Νέα Διιεληθή Λνγνηερλία Πνηήκαηα γηα ηελ πνίεζε

Transcript

1 Νέα Διιεληθή Λνγνηερλία Πνηήκαηα γηα ηελ πνίεζε Μελαγτολία ηοσ Ιάζονος Κλεάνδροσ ποιηηού εν Κομμαγηνή 595 μ.χ. Κ.Π. Καβάθεο Α. Σηνηρεία δνκήο (Γηάξζξσζε ηνπ πνηήκαηνο θαη πεξηερόκελν ελνηήησλ ) Σν ζπγθεθξηκέλν πνίεκα έρεη σο ζέκα ηε κειαγρνιία πνπ πξνθαιεί ε θζνξά ηνπ ζώκαηνο ιόγσ ησλ γεξαηεηώλ θαη ε αλαδήηεζε βνήζεηαο από ηελ ηέρλε ηεο πνίεζεο πξνθεηκέλνπ λα αλαθνπθηζηεί ν πόλνο.δπνκέλσο, απηό ην πνίεκα ηνπ Κ.Π. Καβάθε θαηαηάζζεηαη ζηα θηινζνθηθά ηνπ πνηήκαηα. Η βαζηθή ηνπ ηδέα είλαη ε παξεγνξεηηθή δύλακε ηεο ηέρλεο ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηνπο αληηζεηηθνύο ζεκαηηθνύο άμνλεο δσή-ηέρλε.ο πξώηνο αληηζηνηρεί κε ηε θζνξά θαη θαη επέθηαζε κε ην παξνδηθό, ελώ αληίζεηα ν δεύηεξνο κε ηελ αηώληα νκνξθηά. Οη δύν απηνί ζεκαηηθνί άμνλεο απνηεινύλ θαη ηηο δύν ελόηεηεο ηνπ έξγνπ.πγθεθξηκέλα, ε πξώηε ελόηεηα απνηειείηαη από ηνπο έμη πξώηνπο ζηίρνπο ζηνπο νπνίνπο γίλεηαη ιόγνο γηα ηνλ θαεκό θαη άξα γηα ηνλ πόλν πνπ απνξξέεη από ηα γεξαηεηά.η δεύηεξε ελόηεηα πεξηιακβάλεη ηνπο ζηίρνπο 7-9 θαη αλαθέξεηαη ζηελ αγσληώδε επίθιεζε-αίηεκα ηνπ πνηεηή πξνο ηελ πνίεζε κε ζθνπό λα νλ αλαθνπθίζεη. Ζ επαλάιεςε ηνπ δεύηεξνπ ζηίρνπ ζπλδέεη ηηο δύν ελόηεηεο. Β. Τίηινο Ο ηίηινο ηνπ πνηήκαηνο είλαη από ηνπο εθηελέζηεξνπο ηίηινπο ηνπ Καβάθε θαη δπζαλάινγνο κε ηελ έθηαζε ηνπ πνηήκαηνο.ο κεγάινο απηόο ηίηινο πξντδεάδεη ηνλ αλαγλώζηε γηα ην πεξηερόκελν ηνπ πνηήκαηνο, θαζώο παξνπζηάδεηαη ην πνηεηηθό πξόζσπν, ε ςπρηθή ηνπ θαηάζηαζε κέζα ζην ρσξνρξόλν.αλαιπηηθόηεξα : 1) ε κειαγρνιία πνπ ππάξρεη θαη σο ιέμε ζηνλ ηίηιν είλαη δηάρπηε ζε όιν ην πνίεκα, αθνύ ζε όινπο ηνπο ζηίρνπο, πξνβάιιεηαη ε ςπρηθή θαηάζηαζε ηνπ πνηεηηθνύ πξνζώπνπ. 2) ηοσ Ιάζονος Κλεάνδροσ ποιηηού: ην ζπγθεθξηκέλν πξόζσπν είλαη θαληαζηηθό θαη όπσο ζα δνύκε θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο αλάιπζεο ηνπ πνηήκαηνο, ηαπηίδεηαη κε ηνλ ίδην ηνλ Καβάθε. 3)Η Κνκκαγελή ήηαλ θξαηίδην θνληά 1

2 ζηε πξία, ην νπνίν θαηαιήθζεθε από ηνπο Ρσκαίνπο, ηνπο Άξαβεο θαη ελ ζπλερεία ην Βπδάληην.Ο Καβάθεο ηνπνζεηεί ηνλ θαληαζηηθό πνηεηή ζην αλύπαξθην πηα θξαηίδην, επεηδή απηό, ζπκβνιίδεη ηε θζνξά πνπ έξρεηαη κε ην ρξόλν. Άιισζηε θαη ν Γ. εθέξεο ζην πνηήκα ηνπ «Σειεπηαίνο ηαζκόο» αλαθέξεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν θξαηίδην γηα λα εθθξάζεη ηελ αλεζπρία ηνπ γηα ην κέιινