοιενίγεηαζ ιεηαλφ 80 μ C ηαζ 100 μ C ηαζ ζοιπενζθένεηαζ ζακ ζδακζηυ αένζμ. Ο πμθοιενζζιυξ, είηε ζηδκ αένζα είηε ζηδκ οβνή θάζδ επδνεάγεηαζ απυ ηδκ πίεζδ, απυ ηδκ οβναζία ηαζ απυ ιζηνέξ πμζυηδηεξ ιονιδβηζημφ μλέμξ. Ζ αένζα θμνιαθδεΰδδ πμο πανάβεηαζ ιε αηιμπμίδζδ ηδξ παναθμνιαθδεΰδδξ ή απυ πμθοιενζζιυ α-πμθομλοιεεοθεκίμο, δ μπμία είκαζ % ηαεανή πνέπεζ κα απμεδηεφεηαζ ζημοξ C βζα ηδκ απμθοβή πμθοιενζζιμφ. Κάης απυ ημοξ C μοζζαζηζηά δεκ παναηδνείηαζ πδιζηή απμζφκεεζδ. Ζ αένζα θμνιαθδεΰδδ είκαζ εφθθεηηδ ηαζ ηα ιίβιαηά ηδξ ιε ημκ αένα είκαζ εηνδηηζηά. ημοξ C πενίπμο ημ παιδθυηενμ ηαζ ορδθυηενμ υνζμ ακάθθελδξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ 7 ηαζ 72% η.μ., ακηίζημζπα. Ζ εοθθεηηζηυηδηα είκαζ ζδζαίηενα ορδθή βζα ζοβηέκηνςζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ηδξ ηάλεςξ ηςκ 65-70% η.μ. ε παιδθέξ εενιμηναζίεξ, δ οβνή θμνιαθδεΰδδ είκαζ δζαθοηή ζε ιδ πμθζημφξ δζαθφηεξ, υπςξ ημθμουθζμ, αζεέναξ, πθςνμθυνιζμ ηαζ μλζημί εζηένεξ. Ωζηυζμ, δ δζαθοηυηδηά ηδξ ιεζχκεηαζ ιε αφλδζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ηαζ ζε εενιμηναζία δςιαηίμο θαιαάκμοκ πχνα πμθοιενζζιυξ ηαζ αενζμπμίδζδ, μπυηε απμιέκεζ ιυκμ ιζα ιζηνή πμζυηδηα δζαθοημφ αενίμο. Σα δζαθφιαηα οβνήξ θμνιαθδεΰδδξ ζε αηεηαθδεΰδδ ζοιπενζθένμκηαζ ςξ ζδακζηά δζαθφιαηα. Οζ πμθζημί δζαθφηεξ υπςξ αθημυθεξ, μζ αιίκεξ ή ηα μλέα, είηε ηαηαθφμοκ ημκ πμθοιενζζιυ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ, είηε ακηζδνμφκ ιε αοηή βζα ημκ ζπδιαηζζιυ εκχζεςκ ιεεοθεκίμο. 6

7 Πίκαηαξ 1. Σημκ παναηάηω πίκαηα ειθακίγμκηαζ δζάθμνεξ ζδζόηδηεξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ. Υδιζηυξ ηφπμξ CH2O Μμνζαηυ αάνμξ 30,26 gr/mol Δζδζηυ αάνμξ ζημοξ -20 C 0,815 gr/mol δµείμ αναζµμφ -21 C δµείμ ακάθθελδξ -53,2 C δµείμ αοηακάθθελδξ 424 C Γζαθοηυηδηα ζημ κενυ 55 gr/100ml Σάζδ αηιχκ 3890 mmhg (25 C) ημ ειπυνζμ ζοκήεςξ πςθείηαζ ςξ οδαηζηυ δζάθοια ιε ζοβηέκηνςζδ 30 50% ζε θμνιαθδεΰδδ ηαζ 0,5 15% ζε ιεεακυθδ, βκςζηυ ιε ηδκ ειπμνζηή μκμιαζία θμνιυθδ. Ζ ιεεακυθδ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ ζηαεενμπμζδηήξ βζα κα ειπμδίζεζ ημκ πμθοιενζζιυ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ. ε ζηενεά µμνθή ηδ θμνµαθδεΰδδ ηδκ εµπμνεουµαζηε ςξ ηνζμλάκζμ (trioxane) (CH 2 Ο) 3, εκχ δεκ ηδ ανίζημοµε ζε αένζα µμνθή. Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ πμθφ αζηαεήξ ζηδκ αηιυζθαζνα υπμο έπεζ πμθφ ιζηνυ πνυκμ διζγςήξ (δδθαδή μ πνυκμξ πμο απαζηείηαζ βζα κα απμζημδμιδεεί ημ 50% ηδξ μοζίαξ είκαζ θζβυηενμ απυ 24 χνεξ) βζαηί δζαζπάηαζ βνήβμνα απυ ημ δθζαηυ θςξ ηαζ απυ μνζζιέκα ααηηήνζα ηαζ έηζζ δεκ ζοζζςνεφεηαζ μφηε ζηδκ αηιυζθαζνα μφηε ζημ ακενχπζκμ ζχια. Πανυηζ υιςξ δεκ είκαζ ηυζμ εφημθδ δ ζοζζχνεοζή ηδξ ζηδκ αηµυζθαζνα ηαζ ζημ ακενχπζκμ ζχµα, δ ζοκεπήξ απεθεοεένςζδ ηαζ μ ζπδµαηζζµυξ ηδξ μδδβμφκ ζηδ ιαηνμπνυεεζιδ έηεεζδ ημκηά ζηζξ πδβέξ απεθεοεένςζδξ ηαζ ζπδµαηζζµμφ. Όηακ δ θμνιαθδεΰδδ απεθεοεενχκεηαζ ζημκ αένα ζε µεβάθμ πμζμζηυ δζαζημνπίγεηαζ εκχ θζβμζηυ είκαζ ημ µένμξ υπμο δζαηζκείηαζ ζημ κενυ. Ακηζεέηςξ, εάκ μ ζπδµαηζζµυξ ηδξ βίκεζ µέζα ζημ κενυ δεκ δζαθεφβεζ πνμξ ημ εκαένζμ πενζαάθθμκ πανά µυκμ δζαπςνίγεηαζ µέζα ζε αοηυ. Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ επίζδξ εφημθα αζμαπμζημδμιήζζιδ ζημ έδαθμξ θυβς ημο υηζ μ ζοκηεθεζηήξ εδαθμθμβζηήξ πνμζνυθδζδξ είκαζ πμθφ παµδθυξ, δ δζφθζζή ηδξ ιέζα ζημ έδαθμξ είκαζ ανηεηά εφημθδ, αθθά ηαζ θυβς ημο υηζ δ ηζκδηζηυηδηα ηδξ ζημ έδαθμξ είκαζ πμθφ ορδθή. 7

8 1.2.2 Υδιζηέξ ζδζόηδηεξ θμνιαθδεΰδδξ Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ ιζα απυ ηζξ πζμ δναζηζηέξ μνβακζηέξ εκχζεζξ. ημοξ C, δ θμνιαθδεΰδδ οπυηεζηαζ ζε εηενμβεκή απμζφκεεζδ ζπδιαηίγμκηαξ ηονίςξ ιεεακυθδ ηαζ δζμλείδζμ ημο άκεναηα. Ωζηυζμ, πάκς απυ ημοξ C, έπεζ ηδκ ηάζδ κα απμζοκηίεεηαζ ζε ιμκμλείδζμ ημο άκεναηα ηαζ οδνμβυκμ. Μέηαθθα υπςξ θεοηυπνοζμξ, παθηυξ, πνχιζμ ηαζ αθμοιίκζμ ηαηαθφμοκ ηδκ ακηίδναζδ ζπδιαηζζιμφ ιεεακυθδξ, ιονιδβηζημφ μλέμξ, δζμλεζδίμο ημο άκεναηα ηαζ ιεεακίμο. Ζ άκοδνδ ιμκμιενήξ θμνιαθδεΰδδ δεκ είκαζ ειπμνεφζζιδ. Ζ αένζα θμνιαθδεΰδδ πμθοιενίγεηαζ ζε εενιμηναζίεξ ιζηνυηενεξ ηςκ C εκχ μ πoθοιενζζιυξ εοκμείηαζ απυ ηδκ πανμοζία πμθζηχκ ιμνίςκ υπςξ μλέα, αθηάθζα ηαζ κενυ. Δπμιέκςξ, πανμοζία αηιμφ ηαζ άθθςκ πμθζηχκ μοζζχκ δ αένζα θμνιαθδεΰδδ είκαζ ζηαεενή ζημοξ 20 0 C πενίπμο βζα πζέζεζξ kpa ή υηακ ανίζηεηαζ ζε ζοβηέκηνςζδ πενίπμο 0.4% η.μ. ζημοξ 20 0 C ηαζ αηιμζθαζνζηή πίεζδ. Ζ ιμκμιενήξ θμνιαθδεΰδδ ζπδιαηίγεζ ιε ημ κενυ ιζα έκοδνδ μοζία δ μπμία ακηζδνά πεναζηένς ιε ηδ θμνιαθδεΰδδ ζπδιαηίγμκηαξ πμθομλοιεεφθζα. Μεεακυθδ, ηαεχξ ηαζ άθθμζ ζηαεενμπμζδηέξ (ιεθαιίκεξ), πνμζηίεεκηαζ ζηα οδαηζηά δζαθφιαηα θμνιαθδεΰδδξ ημο ειπμνίμο, βζα κα απμηνέρμοκ ημκ πμθοιενζζιυ ηδξ. Ζ θμνιαθδεΰδδ ακάβεηαζ εφημθα ιε ημ οδνμβυκμ ζε ιεεακυθδ, πάκς ζε ηαηαθφηδ κζηέθζμ. Ολεζδχκεηαζ απυ κζηνζηυ μλφ ή απυ μλοβυκμ δίκμκηαξ θμνιζηυ μλφ ή δζμλείδζμ ημο άκεναηα ηαζ κενυ. Πανμοζία ζζπονχκ αθηαθίςκ ή υηακ εενιαίκεηαζ πανμοζία μλέςκ, ακηζδνά ζφιθςκα ιε ηδκ ακηίδναζδ Cannizaro δίκμκηαξ ιεεακυθδ ηαζ ιονιδβηζηυ μλφ. Σσνήθεις ανηιδράζεις ηης θορμαλδεΰδης θμνιαθδεΰδδ παναθμνιαθδεΰδδ ηνζμλάκζμ 8

9 1.2.3 Τδαηζηά δζαθύιαηα ε εενιμηναζία δςιαηίμο, ηα ηαεανά οδαηζηά δζαθφιαηα πενζέπμοκ θμνιαθδεΰδδ ιε ιμνθή ιεεακμδζυθδξ (HOCH 2 OH) ηαζ πμθοιενχκ ηδξ (HO(CH 2 O)nH, n=1-8). Ζ ιμκμιενήξ, θοζζηά δζαθοιέκδ θμνιαθδεΰδδ είκαζ πανμφζα ιυκμ ζε ιζηνέξ ζοβηεκηνχζεζξ, ιέπνζ 0.1% η.α. Ζ ζζμννμπία πμθοιενζζιμφ: HOCH 2 OH + n CH 2 O HO( CH 2 O)n+1 + H ( 1.1 ) ηαηαθφεηαζ απυ μλέα ηαζ πνμπςνά πνμξ ηα δελζά ζε παιδθέξ εενιμηναζίεξ ηαζ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ πνμξ ηα ανζζηενά εάκ ημ ζφζηδια εενιακεεί. Ζ δζάθοζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζημ κενυ είκαζ ελχεενιδ ακηίδναζδ, ηαζ δ εενιυηδηα δζάθοζδξ (62 kj/mol) είκαζ ακελάνηδηδ απυ ηδ ζοβηέκηνςζδ ημο δζαθφιαημξ. Καεανά, άπνςια οδαηζηά δζαθφιαηα θμνιαθδεΰδδξ ιπμνεί κα ανίζημκηαζ ζε ζοβηέκηνςζδ θμνιαθδεΰδδξ ιέπνζ 95% η.α., αθθά δ εενιμηναζία πνέπεζ κα αολδεεί ζημοξ 80 0 C βζα κα πάνμοιε ορδθυηενεξ ζοβηεκηνχζεζξ. ε οδαηζηά δζαθφιαηα ζοβηέκηνςζδξ πάκς απυ 30%, δ θμνιαθδεΰδδ βίκεηαζ θεοηή ζε εενιμηναζία δςιαηίμο θυβς πμθοιενζζιμφ (υζμ ιεβαθφηενδ είκαζ δ ιάγα ηςκ πμθοιενχκ, ηυζμ ιζηνυηενδ δ δζαθοηυηδηα ημοξ). ε οδαηζηά δζαθφιαηα ιε ζοβηέκηνςζδ ιζηνυηενδ απυ 2% ζε θμνιαθδεΰδδ, δ θμνιαθδεΰδδ εονίζηεηαζ ιυκμ ζε ιμκμιενή ιμνθή. Ζ πανμοζία ηδξ ιεεακυθδξ ζηα οδαηζηά δζαθφιαηα ιε ζοβηέκηνςζδ πάκς απυ 30% είκαζ ηζξ πενζζζυηενεξ θμνέξ επζεοιδηή, ηαεχξ ειπμδίγεζ ημκ ζπδιαηζζιυ ιεβάθδξ ιάγαξ αδζάθοηςκ πμθοιενχκ. οβηεκηνχζεζξ ιεεακυθδξ ιέπνζ 16% ζηαεενμπμζμφκ ηδ θμνιαθδεΰδδ. Σα ζδιεία αναζιμφ ηςκ ηαεανχκ οδαηζηχκ δζαθοιάηςκ, ζοβηέκηνςζδξ ιέπνζ 55% ανίζημκηαζ ιεηαλφ μ C, ζε αηιμζθαζνζηή πίεζδ. ε αναζά οδαηζηά δζαθφιαηα δ θμνιαθδεΰδδ παιδθχκεζ ημ ζδιείμ πήλδξ ημο κενμφ. 1.3 Η θμνιαθδεΰδδ ζηδ θύζδ Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ έκα απυ ηα πζμ δζαδεδμιέκα ιυνζα ζημ ζφιπακ. Έπεζ εκημπζζηεί έπεζηα απυ θαζιαημζημπζηή ακάθοζδ ζε μονέξ ημιδηχκ. Έπεζ ακαθενεεί υηζ εα ιπμνμφζε ηάθθζζηα κα έπεζ ηάκεζ ηδκ ειθάκζζδ ηδξ ζηδ βδ είηε απυ ημιήηεξ είηε απυ αζηνζηή ζηυκδ. Λέβεηαζ υηζ μζ ημιήηεξ πενζέπμοκ 25% μνβακζηή ζηυκδ, εη ηδξ μπμίαξ ημ 4% είκαζ θμνιαθδεΰδδ. Γζαιμνθχκεηαζ θοζζηά ζηδκ ηνμπυζθαζνα ηαηά ηδ δζάνηεζα μλείδςζδξ ηςκ οδνμβμκακενάηςκ, μζ μπμίμζ ακηζδνμφκ µε ημ υγμκ δζαιμνθχκμκηαξ ηδ θμνιαθδεΰδδ, ηαζ µε άθθεξ αθδεΰδεξ ζε µζα ζεζνά ακηζδνάζεςκ πμο ηεθζηυ απμηέθεζµα έπμοκ ημ ζπδµαηζζµυ ημο ιμκμλεζδίμο ηαζ ημο δζμλεζδίμο ημο άκεναηα ζε οδνμβυκμ ηαζ κενυ. 9

10 Σα ηενπέκζα πμο εηπέµπμκηαζ απυ ημ θφθθςµα ακηζδνμφκ µε ημ υγμκ ηαζ δζαµμνθχκμοκ ηδ θμνµαθδεΰδδ ςξ εκδζάιεζμ πνμσυκ. Ζ θμνιαθδεΰδδ εζζάβεηαζ ζηδκ αηµυζθαζνα αηυµδ ηαζ απυ θοζζηέξ πδβέξ ζακ πνμσυκ αηεθμφξ ηαφζδξ ηςκ οθζηχκ πμο πενζέπμοκ άκεναηα υπςξ ακαθένεδηε ηαζ ζε πνμδβμφιεκδ εκυηδηα. ε αζμθμβζηυ επίπεδμ ανίζηεηαζ ζε µζηνέξ πμζυηδηεξ ζημοξ πενζζζυηενμοξ γςκηακμφξ μνβακζζιμφξ ηαζ ημοξ ακενχπμοξ, δζυηζ πανάβεηαζ ςξ εκδζάιεζμ θοζζηυ ζοζηαηζηυ ημο µεηααμθζζµμφ ηςκ ηοηηάνςκ. Ζ πανμοζία ηδξ ζε υθα ηα γςκηακά ηφηηανα είκαζ ηαεμνζζηζηή ηαζ απαναίηδηδ βζα ημ ζςζηυ µεηααμθζζµυ ημοξ. 1.4 Ιζημνία ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Σδ θμνιαθδεΰδδ πανήβαβε μ Ρχζμξ πδµζηυξ Alexander Mikhailovich ηοπαία. Έπεζηα απυ μηηχ πνυκζα (1867), δ θμνµαθδεΰδδ παναζηεοάζηδηε απυ ημκ August Wilhelm von Hofmann µε ηδ πνήζδ ημο αένα ηαζ µίβµαημξ µεεακυθδξ. Σμ µίβµα αοηυ ημ πέναζε πάκς απυ έκα θεοηυπνοζμ ζπζνάθ πμο πνδζζιμπμζήεδηε ςξ ηαηαθφηδξ µε απμηέθεζµα ηδκ μλείδςζδ ηδξ µεεακυθδξ ζημοξ C πενίπμο, µέπνζ ηεθζηά κα απμµμκςεεί ημ 1892 απυ ημκ Friedrich von Stradonitz. Γζα ηδκ μλείδςζδ ηδξ µεεακυθδξ πνδζζµμπμζμφζακ ημκ ηαηαθφηδ µεηάθθςκ (αζήµζ ζηδ ζδµενζκή επμπή ακηί ημο παθημφ παθαζυηενα), ή ημκ ηαηαθφηδ µεηαθθζηχκ μλεζδίςκ. Πανυµμζεξ µέεμδμζ παναβςβήξ πνδζζµμπμζμφκηαζ ζήιενα ζε πμθθέξ πχνεξ παβημζµίςξ. Αηυµδ, ηδκ θμνιαθδεΰδδ µπμνμφµε κα ηδκ πανάλμοµε πνδζζιμπμζχκηαξ αηµμφξ µεεοθζηήξ αθημυθδξ. ηδ δζαδζηαζία αοηή δ ιεεοθζηή αθημυθδ ακηζδνά ιε ημ μλοβυκμ ημο αένα πανμοζία ιεηαθθζημφ ηαηαθφηδ. Ζ αζμµδπακζηή παναβςβή ηδξ θμνιαθδεΰδδξ, πμο λεηίκδζε ημ 1900, ζήµενα ααζίγεηαζ ζηδ µέεμδμ ημο Hofmann (μλείδςζδ ηδξ µεεακυθδξ µε ημ μλοβυκμ ημο αένα) πνδζζµμπμζχκηαξ ςξ ηαηαθφηδ άνβονμ ή ηάπμζμ μλείδζμ ιεηάθθμο ηαζ ηδκ ηαηαηάζζεζ ακάµεζα ζηα 25 πδµζηά πνμσυκηα ιε ημ µεβαθφηενμ υβημ παναβςβήξ. 10

11 Κεθάθαζμ 2 μ 2.1 Μέεμδμζ παναβωβήξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Ζ θμνιαθδεΰδδ απμηεθεί έκα ζδιακηζηυ αζμιδπακζηυ πνμσυκ πμο απακηάηαζ ζε πενζζζυηενμοξ απυ πεκήκηα αζμιδπακζημφξ ηθάδμοξ, ηονίςξ οπυ ιμνθή οδαηζηχκ δζαθοιάηςκ ηαζ νδηζκχκ. Μέπνζ ηχνα, ζπάκζα πνδζζιμπμζμφκηακ οπμηαηάζηαηα θμνιαθδεΰδδξ, δεδμιέκμο υηζ είκαζ ζοκήεςξ αηνζαυηενα. Δπζπθέμκ, δεκ έπεζ πθήνςξ εθεβπεεί δ ηαηαθθδθυηδηα ηςκ οπμηαηάζηαηςκ αοηχκ, ζδζαζηένςξ πνμξ ηδκ ημλζηυηδηά ημοξ. Ακηζεέηςξ, δ θμνιαθδεΰδδ έπεζ απμδεζπεεί επζηίκδοκδ ιυκμ ζε πμθφ ιεβάθεξ ζοβηεκηνχζεζξ. Σνεζξ ηνυπμζ παναβςβήξ ηονίςξ απακηχκηαζ ζηδ αζμιδπακία. Οζ δφμ ιέεμδμζ βίκμκηαζ ιε ηαηαθφηδ Ag ζε P=1 atm ηαζ T= C. Ζ εενιμηναζία ακηίδναζδξ ελανηάηαζ απυ ηδκ πενίζζεζα ηδξ ιεεακυθδξ ζημ ιίβια ιεεακυθδξ ηαζ αένα. Ζ πμζυηδηα ημο αένα ηαεμνίγεηαζ απυ ηδκ ηαηαθοηζηή εκενβυηδηα ηδξ επζθάκεζαξ ημο ανβφνμο. Σα αήιαηα ηδξ ακηίδναζδξ είκαζ: ΓΙΔΡΓΑΙΑ BASF CH 3 OH CH 2 O + H 2 ΓH= +84 kj/mol (1.2) H 2 + ½ O 2 H 2 O ΓH= -237 kj/mol (1.3) CH 3 OH + ½ O 2 CH 2 O + H 2 O ΓH= -153 kj/mol (1.4) Σα παναπνμσυκηα ζπδιαηίγμκηαζ ζφιθςκα ιε ηζξ παναηάης ακηζδνάζεζξ: CH 2 O CO + H 2 ΓH=+12.5 kj/mol (1.5) CH 3 OH + 3/2 O 2 CO 2 + 2H 2 O ΓH=-674 kj/mol (1.6) CH 2 O + O 2 CO 2 + H 2 O ΓH=-519 kj/mol (1.7) Ζ εκδυεενιδ αθοδνμβυκςζδ ελανηάηαζ ζδιακηζηά απυ ηδκ εενιμηναζία, ηαεχξ δ εενιμδοκαιζηχξ επζηνεπηή ιεηαηνμπή αολάκεηαζ απυ 50% ζημοξ C ζημ 90% ζημοξ C ηαζ ζημ 99% βζα C. 11

12 Κζκδηζηά πεζνάιαηα έδεζλακ υηζ δ ακηίδναζδ (1.5) είκαζ πνχηδξ ηάλεςξ. Γεκ έπεζ αηυιδ πνμηαεεί έκαξ ιδπακζζιυξ βζα ηδκ ακηίδναζδ ιεηαηνμπήξ ηδξ ιεεακυθδξ ζε θμνιαθδεΰδδ. Ζ ζφκεεζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ιε ηαηαθφηδ άνβονμ βίκεηαζ ζε αδζαααηζηέξ ζοκεήηεξ. Σμ πμζυ ημο αένα ηαεμνίγεζ ηδκ εενιμηναζία ακηίδναζδξ ηαζ ηδκ έηηαζδ ιε ηδκ μπμία ζοιααίκμοκ μζ ελχεενιεξ ακηζδνάζεζξ. Έκαξ άθθμξ πανάβμκηαξ πμο επδνεάγεζ ηδκ απυδμζδ ζε θμνιαθδεΰδδ ηαζ ηδ ιεηαηνμπή ηδξ ιεεακυθδξ είκαζ δ πνμζεήηδ αδνακχκ ζηα ακηζδνχκηα. Ζ ηνίηδ ιέεμδμξ είκαζ δ FORMOX. ηδ δζενβαζία αοηή έκα μλείδζμ ημο ιεηάθθμο (Fe, Mo, V) πνδζζιμπμζείηαζ ζακ ηαηαθφηδξ βζα ηδ ιεηαηνμπή ηδξ ιεεακυθδξ ζε θμνιαθδεΰδδ. οκήεςξ, ζημ ιίβια ηςκ μλεζδίςκ δ ακαθμβία ηςκ αηυιςκ Mo : Fe είκαζ 1.5-2, εκχ οπάνπμοκ αηυιδ ιζηνά πμζά V 2 O 5, Cu, Cr 2 O 3, CoO, ηαζ P 2 O 5. Ζ δζενβαζία αοηή έπεζ πενζβναθεί ζακ ιζα ακηίδναζδ πμο πναβιαημπμζείηαζ ιέζς εκυξ μλεζδμακαβςβζημφ ιδπακζζιμφ: CH 3 OH + Kox CH 2 O + H 2 O + Kred ΓH= -159 kj/mol (1.8) Kred + ½ O 2 Kox (1.9) ηδ εενιμηναζζαηή πενζμπή ηςκ K, δ ιεηαηνμπή είκαζ πθήνδξ ζε αηιμζθαζνζηή πίεζδ. Ωζηυζμ, δ ιεηαηνμπή ελανηάηαζ απυ ηδκ εενιμηναζία βζαηί βζα εενιμηναζίεξ > 740 Κ θαιαάκεζ πχνα δ πανάπθεονδ ακηίδναζδ: CH 2 O + ½ O 2 CO + H 2 O ΓH= -215KJ/mol ( 1.10 ) Οζ ηοπζηέξ απμδυζεζξ ηαηά ηδ ιεηαηνμπή ηδξ ιεεακυθδξ ζε θμνιαθδεΰδδ ζηζξ δζενβαζίεξ αοηέξ είκαζ ηδξ ηάλεςξ ημο 88-92% βζα ιεηαηνμπέξ ιεεακυθδξ απυ %. Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ εκένβεζαξ πμο ηαηακαθχκεηαζ ζε αοηέξ ηζξ δζενβαζίεξ πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδ εένιακζδ ηαζ ηδ βνδβμνυηενδ ρφλδ ηδξ ηνμθμδμζίαξ. Μεηά ηδκ έλμδμ ημο ακηζδναζηήνα ημ νεφια ηςκ πνμσυκηςκ ρφπεηαζ ζημοξ C βζα ηδκ απμθοβή ηδξ πεναζηένς (πθήνμοξ) μλείδςζδξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ. Ζ θμνιαθδεΰδδ δζαπςνίγεηαζ ιε οδαηζηυ δζάθοια ή δζάθοια θμνιαθδεΰδδξ (δζενβαζία FORMOX) δίκμκηαξ ηεθζηυ δζάθοια 40-55% η.α. ζε θμνιαθδεΰδδ, 1.3% η.α. ζε ιεεακυθδ ηαζ 0.01% η.α. ζε ιονιδβηζηυ μλφ, εκχ δ πμζυηδηα πμο δεκ έπεζ ιεηαηναπεί ακαηοηθχκεηαζ. 12

13 Δπίζδξ, πμθθέξ δζενβαζίεξ θμζπυκ πνδζζιμπμζμφκ ιεβάθα πμζά εκένβεζαξ βζα ηδκ απυζηαλδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Μεεάκζμ οιπεναίκμοιε θμζπυκ υηζ μ ηφνζμξ ηνμθμδυηδξ βζα ηδκ παναζηεοή θμνιαθδεΰδδξ είκαζ ημ ιεεάκζμ. Σζ είκαζ υιςξ αοηυ, πμζα δ ζδιακηζηυηδηά ημο ηαζ απυ πμφ πνμένπεηαζ. Σμ θοζζηυ αένζμ απμηεθεί ιζα απυ ηζξ ηνεζξ πθέμκ δζαδεδμιέκεξ πδβέξ εκένβεζαξ ζημκ πθακήηδ ιαγί ιε ημκ βαζάκεναηα ηαζ ημ πεηνέθαζμ. Ζ ίδζα πμζυηδηα εκένβεζαξ πμο θαιαάκεηαζ απυ ηαφζδ ημο θοζζημφ αενίμο μδδβεί ζε ηαηά 50% ιζηνυηενδ πμζυηδηα εηπμιπχκ CO 2 ζε ζπέζδ ιε ημκ άκεναηα ηαζ 30% ιζηνυηενδ ζε ζπέζδ ιε ημ πεηνέθαζμ. Σα βκςζηά απμεέιαηα ημο πθακήηδ ζε θοζζηυ αένζμ αολάκμκηαζ ζοκεπχξ ηα ηεθεοηαία πνυκζα. ηα ηέθδ ημο 1995 ηα βκςζηά απμεέιαηα παβημζιίςξ ήηακ 160*10 12 m 3. Σα απμεέιαηα θοζζημφ αενίμο έπμοκ αολδεεί ζδιακηζηά ηαηά ηδκ ηεθεοηαία δεηαεηία ζε πχνεξ πμο ηχνα ακαπηφζζμκηαζ ηαζ ζε πχνεξ ηδξ Aκαημθζηήξ Δονχπδξ ηαζ ηδξ πνχδκ μαζεηζηήξ Έκςζδξ, εκχ ζε πχνεξ πμο είκαζ ήδδ αζμιδπακμπμζδιέκεξ οπάνπεζ ιζα ιζηνή ιείςζδ. Δίκαζ θμζπυκ θακενυ υηζ ηα απμεέιαηα ζε θοζζηυ αένζμ ζημκ πθακήηδ είκαζ ζδιακηζηά. Σα απμεέιαηα αοηά υιςξ ανίζημκηαζ ζε απμιαηνοζιέκεξ πενζμπέξ. Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ θοζζημφ αενίμο ανίζηεηαζ ζε πχνεξ ηδξ ακαημθζηήξ Δονχπδξ ηαζ ηδξ πνχδκ μαζεηζηήξ Έκςζδξ (40.5%) ηαζ ζηδκ Μέζδ Ακαημθή (32.7%). Γζα ηδκ εηιεηάθθεοζδ ημο θοζζημφ αενίμο βίκμκηαζ πμθθέξ πνμζπάεεζεξ βζα ηδ ιεηαθμνά ημο ζε πενζμπέξ υπμο ιπμνεί κα είκαζ αλζμπμζήζζιμ. Μεηαθένεηαζ είηε ιέζς ζςθδκχζεςκ είηε ιε ηδ ιμνθή οβνμπμζδιέκμο θοζζημφ αενίμο (LNG). Πνζκ ακαθενεμφιε ζημοξ ηνυπμοξ ιεηαθμνάξ ημο θοζζημφ αενίμο αξ ελεηάζμοιε ζε πμζα επίπεδα ηοιαίκμκηαζ μζ ακάβηεξ ζε παβηυζιζμ επίπεδμ. Ζ γήηδζδ θοζζημφ αενίμο είκαζ μθμέκα αολακυιεκδ ηαζ ακαιέκεηαζ κα θηάζεζ ηα 5*10 12 m 3 ημ 2015 πμο ακηζζημζπεί ζε 85% αφλδζδ ζε ζφβηνζζδ ιε ηα 2.5*10 12 m 3 ημ Ζ γήηδζδ θοζζημφ αενίμο ακαιέκεηαζ κα είκαζ ηνεζξ θμνέξ ιεβαθφηενδ ζε ζπέζδ ιε ηδ γήηδζδ πεηνεθαίμο. Σα ιεβάθα απμεέιαηα, ημ παιδθυηενμ ηυζημξ ηαεχξ ηαζ πενζααθθμκημθμβζημί θυβμζ εοκμμφκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ηδ πνήζδ ημο ςξ ηαφζζιμ ζηδ αζμιδπακία ηαζ βζα ηδκ παναβςβή δθεηηνζημφ νεφιαημξ. 13

14 Γίκεηαζ θμζπυκ ακηζθδπηυ υηζ δ αφλδζδ ηδξ γήηδζδξ θοζζημφ αενίμο αολάκεζ ηδκ ακάβηδ εφνεζδξ ηνυπςκ ιεηαθμνάξ ημο απυ ηζξ πενζμπέξ ηςκ απμεειάηςκ, μζ μπμίεξ είκαζ απμιαηνοζιέκεξ ηαζ πςνίξ οπμδμιή. Μέπνζ ηχνα ημ θοζζηυ αένζμ ιεηαθένεηαζ ή ςξ οβνμπμζδιέκμ θοζζηυ αένζμ ή ιέζς ηαηάθθδθα δζαιμνθςιέκμο δζηηφμο αβςβχκ. Πανά ημ βεβμκυξ υηζ δ ιέζδ ηζιή ημο LNG ηείκεζ κα είκαζ ορδθυηενδ απυ ηζιέξ ακηαβςκζζηζηχκ ηαοζίιςκ οπάνπεζ ιζα αολακυιεκδ γήηδζδ LNG ηαζ ηαζκμφνβζεξ ζοιθςκίεξ ηθείκμκηαζ ιεηαλφ πςνχκ βζα πχθδζδ ηαζ αβμνά LNG, ηονίςξ ιεηαλφ πςνχκ υπμο δ ιεηαθμνά ιέζς δζηηφμο ζςθδκχζεςκ είκαζ ακέθζηηδ. Ο εκαθθαηηζηυξ ηνυπμξ ιεηαθμνάξ θοζζημφ αενίμο είκαζ ιε ηαηάθθδθμ δίηηομ ζςθδκχζεςκ ηαζ είκαζ μ ηνυπμξ πμο πνδζζιμπμζείηαζ εονέςξ ζήιενα. Σμ δίηηομ αβςβχκ, ιυκμ ζηζξ Ζ.Π.Α οπενααίκεζ ηα Km. Ζ εζζαβςβή θοζζημφ αενίμο ζηδκ Δθθάδα έπεζ δνμιμθμβδεεί απυ ηδ Ρςζία (ιε δίηηομ αβςβχκ) ηαζ απυ ηδκ Αθβενία ςξ LNG. Οζ ηνυπμζ εηιεηάθθεοζδξ ημο θοζζημφ αενίμο ζηνέθμκηαζ ή ζηδκ ιεηαηνμπή ημο ζε άθθα πνμσυκηα ή ζε εφνεζδ εκαθθαηηζηχκ ηνυπςκ ιεηαθμνάξ ημο. Σμ ααζζηυ ζοζηαηζηυ ημο θοζζημφ αενίμο είκαζ ημ ιεεάκζμ ημο μπμίμο ηα πμζμζηά οπενααίκμοκ ημ 75%. Ακαιόνθωζδ ιεεακίμο ζε πνήζζια πδιζηά πνμϊόκηα Ζ αζμιδπακία ιέπνζ ζήιενα πνδζζιμπμζεί βζα ηδκ παναβςβή ηδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ιεεάκζμ ιζα δζενβαζία ηνζχκ ζηαδίςκ, ηα μπμία είκαζ ηα ελήξ: 1. Ακαιυνθςζδ ιε αηιυ ημο ιεεακίμο πνμξ παναβςβή αενίμο ζφκεεζδξ: CH 4 + H 2 NiO/ a AL 2 O 3 CO+3H 2 (1.11) Πνμςεδηήξ K 2 O, T = C 2. φκεεζδ ηδξ ιεεακυθδξ ζε ορδθέξ πζέζεζξ: CO + 2H 2 Cu/ZnO/Al 2 O 3 CH 3 OH (1.12) P = 50 atm, T= C 3. Ολεζδςηζηή αθοδνμβυκςζδ ηδξ ιεεακυθδξ πνμξ θμνιαθδεΰδδ: CH 3 OH Ag,T=600 0 C HCHO + H 2 O (1.13) Fe 2 (MoO 4 ), T=425 0 C 14

15 Λυβς ημο εκδυεενιμο παναηηήνα ηδξ ακηίδναζδξ 1.11, δ ιέεμδμξ αοηή παναζηεοήξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ιεεάκζμ απαζηεί ιεβάθα πμζά εκένβεζαξ ηαζ είκαζ ανηεηά δαπακδνή. ημπυξ πμθθχκ ενβαζηδνζαηχκ ιεθεηχκ είκαζ δ εφνεζδ πθέμκ μζημκμιζηχκ ιεευδςκ βζα ηδκ ιεηαηνμπή ημο ιεεακίμο ζε θμνιαθδεΰδδ. Γζα ηδκ ιεηαηνμπή ημο ιεεακίμο ζοκήεςξ εθανιυγεηαζ ιενζηή μλείδςζδ. ηδκ αένζα θάζδ δ μλείδςζδ ημο ιεεακίμο απαζηεί ορδθέξ εενιμηναζίεξ ηαζ δίκεζ ιζηνυ εφνμξ επζεοιδηχκ πνμσυκηςκ, υπςξ ιεεακυθδ ηαζ θμνιαθδεΰδδ. Σμ ιεεάκζμ ελάθθμο απμηεθεί ιζα ζδζαίηενα αδνακή μοζία, δ μπμία εηηυξ απυ ηδκ ακηίδναζδ ηδξ ιε ημ μλοβυκμ ηαζ ηα αθμβυκα (θςημπδιζηά ή εενιζηά) ζοιιεηέπεζ ζε θίβεξ ακηζδνάζεζξ. Ζ απαίηδζδ επίζδξ ηδξ απμθοβήξ πθήνμοξ μλείδςζδξ μδδβεί ζηδκ ακάβηδ ακάπηολδξ ηαηάθθδθςκ ηαηαθοηχκ βζα ηδκ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο. Ζ απ εοεείαξ μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ζε θμνιαθδεΰδδ ζε ακηίεεζδ ιε ηδκ ακηίδναζδ ηδξ ακαιυνθςζδξ ημο ιεεακίμο ιε αηιυ, είκαζ ελχεενιδ ακηίδναζδ ηαζ δεκ απαζηεί πνμζθμνά εκένβεζαξ. Δπμιέκςξ δ ιμκμαδιαηζηή ιεηαηνμπή είκαζ μ ηαθφηενμξ ηνυπμξ αλζμπμίδζδξ ημο θοζζημφ αενίμο ζηδ πδιζηή αζμιδπακία. Απυ εενιμδοκαιζηή άπμρδ, δ παναβςβή θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ιεεακυθδξ είκαζ εθζηηή υπςξ αθέπμοιε ηαζ απυ ημκ ηαηςηένς πίκαηα. Ωζηυζμ πενζζζυηενμ εοκμείηαζ μ ζπδιαηζζιυξ ημο CO ηαζ CO 2 ηαεχξ μζ εκένβεζεξ Gibbs ηςκ ακηζδνάζεςκ πμο μδδβμφκ ζε ζπδιαηζζιυ CO ηαζ CO 2 είκαζ πζμ ανκδηζηέξ. Πίκαηαξ 2: Θενιμδοκαιζηή ηαηαβναθή ηωκ ακηζδνάζεωκ παναβωβήξ θμνιαθδεΰδδξ ΓG 880 Κ ( kcal/mol ) CH 4 +O 2 HCHO+H 2 O -73 CH 4 + 2O 2 CO 2 +2H 2 O -44 CH 4 +3/2O 2 CO+2H 2 O -115 CH 4 + 1/2O 2 CH 3 OH -190 Δπμιέκςξ δ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ιπμνεί κα εεςνδεεί ζακ ηζκδηζηυ πνυαθδια, βζα ημ θυβμ υηζ ζηζξ ορδθέξ εενιμηναζίεξ ζηζξ μπμίεξ πναβιαημπμζείηαζ δ ακηίδναζδ εα πνέπεζ κα ανεεεί έκαξ ηνυπμξ κα ηαηαζηέθθεηαζ: 15

16 1. Ζ πεναζηένς μλείδςζδ ημο επζεοιδημφ πνμσυκημξ (H 2 CO) ηαζ 2. Ζ άιεζδ μλείδςζδ ημο ιεεακίμο πνμξ CO ηαζ CO Καηαθύηεξ βζα ηδκ ιενζηή μλείδωζδ ημο ιεεακίμο πνμξ θμνιαθδεΰδδ Απυ ηυηε πμο μζ Blair ηαζ Wheeler έδεζλακ υηζ ημ ιεεάκζμ ιπμνεί κα μλεζδςεεί πανμοζία ηαηαθοηχκ, πνμέηορε έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ ενβαζζχκ πάκς ζηδ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ιε ιεβάθδ πμζηζθία υζμ αθμνά ημοξ ηαηαθφηεξ ηαζ ηζξ ηεπκζηέξ πμο πνδζζιμπμζήεδηακ. Μενζηέξ απυ ηζξ ζδιακηζηυηενεξ δζενβαζίεξ πμο ακαπηφπεδηακ πνδζζιμπμζμφκ ηυζμ μιμβεκείξ υζμ ηαζ εηενμβεκείξ ηαηαθφηεξ. Οζ ζδιακηζηυηενμζ ηαηαθφηεξ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ παναηίεεκηαζ παναηάης α Καηαθύηεξ ιμθοαδαζκίμο Καηαθφηεξ ααζζγυιεκμζ ζημ ιμθοαδαίκζμ έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί εονέςξ ζημ πανεθευκ βζα ηδ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ζε θμνιαθδεΰδδ ηαζ ιεεακυθδ. Έπμοκ δμηζιαζηεί πμθθμί ηαηαθφηεξ πμο πενζέπμοκ ημ MoO 3 ηαζ ηα απμηεθέζιαηα θαίκμκηαζ ζημκ πίκαηα 3. Τρδθέξ ηζιέξ εηθεηηζηυηδηαξ ζε ιεεακυθδ ακαθένμκηαζ βζα θυβμοξ ιεεακίμο πνμξ μλοβυκμο ίζμοξ πνμξ 97:3, πίεζδ 50 at, εενιμηναζίεξ C ηαζ ορδθέξ ηαπφηδηεξ πχνμο. Ο πζμ εκενβυξ απυ ημοξ ηαηαθφηεξ πμο έπμοκ ελεηαζηεί είκαζ μ ηαηαθφηδξ Fe 2 O 3 ( MoO 3 ) 3. Όπςξ είκαζ βκςζηυ, ημ αζεάκζμ είκαζ πμθφ πζμ εκενβυ απυ ημ ιεεάκζμ ηαζ βζα αοηυ ημ θυβμ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδκ εηηίκδζδ ηδξ μλείδςζδξ ημο ιεεακίμο. Δπζπθέμκ υηακ ημ αζεάκζμ ζοιιεηέπεζ ζηδκ ακηίδναζδ ιαγί ιε ημ ιεεάκζμ μ έθεβπμξ ηδξ εενιμηναζίαξ είκαζ εοημθυηενμξ. Πζκαηαξ3: Εκενβόηδηεξ ζύκεεηωκ μλεζδίωκ βζα ηδ ιενζηή μλείδωζδ ημο ιεεακίμο 16

17 Γεδμιέκμο υηζ μζ πενζζζυηενεξ ιεθέηεξ πμο πνδζζιμπμζμφκ ηαηαθφηεξ MoO 3 πναβιαημπμζμφκηαζ ιεηαλφ 500 ηαζ C υπζ ιυκμ ημ N 2 O αθθά ηαζ ημ ιμνζαηυ μλοβυκμ εεςνείηαζ υηζ πανάβεζ Ο -, πμο είκαζ ημ πνμηεζκυιεκμ εκενβυ είδμξ. Ζ μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ιε μλοβυκμ ιεθεηήεδηε ζε ηαηαθφηδ MoO 3 / SiO 2 Al 2 O 3. Βνέεδηε υηζ δ εηθεηηζηυηδηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ αολάκεζ ηαεχξ ιεβαθχκεζ μ θυβμξ ιεεακίμο πνμξ μλοβυκμ εκχ ηαοηυπνμκα δ απυδμζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ αολάκεζ ιέπνζ ιζα μνζζιέκδ ηζιή ημο θυβμο ηαζ ιεηά παναιέκεζ ζηαεενή. Ακ ηαζ μζ ηαηαθφηεξ ιμθοαδαζκίμο είκαζ ανηεηά εκενβμί ηαζ εηθεηηζημί ζηδκ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο, πανμοζζάγμοκ ηάπμζα πνμαθήιαηα υζμκ αθμνά ηδκ ειπμνζηή ημοξ πνήζδ. Δηηυξ ηδξ ιζηνήξ ημοξ απυδμζδξ, μζ ηαηαθφηεξ ημο ΜμΟ 3 είκαζ ανηεηά πηδηζημί, ζδζαίηενα ζηζξ ορδθέξ εενιμηναζίεξ πμο απαζηεί δ εκ θυβς ακηίδναζδ. ηδκ πναβιαηζηυηδηα δ πηδηζηυηδηά ημοξ αολάκεηαζ πανμοζία κενμφ ηαζ ανηεηέξ δδιμζζεφζεζξ δείπκμοκ πςξ πανμοζία κενμφ ηαζ ορδθχκ εενιμηναζζχκ ημ ΜμΟ 3 ζπδιαηίγεζ μιάδεξ οδνμλεζδίςκ μζ μπμίεξ είκαζ πμθφ πζμ πηδηζηέξ απυ ημ απθυ μλείδζμ α Ολείδωζδ ιέζω αηηζκμαμθίαξ UV Μζα ανηεηά οπμζπυιεκδ ιέεμδμξ βζα ηδκ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ζε θμνιαθδεΰδδ ηαζ ιεεακυθδ είκαζ δ πνήζδ οπενζχδμοξ αηηζκμαμθίαξ (UV). Ζ πζμ ζοκδεζζιέκδ ιέεμδμξ είκαζ δ πνήζδ ηαηαθφηδ ΜμΟ 3 /SiO 2 ηαζ πνήζδ οπενζχδμοξ αηηζκμαμθίαξ. Με ηδκ ζοβηεηνζιέκδ δζαδζηαζία δεκ παναηδνείηαζ ζπδιαηζζιυξ CO x εκχ ηυζμ δ θμνιαθδεΰδδ υζμ ηαζ δ ιεεακυθδ πανάβμκηαζ ζε παιδθέξ εενιμηναζίεξ (190 0 C) β Μεηαθθζημί ηαηαθύηεξ Ζ μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ζε ιεηαθθζημφξ ηαηαθφηεξ ζοκήεςξ μδδβεί ζημ ζπδιαηζζιυ δζμλεζδίμο ημο άκεναηα. Απυ ηα ιέηαθθα πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ, μ θεοηυπνοζμξ ηαζ ημ παθθάδζμ είκαζ ηα πζμ εκενβά βζα ηδκ μθζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο δ μπμία θαιαάκεζ πχνα αηυια ηαζ απυ ημοξ C. Όπςξ ηαζ ζηδκ μλείδςζδ ημο αζεοθεκίμο, δ πνμζεήηδ αθμβυκςκ πανειπμδίγεζ ηδκ μθζηή μλείδςζδ ηαζ μδδβεί ζημ ζπδιαηζζιυ πνμσυκηςκ ιενζηήξ μλείδςζδξ δ Καηαθύηεξ ιεηαθθζηώκ μλεζδίωκ Έπεζ ιεθεηδεεί έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ ιεηαθθζηχκ μλεζδίςκ ςξ πνμξ ηδ ζοιπενζθμνά πμο πανμοζζάγμοκ ηαηά ηδ ιενζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο ιε μλοβυκμ πνμξ ζπδιαηζζιυ θμνιαθδεΰδδξ. Σα πζμ εκενβά μλείδζα είκαζ αοηά ηςκ μπμίςκ ηα ηαηζυκηα έπμοκ εκδζάιεζεξ δθεηηνανκδηζηυηδηεξ. 17

18 Όζμκ αθμνά ηδκ εηθεηηζηυηδηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ αοηή αολάκεζ ιε ηδκ ηαοηυπνμκδ αφλδζδ ηδξ δθεηηνανκδηζηυηδηαξ ηςκ ιεηαθθζηχκ ηαηζυκηςκ ηςκ μλεζδίςκ ε Πνμηεζκόιεκμζ ιδπακζζιμί βζα ηδ ιενζηή μλείδωζδ ιεεακίμο ιε ηαηαθύηεξ μλεζδίωκ. Σνεζξ εεςνδηζηέξ ενιδκείεξ έπμοκ πνμηαεεί υζμκ αθμνά ημ ιδπακζζιυ ηδξ μλείδςζδξ ημο ιεεακίμο πνμξ θμνιαθδεΰδδ ιε ηαηαθφηεξ μλεζδίςκ. φιθςκα ιε ηδκ πνχηδ, μ ιδπακζζιυξ ηδξ ακηίδναζδξ αημθμοεεί ημ ηθαζζζηυ ιμκηέθμ Lanngmuir-Hinshelwood υπμο υθεξ μζ ακηζδνάζεζξ θαιαάκμοκ πχνα ζηδκ επζθάκεζα ηαζ ηα ακηζδνχκηα ιυνζα αθθδθεπζδνμφκ ηαοηυπνμκα ιε ηδκ επζθάκεζα πςνίξ ηδ ζοιιεημπή ημο πθεβιαηζημφ μλοβυκμο. φιθςκα ιε ηδκ δεφηενδ ενιδκεία, ηα πνμσυκηα ζπδιαηίγμκηαζ ηαζ ζηδκ αένζα θάζδ μπυηε πνμηείκεηαζ έκαξ μιμβεκήξ-εηενμβεκήξ ιδπακζζιυξ. ήιενα έπεζ επζηναηήζεζ δ άπμρδ υηζ δ εηθεηηζηή μλείδςζδ ημο ιεεακίμο πνμξ θμνιαθδεΰδδ αημθμοεεί ημ ιδπακζζιυ Mars-Van Krevelen πμο εηθνάγεηαζ ςξ ελήξ. 2.2 Πμύ πνδζζιμπμζείηαζ δ θμνιαθδεΰδδ ε ηεπκζηυ επίπεδμ ζοκακηάµε πμθθά είδδ, ηςκ μπμίςκ µέπνζ ζήµενα αβκμμφζαµε υηζ βζα ηδκ ηαηαζηεοή ημοξ απαζηείηαζ μπςζδήπμηε δ πνήζδ ηδξ θμνµαθδεΰδδξ. Σζζπ οπμθμβζζηχκ, θμνδηά ενβαθεία, πίκαηεξ ηοηθςµάηςκ, εενµακηζηά ζχµαηα, ηυθθεξ, ααθαίδεξ ηαζ ζςθήκεξ, ναδζυθςκα, θεςθμνεία, αοημηίκδηα, ηνέκα ηαζ αενμπθάκα, είκαζ θίβα απυ ηα πζθζάδεξ πνμσυκηα, ηα μπμία πνδζζµμπμζμφµε ζηδκ ηαεδµενζκυηδηά µαξ ηαθφπημκηαξ πμθθέξ απυ ηζξ ακάβηεξ µαξ. Ζ θμνιαθδεΰδδ πνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ςξ εκδζάιεζμ ζηδ πδιζηή αζμιδπακία ζημοξ παναηάης ημιείξ: ηδκ παναβςβή ηςκ ζοιποηκςιέκςκ νδηζκχκ βζα ημ λφθμ. ηδκ πανημαζμιδπακία. ε ιεηαπμζδηζηέξ αζμιδπακίεξ ηθςζημτθακημονβίαξ. 18

19 ηδ ζφκεεζδ ηςκ: o Μεεοθεκζηή δζακζθίκδ (MDA) o Γζζζμηοακζηυ δζθαζκοθμιεεάκζμ (MDI) o Δλαιεεοθμηεηναιίκδ (HTMA) o Σνζιέεοθμ πνμπάκζμ o Νεμπεκηοθμβθοηυθδ o Πεκηαενοενίηδξ o Αηεηοθεκζηά πανάβςβα Εζηόκα 1: Εβηέθαθμξ ζοκηδνδιέκμξ ζε θμνιόθδ Σα οδαηζηά δζαθφιαηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ςξ ιζηνμαζμηηυκα, ααηηδνζμηηυκα ηαζ ιοηδημηηυκα. Ζ πνήζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζε αοηέξ ηζξ ηνείξ εθανιμβέξ ακένπεηαζ ζημ 1,7% ηδξ παβηυζιζαξ παναβςβήξ (2009). Ζ θμνιαθδεΰδδ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ ζοκηδνδηζηυ ζε έκα ιεβάθμ ανζειυ ηαηακαθςηζηχκ πνμσυκηςκ, υπςξ ηα ηαθθοκηζηά ηαζ ηα μζηζαηά πνμσυκηα ηαεανζζιμφ. Υνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζακ ιμκςηζηυξ αθνυξ ζε ιίβια μονίαξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ηέθμξ ζακ απμθοιακηζηή θμνιαθδεΰδδ. 19

20 Ζ θμνιαθδεΰδδ πανάβεηαζ ζοκήεςξ ημκηά ζημ ζδιείμ ηαηακάθςζδξ επεζδή δεκ ιπμνεί εφημθα κα ιεηαθενεεί ζε ιεβάθεξ πμζυηδηεξ. Αοηυ ζοιααίκεζ βζαηί ιπμνεί κα δδιζμονβδεμφκ πνμαθήιαηα ζηαεενυηδηαξ ηαηά ηδ ιεηαθμνά. Εζηόκα 2: Σηδκ παναηάηω εζηόκα θαίκεηαζ δ πνήζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζημκ μζηζαηό ελμπθζζιό Φεοδμνμθή Σμίπμζ Ντουλάπια Κμοθχιαηα Καπνόσ τςιγάρου Έπζπθα Ηλεκτρικέσ ςυςκευέσ Καναπέσ Ζ/Τ Τπμπάηςια Ζ θμνιαθδεΰδδ πνμζθένεηαζ ζημ ειπυνζμ ςξ οδαηζηυ δζάθοια ιε ζοβηέκηνςζδ απυ 37% έςξ 50% (37% είκαζ ημ πζμ εονέςξ πνδζζιμπμζμφιεκμ), ημ μπμίμ ιπμνεί επίζδξ κα πενζθαιαάκεζ 0-15% ιεεακυθδ. Ζ ιεβαθφηενδ γήηδζδ βζα θμνιαθδεΰδδ ζε υθμ ημκ ηυζιμ είκαζ βζα ηδκ παναβςβή ηςκ εενιμζηθδναζκυιεκςκ νδηζκχκ. Ζ ιεβαθφηενδ μιάδα είκαζ μζ αιζκμνδηίκεξ πμο πανάβμκηαζ απυ ζοιπφηκςζδ είηε μονίαξ ιε θμνιαθδεΰδδ είηε ιεθαιίκδξ ιε θμνιαθδεΰδδ. Οζ νδηίκεξ μονίαξ - θμνιαθδεΰδδξ (UF) απμηεθμφκ ημ ιεβαθφηενμ ημιέα γήηδζδξ βζα θμνιαθδεΰδδ, ακηζπνμζςπεφμκηαξ πάκς απυ ημ 30% ηδξ παβηυζιζαξ γήηδζδξ. Αοηέξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ηονίςξ βζα ηζξ ιμνζμζακίδεξ ηαζ ζκμζακίδεξ ιέζδξ ποηκυηδηαξ (MDF). Ζ επυιεκδ ιεβαθφηενδ αβμνά βζα ηδ θμνιαθδεΰδδ είκαζ μζ νδηίκεξ θαζκυθδξθμνιαθδεΰδδξ (PF). Ακεεηηζηέξ ζημ κενυ, πνδζζιμπμζμφκηαζ ςξ ζοκδεηζηά ηαζ ζοβημθθδηζηά βζα λφθζκα πθαίζζα ηαζ ςξ ζοκδεηζηά ζηδκ ιυκςζδ μνοηημαάιααηςξ. 20

21 Έπμοκ ορδθή εενιζηή ζηαεενυηδηα ηαζ πνδζζιμπμζμφκηαζ ζε έκα εονφ θάζια πνήζεςκ ζηδκ αοημηζκδημαζμιδπακία ηαζ ζημκ μζημδμιζηυ ημιέα, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ επεκδφζεςκ πέδδζδξ, ζοκδεηζηά ποηδνίμο, αθνμφξ ιυκςζδξ ηαζ ζφκεεηα. Άθθεξ νδηίκεξ πμφ ηαηαθαιαάκμοκ ιεβάθμ ιένμξ ζηδκ αβμνά είκαζ μζ νδηίκεξ ιεθαιίκδξ - θμνιαθδεΰδδξ (MF) πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ηονίςξ ςξ νδηίκεξ ειπμηζζιμφ πανηζμφ βζα εζδζηέξ επζθάκεζεξ, υπςξ βζα πανάδεζβια ζηα laminate δάπεδα, ηαζ ςξ ζοκδεηζηά ζε ηυθθεξ υπμο δ αέθηζζηδ ακημπή ζημ κενυ είκαζ απαναίηδηδ. Ζ αοημηζκδημαζμιδπακία ηαηακαθχκεζ επίζδξ νδηίκεξ MF. Μεηά ηζξ εενιμζηθδναζκυιεκεξ νδηίκεξ, δ επυιεκδ ιεβαθφηενδ πνήζδ βζα θμνιαθδεΰδδ είκαζ βζα ηδκ παναβςβή ημο πμθομλοιεεοθεκίμο (POM). Αοηυ ακηζπνμζςπεφεζ πενίπμο ημ 7 ιε 8% ηδξ παβηυζιζαξ γήηδζδξ θμνιαθδεΰδδξ. Δίκαζ έκα ζηθδνυ εενιμπθαζηζηυ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζε πμθθέξ εθανιμβέξ. Οζ νδηίκεξ (MDI) είκαζ δ ηαπφηενα ακαπηοζζυιεκδ πνήζδ θμνιαθδεΰδδξ ζηζξ αβμνέξ παναβχβςκ. Πνςημαάειζεξ πνήζεζξ ημοξ είκαζ βζα ηδκ παναβςβή αθνμφ πμθομονεεάκδξ, ηθαζέν, εθαζημιενχκ πμθομονεεάκδξ, ηυθθεξ ηαζ ζηεβακςηζηά οθζηά. Υνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ζε μζηζαηέξ ζοζηεοέξ, οπμδήιαηα ηαζ άθθα ηαηακαθςηζηά αβαεά, αθθά ηαζ ζηδκ αοημηζκδημαζμιδπακία. Βμοηακμδζυθδ (BDO) ιπμνεί κα ηαηαζηεοαζηεί επίζδξ ιε θμνιαθδεΰδδ. Πενζζζυηενμ δ BDO πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδκ παναβςβή εκδζάιεζςκ πνμσυκηςκ βζα ηδκ παναβςβή πμθοεζηενζηχκ νδηζκχκ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηζξ οθακηζηέξ ίκεξ, ζε δθεηηνζηέξ ηαζ δθεηηνμκζηέξ ζοζηεοέξ ηαζ ζηδκ αοημηζκδημαζμιδπακία. Σέθμξ, ιεβάθμ ιένμξ ζηδκ αβμνά θμνιαθδεΰδδξ ηαηαθαιαάκεζ ηαζ δ πεκηαενοενζηυθδ. Αοηή πανάβεηαζ απυ ηδκ αθηαθζηή ζοιπφηκςζδ θμνιαθδεΰδδξ ιε αηεηαθδεΰδδ. Πνςημαάειζεξ πνήζεζξ ηδξ είκαζ βζα ηζξ αθηοδζηέξ νδηίκεξ ηαζ ηα θζπακηζηά. 21

22 Πίκαηαξ 4. Σημκ παναηάηω πίκαηα θαίκεηαζ δ πμζμζηζαία ηαηακμιή ηδξ θμνιαθδεΰδδξ βζα ηζξ δζάθμνεξ πνήζεζξ ζηδκ αβμνά. πνμϊόκ πμζμζηό Μεεακυθδ + Ολοβυκμ ηαηαθφηδξ Φμνιαθδεΰδδ ( CH 3 OH) άνβονμξ ( HCHO) ή μλείδζμ ιεηάθθμο Ρδηίκεξ μονίαξ-hcho 30% Ρδηίκεξ θαζκυθδξ- 24% HCHO Αηεηοθεκζηέξ νδηίκεξ 9% POM 8% Ρδηίκεξ ιεθαιίκδξ- 4% HCHO Δλαιεεοθμηεηναιίκδ 6% Πεκηαενοενζηυθδ 6% Βμοηακμδζυθδ 3% Μεεοθεκζηή δζακζθίκδ 2% Άθθα 8% Πίκαηαξ 5:Ο παναηάηω πίκαηαξ δείπκεζ ηδκ πμζόηδηα θμνιαθδεΰδδξ πμο πανάβεζ ηάεε πώνα Υώνεξ Παναβωβή (Κζθμηόκμοξ) Παναβωβήξ Σασαάκ Φζκθακδία μοδδία Αββθία Βναγζθία Κακαδάξ Μελζηυ Ζ.Π.Α Ηαπςκία Κίκα Γαθθία Γενιακία Ζ εονεία πνήζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ δεκ είκαζ υιςξ ιυκμ πνμσυκ ηςκ ζδζμηήηςκ ηδξ πμο δδιζμονβμφκ πνμσυκηα εθαθνφηενα, πζμ ακεεηηζηά, ηαζ πζμ εοημθυπνδζηα. Έκαξ ζδιακηζηυξ θυβμξ είκαζ ηαζ δ ελμζημκυιδζδ πνδιάηςκ πμο επζθένεζ δ πνήζδ θμνιαθδεΰδδξ έκακηζ άθθςκ οθζηχκ. 22

23 Υνδζζιμπμζχκηαξ θμνιαθδεΰδδ ηαζ ηα πανάβςβα ηδξ ακηί άθθςκ πνμσυκηςκ δ παβημζιία μζημκμιία ελμζημκμιεί πενίπμο 29 δζζεηαημιιφνζα εονχ εηδζίςξ. ηδκ Δονχπδ πενζζζυηενμζ απυ 1.7 εηαημιιφνζα άκενςπμζ απαζπμθμφκηαζ ζημκ ημιέα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ, ιε ημ ζφκμθμ ηςκ ιζζεχκ ημοξ κα λεπενκά ηα 42 δζζεηαημιιφνζα εονχ. ε ιζα ένεοκα πμο έβζκε ημ 2003 ζηζξ ΖΠΑ επζζδιάκεδηε μ νυθμξ πμο δζαδναιαηίγεζ δ θμνιαθδεΰδδ ςξ αζμιδπακζηυ πνμσυκ ζηδκ μζημκμιία ηςκ ΖΠΑ ηαζ ημο Κακαδά. ηδκ ένεοκα επζζδιαίκεηαζ υηζ δ αλία ηςκ πςθήζεςκ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ηςκ πανάβςβςκ πνμσυκηςκ αοηήξ ακήθεακ ζε πενζζζυηενμ απυ 145 δζζεηαημιιφνζα δμθάνζα ημ Αοηυ ημ πμζυ ακηζπνμζςπεφεζ ημ 1,2% ημο αηαεάνζζημο εβπχνζμο πνμσυκημξ (ΑΔΠ) ηςκ Ζκςιέκςκ Πμθζηεζχκ ηαζ ημο Κακαδά. Εζηόκα 3: Σηδκ παναηάηω εζηόκα θαίκεηαζ δ πμζόηδηα θμνιαθδεΰδδξ πμο ηαηακάθωζε ηάεε πώνα ημ 2009 Ο ζοκμθζηυξ ανζειυξ ηςκ ενβαγμιέκςκ ζηζξ Ζκςιέκεξ Πμθζηείεξ ηαζ ημκ Κακαδά πμο ελανηχκηαζ απυ ηδ αζμιδπακία ηδξ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ ηέζζενα εηαημιιφνζα ηαζ πθέμκ. Αοηυ πενζθαιαάκεζ ηδκ άιεζδ απαζπυθδζδ ζημκ ηθάδμ ηαζ ηδκ έιιεζδ απαζπυθδζδ ηςκ μπμίςκ δ επζαίςζδ ελανηάηαζ απυ ηδκ εκ θυβς αζμιδπακία. Σμ ζφκμθμ ηςκ ιζζεχκ βζα ημ ζφκμθμ ηςκ ενβαγμιέκςκ αοηχκ ακήθεε ζε πενίπμο 130 δζζεηαημιιφνζα δμθάνζα, ή 1,9% ηδξ απμγδιίςζδξ υθςκ ηςκ ενβαγμιέκςκ. 23

24 Ζ παναβςβή ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ηςκ παναβχβςκ ηδξ πναβιαημπμζήεδηε ζε εβηαηαζηάζεζξ ηςκ μπμίςκ δ επεκδοηζηή αλία λεπέναζε ηα 90 δζζεηαημιιφνζα δμθάνζα πμο ακηζπνμζςπεφεζ ημ 4,2% ημο ηαεανμφ απμεέιαημξ ηςκ ζδζςηζηχκ παβίςκ πενζμοζζαηχκ ζημζπείςκ ζημκ ηθάδμ ηδξ ιεηαπμίδζδξ. Ζ ζοβηεηνζιέκδ ένεοκα εζηίαζε επίζδξ ηαζ ζηδκ μζημκμιζηή γδιία πμο ιπμνεί κα επζθένεζ δ ακηζηαηάζηαζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ άθθα οθζηά ζε πθήεμξ εθανιμβχκ. Φαίκεηαζ θμζπυκ, υηζ εκχ οπάνπμοκ πμθθέξ εθανιμβέξ υπμο άθθα οθζηά εα ιπμνμφζακ κα ακηζηαηαζηήζμοκ ηδκ θμνιαθδεΰδδ, ζηζξ πενζζζυηενεξ πενζπηχζεζξ αοηυ εα επέθενε αφλδζδ ημο ηυζημοξ παναβςβήξ ημο ηάεε πνμσυκημξ, άνα ηαζ αφλδζδ ηδξ ηζιήξ αβμνάξ ημο. Δπίζδξ εα είπαιε ηαζ ιείςζδ ηδξ πμζυηδηαξ πμθθχκ πνμσυκηςκ. Οζ ηαηακαθςηέξ εα πνέπεζ κα δαπακμφκ επζπθέμκ 17 δζζεηαημιιφνζα δμθάνζα εηδζίςξ (πμζυ πμο ακηζζημζπεί πενίπμο ζε δμθάνζα ακά ιεηνζηυ ηυκμ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ πμο ηαηακαθχκεηαζ ζήιενα), εάκ πνμσυκηα ιε αάζδ ηδ θμνιαθδεΰδδ ακηζηαηαζηαεμφκ απυ οθζηά πμο ηδκ οπμηαεζζημφκ. πεδυκ ημ 60% ηδξ παναβςβήξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ πνδζζιμπμζείηαζ υπςξ είπαιε βζα ηδκ παναβςβή νδηζκχκ θμνιαθδεΰδδξ - μονίαξ, θαζκυθδξ - θμνιαθδεΰδδξ, ηαζ MDI. ηζξ πενζζζυηενεξ πενζπηχζεζξ, δ οπμηαηάζηαζδ ζε αοηά ηα ηεθζηά πνμσυκηα είκαζ πμθφ αηεθήξ. Οζ ηαηακαθςηέξ εα οπμζημφκ ιεβάθεξ γδιίεξ ιε ηδ πνήζδ εκαθθαηηζηχκ οθζηχκ, ηαεχξ ηαζ ιεβάθεξ κέεξ επεκδφζεζξ ζε ηεθάθαζα εα απαζηδεμφκ βζα ηδκ παναβςβή ή ηδκ αλζμπμίδζδ ηςκ οπμηαηάζηαηςκ. Ζ νδηίκδ μονίαξ - θμνιαθδεΰδδξ (UF) απμηεθεί <εειέθζμ> ζηδκ ηαηαζηεοαζηζηή αζμιδπακία. Σα πνμσυκηα λοθείαξ πμο πνδζζιμπμζμφκ νδηίκεξ UF έπμοκ ηονίανπδ ιενίδζα ζηδκ αβμνά. Υςνίξ UF νδηίκεξ, μζ ηαηακαθςηέξ εα ακαβηαζημφκ κα πνδζζιμπμζμφκ πζμ αηνζαά ηαζ θζβυηενμ ακεεηηζηά οθζηά, ή αθθζχξ κα ιεηααμφκ ζε εκηεθχξ δζαθμνεηζηέξ ιεευδμοξ ηαηαζηεοήξ. ηζξ πενζζζυηενεξ πενζπηχζεζξ, δ ζηνμθή πνμξ δζαθμνεηζηέξ ιεευδμοξ ηαηαζηεοήξ είκαζ ζδιακηζηά πζμ δαπακδνή εκαθθαηηζηή θφζδ. Ζ νδηίκδ θαζκυθδξ-θμνιαθδεΰδδξ (PF) είκαζ έκα άθθμ ζηήνζβια ζημκ ηθάδμ ηςκ ηαηαζηεοχκ. Όπςξ ηαζ μζ UF νδηίκεξ, μζ νδηίκεξ PF έπμοκ ηονίανπδ ιενίδζα αβμνάξ ζε ιεβάθεξ εθανιμβέξ. Υςνίξ PF νδηίκεξ, μζ ηαηακαθςηέξ εα ακαβηαζημφκ κα πνδζζιμπμζμφκ πζμ αηνζαά, θζβυηενμ επζεοιδηά, ηαζ θζβυηενμ εοέθζηηα οθζηά, ή κα ζηναθμφκ ζε εκαθθαηηζηέξ ιεευδμοξ ηαηαζηεοήξ. 24

25 2.3 Παναθμνιαθδεΰδδ Παναθμνιαθδεΰδδ είκαζ δ ζηενεή ιμνθή ηδξ οβνήξ θμνιαθδεΰδδξ. Σαλζκμιείηαζ ςξ εενιμπθαζηζηυ ηαζ πανμοζζάγεζ ηα ηοπζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ εενιμπθαζηζηχκ ιε ιαηνζέξ αθοζίδεξ. Γδθαδή έπεζ ηδκ ηάζδ κα ιεηαηνέπεηαζ ζε οβνή ιμνθή υηακ εηηίεεηαζ ζηδ εενιυηδηα ηαζ κα ζηαεενμπμζείηαζ επάκς ζηδκ ρφλδ ή ζημ ζηάδζμ ηδξ ηαηάρολδξ. ηδκ πναβιαηζηυηδηα, αοηή δ μοζία ιπμνεί κα θζχζεζ ηαζ κα ρφπεηαζ επακεζθδιιέκα ελαημθμοεχκηαξ κα δζαηδνεί ηζξ ζδζυηδηεξ ηδξ. Γεδμιέκμο υηζ δ παναθμνιαθδεΰδδ είκαζ ααζζηά ιζα ζοκμπηζηή ιμνθή ηδξ θμνιυθδξ, ή ηδξ οβνήξ θμνιαθδεΰδδξ, δζαεέηεζ ηα ίδζα παναηηδνζζηζηά. ηδκ πναβιαηζηυηδηα, ιπμνεί κα οπμηαηαζηαεεί ζηδ εέζδ ηδξ οβνήξ θμνιαθδεΰδδξ βζα ηδκ παναβςβή νδηζκχκ βζα ιμνζμζακίδεξ ηαζ ηυκηνα πθαηέ υηακ ζοκδοάγεηαζ ιε ιεθαιίκδ, θαζκυθδ, ή άθθεξ δναζηζηέξ μοζίεξ. Δπζπθέμκ οπάνπμοκ ηαζ μνζζιέκα πθεμκεηηήιαηα χζηε κα πνμπςνήζεζ ηάπμζμξ ζηδκ ζοβηεηνζιέκδ οπμηαηάζηαζδ. Έκα πθεμκέηηδια είκαζ υηζ πανάβεηαζ ιεβαθφηενδ πμζυηδηα πνμσυκημξ απυ ημ αηαηένβαζημ πνμσυκ ζε ζπέζδ ιε ημ ακηίζημζπμ πμζμζηυ πμο εα παναβυηακ απυ ηδκ οβνή θμνιαθδεΰδδ. Έκα άθθμ πθεμκέηηδια είκαζ υηζ δ πνήζδ ηδξ παναθμνιαθδεΰδδξ ιεζχκεζ ηδκ ακάβηδ βζα αθαίνεζδ ημο κενμφ πνζκ ηδκ επελενβαζία έςξ ηαζ 20 θμνέξ. Αοηή δ έκςζδ έπεζ επίζδξ παναηηδνζζηεί ςξ αθδεΰδδ, ιε ηδκ έκκμζα υηζ πενζέπεζ ιζα ηαναμκοθζηή μιάδα. ηδκ πενίπηςζδ ηδξ ζοβηεηνζιέκδξ μοζίαξ, ημ άημιμ άκεναηα είκαζ ζοκδεδειέκμ ιε δφμ άημια οδνμβυκμο. Οζ αθδεΰδεξ ζοκήεςξ εηπέιπμοκ ιζα έκημκδ μζιή, υπςξ απμδεζηκφεηαζ απυ ημ λεπςνζζηυ άνςια απυ ηα πμθθά βκςζηά αυηακα, υπςξ δ ηακέθα ηαζ δ αακίθζα. ακ αθδεΰδδ θμζπυκ δ παναθμνιαθδεΰδδ ιπμνεί κα απμηεθέζεζ αζμθμβζηυ ζηενεςηζηυ ζηακυ κα ακαζηείθεζ ηδκ ηοηηανζηή θεμνά. Γζ 'αοηυ δ θμνιαθδεΰδδ ηαζ ηα πανάβςβά ηδξ, ζοιπενζθαιαακμιέκδξ ηδξ παναθμνιαθδεΰδδξ, πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα ηδ ζοκηήνδζδ δεζβιάηςκ ζζηχκ. Αοηέξ μζ ζδζυηδηεξ ηδξ παναθμνιαθδεΰδδξ ηδκ έπμοκ ηαηαζηήζεζ πνήζζιδ ςξ ιοηδημηηυκμ ηςκ θοημθανιάηςκ. Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδκ παναζηεοή θζπαζιάηςκ, θαιπηήνςκ, ηαεχξ ηαζ ζε μνζζιέκεξ πδιζηέξ μοζίεξ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηδ θςημβναθία ηαζ ηδκ εηηφπςζδ. Δπίζδξ, ανίζηεηαζ ζε ιζα εονεία πμζηζθία ηςκ ηαηακαθςηζηχκ αβαεχκ, ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηςκ αζηαιζκχκ, ηςκ πνμσυκηςκ πνμζςπζηήξ θνμκηίδαξ, ηαεχξ ηαζ ζε πμθθά πνμσυκηα μζηζαημφ ηαεανζζιμφ. 25

26 Όπςξ δ θμνιαθδεΰδδ, έηζζ ηαζ δ παναθμνιαθδεΰδδ απμννμθάηαζ εφημθα ιέζς ημο ακαπκεοζηζημφ ζοζηήιαημξ, αθθά βνήβμνα ιεηααμθίγεηαζ ζε ιονιδηζηυ μλφ ηαζ απεηηνίκεηαζ ιέζς ηςκ πκεοιυκςκ ή ηςκ κεθνχκ. Πανυηζ υιςξ αοηή δ μοζία δεκ ζοζζςνεφεηαζ ζημ πενζαάθθμκ ή ηδκ άβνζα γςή, οπάνπμοκ ζημζπεία πμο δείπκμοκ υηζ είκαζ επζηίκδοκδ βζα ηδκ ακενχπζκδ οβεία. Μεθέηεξ έπμοκ δείλεζ υηζ δ επακαθαιαακυιεκδ έηεεζδ, αηυια ηαζ ζε ιζηνέξ πμζυηδηεξ, ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ νζκζηυ αηακεμηοηηανζηυ ηανηίκςια. Δίκαζ επίζδξ δζαανςηζηή βζα ημ δένια ηαζ ημοξ αθεκκμβυκμοξ. Χξ εη ημφημο, απαζηείηαζ πνμζμπή ηαηά ημ πεζνζζιυ αοηήξ ηδξ μοζίαξ Αοημηζκδημαζμιδπακία Σα πανάβςβα πνμσυκηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ πνδζζιμπμζμφκηαζ εονφηαηα ζηδκ αοημηζκδημαζμιδπακία. Σμ πμθομλοιεεοθέκζμ (POM) είκαζ έκα απυ αοηά. Σμ οθζηυ αοηυ δεκ δζαανχκεηαζ, έπεζ ορδθή απμννμθδηζηυηδηα ηαζ ηαηά ζοκέπεζα είκαζ έκα ελαζνεηζηυ οθζηυ βζα ηδκ αοημηζκδημαζμιδπακία. Υνδζζιμπμζχκηαξ ηα πνμσυκηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζηδκ αζμιδπακία αοημηζκήημο επζηοβπάκμοιε ιζηνυηενδ ηαηακάθςζδ ηαφζζιμο δζυηζ ηα πνμσυκηα αοηά έπμοκ ιζηνυηενμ εζδζηυ αάνμξ ζε ζπέζδ ιε ηα ιέηαθθα πμο πνδζζιμπμζμφκηακ παθζυηενα. Εζηόκα 4: Χνήζεζξ ημο POM ζηδκ αοημηζκδημαζμιδπακία Ζ ακηζηαηάζηαζδ ηςκ παναδμζζαηχκ οθζηχκ ιε πθαζηζηά έπεζ ιεζχζεζ ημ αάνμξ ηςκ ζδιενζκχκ αοημηζκήηςκ πενίπμο 200 kg (17%) ηαζ ιείςζε ηδκ ηαηακάθςζδ ηαοζίιμο πενίπμο (6%). Οζ ζδζυηδηεξ ημο POM είκαζ ηυζμ ηαθέξ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζπεδυκ ηαηά απμηθεζζηζηυηδηα έκακηζ ηςκ άθθςκ πθαζηζηχκ ζηδκ αοημηζκδημαζμιδπακία. Σμ POM είκαζ έκα ελαζνεηζηυ εενιμπθαζηζηυ οθζηυ πμο ιπμνεί κα δζαιμνθςεεί εφημθα ζε πενίπθμηεξ ιμνθέξ βζα ηα εζςηενζηά ηαζ ηα ελςηενζηά ηιήιαηα ημο αοημηζκήημο. Γζαηδνεί ζηαεενέξ δζαζηάζεζξ ηαζ είκαζ ακεεηηζηυ ζημ πνυκμ. Πενίπμο 3000 δζαθμνεηζηά ελανηήιαηα ημο αοημηζκήημο πανάβμκηαζ ζήιενα απυ POM. 26

27 Γζα ηδκ ζφβπνμκδ αοημηζκδημαζμιδπακία ηαζ ηζξ ακάβηεξ πμο έπμοκ δδιζμονβδεεί εα ήηακ αδφκαημ κα οπήνπε ηυζμ ιεβάθδ ελέθζλδ πςνίξ αοηή ηδκ έκςζδ. Γφμ παναδείβιαηα ημο ηνυπμο πμο πνδζζιμπμζείηαζ ημ POM βζα ηδκ ηαηαζηεοή αζθαθέζηενςκ ηαζ πζμ απμδμηζηχκ αοημηίκδηςκ είκαζ δ ακάπηολδ ζοζηδιάηςκ γςκχκ αζθαθείαξ ηαζ ακηθζχκ ηαοζίιμο. Γζα κα δζαζθαθζζηεί δ δζανηήξ αζθάθεζα, μζ γχκεξ αζθαθείαξ πνέπεζ κα δζαηδνήζμοκ ηδκ πμζυηδηά ημοξ βζα υθδ ηδ δζάνηεζα γςήξ ημο αοημηζκήημο. Θα πνέπεζ κα εηηεθμφκ ηδ θεζημονβζά ημοξ ζε ελαζνεηζηά ορδθέξ ηαζ παιδθέξ εενιμηναζίεξ ηαζ πνέπεζ κα είκαζ ζε εέζδ κα ακηέλμοκ ημ άιεζμ ακηίηηοπμ ιζαξ πζεακήξ ζφβηνμοζδξ. Σμ POM πμο έπεζ ζζπονή ακεεηηζηυηδηα ζε αηναίεξ εενιμηναζίεξ ηαζ επζηνέπεζ ημ ζπδιαηζζιυ πμθφπθμηςκ ζπδιάηςκ, είκαζ ημ ηαθφηενμ οθζηυ βζα ηδ ιμκηεθμπμίδζδ ζφκεεηςκ ζοζηδιάηςκ γςκχκ αζθαθείαξ ιε δζανηή πμζυηδηα. Οζ ακηθίεξ ηαοζίιμο ηαζ ηα θίθηνα πνέπεζ κα είκαζ ακεεηηζηά ζηδ αεκγίκδ. Σμ POM έπεζ ορδθή ακημπή ζηα πδιζηά ηαζ ηα ηαφζζια ηαζ ςξ εη ημφημο ηαείζηαηαζ ζδακζηυ οθζηυ βζα πνήζδ ζε ζοζηήιαηα ηαοζίιμο, ακηθίεξ ηαζ θίθηνα. Πνζκ απυ 50 πνυκζα, ηα αοημηίκδηα ήηακ αηυιδ πμθοηέθεζα ηαζ δ αζθάθεζα ηςκ επζααηχκ ζε πενίπηςζδ αηοπήιαημξ ήηακ ημκηά ζημ ιδδέκ. Υάνδ ζηδ θμνιαθδεΰδδ είκαζ πθέμκ δοκαηυκ κα παναπεμφκ οθζηά πμο εα ιαξ επζηνέρμοκ ηδκ ηαηαζηεοή αζθαθέζηενςκ αοημηζκήηςκ ζε πνμζζηέξ ηζιέξ. Πθαζηζηά υπςξ ημ POM έπμοκ πμθθά πθεμκεηηήιαηα ζε ζπέζδ ιε ημ ιέηαθθμ. Όπζ ιυκμ είκαζ ακαηοηθχζζιμ, ακεεηηζηυ ηαζ ακηζζηαηζηυ, αθθά ηαζ εθαθνφηενμ, θεζημονβζηυηενμ ηαζ πζμ εοέθζηημ. Γεκ δζαανχκεηαζ ηαζ ελαζθαθίγεζ απμηεθεζιαηζηή επελενβαζία, ιε ιεβάθδ εοημθία ιμνθμπμίδζδξ. Δλαζηίαξ αοηχκ ηςκ ακχηενςκ ζδζμηήηςκ ημ POM έπεζ ακηζηαηαζηήζεζ ημ ιέηαθθμ ζε πμθθέξ εθανιμβέξ ηαζ έπεζ απμηηήζεζ ιεβάθδ ειπμνζηή ζδιαζία ηαηά ηδ δζάνηεζα φπανλδξ ημο ηα ηεθεοηαία 45 πνυκζα. Οζ ηφνζμζ ημιείξ εθανιμβχκ ημο POM πένακ ηδξ αοημηζκδημαζμιδπακίαξ είκαζ: Βζμιδπακζηέξ ηαζ ηαηαζηεοαζηζηέξ εθανιμβέξ (ιδπακήιαηα, ακηθίεξ, ενβαθεία, ζημν) Καηακαθςηζηά είδδ (νμθυβζα, ιίλεν, ιπθέκηεν, ιαθαηηζηυ κενμφ, ζοζηεοέξ ημογίκαξ, πθοκηήνζα ηαζ ζηεβκςηήνζα,πθοκηήνζα πζάηςκ, δθεηηνμκζημί οπμθμβζζηέξ, εηηοπςηέξ) Δίδδ ζπμν (ζζηζμπθμσηά ηαζ ζζηζμζακίδεξ, ελμπθζζιμφ ζηζ) Ηαηνζηέξ ζοζηεοέξ 27

28 2.4.2 Η θμνιαθδεΰδδ ζηδκ ζαηνζηή ηδκ ζαηνζηή δ ζδιακηζηυηδηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ αλζμζδιείςηδ. Αλίγεζ ακαθμνάξ ημ βεβμκυξ υηζ δ θμνιαθδεΰδδ δζαδναιάηζζε ζδιακηζηυ νυθμ ηδκ δεηαεηία ημο 1960 ζηδκ ήηηα ηδξ πμθζμιοεθίηζδαξ. Με ηδκ αμήεεζα ημο Jonas Salk ακαηαθφθεδηε έκα εµαυθζμ πμο ζημπυ είπε ηδκ εκδοκάµςζδ ημο ακμζμπμζδηζημφ ζοζηήµαημξ εκάκηζα ζε έκακ ζυ πμο µέπνζ ηυηε είπε πνμηαθέζεζ ακαπδνίεξ ζε πμθθμφξ ακενχπμοξ ηαζ ζε πζθζάδεξ άθθεξ ηςκ πενζπηχζεςκ είπε πνμηαθέζεζ αηυµδ ηαζ εάκαημ. ήµενα δ θμνµαθδεΰδδ παίγεζ έκακ πνμζηαηεοηζηυ νυθμ ζηδκ παναβςβή εµαμθίςκ, ηαεχξ δ πνήζδ ηδξ ςξ ζοζηαηζηυ, ζε πενζεηηζηυηδηα θζβυηενδ απυ 200 µένδ ακά εηαημιιφνζμ (ppm), δεκ πανέπεζ µυκμ πνμζηαζία εκάκηζα ζε ημοθάπζζημκ 400 δζαθμνεηζηέξ αζεέκεζεξ, ακάµεζά ημοξ ηδ πμθένα, πακμφηθα, δπαηίηζδα Α, ηέηακμ, βνίπδ, αθθά επζπθέμκ απμηνέπεζ ημκ ηίκδοκμ δδµζμονβίαξ ααηηδνζαηχκ ή µοηδηζαηχκ µμθφκζεςκ ζε πμθθά θανµαηεοηζηά είδδ. Ζ πνήζδ ηδξ ζημκ ημµέα ηδξ ζαηνζηήξ θυβς ηςκ αζμηηυκςκ ηαζ µοηδημηηυκςκ ζδζμηήηςκ ηδξ δεκ πενζμνίγεηαζ υµςξ µυκμ ζηδκ ηαηαζηεοή εµαμθίςκ, αθθά επζπθέμκ επεηηείκεηαζ ηαζ ζε άθθα πνμσυκηα, υπςξ ζηδκ παναβςβή ααθαίδςκ ηανδζάξ, θανµαηεοηζηχκ ακηζζδπηζηχκ, επζζηνςµάηςκ παπζχκ, ηαθθοκηζηχκ η.α. Ζ θμνιαθδεΰδδ έπεζ ιαηνά πανάδμζδ ηαζ ζηδκ μδμκηζαηνζηή εεναπεία. Υνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ βζα ηδ εεναπεία ηδξ οπεναμθζηήξ εθίδνςζδξ, ζηα απμθοιακηζηά, ζηα ζημιαηζηά δζαθφιαηα, ζε ηνέιεξ πνμζχπμο. Έπεζ επίζδξ πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδ εεναπεία ηςκ απμζηδιάηςκ ημο ηεναημεζδμφξ. Πανυηζ είκαζ ημλζηή υηακ πνμζθαιαάκεηαζ ζημκ μνβακζζιυ ζε ζδιακηζηή πμζυηδηα, δ θμνιαθδεΰδδ εζζάβεηαζ ζημκ μνβακζζιυ ιε ηδκ ιμνθή ελαιεεοθμηεηναιίκδξ, αθθζχξ βκςζηήξ ςξ μονμηνμπίκδ, βζα ηδκ ηαηαπμθέιδζδ παεήζεςκ ημο μονμπμζδηζημφ. Χζηυζμ, ίζςξ μ πμζμ εκδζαθένμκ νυθμξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζηδκ ζαηνζηή, ηαηά ηναβζηή εζνςκεία, είκαζ δ αμήεεζα πμο πνμζθένεζ ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ημο ηανηίκμο. Δηεί πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα εκενβμπμζήζεζ πδιζημεεναπεοηζημφξ πανάβμκηεξ. 28

29 Η θμνιαθδεΰδδ ωξ απμζηεζνωηζηό Απμζηείνςζδ μκμµάγεηαζ ημ ζφκμθμ ηςκ µεευδςκ ηαζ ηςκ µέζςκ πμο έπμοκ ζακ ζηυπμ ηδκ ελάθεζρδ ή ηδκ ηαηαζηνμθή υθςκ ηςκ µμνθχκ µζηνμαζαηήξ γςήξ, αηυµδ ηαζ ηςκ ζπυνςκ ημοξ, πμο οπάνπμοκ ζε έκα ακηζηείµεκμ ημ μπμίμ έπεζ ηαεανζζηεί άνζζηα πνμδβμοµέκςξ. Σνυπμζ απμζηείνςζδξ είκαζ δ οβνή απμζηείνςζδ, δ λδνή απμζηείνςζδ ηαεχξ ηαζ δ απμζηείνςζδ ιε οδναηιμφξ παιδθήξ εενιμηναζίαξ. ηδκ ηεθεοηαία ιέεμδμ πνδζζιμπμζείηαζ θμνιαθδεΰδδ ζε αένζα ιμνθή. Ζ θμνιαθδεΰδδ πνμηαθεί αθηοθίςζδ ηςκ κμοηθεσηχκ μλέςκ ηαζ παναπμίδζδ ηςκ πνςηεσκχκ ζηα ημζπχιαηα ηςκ µζηνμαίςκ. Έπεζ δνάζδ επί ηςκ αθαζηζηχκ µμνθχκ, επί ηςκ ζπυνςκ ημοξ, επί ηςκ ζχκ ηαζ ηςκ ιοηήηςκ. Ζ ααηηδνζμηηυκμξ δνάζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ πανειπμδίγεηαζ απυ ηδκ πανμοζία μνβακζηχκ οθχκ, βζ αοηυ πνέπεζ κα απμζηεζνχκμοιε µυκμ ηαεανά οθζηά. Πθεμκεηηήιαηα ηδξ απμζηείνςζδξ ιε οδναηιμφξ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ: 1. Δπζηνέπεζ ηδκ απμζηείνςζδ ζε παιδθυηενεξ εεμηναζίεξ απυ αοηέξ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηδκ λδνή ή ηδκ οβνή απμζηείνςζδ. 2. Δπζηνέπεζ ηδκ απμζηείνςζδ εενµμεοαίζεδηςκ οθζηχκ, π.π. πθαζηζηά οθζηά. 3. Δοημθία πνήζδξ ημο ιδπακήιαημξ πμο µπμνεί κα είκαζ µζηηυ (αηµυξ οπυ πίεζδ ή αηµυξ θμνιαθδεΰδδξ) 4. Αζθάθεζα ηςκ ζοζηεοχκ πμο θεζημονβμφκ µε απμπίεζδ: 1μκ) δεκ οπάνπεζ ηίκδοκμξ έηνδλδξ ηαζ 2μκ) ημ αένζμ έπεζ μζιή ηαζ δ δζαθοβή ημο µπμνεί κα ακζπκεοηεί µε ηδκ υζθνδζδ. 5. Σμ ηυζημξ ημο αενίμο είκαζ πμθφ παµδθυ. Μεζμκεηηήιαηα ηδξ απμζηείνςζδξ ιε οδναηιμφξ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ: 1. Μέεμδμξ απμζηείνςζδξ ημλζηή βζα ημ πνμζςπζηυ πμο πνδζζιμπμζεί θμνιυθδ, αθθά ηαζ ημοξ αζεεκείξ. Ζ ιέεμδμξ είκαζ ημλζηή ιε ημοξ ελήξ ηνυπμοξ. Απυ επαθή : ενεεζζµυξ ημο δένµαημξ, αθθενβία, μθεαθµμπθδβία. Απυ ηαηάπμζδ: ζημµαηζηέξ πθδβέξ, καοηία, βαζηνεκηενζηέξ δζαηαναπέξ, θανοββζημί ζπαζµμί, ακαπκεοζηζηά πνμαθήιαηα, αζιαηέιεζδ, ηχµα, εάκαημξ. 29

30 2. Πνέπεζ κα οπάνπεζ βναπηυ πνυβναιια ημ μπμίμ εα ηδνείηαζ αοζηδνά βζα κα µδ λεπεναζηεί ημ υνζμ έηεεζδξ. 3. Πνέπεζ κα βίκεηαζ ζςζηυξ αενζζµυξ ηςκ ζοζηεοχκ πμο έπμοκ απμζηεζνςεεί µε ηδ ιέεμδμ αοηή. Ζ πνήζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ έπεζ ακαβκςνζζηεί απυ ηδκ Δονςπασηή Φανιαημπμζία. Σμ ακχηενμ υνζμ επαββεθηζηήξ έηεεζδξ έπεζ ηαεμνζζηεί ζηα 2 ppm. Πνέπεζ κα ημπμεεημφκηαζ εζδζηέξ ηαµπέθεξ ζηα ημκηέζκεν απυ υπμο µπμνεί κα οπάνλεζ δζαθοβή ημο αενίμο Η θμνιαθδεΰδδ ωξ ζοκηδνδηζηό Σα ζοκηδνδηζηά είκαζ ζοζηαηζηά πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ιε ζημπυ κα αμδεήζμοκ ζηδ δζαζθάθζζδ ηδξ πμζυηδηαξ ηαζ ηδξ αζθάθεζαξ ηςκ πνμσυκηςκ. Πνμζηαηεφμοκ ηα πνμσυκηα απυ ημοξ ιζηνμμνβακζζιμφξ πμο πανμοζζάγμκηαζ ηαηά ηδκ απμεήηεοζδ μζ μπμίμζ ηαζ πνμηαθμφκ ιυθοκζδ. Κονίςξ υιςξ πνμζηαηεφμοκ ηα πνμσυκηα ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ ζοκεπμφξ πνήζδξ ημοξ απυ ημοξ ηαηακαθςηέξ. Σα ααηηήνζα ηαζ μζ ιφηδηεξ είκαζ πάκηα πανυκηα ζημ δένια ιαξ, ζημκ αένα, αηυια ηαζ ζημ κενυ πμο πίκμοιε. Σα ααηηήνζα πνμζαάθμοκ ηαζ ηα ηαηακαθςηζηά πνμσυκηα, ηνυθζια ή ηαθθοκηζηά. Μζηνμαζαηή ιυθοκζδ ηςκ πνμσυκηςκ, ζδζαίηενα αοηχκ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ βφνς απυ ηα ιάηζα ηαζ ζημ δένια, ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ζδιακηζηά πνμαθήιαηα. Σα ζοκηδνδηζηά αμδεμφκ ζηδκ απμθοβή ηέημζςκ πνμαθδιάηςκ. Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ αένζμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ςξ ζοκηδνδηζηυ ηαηά ηςκ ααηηδνίςκ. Γεκ πνδζζιμπμζείηαζ ζηα ηνυθζια, αθθά βζα κα απμθοιάκεζ ηζξ ζοζηεοαζίεξ, ζςθήκεξ ηαζ ζηεφδ ζηδ αζμιδπακία ηνμθίιςκ. Υνδζζιμπμζείηαζ εονέςξ ηαζ ζηα ηαθθοκηζηά. Ζ θμνιαθδεΰδδ ςξ ζοκηδνδηζηυ δεκ πνδζζιμπμζείηαζ απεοεείαξ αθθά δζμπεηεφεηαζ ζημ πνμσυκ απυ άθθα ζοκηδνδηζηά. Ζ θμνιαθδεΰδδ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ ζοκηδνδηζηυ βζαηί έπεζ ηδκ ζηακυηδηα κα πνμζηαηεφεζ ζε πμθφ ζηακμπμζδηζηυ ααειυ ημ πνμσυκ απυ ημοξ ιζηνμμνβακζζιμφξ. Υνδζζιμπμζείηαζ ςξ θμνιαθδεΰδδ πμο απεθεοεενχκεηαζ απυ άθθα ζοκηδνδηζηά βζαηί έηζζ ιπμνεί κα απεθεοεενχκεηαζ πμθφ ιζηνή πμζυηδηα θμνιαθδεΰδδξ ιε ηδκ πάνμδμ ημο πνυκμο βζα υθδ ηδ δζάνηεζα γςήξ ημο πνμσυκημξ. Γζαζθαθίγεηαζ ιε αοηυκ ημκ ηνυπμ υηζ ηαζ ημ επίπεδμ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ παιδθυ χζηε κα ανίζηεηαζ ιέζα ζηα επζηνεπηά υνζα αζθάθεζαξ, αθθά ηαοηυπνμκα υιςξ κα είκαζ ηαζ απμηεθεζιαηζηή. Όιςξ δ θμνιαθδεΰδδ δεκ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζείηαζ αοεαίνεηα ςξ ζοκηδνδηζηυ, ηονίςξ ζηα ηαθθοκηζηά. Τπάνπεζ ηαζ έκα νοειζζηζηυ ηαεεζηχξ βζα ηδκ εέζπζζδ μνίςκ ζε αοηυκ ημκ ημιέα. 30

31 Σμ 2006 μιάδα ενεοκδηχκ ζηζξ ΖΠΑ αλζμθυβδζε ηδκ αζθάθεζα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ηαηέθδλε ζημ ζοιπέναζια υηζ, υηακ αοηυ ακηζζημζπεί ζε θζβυηενμ απυ ημ 0,2 ημζξ εηαηυ ημο ηαθθοκηζημφ πνμσυκημξ πμο εθανιυγεηαζ ζηζξ δένια, είκαζ αζθαθέξ βζα ηδ ιεβάθδ πθεζμκυηδηα ηςκ ηαηακαθςηχκ Η θμνιαθδεΰδδ ζηδκ λοθμαζμιδπακία Απυ ημ λφθμ ςξ θοζζηυ πνμσυκ έπμοµε ηδ δοκαηυηδηα κα πανάβμοµε πενζζζυηενα απυ 2000 πνμσυκηα µε πδµζηή ηαζ µδπακζηή επελενβαζία. Βαζζηυ ζοζηαηζηυ βζα κα επζηφπμοµε ζφκεεηα πνμσυκηα λφθμο είκαζ μζ ζοβημθθδηζηέξ μοζίεξ ηζξ μπμίεξ ζοκακηάµε ζε πμθθέξ ηαηδβμνίεξ. Οζ ζοβημθθδηζηέξ μοζίεξ δζαηνίκμκηαζ ζε θοζζηέξ ηαζ ζοκεεηζηέξ. ηδκ ηαηδβμνία ηςκ θοζζηχκ ζοβημθθδηζηχκ μοζζχκ οπάνπμοκ μοζίεξ µε θοζζηή ηαζ γςζηή πνμέθεοζδ. Οζ θοζζηέξ ηυθθεξ ήηακ μζ µυκεξ δζαεέζζµεξ βζα ζοβημθθήζεζξ έςξ πενίπμο ημ έημξ Ζ ακηζηαηάζηαζδ ημοξ ζήµενα απυ ηζξ ζοκεεηζηέξ ηυθθεξ είκαζ ζπεδυκ πθήνδξ. Οζ ηυθθεξ απυ ζοκεεηζηέξ νδηίκεξ είκαζ πνμσυκηα ενβαζηδνζαηήξ παναζηεοήξ µε ανπή ημ 1872 ηαζ εµθάκζζή ημοξ ζηδκ αβμνά ημ Γζα ηδκ παναβςβή ημοξ πνδζζµμπμζμφκηαζ ςξ πνχηεξ φθεξ βαζάκεναηεξ, πεηνέθαζμ ηαζ θοζζηυ αένζμ. Ζ πνχηδ ζοκεεηζηή νδηίκδ πμο πνδζζιμπμζήεδηε ζηδκ παναβςβή ήηακ δ νδηίκδ θαζκυθδξ-θμνιαθδεΰδδξ. Ζ νδηίκδ αοηή εµθακίζηδηε µε µμνθή θεπηχκ θφθθςκ, ζηδκ ανπή ημο 1929 (Tegofilm) ηαζ έπεζηα απυ 6 πνυκζα ςξ οβνυ. Μζα άθθδ νδηίκδ εµθακίζηδηε ημ 1931 µε ηδκ μκμµαζία μονία- (ηανααµίδζμ)- θμνµαθδεΰδδ ηαζ πνμξ ημ ηέθμξ ηδξ ίδζαξ δεηαεηίαξ ηάκεζ ηδκ εµθάκζζή ηδξ δ νδηίκδ µεθαµίκδξ-θμνιαθδεΰδδξ. Δπίζδξ ημ 1943 µζα άθθδ νδηίκδ, δ νεγμνζζκυθδ-θμνµαθδεΰδδ ζοµαάθθεζ ζηδ δδµζμονβία ηςκ ζοκεεηζηχκ νδηζκχκ. Σζξ ζοκεεηζηέξ νδηίκεξ πμο πνμακαθέναµε ηζξ δζαηνίκμοµε ζε: Θενµμζηθδναζκυµεκεξ, μζ μπμίεξ µε ηδκ πανμπή εενµυηδηαξ ηαζ πίεζδξ ανπζηά µαθαηχκμοκ ηαζ εκ ζοκεπεία οθίζηακηαζ µυκζµδ ζηθήνοκζδ. Ζ ζηθήνοκζδ μθείθεηαζ ζηδκ δζηηφςζδ ηςκ ιαηνμιμνίςκ. Θενµμπθαζηζηέξ, μζ μπμίεξ µαθαηχκμοκ µε ηδκ επίδναζδ ηδξ εενµυηδηαξ ηαζ µέκμοκ µαθαηέξ υζμ επζδνά δ εενιυηδηα πάκς ζε αοηέξ, ηαζ ζηθδναίκμοκ ηαηά ηδ ρφλδ. ηζξ εενµμζηθδναζκυµεκεξ ακήημοκ μζ νδηίκεξ θαζκυθδξ-θμνιαθδεΰδδξ, μονίαξ -θμνιαθδεΰδδξ, µεθαµίκδξ-θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ηνεγμνζζκυθδξθμνιαθδεΰδδξ. 31

32 Εζηόκα 5: Δζάθμνα είδδ λύθωκ ηαζ επίπθωκ ζηα μπμία πνδζζιμπμζείηαζ δ θμνιαθδεΰδδ Ζ νδηίκδ θαζκυθδξ-θμνιαθδεΰδδξ ζημ ειπυνζμ πνμζθένεηαζ ςξ παπφνεοζημ οβνυ µε ζημηεζκυ ενοενυ πνχµα, ζακ εµπμηζζµέκα θφθθα πανηζμφ (Film) ηαζ ζακ ζηυκδ. Δίκαζ δζαεέζζµδ ζε ζοκεέζεζξ πμο απαζημφκ µεβάθεξ εενιμηναζίεξ βζα ζηθήνοκζδ ( μ C), ηαζ άθθεξ πμο είκαζ δοκαηυ κα πνδζζµμπμζδεμφκ ζε εενµμηναζία δςµαηίμο (20 μ C). Οζ δεζµμί πμο δίκμοκ ακ ηαζ εθυζμκ δ ζοβηυθθδζδ είκαζ επζηοπδµέκδ είκαζ πμθφ ηαθμί µε ελαζνεηζηά µεβάθδ µδπακζηή ακημπή, επίζδξ είκαζ ακεεηηζηέξ ζημ ροπνυ ηαζ ζημ εενµυ κενυ ηαζ δεκ πνμζαάθθμκηαζ απυ ιφηδηεξ, έκημµα ηαζ πδµζηέξ μοζίεξ. Πανυθα αοηά είκαζ δοκαηυ κα µεηαπνςµαηίζμοκ ηζξ ακμζπηυπνςµεξ επζθάκεζεξ λοθμθφθθςκ θυβς ημο ζημηεζκμφ ημοξ πνχµαημξ ηαζ απαζηείηαζ µεβάθδ πνμζμπή ηαηά ηδκ εθανµμβή ημοξ. 32

33 Ζ νδηίκδ μονίαξ-θμνιαθδεΰδδξ ζηδκ αβμνά είκαζ δζαεέζζµδ ηαζ αοηή ςξ οβνυ, ςξ ζηυκδ αθθά ηαζ ζε µμνθή ειπμηζζιέκςκ θφθθςκ πανηζμφ. ηθδναίκεηαζ ζε µεβάθεξ εενµμηναζίεξ απυ 95 έςξ 130 μ C ή ζε εενµμηναζίεξ δςµαηίμο έςξ ηαζ 30 μ C ηαζ δίκεζ δεζµμφξ άπνςµμοξ ή µε ακμζηηυ ηαζηακυ πνχµα μζ μπμίμζ είκαζ ακεεηηζημί ζε ιζηνμμνβακζζιμφξ. Δίκαζ θεδκή ζοβηνζκυµεκδ µε ηζξ άθθεξ εενµμζηθδναζκυµεκεξ νδηίκεξ. Ζ ζοβηυθθδζή είκαζ βνήβμνδ, µε µυκμ ιεζμκέηηδια υηζ αµαθφκεζ ηα ενβαθεία ηαηενβαζίαξ. Ζ νδηίκδ µεθαµίκδξ-θμνιαθδεΰδδξ πνμζθένεηαζ ζηδκ αβμνά µε µμνθή οδαημδζαθοηήξ ζηυκδξ, δζυηζ ζε οβνή µμνθή δ απμεήηεοζή ηδξ είκαζ δφζημθδ, ηαεχξ επίζδξ ηαζ ζε µμνθή εµπμηζζµέκμο θφθθμο πανηζμφ. ηθδναίκεζ ιεηαλφ 50 μ C ηαζ 100 μ C ηαζ μζ δεζµμί ηδξ είκαζ άπνςµμζ, ακεεηηζημί ζε οβναζία, ζε αναζηυ κενυ ηαζ ζε µζηνμμνβακζζµμφξ. Σμ ηυζημξ ηδξ είκαζ ορδθυ, αµαθφκεζ ηα ενβαθεία ηαζ ηαεανίγεηαζ δφζημθα απυ ηα ζηεφδ παναζηεοήξ ηδξ. Μζα αηυµδ πνήζδ ηδξ εηηυξ απυ ηδ ζοβηυθθδζδ είκαζ ηαζ δ αεθηίςζδ ηδξ νδηίκδξ μονίαξ-θμνιαθδεΰδδξ, υπμο ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ αεθηζςηζηυ. Σέθμξ ζηδκ ηαηδβμνία ηςκ εενµμζηθδναζκυµεκςκ ζοκεεηζηχκ μοζζχκ έπμοµε ηδκ νδηίκδ νεγμνζζκυθδξ-θμνιαθδεΰδδξ ζε οβνή µμνθή µε ζημηεζκυ ηυηηζκμ πνχµα ηαζ εενµμηναζία ζηθήνοκζδξ µε εονφ θάζµα (5 μ C έςξ 100 μ C). Απμδίδεζ ζζπονμφξ δεζµμφξ ζακ ηδ νδηίκδ θαζκυθδξ-θμνιαθδεΰδδξ αθθά είκαζ ηαζ αοηή επίζδξ αηνζαή. δµακηζηυ είκαζ υηζ επζηοβπάκεηαζ ζοβηυθθδζδ αηυµδ ηαζ ζε λφθα µε µεβάθδ πενζεπυµεκδ οβναζία έςξ ηαζ 18%. ημ εµπυνζμ οπάνπμοκ ζοβημθθδηζηέξ μοζίεξ θαζκυθδξ-νεγμνζζκυθδξ µε µζηνυ ηυζημξ πμο δζαηδνμφκ ανηεηέξ ζδζυηδηεξ ηδξ νδηίκδξ νεγμνζζκυθδξ-θμνιαθδεΰδδξ Η θμνιαθδεΰδδ ζακ ζοζηαηζηό πνμϊόκηωκ ζοζηεοαζίαξ ηνμθίιωκ Σμ πανηί πνδζζιμπμζείηαζ εονέςξ βζα ηδκ ζοζηεοαζία ηνμθίιςκ ηαζ δζαθυνςκ άθθςκ πνμσυκηςκ. Πμθθέξ θμνέξ πνδζζιμπμζμφκηαζ πανηζά ειπμηζζιέκα ιε πνυζεεηεξ μοζίεξ χζηε κα πανμοζζάγμοκ αεθηζςιέκεξ ζδζυηδηεξ. Έκαξ ζδµακηζηυξ ηφπμξ αοημφ ημο πανηζμφ είκαζ ημ αδζαανμπμπμζδµέκμ πανηί (wet-strength paper). Αοηυ παναζηεοάγεηαζ µε πνμζεήηδ νδηζκχκ μονίαξθμνµαθδεΰδδξ ή µεθαµίκδξ-θμνµαθδεΰδδξ ζημκ πανημπμθηυ, μπυηε ηα παναβυµεκα πνμσυκηα ζοµπφηκςζδξ πμο δδµζμονβμφκηαζ ηαηά ηδκ λήνακζδ ημο πανηζμφ, είκαζ αδζάθοηα ζημ κενυ ηαζ αολάκμοκ πμθφ ηδκ ακημπή ημο πανηζμφ υηακ απμννμθήζεζ οβναζία. 33

34 2.4.6 Πνμζδζμνζζιόξ ηδξ εθεύεενδξ θμνιαθδεΰδδξ ζε ζοβημθθδιέκα πνμϊόκηα λύθμο Ο πνμζδζμνζζιυξ ηδξ εηπειπυιεκδξ ή πενζεπυιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο είκαζ ζήιενα απαναίηδημξ ηυζμ απυ ηεπκμθμβζηήξ άπμρδξ, υζμ ηονίςξ απυ άπμρδ πνμζηαζίαξ ηδξ οβείαξ ηςκ ηαηακαθςηχκ. Οζ ιέεμδμζ ιε ηζξ μπμίεξ πνμζδζμνίγμκηαζ μζ εηπμιπέξ ή δ πενζεπυιεκδ θμνιαθδεΰδδ ελεθίπεδηακ ηαζ πνμζανιυγμκηαζ ζηζξ εηάζημηε ζοκεήηεξ. Οζ ιέεμδμζ αοημί είκαζ: α) Ζ ιέεμδμξ εηπφθζζδξ, Perforator method (εονςπασηή πνμδζαβναθή ΔΝ 120) α) Ζ ιέεμδμξ εαθάιμο, Chamber method (εονςπασηή πνμδζαβναθή ΔΝ ηαζ αιενζηακζηή πνμδζαβναθή ASTM E1333) β) Ζ ιέεμδμξ αενζμακάθοζδξ, Gas Analysis method (εονςπασηή πνμδζαβναθή EN 717-2) δ) Ζ ιέεμδμξ Flask (εονςπασηή πνμδζαβναθή EN 717-3) ε) Ζ ιέεμδμξ ιζηνμφ εαθάιμο, small chamber method (ζαπςκζηή πνμδζαβναθή JIS-A-1901) ζη) Ζ ιέεμδμξ Desiccator ιε ζπμοδαζυηενεξ ηζξ ζαπςκζηέξ ιεευδμοξ ιε αάζδ ηζξ πνμδζαβναθέξ JIS-A-1460 ηαζ JAS-233. ήιενα ηα ζφκεεηα οθζηά απυ λφθμ ηαζ ζοβημθθδηζηέξ μοζίεξ, βκςζηά ηαζ ςξ ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο, π.π. ζκμπθάηεξ (ηονίςξ MDF αθθά ηαζ ιμκςηζηέξ ζκμπθάηεξ), ακηζημθθδηά (ηκ. ηυκηνα-πθαηέ), ιμνζμπθάηεξ (κμαμπάκ) πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζε εθανιμβέξ πενζέπμοκ ζηδ ιάγα ημοξ θμνιαθδεΰδδ ζε εθεφεενδ ιμνθή θυβς ηςκ ζοβημθθδηζηχκ μοζζχκ πμο θένμοκ αθθά ηαζ -ζε πμθφ ιζηνυηενμ ααειυ- ελαζηίαξ ημο ίδζμο ημο λφθμο. Απυ ηδ δεηαεηία ημο 80 έπεζ ακαβκςνζζεεί υηζ ηα ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο απμηεθμφκ ιζα απυ ηζξ ηφνζεξ πδβέξ εηπμιπήξ θμνιαθδεΰδδξ ζε ηαημζηίεξ αθθά ηαζ ενβαζζαημφξ πχνμοξ ηαζ ζήιενα ζ υθεξ ζπεδυκ ηζξ πχνεξ ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ έπεζ επζαθδεεί δ ηθάζδ Δ1 πμο αθμνά ζε πνμσυκηα λφθμο πμο πανμοζζάγμοκ παιδθή έηθοζδ ή πενζεηηζηυηδηα εθεφεενδξ θμνιαθδεΰδδξ ζηδ ιάγα ημοξ. Ο πνμζδζμνζζιυξ ηδξ εηπειπυιεκδξ ή πενζεπυιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο επεκδεδοιέκα - ιε ηαπθαιάδεξ ή θφθθα ιεθαιίκδξ, ή ιδ επεκδεδοιέκα - ιε ενβαζηδνζαηέξ ιεευδμοξ έπεζ απαζπμθήζεζ έκημκα ημοξ ενεοκδηέξ. 34

35 ήιενα ζηδκ παβηυζιζα αβμνά βζα ημοξ ενβαζηδνζαημφξ εθέβπμοξ ηδξ εηπειπυιεκδξ ή πενζεπυιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ανηεηέξ ιέεμδμζ πμο πανμοζζάγμοκ ιεηαλφ ημοξ ηεπκζηέξ δζαθμνέξ. Καηά ζοκέπεζα, ζοπκά δδιζμονβμφκηαζ πνμαθήιαηα ζηζξ εζζαβςβέξ ηαζ ζφβποζδ ζημοξ ηαηακαθςηέξ, υηακ πνμσυκηα ζηδ ζδιενζκή παβημζιζμπμζδιέκδ αβμνά δζαηζκμφκηαζ απυ ιζα πενζμπή ζε άθθδ. Ζ φπανλδ επίζδξ δζαθμνεηζηχκ ηεπκζηχκ πνμδζαβναθχκ απυ πχνα ζε πχνα (π.π. Δονςπασηή Έκςζδ, Ηαπςκία ηαζ ΖΠΑ) επζηείκεζ πεναζηένς ηα πνμαθήιαηα. Σμ βεβμκυξ αοηυ ηαεζζηά πθέμκ επζηαηηζηή ηδκ ακάβηδ ηαεζένςζδξ εκζαίςκ, ημζκχκ ιεευδςκ πνμζδζμνζζιμφ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζηα ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα ημο λφθμο. ηδκ Δονχπδ, δ ιέεμδμξ εαθάιμο (Chamber method, EN 717-1) απμηεθεί ιέεμδμ ακαθμνάξ ή πνυηοπδ ιέεμδμ, ηαεχξ πανμοζζάγεζ ηδ ιεβαθφηενδ αλζμπζζηία δ μπμία υιςξ ζοκμδεφεηαζ ηαζ απυ δαπακδνή εθανιμβή. Απυ ηζξ οπυθμζπεξ εβηεηνζιέκεξ ιεευδμοξ πνμηφπημοκ απμηεθέζιαηα ηα μπμία ζοπκά ζοβηνίκμκηαζ ηαζ ζοζπεηίγμκηαζ ιε ηδ ιέεμδμ εαθάιμο. Πζμ απθή ηαζ πζμ δζαδεδμιέκδ ελ αοηχκ, ζδίςξ ζηδ αζμιδπακία, είκαζ δ ιέεμδμξ Perforator. Γεκζηά, ηαεειζά ιέεμδμξ έπεζ ιεζμκεηηήιαηα ηαζ πθεμκεηηήιαηα, υπςξ ηαζ ζδζαζηενυηδηεξ. Μέεμδμξ εαθάιμο Ζ ιέεμδμξ εαθάιμο (Chamber method, EN 717-1) είκαζ ιζα πνυηοπδ εονςπασηή ιέεμδμξ ιε ηδκ μπμία πνμζδζμνίγεηαζ δ πναβιαηζηή έηθοζδ θμνιαθδεΰδδξ ζημκ αένα, πμο θαιαάκεζ πχνα ζ έκα ηθεζζηυ εάθαιμ υβημο 0,225 m 3 ή 1 m 3 ηάης απυ εθεβπυιεκεξ ζοκεήηεξ (εενιμηναζία 23 μ C, ζπεηζηή οβναζία 45%). πακζυηενα πνδζζιμπμζείηαζ εάθαιμξ >12 m 3. Γμηίιζα πνμσυκηςκ λφθμο (επζθάκεζαξ 1 m 2 ακά m 3 εαθάιμο), ηθζιαηζζιέκα ζε ζοκεήηεξ 23 μ C/45%, ημπμεεημφκηαζ ζημ εάθαιμ ιε νοειυ ηοηθμθμνίαξ αένα 1 m 2 h m -3. Μεηνήζεζξ βίκμκηαζ ηαεδιενζκά ιε θήρδ 2 δεζβιάηςκ αένα ηα μπμία ακαθφμκηαζ θςημιεηνζηά. Ζ πενίμδμξ ιεηνήζεςκ δζανηεί έςξ ηαζ 28 διένεξ ιέπνζ ηδκ επίηεολδ ζοκεδηχκ ζζμννμπίαξ (steady-state conditions). Σα απμηεθέζιαηα εηθνάγμκηαζ ζε mg θμνιαθδεΰδδξ ακά m 3 αένα ή ζε ppm. διεζχκεηαζ υηζ βζα ηδκ ηθάζδ Δ1, δ ζοβηέκηνςζδ θμνιαθδεΰδδξ ζημκ αένα πνέπεζ κα είκαζ ιζηνυηενδ απυ 0,12 mg/m 3 (0,1 ppm) ζε ηαηάζηαζδ ζζμννμπίαξ. 35

36 ηα εεηζηά ηδξ ιεευδμο ακαθένμκηαζ: α) δ αλζμπζζηία ηςκ ιεηνήζεςκ πμο θαιαάκμκηαζ, α) ημ υηζ αοηέξ πναβιαημπμζμφκηαζ ζε πναβιαηζηέξ ζοκεήηεξ δςιαηίμο, ηαζ β) δ μιμζμβέκεζα ηςκ οπυ ιέηνδζδ δεζβιάηςκ ελαζηίαξ ημο ιεβέεμοξ ημοξ. Δπζζδιαίκεηαζ, ςζηυζμ, υηζ ηα ανκδηζηά ζδιεία ηδξ ιεευδμο αοηήξ είκαζ μζ ιεβάθμζ πνυκμζ δμηζιχκ (πενίπμο διένεξ) ηαζ μ δαπακδνυξ ηαζ ελεζδζηεοιέκμξ ελμπθζζιυξ πμο απαζηείηαζ βζα ηδ δζελαβςβή ημοξ. Μέεμδμξ αενζμακάθοζδξ Ζ ιέεμδμξ αενζμακάθοζδξ (εονςπασηή πνμδζαβναθή EN 717-2) είκαζ ιζα ιέεμδμξ πνμζδζμνζζιμφ ηδξ εηπειπυιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ μνζζιέκδ πμζυηδηα βοικχκ ή επεκδοιέκςκ ιμνζμπθαηχκ, ζκμπθαηχκ, OSB ή ηυκηναπθαηέ πμο εθανιυγεηαζ ηονίςξ ζηδκ Δονχπδ. Γμηίιζμ δζαζηάζεςκ 40 cm επί 5 cm ιε ηθεζζηά πενζεχνζα (ζυημνα), πςνίξ κα έπεζ οπμζηεί ηθζιαηζζιυ, ημπμεεηείηαζ ζε ηαηάθθδθμ εάθαιμ πςνδηζηυηδηαξ 4 lt ηαζ «ελακαβηάγεηαζ» κα απμαάθθεζ ηδ θμνιαθδεΰδδ πμο πενζέπεζ ηάης απυ ζοκεήηεξ ορδθήξ ηοηθμθμνίαξ ημο αένα (15 m 2 h m -3 ), εενιμηναζίαξ 60 μ C ηαζ παιδθήξ ζπεηζηήξ οβναζίαξ (<3%). Γείβιαηα αένα παβζδεφμκηαζ ζε πθοκηνίδεξ κενμφ ηαζ ακαθφμκηαζ θςημιεηνζηά. Ζ δμηζιή δζανηεί ζοκμθζηά 5 χνεξ. διεζχκεηαζ υηζ βζα ηθάζδ Δ1, δ ζοβηέκηνςζδ θμνιαθδεΰδδξ πνέπεζ κα είκαζ ιζηνυηενδ απυ ~3,5 mg/m 2 h. Σα πθεμκεηηήιαηα αοηήξ ηδξ ιεευδμο είκαζ υηζ είκαζ απθή, εφημθδ ζηδκ εθανιμβή, πμθφ ζφκημιδ ηαζ πανμοζζάγεζ ζηακμπμζδηζηή επακαθδρζιυηδηα, ακ ηαζ μ ελμπθζζιυξ πμο απαζηείηαζ βζα ηδ δζελαβςβή ηδξ είκαζ ανηεηά δαπακδνυξ. Γζαθένεζ ζδιακηζηά απυ ηδ ιέεμδμ εαθάιμο θυβς ηςκ δζαθμνεηζηχκ ζοκεδηχκ (π.π. ορδθή εενιμηναζία, πμθφ παιδθή ζπεηζηή οβναζία, ορδθή ηοηθμθμνία αένα), βζ αοηυ ηαζ δ ζοζπέηζζδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ημοξ είκαζ ζοκήεςξ πμθφ αδφκαιδ. Μέεμδμξ θζάθδξ Flask Ζ ιέεμδμξ Flask (εονςπασηή πνμδζαβναθή EN 717-3) είκαζ ιζα ενβαζηδνζαηή ιέεμδμξ πμο εηηεθείηαζ ιε απθυ ηνυπμ ζε ηθεζζηυ δμπείμ υβημο 500 ml, ιε ηδκ μπμία πνμζδζμνίγεηαζ δ εηπειπυιεκδ θμνιαθδεΰδδ (ζε mg/kg) απυ βοικά δμηίιζα λοθμπθαηχκ αάνμοξ ~20 g ηαζ δζαζηάζεςκ 2,5 cm επί 2,5 cm. Σα δμηίιζα πςνίξ κα έπμοκ ηθζιαηζζηεί, ημπμεεημφκηαζ ζημ δμπείμ ηαζ απμαάθθμοκ ηδκ εθεφεενδ θμνιαθδεΰδδ ημοξ οπυ ζηαεενή εενιμηναζία 40 μ C ηαζ ζπεηζηή οβναζία ~100% βζα πνμκζηυ δζάζηδια 3 ςνχκ. 36

37 Ζ θμνιαθδεΰδδ δεζιεφεηαζ απυ κενυ πμο οπάνπεζ ζημκ ποειέκα βοάθζκμο δμπείμο ηαζ ακαθφεηαζ θςημιεηνζηά ιε ηδ ιέεμδμ ηδξ αηεηοθμαηεηυκδξ. Σα απμηεθέζιαηα εηθνάγμκηαζ ζε mg/kg λδνήξ πθάηαξ. Ζ ιέεμδμξ Flask δεκ πνδζζιμπμζείηαζ ζήιενα εονέςξ. Αοηυ δζυηζ δεκ έπεζ ηφπεζ πθήνμοξ απμδμπήξ ελαζηίαξ ηςκ ιεζμκεηηδιάηςκ πμο πανμοζζάγεζ, ήημζ: α) μζ ζοκεήηεξ ηδξ ιεευδμο (40 μ C εενιμηναζία ηαζ ~100% ζπεηζηή οβναζία) δζαθένμοκ ζδιακηζηά απυ ηζξ ηακμκζηέξ ζοκεήηεξ δςιαηίμο, α) ηα ακμζπηά ζυημνα ηςκ ιζηνχκ δεζβιάηςκ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ μδδβμφκ ζε πμθφ ορδθή, ιδ ακηζπνμζςπεοηζηή έηθοζδ θμνιαθδεΰδδξ ειπενζέπμκηαξ ημκ ηίκδοκμ πζεακήξ ακμιμζμβέκεζαξ ηςκ δεζβιάηςκ ελαζηίαξ ημο ιζηνμφ ιεβέεμοξ ημοξ, β) δ ιεεμδμθμβία πανμοζζάγεζ παιδθή επακαθδρζιυηδηα ηαζ δ) ηα απμηεθέζιαηα πανμοζζάγμοκ ζπεηζηά αδφκαιδ ζοζπέηζζδ ιε ηδ ιέεμδμ εαθάιμο. Μέεμδμξ Perforator Ζ ιέεμδμξ Perforator (εονςπασηή πνμδζαβναθή EN 120), ή ιέεμδμξ εηπφθζζδξ, πνδζζιμπμζείηαζ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ πενζεπυιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ (ζε mg/100 g πθάηαξ) ιεηά απυ δζαδζηαζία εηπφθζζδξ πμο βίκεηαζ ιε ηαεανυ ημθμουθζμ (C 6 H 5 CH 3 ). Ζ ιέεμδμξ Perforator δεκ πνμηείκεηαζ βζα ιεηνήζεζξ ζε επζηαθοιιέκα ή επεκδεδοιέκα πνμσυκηα, μφηε ζε ηυκηνα-πθαηέ, εκχ πνδζζιμπμζείηαζ βζα βοικέξ ιμνζμπθάηεξ, ζκμπθάηεξ, πθάηεξ OSB. οβηεηνζιέκα, δμηίιζα λοθμπθαηχκ δζαημιήξ 2,5 cm επί 2,5 cm ηαζ αάνμοξ ~110 g εηποθίγμκηαζ ζε εζδζηή ζοζηεοή ιε 600 ml ημθμουθζμ ζημοξ 110 μ C βζα 2 χνεξ. Ζ εθεφεενδ θμνιαθδεΰδδ εηποθίγεηαζ, δεζιεφεηαζ απυ κενυ ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ιέζς ηδξ ακηίδναζδξ Hantzsch πνμζδζμνίγεηαζ δ πμζυηδηά ηδξ ιε θςημιεηνζηή ιέεμδμ. Σμκίγεηαζ υηζ βζα ηθάζδ Δ1, δ πενζεηηζηυηδηα ηδξ θμνιαθδεΰδδξ πνέπεζ κα είκαζ ιζηνυηενδ απυ 8 mg ακά 100 g απυθοηα λδνήξ λοθμπθάηαξ (6,5 mg/100g ζε πχνεξ υπςξ Γενιακία, Αοζηνία, Γακία, μοδδία). Ζ ιέεμδμξ Perforator πνδζζιμπμζείηαζ ζήιενα εονέςξ ηαζ ηοβπάκεζ ιεβάθδξ απμδμπήξ. Δπζηνέπεζ ηδ ζφβηνζζδ δεζβιάηςκ πμθφ εφημθα, αηυιδ ηαζ ιεηαλφ δζαθμνεηζηχκ ενβαζηδνίςκ, εκχ ζηα εεηζηά ηδξ ιεευδμο πενζθαιαάκμκηαζ: δ ορδθή αηνίαεζα ηαζ επακαθδρζιυηδηα ηςκ ιεηνήζεςκ, μ απθυξ ηαζ θεδκυξ ελμπθζζιυξ πμο απαζηείηαζ ηαζ δ ιζηνή πνμκζηή δζάνηεζα (~4 χνεξ). 37

38 Σμ ανκδηζηυ ζδιείμ ηδξ ιεευδμο Perforator είκαζ δ πνήζδ μνβακζημφ δζαθφηδ (ημθμουθζμ) πμο εεςνείηαζ επζηίκδοκμ, εζδζηά ζε ηαηηζηή αάζδ. ήιενα δ ιέεμδμξ Perforator είκαζ δ πζμ δζαδεδμιέκδ ενβαζηδνζαηή ιέεμδμξ ζε παβηυζιζα ηθίιαηα, εζδζηά ζηδ αζμιδπακία ηαζ ζημκ πμζμηζηυ έθεβπμ ηςκ ζοβημθθδιέκςκ πνμσυκηςκ ημο λφθμο. Μέεμδμζ Desiccator Ζ ιέεμδμξ Desiccator εθανιυζηδηε πνχηδ θμνά ζηδκ Ηαπςκία. Γεκ είκαζ εκζαία βζα υθα ηα ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο ηαζ ημ ηονζυηενμ είκαζ υηζ δζαθένεζ ζηζξ πχνεξ Ηαπςκία, Αοζηναθία ηαζ Νέα Εδθακδία, υπμο οπάνπμοκ μζ ζπεηζηέξ πνμδζαβναθέξ αοηήξ (Ηαπςκία: JIS-A-1460, JIS-A-5908 & 5905, JAS Ωηεακία: AS/NZS , AS/NZS , AS/NZS ). Ζ ιέεμδμξ Desiccator απμηεθεί ιζα αλζυπζζηδ ιέεμδμ πμο έπεζ δζεζζδφζεζ ζε πμθθέξ αβμνέξ ημο πθακήηδ (ηονίςξ Αζία, Ωηεακία, Β. Αιενζηή). Ζ ιέεμδμξ είκαζ ηαηάθθδθδ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ εηθουιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ιμνζμπθάηεξ, ζκμπθάηεξ, ακηζημθθδηά αθθά ηαζ ζφκεεηα πανηέηα ηφπμο laminate. Πμζυηδηα δεζβιάηςκ ιε ζοβηεηνζιέκδ επζθάκεζα (π.π. 0,18 m 2 ) ημπμεεηείηαζ ζε λδνακηήνα (desiccator) ζε εθεβπυιεκδ εενιμηναζία. Ζ εηθουιεκδ θμνιαθδεΰδδ δεζιεφεηαζ απυ απμζηαβιέκμ κενυ πμο είκαζ ημπμεεηδιέκμ ζε ηαηάθθδθμ ζηεφμξ ζημκ ποειέκα ημο λδνακηήνα, πνμζδζμνίγεηαζ θςημιεηνζηά ηαζ ηεθζηά εηθνάγεηαζ ζε mg/l. Γεκζηά, είκαζ ιζα απθή ιέεμδμξ βζα ηδκ μπμία υιςξ απαζημφκηαζ ημοθάπζζημκ 24 χνεξ βζα ηδκ έηθοζδ ηαζ επζπθέμκ 2 χνεξ βζα ημκ πνμζδζμνζζιυ ηδξ εηθουιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ. Ανκδηζηυ είκαζ ημ βεβμκυξ υηζ ηα δείβιαηα πνζκ ηδ ιέηνδζδ πνεζάγμκηαζ ηθζιαηζζιυ ζε ηακμκζηέξ ζοκεήηεξ βζα ανηεηέξ χνεξ. Ο πνμζδζμνζζιυξ ηδξ εηπειπυιεκδξ ή ηδξ πενζεπυιεκδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο είκαζ ζήιενα απαναίηδημξ ηυζμ απυ ηεπκμθμβζηήξ άπμρδξ, υζμ ηονίςξ απυ άπμρδ πνμζηαζίαξ ηδξ οβείαξ ηςκ ηαηακαθςηχκ. Γεκζηά, είκαζ πνμθακέξ υηζ οπάνπμοκ δζαθμνέξ ιεηαλφ ηςκ πνδζζιμπμζμφιεκςκ ιεευδςκ πνμζδζμνζζιμφ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ μζ μπμίεξ ελδβμφκηαζ ηυζμ απυ δζαθμνέξ ζηζξ ζοκεήηεξ δζελαβςβήξ ηςκ δμηζιχκ υζμ ηαζ ζηα παναηηδνζζηζηά ηςκ δμηζιίςκ. Ζ ζαπςκζηή ιέεμδμξ Desiccator δίκεζ απμηεθέζιαηα πμο ζε παιδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ θμνιαθδεΰδδξ πανμοζζάγμοκ αθεκυξ ζζπονή ζοζπέηζζδ ιε ηδκ πνυηοπδ ιέεμδμ εαθάιμο ηαζ αθεηένμο θζβυηενμ ζζπονή ζοζπέηζζδ ιε ηδ ιέεμδμ Perforator. 38

39 Δπζπνυζεεηα, δ ιέεμδμξ Perforator πανμοζζάγεζ ανηεηά ηαθή ζοζπέηζζδ ιε ηδκ πνυηοπδ ιέεμδμ εαθάιμο ζ υηζ αθμνά ηζξ λοθμπθάηεξ. Γζα ιμνζμπθάηεξ ηαζ MDF ηυζμ δ ιέεμδμξ Desiccator (JIS-A-1460), υζμ ηαζ δ ιέεμδμξ αενζμακάθοζδξ πανμοζζάγμοκ ηαθέξ ζοζπεηίζεζξ ιε ηδκ εονςπασηή πνυηοπδ ιέεμδμ εαθάιμο. ε ηάεε πενίπηςζδ, ημ πζμ ζδιακηζηυ ζοιπέναζια πμο πνμηφπηεζ απυ ηδκ ακάθοζδ ηςκ ςξ άκς δεδμιέκςκ είκαζ υηζ ελαζηίαξ ηςκ ζδιακηζηχκ δζαθμνχκ πμο πανμοζζάγμοκ, μζ δζάθμνεξ ιέεμδμζ πνμζδζμνζζιμφ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα ημο λφθμο ηαεζζημφκ δφζημθδ ηδ ζφβηνζζδ ηαζ επμιέκςξ δοζημθεφμοκ ημ ένβμ ηςκ αζμιδπακζχκ πμο επζεοιμφκ κα εκανιμκζζημφκ ιε ημοξ ηακμκζζιμφξ πμο ζζπφμοκ ζε άθθεξ πχνεξ, εκχ πμθθέξ θμνέξ πνμλεκμφκ ζφβποζδ ζε ηαηακαθςηέξ ηαζ επζπεζνήζεζξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ είκαζ επζηαηηζηή ακάβηδ ζήιενα δ ηαεζένςζδ ημζκχκ πνμηφπςκ βζα ηδ δζελαβςβή ηςκ δμηζιχκ εθέβπμο ηαζ ηδκ ηαηδβμνζμπμίδζδ ηςκ πνμσυκηςκ ιε αάζδ ηα απμηεθέζιαηα αοηχκ. Πνμζπάεεζεξ βίκμκηαζ πνμξ ηδκ ηαηεφεοκζδ αοηή ιεηαλφ ηςκ ανιυδζςκ θμνέςκ ζε Δονχπδ ηαζ Β. Αιενζηή. Πίκαηαξ 6. Σοβηνζηζηόξ πίκαηαξ ηωκ ιεεόδωκ πνμζδζμνζζιμύ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ 39

40 Κεθάθαζμ 3 μ 3.1 Αηιμζθαζνζηά επίπεδα θμνιαθδεΰδδξ Ζ θμνιαθδεΰδδ είκαζ δ πζμ ημζκή αθδεΰδδ ζημ πενζαάθθμκ, ιε ιέζδ ζοβηέκηνςζδ 0,5 mg/m 3. ε αζηζηέξ πενζμπέξ δ ζοβηέκηνςζδ ελανηάηαζ απυ ηζξ ακενςπμβεκείξ δναζηδνζυηδηεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ θμνιαθδεΰδδ, ηαζ ηοιαίκεηαζ ιεηαλφ 1 ηαζ 20 mg/m 3. ε εζςηενζημφξ πχνμοξ δ ζοβηέκηνςζδ αολάκεηαζ πενζζζυηενμ θυβς ηδξ πανμοζίαξ θμνιαθδεΰδδξ ζε δζάθμνα πνμσυκηα υπςξ ηα έπζπθα. Έηθοζδ θμνιαθδεΰδδξ πνμηφπηεζ ηαζ απυ ηα οθάζιαηα. ε ιεθέηεξ πμο έπμοκ βίκεζ, θαίκεηαζ υηζ ηα νμφπα ιπμνεί κα πενζέπμοκ ιέπνζ ηαζ 351 mg/100gr. Ζ θμνιαθδεΰδδ πενζέπεηαζ ζε έκα ηενάζηζμ πθήεμξ πνμσυκηςκ πμο πνδζζιμπμζμφιε ηαεδιενζκά, αηυια ηαζ ζε πνμσυκηα πμο ηα εεςνμφιε εκηεθχξ αεχα. ε ιζα ιεθέηδ πμο έβζκε ημ 1999 βζα θμβανζαζιυ ημο οπμονβείμο οβείαξ ηδξ Δθαεηίαξ ανέεδηε υηζ ηα οβνά ιςνμιάκηδθα είκαζ έκα απυ ηα δέηα μζηζαηά πνμσυκηα ιε ηδκ ιεβαθφηενδ ζοβηέκηνςζδ θμνιαθδεΰδδξ. Άθθα πνμσυκηα ιε ιεβάθδ ζοβηέκηνςζδ είκαζ, ηα ζαπμφκζα, ηα ζαιπμοάκ, ηα πνχιαηα ηαζ ηα αενκίηζα. 3.2 Η θμνιαθδεΰδδ ζε θοηζηέξ ηνμθέξ Δηηυξ υιςξ απυ ηα μζηζαηά πνμσυκηα, ιεβάθμ πμζμζηυ θμνιαθδεΰδδξ πενζέπμοκ ηαζ ηα ηνυθζια. Ζ θμνιαθδεΰδδ έπεζ ακζπκεοηεί ζε ζδιακηζηέξ πμζυηδηεξ ζε θνμφηα ηαζ θαπακζηά ιε ηζιέξ πμο ηοιαίκμκηαζ απυ 3-60 mg/kg (IARC 1995). Ζ έηεεζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζημκ άκενςπμ είκαζ επίζδξ δοκαηή απυ θοηά, υπςξ θαζμθζά ηαζ ηνζεάνζ, ηα μπμία ιπμνμφκ κα απμννμθμφκ θμνιαθδεΰδδ απυ ηα θφθθα ημοξ. Δπίζδξ θμνιαθδεΰδδ έπεζ ακζπκεοηεί αηυια ηαζ ζημ ιέθζ. Πίκαηαξ 7: Παναηάηω παναηίεεηαζ έκαξ πίκαηαξ ιε ηζξ ιέζεξ ζοβηεκηνώζεζξ θμνιαθδεΰδδξ ζε θνμύηα ηαζ θαπακζηά εονείαξ ηαηακάθωζδξ Δίδμξ Πενζεηηζηόηδηα Μμκάδα Μήθμ 17,3 mg/kg Απθάδζ 60 mg/kg Κνειιφδζ 13,3 mg/kg Νημιάηα 5 mg/kg ηανυημ 5 mg/kg 40

41 Έηζζ θμζπυκ θαίκεηαζ δ θμνιαθδεΰδδ κα οπάνπεζ ζε ζδιακηζηή πμζυηδηα ζε ηνυθζια πμο οπμηίεεηαζ υηζ είκαζ εοενβεηζηά βζα ημκ μνβακζζιυ. ηζξ πενζζζυηενεξ πενζπηχζεζξ δ φπανλδ ηδξ ζηα ηνυθζια ζοιααίκεζ, είηε επεζδή πνδζζιμπμζείηαζ ςξ αιοκηζηυξ πανάβμκηαξ ηαηά ημο ζπδιαηζζιμφ ιοηδηχκ ή ςξ απαναίηδηδ μοζία βζα ημκ ζπδιαηζζιυ ζαηπάνςκ. 3.3 Η θμνιαθδεΰδδ ζε γωζηέξ ηνμθέξ Ζ θμνιαθδεΰδδ ακαπηφζζεηαζ ζηα αθζεοιέκα ράνζα θυβμ ηδξ ιείςζδξ ημο ηνζμλεζδίμο ηδξ ηνζιεεοθαιίκδξ. Δπίζδξ ζοζζςνεφεηαζ ηαηά ηδκ απμεήηεοζδ ηαηεροβιέκςκ ρανζχκ. Φμνιαθδεΰδδ αηυια ιπμνεί κα ζοζηαεεί απυ ημζκμφ ιε ηδκ αιιςκία θυβς ηδξ πνήζδξ ελαιεεοθμηεηναιίκδξ δ μπμία πνδζζιμπμζείηαζ ςξ πνυζεεημ ηνμθίιςκ ζε πνμσυκηα αθζείαξ υπςξ δ νέββα ηαζ ημ πααζάνζ. 3.4 Η θμνιαθδεΰδδ ζε βαθαηημημιζηά πνμϊόκηα ημ βάθα ηαζ ηα οπυθμζπα βαθαηημημιζηά πνμσυκηα δ ιέζδ ζοβηέκηνςζδ θμνιαθδεΰδδξ είκαζ 1mg/kg. ακ πνυζεεημ υιςξ δ πνήζδ ηδξ ζημκ ημιέα ηδξ βαθαηημαζμιδπακίαξ έπεζ απαβμνεοεεί, ιε ιυκδ ελαίνεζδ ιενζηά είδδ ηονζμφ υπςξ ημ ζηαθζηυ πμο επζηνέπεηαζ αηυια. Ζ διενδζία πνυζθδρδ θμνιαθδεΰδδξ απυ ηζξ ηνμθέξ είκαζ δφζημθμ κα εηηζιδεεί, αθθά ιε ιζα πνυπεζνδ εηηίιδζδ απυ ηα ιέπνζ ηχνα δζαεέζζια δεδμιέκα οπμθμβίγεηαζ υηζ είκαζ ιεηαλφ 2-14 mg/kg βζα έκα ιέζμ εκήθζηα. 3.5 Η θμνιαθδεΰδδ ζακ ιεηααμθζηόξ πανάβμκηαξ Ζ θμνιαθδεΰδδ ζπδιαηίγεηαζ εκδμβεκχξ ζηα εδθαζηζηά ςξ ζοκέπεζα ημο μλεζδςηζημφ ιεηααμθζζιμφ πμθθχκ λεκμαζςηζηχκ μοζζχκ. Δπζπθέμκ δδιζμονβείηαζ ζημκ μνβακζζιυ ηαζ ιε ημοξ αηυθμοεμοξ ηνυπμοξ. - Ακηζδνάζεζξ ιμκμηαναςκζημφ άκεναηα - Απυ ημκ P-450 ιεηααμθζζιυ ηδξ βθοηενίκδξ - Απυ μλεζδςηζηή απμιεεοθμπμίδζδ ημ ζχια ηςκ εδθαζηζηχκ δ θμνιαθδεΰδδ ιεηααμθίγεηαζ ζε ιονιδηζηυ μλφ, ημ μπμίμ ιε ηδ ζεζνά ημο απμαάθθεηαζ ιε ηα μφνα ηαζ ηα ηυπνακα. Ζ θμνιαθδεΰδδ ιεηααάθθεηαζ ηαπέςξ ιε πνυκμ διζγςήξ ζημ αίια πενίπμο 1,5 θεπηυ. Τπμθμβίγεηαζ υηζ έκα ιέζμ εκήθζημ ακενχπζκμ ζχια ιεηααμθίγεζ πενίπμο mg εκδμβεκμφξ θμνιαθδεΰδδξ ηδκ διένα. Απυ ηα παναπάκς θαίκεηαζ θμζπυκ υηζ αηυια ηαζ ζε έκα πενζαάθθμκ πμο δ έηθοζδ θμνιαθδεΰδδξ ζηδκ αηιυζθαζνα απυ ακενςπμβεκείξ πανάβμκηεξ ήηακ ιδδεκζηή, δ θμνιαθδεΰδδ εα ήηακ ηαζ πάθζ πανμφζα. 41

42 Δίηε ζημκ αένα πμο ακαπκέμοιε είηε ζηζξ θοζζηέξ ηνμθέξ είηε ζακ ιεηααμθζηυ ιέζμ ζημκ μνβακζζιυ ιαξ. Όπμηε εδχ ηίεεηαζ ηαζ ημ ενχηδια βζαηί κα ακδζοπμφιε βζα ηδκ θμνιαθδεΰδδ, έκα ενχηδια πμο απακηάηαζ ζημ επυιεκμ ηεθάθαζμ. 3.6 ύκδνμιμ ημο παεμβόκμο ηηδνίμο Πνυζθαηεξ δζεεκείξ ένεοκεξ έπμοκ ηαηαβνάρεζ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ νφπςκ (ηαζ ζδζαίηενα θμνιαθδεΰδδξ) ζε εζςηενζημφξ πχνμοξ κευδιδηςκ ηονίςξ ηαημζηζχκ. Οζ νφπμζ αοημί εηθφμκηαζ ηονίςξ απυ ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο (ιμνζμπθάηεξ, MDF), ζοκεεηζηά οθάζιαηα, ημονηίκεξ, ηαζ ιμκςηζηά οθζηά. Οζ ένεοκεξ αοηέξ ημκίγμοκ ημοξ ηζκδφκμοξ πμο εθθμπεφμκηαζ βζα ηδκ οβεία ηςκ ηαηακαθςηχκ, αθμφ απμδεζηκφμοκ ηδκ φπανλδ ορδθχκ ζοβηεκηνχζεςκ θμνιαθδεΰδδξ ζε πχνμοξ ηαημζηζχκ ηαζ βναθείςκ. Απυ ηζξ δεηαεηίεξ ημο 70 ηαζ ημο 80 έπεζ ακαβκςνζζηεί υηζ ηα ζφκεεηα πνμσυκηα λφθμο απμηεθμφκ ηζξ ηονζυηενεξ πδβέξ έηθοζδξ θμνιαθδεΰδδξ. Άθθμζ νφπμζ εζςηενζηχκ πχνςκ είκαζ δ αηεηαθδεΰδδ, δ πεκηακάθδ, ημ αεκγυθζμ, ημ ζηονέκζμ ηαζ άθθεξ μνβακζηέξ ηαναμλοθζηέξ εκχζεζξ. Έπεζ ιάθζζηα βίκεζ εονέςξ βκςζηυ ημ θεβυιεκμ Sick Building Syndrome ελαζηίαξ αοηχκ ηςκ νφπςκ, πμο ζηα εθθδκζηά ιεηαθνάγεηαζ ςξ «ζύκδνμιμ ημο παεμβόκμο ηηδνίμο». Έπεζ επίζδξ απμδεζπεεί υηζ έπζπθα ηαηαζηεοαζιέκα απυ ιμνζμπθάηεξ πμο πανάβμκηαζ ιε νδηίκεξ μονίαξ-θμνιαθδεΰδδξ είκαζ μζ ζδιακηζηυηενεξ πδβέξ έηθοζδξ αθδετδχκ ζε μζηίεξ. Οζ ζοβηεκηνχζεζξ αθδετδχκ ζε εζςηενζημφξ πχνμοξ ελανηχκηαζ ηαζ απυ ηζξ δζαδζηαζίεξ ηαφζδξ, π.π. εένιακζδ, ιαβείνεια ηαζ ηάπκζζια. Οζ ιεβαθφηενεξ ζοβηεκηνχζεζξ αθδετδχκ ειθακίγμκηαζ ζε ηθεζζημφξ πχνμοξ πςνίξ ηαθυ ηαζ ζοπκυ ελαενζζιυ, ηαζ ζε πχνμοξ ιε ορδθή εενιμηναζία ηαζ ζπεηζηή οβναζία. Ο ελαενζζιυξ είκαζ δ πθέμκ ηαεμνζζηζηή πανάιεηνμξ ηδξ πμζυηδηαξ αένα ζημοξ εζςηενζημφξ πχνμοξ ηςκ ηαημζηζχκ επεζδή απμηεθεί ημκ ανπζηυ ιδπακζζιυ βζα ηδκ απμιάηνοκζδ ηςκ πηδηζηχκ ιμθοζιαηζηχκ αενίςκ. Δπζδδιζμθμβζηέξ ηαζ ηθζκζηέξ ένεοκεξ έπμοκ απμδείλεζ υηζ δ έηεεζδ ημο ακενχπμο ζε θμνιαθδεΰδδ ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ενεεζζιμφξ ζημ δένια, ηκδζιυ ζηα ιάηζα, αθθενβζηά ηαζ αζειαηζηά ζφκδνμια ηαζ άθθα ζοιπηχιαηα. Πνυζθαηδ ένεοκα ζηδκ Αοζηναθία απμηάθορε υηζ ζε κευδιδηεξ ηαημζηίεξ ηα επζηνεπηά υνζα ζε νφπμοξ είπακ λεπεναζηεί πάκς απυ 20 θμνέξ, βεβμκυξ πμο απμδεζηκφεζ υηζ μζ ηαημζημφκηεξ ζε αοηέξ ηζξ μζηίεξ ακαπκέμοκ ημηηέζθ ημλζηώκ μοζζώκ, υπςξ ημκίγεζ παναηηδνζζηζηά δ ιεθέηδ, ηαζ ηονίςξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ζηονεκίμο. 42

43 Πανυιμζα ένεοκα ζηδ Γαθθία ημ 2004 έδεζλε υηζ ζημ 1/4 ηςκ ηαημζηζχκ μζ ζοβηεκηνχζεζξ θμνιαθδεΰδδξ λεπενκμφκ ηαηά πμθφ ηα υνζα αζθαθείαξ, εκχ ζηα 8 απυ ηα 10 ζπίηζα ηαηαβνάθμκηαζ επίπεδα αεκγμθίμο απυ 1 ιέπνζ 5 θμνέξ ορδθυηενα ζε ζπέζδ ιε ημοξ ελςηενζημφξ πχνμοξ ηςκ ζπζηζχκ. Με δεδμιέκμ ηζξ ανκδηζηέξ επζπηχζεζξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζηδκ οβεία ημο ακενχπμο, πνμηείκμκηαζ επζηαηηζηά ηα αηυθμοεα ιέηνα: οπκυξ ηαζ επζιεθήξ ελαενζζιυξ ζηζξ κευδιδηεξ ηαημζηίεξ (ζοπκυηενα ηαηά ημοξ πεζιενζκμφξ ιήκεξ), εζδζηά ιάθζζηα ηαηά ημ πνχημ έημξ ηδξ δζαιμκήξ ζε αοηέξ. Οζ ηαηακαθςηέξ έπμοκ οπμπνέςζδ κα εκδιενχκμκηαζ βζα ηα οθζηά ηαζ ηα ζοκεεηζηά πνμσυκηα πμο ημπμεεημφκ ζηζξ κέεξ μζηίεξ ημοξ, χζηε αοηά κα είκαζ πζζημπμζδιέκα ιε ηα εονςπασηά πνυηοπα. Δζδζηά δε βζα ηα ζοβημθθδιέκα πνμσυκηα λφθμο (ιμνζμπθάηεξ, MDF), πνέπεζ αοηά κα θένμοκ ζήια πμζυηδηαξ ηαζ κα ακήημοκ ζηδκ ηαηδβμνία Δ1, δδθαδή πμθφ παιδθήξ πενζεηηζηυηδηαξ ζε θμνιαθδεΰδδ, ζφιθςκα ιε ημ εονςπασηυ πνυηοπμ ΔΝ120, ή ζηδκ ηαηδβμνία Δ0, δδθαδή ιδδεκζηήξ πενζεηηζηυηδηαξ ζε θμνιαθδεΰδδ, υπςξ ημ θοζζηυ λφθμ. Σμ ηάπκζζια πνέπεζ κα απμθεφβεηαζ ζημοξ εζςηενζημφξ πχνμοξ ηςκ ηαημζηζχκ. Δπζπνυζεεηα πνμηείκεηαζ ζημοξ ηαηακαθςηέξ δ πνήζδ πενζζζυηενςκ πνμσυκηςκ απυ ζοιπαβέξ (ιαζίθ) λφθμ, π.π. ζε έπζπθα ηαζ ζε ηαηαζηεοέξ ιέζα ζημ ζπίηζ υπςξ παηχιαηα, πυνηεξ, κημοθάπζα η.α. Δζδζηά δε βζα ηα οπκμδςιάηζα, εα πνέπεζ κα θαιαάκεηαζ ιένζικα, χζηε κα είκαζ πζμ ιεβάθα ηαζ πζμ εονφπςνα. Όιςξ βζα κα ιδ δδιζμονβείηαζ ζφβποζδ εα πνέπεζ κα ημκζζηεί υηζ αθεκυξ ημ θαζκυιεκμ ηδξ δναζηζηήξ έηθοζδξ θμνιαθδεΰδδξ (εζδζηά ηαηά ημ πνχημ έημξ) απυ κεμημπμεεηδιέκα πνμσυκηα λφθμο, πνχιαηα, ζοκεεηζηά οθζηά η.α. είκαζ ζοπκυ ηαζ απακηάηαζ πάκημηε ζε κευδιδηεξ ηαημζηίεξ, ηαζ αθεηένμο κα επζζδιακεεί υηζ ηα ηεθεοηαία πνυκζα μζ εονςπασηέξ αζμιδπακίεξ λφθμο έπμοκ ηαηααάθθεζ ζδιακηζηέξ πνμζπάεεζεξ - ιε ακάθμβεξ επεκδφζεζξ - πμο έπμοκ ςξ απμηέθεζια (ζήιενα) ηδκ παναβςβή πζζημπμζδιέκςκ ζοβημθθδιέκςκ πνμσυκηςκ λφθμο πμο πθδνμφκ ηζξ απαζημφιεκεξ πνμδζαβναθέξ. οκεπχξ, μζ ηαηακαθςηέξ μθείθμοκ κα ακαγδημφκ ζηδκ αβμνά πνμσυκηα λφθμο πμο θένμοκ ημ ηαηάθθδθμ ζήια πμζυηδηαξ (πνμσυκηα ηθάζδξ Δ1 ή Δ0) Σα θοηά πμο πνμζηαηεύμοκ από ημοξ νύπμοξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ Πμθθμί έπμοκ ζακ πυιπζ κα ηαεανίγμοκ ημ ηήπμ ημοξ ή κα πενζπμζμφκηαζ ηα θοηά ημο ηαεζζηζημφ ή ημο ζαθμκζμφ ημοξ. Δίκαζ υιςξ έκα πυιπζ - εάκ εέθμοιε κα ημ μκμιάζμοιε έηζζ- πμο ζπεδυκ ηακείξ δεκ ημ ζοκεζδδημπμζεί. Πυζμζ απυ υθμοξ ειάξ πμο ιαξ ανέζεζ κα έπμοιε θοηά ζημ ζπίηζ ιαξ βκςνίγμοιε πςξ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα αεθηζχκμοιε ηδκ οβεία ιαξ ή ηαζ ζχγμοιε ηδ γςή ιαξ αηυιδ; 43

44 Τπάνπεζ ιζα ζζπονυηαηδ πναβιαηζηή απυδεζλδ πςξ ηα θοηά εζςηενζημφ πχνμο ιπμνμφκ κα πνμζθένμοκ μθέθδ ζημκ άκενςπμ ιε έκακ πμθφ ζδιακηζηυ ηνυπμ: ιε ημ κα ηαεανίγμοκ ηδκ αηιυζθαζνα απυ ηα επζαθααή πδιζηά. Ζ ελήβδζδ είκαζ υηζ μζ ιζηνέξ μπέξ ζηα θφθθα ηςκ θοηχκ εζςηενζημφ πχνμο ιπμνμφκ κα απμννμθήζμοκ ημοξ επζηίκδοκμοξ ημλζημφξ νφπμοξ. Με ηδκ αολακυιεκδ πνήζδ ζοκεεηζηχκ οθζηχκ ζηδκ ιαγζηή ηαηαζηεοή μζηζαηχκ ζοζηεοχκ ηαζ επίπθςκ, δ ιυθοκζδ ηδξ αηιυζθαζναξ ημο εζςηενζημφ πχνμο ηςκ ηαημζηζχκ ίζςξ ιαξ 'πνμζθένεζ' ζμαανμφξ ηζκδφκμοξ βζα ηδκ οβεία ιαξ ζφιθςκα ιε ηα θεβυιεκα εζδζηχκ. Μεθεηήεδηε ιε ηδ ζοιαμθήξ ηδξ NASA ηαηά πυζμ ηα δζαημζιδηζηά θοηά ιπμνμφκ κα απμηεθέζμοκ ημ ηθεζδί βζα ηδκ απμιάηνοκζδ ηδξ ιυθοκζδξ- υπςξ αοηήξ απυ ηδκ θμνιαθδεΰδδ ηαζ ημ αεκγυθζμ - ηαζ ζηδ βδ αθθά ηαζ ζημ πενζαάθθμκ ημο δζαζηήιαημξ. Ζ ένεοκά ημοξ απέδεζλε πςξ ιενζηά θοηά ιπμνμφκ κα εηημλεοεμφκ ζημ δζάζηδια ζε δζαζηδιζημφξ ζηαειμφξ. Σδ ιεθέηδ ηδξ NASA, πμο έβζκε ζηα ηέθδ ηδξ δεηαεηίαξ ημο '80, επζαεααίςζε ημ 2005 ιία ένεοκα απυ ημ Πακεπζζηήιζμ Σεπκμθμβίαξ ημο ίδκεσ ζηδκ Αοζηναθία, πμο πναβιαημπμζήεδηε ζε 60 βναθεία. Όπςξ έδεζλακ ηα απμηεθέζιαηά ηδξ ηα θοηά εζςηενζημφ πχνμο ιπμνμφκ κα ιεζχζμοκ ημοξ νφπμοξ ζε πμζμζηυ έςξ ηαζ 75%. Οζ επζζηήιμκεξ ηαηέθδλακ ζηα παναπάκς ζοιπενάζιαηα έπεζηα απυ δζεηή ένεοκα, πμο έβζκε ζε πάνα πμθθά θοηά εζςηενζημφ πχνμο. διεζχκμοκ δε, υηζ ακ αάθεζ ηάπμζμξ ηέημζα θοηά ζημ ζπίηζ ή ζημ βναθείμ ιπμνεί κα αεθηζχζεζ ζδιακηζηά ηδκ πμζυηδηα ημο αένα πμο ακαπκέεζ. Πενζθδπηζηά εα ακαθένμοιε ηα ζοιπενάζιαηα ηδξ NASA ιε ηδκ οπεκεφιζζδ πςξ αοηά ηα θοηά έπμοκ ηδκ ζηακυηδηα κα ηαεανίγμοκ ζε ηάπμζμ ααειυ ηδκ αηιυζθαζνα. To αβθαυκδια (Aglaonema) έπεζ ιεβάθα θφθθα πμο ηάκμοκ πμθφ ίζηζμ ηαζ ιπμνεί κα θοηεοηεί μπμοδήπμηε ζημ ζπίηζ. Ζ αθυδ-aloe barbadensis (Aloe Vera) απμδείπεδηε πμθφ απμηεθεζιαηζηή ζηδκ αθαίνεζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ. Σμ πθςνυθοημ (Chlorophytum comosum) είκαζ έκα απυ ηα ηαθφηενα θοηά βζα ημκ ηαεανζζιυ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ απυ ημκ αένα. Δοδμηζιεί ηαζ ζημ θςξ αθθά ηαζ ζημκ έιιεζμ θςηζζιυ ημο εζςηενζημφ πχνμο. Σμ Υνοζάκεειμ, αοηυ ημ πμθφπνςιμ θοηυ, έπεζ απμδεζπεεί απυ ηδ NASA ζακ ημ πζμ απμηεθεζιαηζηυ ζηδκ απμιάηνοκζδ ημο αεκγμθίμο. Ζ γένιπενα ιανβανίηα (Gerbera Daisy) υπςξ ηαζ ημ πνοζάκεειμ είκαζ απμηεθεζιαηζηή ζηδκ απμιάηνοκζδ ημο αεκγμθίμο απυ ημκ αένα ημο εζςηενζημφ πχνμο ηαζ, υπςξ ηα πενζζζυηενα ακεμθυνα θοηά, πνμηζιά ημκ ηαεανυ ηαζ άιεζμ θςηζζιυ. 44

45 Σμ θζθυδεκηνμ (Philμdendron) είκαζ ιεηαλφ ηςκ ηαθοηένςκ θοηχκ πμο ηαεανίγμοκ ηδκ αηιυζθαζνα ημο εζςηενζημφ πχνμο απυ ηδκ θμνιαθδεΰδδ, εζδζηά ζε ορδθή ζοβηέκηνςζδ. Πάκηςξ εθζζηάηαζ δ πνμζμπή βζαηί είκαζ δδθδηδνζχδεξ. Βέααζα μζ ακεμπχθεξ δεκ είκαζ εκήιενμζ ζπεηζηά ιε ημ πμζα θοηά είκαζ ηαηάθθδθα βζα ηδκ απμιάηνοκζδ ηδξ ιυθοκζδξ απυ ηδκ αηιυζθαζνα ημο εζςηενζημφ πχνμο ημο ζπζηζμφ ζαξ Εζηόκα 6: Φζθόδεκηνμ (ανζζηενά) ηαζ πθωνόθοημ (δελζά) Σα θοηά εζςηενζηχκ πχνςκ, πμο πνμηείκμοκ, ςξ αζπίδα βζα ημοξ νφπμοξ, μζ επζζηήιμκεξ απυ ηδκ Αοζηναθία ηαζ ηδ NASA, δεκ έπμοκ ζδζαίηενεξ ακάβηεξ θςηυξ. οκεπχξ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ζε υθα ηα ζπίηζα, αηυια ηαζ ζε αοηά πμο δεκ είκαζ ανηεηά εοήθζα. Δλαίνεζδ απμηεθμφκ θοηά, υπςξ ηα πνοζάκεεια ηαζ δ γένιπενα, ηα μπμία έπμοκ ιζηνή δζάνηεζα γςήξ ιέζα ζημ ζπίηζ. Τπάνπμοκ υιςξ ηαζ θοηά εζςηενζημφ πχνμο πμο έπμοκ ηδκ ζηακυηδηα κα απμιαηνφκμοκ ημοξ νφπμοξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ηαζ υπζ ιυκμ. Θάικμζ, υπςξ ημ δζαμφνκμ, μ εθαίαβκμξ, δ θςηίκζα, είκαζ πθαηφθοθθα ηαζ έπμοκ ηδ δοκαηυηδηα κα απμννμθήζμοκ ημοξ νφπμοξ. Μπμνμφκ ηάθθζζηα κα ημπμεεηδεμφκ ζε αενάκηεξ ηαζ ιπαθηυκζα. Όζμ βζα αοημφξ πμο έπμοκ ηδκ πμθοηέθεζα εκυξ ηήπμο, "αζπίδα" βζα ημοξ νφπμοξ ιπμνμφκ κα απμηεθέζμοκ ιεβαθφηενμζ εάικμζ ηαζ δέκηνα. Γζα πανάδεζβια δ δάθκδ ηαζ δ εθζά πνμζηαηεφμοκ απυ ημοξ αένζμοξ νφπμοξ. Δίκαζ ηαζ ηα δφμ πμθφ ακεεηηζηά ζημοξ νφπμοξ ηαζ αεααίςξ έπμοκ θφθθα υθμ ημ πνυκμ. Δπζπθέμκ, άθθα δέκηνα πμο ιπμνμφκ κα πναζζκίζμοκ ηζξ αοθέξ ηαζ κα ηναημφκ ιαηνζά ημοξ νφπμοξ είκαζ, ζφιθςκα ιε ημοξ εζδζημφξ, δ ιακυθζα, οπμηαζηακζά ηαζ δ ηαηάθπδ, πμο επίζδξ έπμοκ πθαηζά θφθθα. Πμθθαπθά μθέθδ πνμζθένμοκ, ζφιθςκα ιε ημοξ εζδζημφξ, ηαζ μζ πνάζζκεξ ηανάηζεξ. Ζ ηάθορδ ηςκ μνυθςκ ιε πνάζζκμ, υπςξ θέκε, ζοιαάθθεζ ζηδ ιείςζδ ηςκ αζςνμφιεκςκ ζςιαηζδίςκ ηαζ ηςκ επζηίκδοκςκ νφπςκ θεζημονβχκηαξ ςξ θίθηνμ. 45

46 Κεθάθαζμ 4 μ 4.1 Δπζπηώζεζξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζε αένζα θάζδ ζημκ μνβακζζιό Ζ θμνιαθδεφδδ ζε αένζα ιμνθή είκαζ ενεεζζηζηή υηακ εζζένπεηαζ ζημκ μνβακζζµυ µαξ µέζς ηδξ νζκζηήξ ηαζ ηδξ ζημµαηζηήξ ημζθυηδηαξ. Δίκαζ επίζδξ ενεεζζηζηή µε ηδκ επαθή ημο δένµαημξ ηαζ ηςκ µαηζχκ. Ζ μζµή ηδξ, ζηα πνχηα ηζυθαξ θεπηά ηδξ έηεεζδξ, µαξ πνμηαθεί πςνίξ κα ημ ηαηαθάαμοµε ηζξ πνχηεξ εκμπθήζεζξ ζημ θαζµυ, ζηα µάηζα, ζηδ µφηδ ηαεχξ επίζδξ ηαζ γαθάδεξ, πμκμηεθάθμοξ, ημφναζδ ηαζ µζα ζςνεία άθθςκ πνμαθδµάηςκ. Ζ έηεεζδ ζηδ θμνµαθδεΰδδ µπμνεί κα είκαζ είηε πνυκζα είηε ζηζβµζαία ηαζ μζ επζπηχζεζξ ηδξ παναηηδνίγμκηαζ ςξ πανμδζηέξ ηαζ πνυκζεξ ακάθμβα µε ημ µέβεεμξ ηδξ αθάαδξ πμο πνμηαθμφκ ζημκ μνβακζζµυ. Ζ έηεεζδ ζηδκ εηθουµεκδ θμνµαθδεΰδδ δεκ έπεζ ζε υθμοξ ημοξ μνβακζζµμφξ ηα ίδζα απμηεθέζµαηα, αθθά μφηε ηαζ δ έκηαζδ ηςκ πνμαθδιάηςκ πμο πανμοζζάγμκηαζ είκαζ δ ίδζα, ζοβηνίκμκηάξ ηα ζηα ίδζα επίπεδα ζοβηεκηνχζεςκ. ε ανηεημφξ ακενχπμοξ, είκαζ πζεακυ κα µδκ εηδδθςεμφκ ακηζδνάζεζξ υηακ εηηίεεκηαζ ζε παµδθά επίπεδα. Ζ θμνµαθδεΰδδ απμννμθάηαζ ελ μθμηθήνμο ηαηά ηδκ εζζπκμή απυ ημ ακαπκεοζηζηυ ζφζηδµα µε µεβάθδ ηαπφηδηα. ε ένεοκεξ πμο έπμοκ δζελαπεεί πάκς ζε γχα, αθέπμοµε πςξ ζημοξ ανμοναίμοξ δ μοζία απμννμθάηαζ μθμηθδνςηζηά απυ ημ νζκζηυ ημοξ ζφζηδµα (Heck 1983), εκχ ζηζξ µασµμφδεξ ηαηαθαµαάκεζ πνμζςνζκά ημ νζκζηυ ζφζηδµα, ηδκ ηναπεία ζε µζηνυ ααεµυ, αθθά ηαζ άθθεξ πενζμπέξ υπςξ ημ ααζζηυ ανυβπμ (Morgan 1991). Καηά ηδκ εζζπκμή ηδξ μοζίαξ ζε παµδθά επίπεδα έηεεζδξ µεηαλφ 0,2 5,0 ppm, μζ εκμπθήζεζξ ζημ ακαπκεοζηζηυ ζφζηδµα ανπίγμοκ κα είκαζ αζζεδηέξ. Μέζα ζε αοηά ηα υνζα δδµζμονβείηαζ κςενυηδηα, καοηία, οπεναμθζηή δίρα, αδοκαµία, δοζημθία ζηδκ ακαπκμή, απχθεζα ζοκημκζζµμφ ηαζ απμπνμζακαημθζζµυξ. ημ υνζμ µεηαλφ ppm, δδθαδή ζε έκα µέηνζμ επίπεδμ έηεεζδξ, ηα ζοµπηχµαηα είκαζ εκημκυηενα ηαζ πενζζζυηενα. Δµθακίγεηαζ «ηάρζµμ» ημο θάνοββα ηαζ ηδξ µφηδξ, έκημκδ δφζπκμζα, ηάζεζξ θζπμεοµίαξ ηαζ αήπαξ. ε ορδθυηενεξ δυζεζξ ηδξ ηάλδξ ηςκ ppm, υπμο ηαζ δ άµεζδ επαθή µε έκα γςκηακυ μνβακζζµυ είκαζ ζπεδυκ απίεακδ θυβς ημο υηζ δ έκηαζδ ηδξ μζµήξ ηδκ ηαεζζηά άηνςξ ακοπυθμνδ ηαζ απμπκζηηζηή, μζ επζπηχζεζξ είκαζ ζαθχξ πζμ ζμαανέξ. 46

47 Σμ πκεοµμκζηυ μίδδµα, δ πκεοµμκίηζδα, δ εςναηζηή ζοζημθή ηαζ ημ άθβμξ, δ ηαποηανδία ηαζ δ αννοεµία είκαζ µενζηέξ απυ ηζξ ακηζδνάζεζξ ημο μνβακζζµμφ υηακ εζζένπεηαζ ζε αοηυκ οπεναμθζηή πμζυηδηα θμνµαθδεΰδδξ. 4.2 Δπζπηώζεζξ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ ζε οβνή ιμνθή ζημκ μνβακζζιό Δλεηάγμκηαξ ηδ θμνµαθδεΰδδ ζηδκ οβνή ηδξ µμνθή, δζαπζζηχκμοµε πςξ ηαζ εδχ μζ επζπηχζεζξ είκαζ ανηεηέξ ηαζ ζμαανέξ ηαεχξ αολάκμκηαζ ηα υνζα ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ηδξ ζημ ακενχπζκμ ζχµα. Ζ πνυζθδρή ηδξ µπμνεί κα πναβµαημπμζδεεί είηε µε ηδκ άµεζδ επαθή µαξ απυ ημ δένµα είηε µε ηδκ ηαηάπμζδ, ακ ηαζ ημ δεφηενμ είκαζ πμθφ δφζημθμ πςνίξ κα ημ ηαεζζηά αδφκαημ θυβς απνμζελίαξ ή ηαζ άβκμζαξ ηονίςξ απυ παζδζά ηαζ δθζηζςιέκμοξ ακενχπμοξ. Δίκαζ ζε υθμοξ µαξ βκςζηυ πςξ ημ δένµα είκαζ γςηζηυ υνβακμ υπςξ είκαζ ημ ζοηχηζ, μ πκεφµμκαξ η.α. Σμ δένια ακαπκέεζ ηαζ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα απμαάθεζ ηαζ κα εβηθςαίγεζ οβνά απυ ημ ζχµα. Μζα επαθή ημο δένµαημξ µε ήπζμ δζάθοµα θμνµαθδεΰδδξ, είκαζ δοκαηυ κα έπεζ ςξ ζοκέπεζα ημκ ενεεζζµυ ημο δένιαημξ, πνμηαθχκηαξ ηκδζµυ ηαζ δενµαηίηζδα, θυβς ηδξ ζηθήνοκζήξ ημο απυ ηδκ θμνιαθδεΰδδ. Με δζάθοµα µεβαθφηενδξ πενζεηηζηυηδηαξ ζε θμνιαθδεΰδδ, δ επαθή βίκεηαζ πζμ επζηίκδοκδ έπμκηαξ ςξ ζοκέπεζα κα πανμοζζάγμκηαζ έκημκεξ ακαθοθαλίεξ, ηναπφηδηα, µαφνζζµα ημο δένµαημξ ηαζ ζηθδνυηδηά ημο, αθθενβζηυ ζυη ηαζ πνυηθδζδ εβηαοµάηςκ πνχημο ααεµμφ. Με ηδκ ηαηάπμζδ ηδξ θμνιαθδεΰδδξ, ζε υπμζμ ααεµυ πενζεηηζηυηδηαξ ηζ ακ ανίζηεηαζ ζημ οβνυ, ηα πνμαθήµαηα είκαζ ελίζμο ζμαανά. Έκημκμζ πυκμζ ζηδκ ημζθζαηή πχνα, ζηα έκηενα ηαζ ζημ ζημµάπζ, ηάρζµμ ημο ζηυµαημξ ηαζ ημο θαζµμφ, δοζημθία ηαηάπμζδξ, δζάννμζα, ζπαζµμί ηαεχξ ηαζ εζςηενζηά εβηαφµαηα. Έπεζηα εµθακίγεηαζ πηχζδ ηδξ εενµμηναζίαξ ημο ζχµαημξ, γάθδ ηαζ ηχµα. Ζ θμνµαθδεΰδδ επδνεάγεζ δοζµεκχξ, υηακ ένεεζ ζε επαθή µε ηα µάηζα εκυξ ακενχπμο ή γχμο. 4.3 Δπζπηώζεζξ από ηδκ πνόκζα έηεεζδ ζηδκ θμνιαθδεΰδδ Ζ θμνιαθδεΰδδ ζακ μοζία είκαζ παναηηδνζζµέκδ ςξ ενεεζζηζηή, ζοκεπχξ έπεζ άζπδµεξ επζπηχζεζξ υηακ δ επαθή είκαζ άµεζδ ζε μπμζαδήπμηε µμνθή ηαζ ακ έπεζ. Σα απμηεθέζµαηα αοηήξ ηδξ επαθήξ εκδέπεηαζ κα επζθένμοκ µυκζµδ ηαζ ζμαανή αθάαδ ζημοξ μθεαθµμφξ υπςξ πνμζςνζκή εμθςµέκδ υναζδ ή ηαζ μθμηθδνςηζηή απχθεζα υναζδξ, ηναοµαηζζµυ, αηυµα ηαζ ηδκ ακάθθελδ ηςκ αθεθάνςκ υηακ δ πενζεηηζηυηδηα ηδξ μοζίαξ ζημκ αένα είκαζ πμθφ ορδθή. Με υπμζμ ηνυπμ ηαζ ακ «εζζαάθεζ» δ θμνµαθδεΰδδ µέζα µαξ, μζ επζπηχζεζξ δεκ εµθακίγμκηαζ µεµμκςµέκεξ. 47

48 Ο μνβακζζµυξ ακηζδνά επζθένμκηαξ ανκδηζηά ζοµπηχµαηα υπζ µυκμ ζηδκ δίμδμ πνυζθδρδξ ηδξ μοζίαξ (π.π. µφηδ, µάηζα) αθθά ηαζ ζε άθθα µένδ ημο ζχµαημξ. Οζ επζπηχζεζξ πμο επζθένεζ δ θμνµαθδεΰδδ, ηονίςξ ζηζξ ορδθέξ ζοβηεκηνχζεζξ, ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ είκαζ πνυκζεξ µε πζεακή ηδκ έηααζδ μνζζµέκςκ απυ αοηχκ πμο ακαθένμκηαζ ζε εακάζζµμ απμηέθεζµα. Ζ εοαζζεδζία πμο πανμοζζάγμοκ μζ γςκηακμί μνβακζζµμί ζε ηάεε επαθή, αηυµα ηαζ υηακ ηα επίπεδα ηδξ εηθουµεκδξ θμνµαθδεΰδδξ είκαζ παµδθά, πνμηαθμφκ αθθενβζηή ακηίδναζδ ημο μνβακζζµμφ. Σα εηγέµαηα πμο πανμοζζάγμκηαζ ηονίςξ απυ ηδ ζοκεπή έηεεζδ ζε δζαθφµαηα θμνµαθδεΰδδξ έπμοκ ςξ απμηέθεζµα ημ µυκζµμ ηκδζµυ, ζοκεπέξ µμφδζαζµα, ηδ θαβμφνα, γδµζέξ ζηα κφπζα ηαζ ημ λεθθμφδζζµα ημο δένµαημξ ηςκ πενζχκ, ηςκ µπνάηζςκ, ηςκ µαζπαθχκ, ημο θαζµμφ ηαζ ηςκ αθεθάνςκ. Μζα άθθδ πνυκζα επίπηςζδ ημο δένµαημξ είκαζ δ δενµαηίηζδα ηδξ μπμίαξ ηα ζοµπηχµαηα λεηζκμφκ απυ ηδκ απθή ενοενυηδηα µέπνζ ηδ δδµζμονβία θμοζηαθχκ ηαζ ναβάδςκ ηδξ επζδενµίδαξ. Ζ άµεζδ επαθή µε ημοξ μθεαθµμφξ επζθένεζ ημ ηάρζµμ ημο ηεναημεζδμφξ πζηχκα έςξ ηαζ ηφθθςζδ. Με ηδ πνυκζα εζζπκμή ηδξ θμνµαθδεΰδδξ ζακ αένζμ ζε άημια ιε άζεια, πανμοζζάγμκηαζ πνυκζα νζκίηζδα, ακαπκεοζηζηή ελαζεέκζζδ, ηναοµαηζζµυξ ηςκ κεθνχκ, πκεοµμκζηή εοαζζεδζία, ανμβπίηζδα, οβνυ ζημοξ πκεφµμκεξ ηαζ ακςµαθία ηδξ ακαπκεοζηζηήξ θεζημονβίαξ ηονίςξ ηαηά ημ αναδζκυ φπκμ, βκςζηή ηαζ ςξ άπκμζα. (Norback 1995). Ζ μοζία αοηή ηαηά ηδκ επακαθαµαακυµεκδ εζζπκμή βζα µεβάθμ πνμκζηυ δζάζηδµα επζθένεζ ιέπνζ ηαζ κεονμροπμθμβζηά απμηεθέζµαηα εηηυξ απυ ηζξ ακαηαναπέξ ζημκ φπκμ, ηδκ αθθαβµέκδ αίζεδζδ ηδξ ζζμννμπίαξ, ηδκ απυημµδ αθθαβή ηδξ δζάεεζδξ ηαζ ηδκ απχθεζα µκήµδξ. Πζεακή αηυµα είκαζ δ ζηεζνυηδηα ηαζ μζ εµµδκμννμσηέξ ακαηαναπέξ. Πίκαηαξ 8: Όνζα θμνιαθδεΰδδξ ηαζ ζοιπηώιαηα 48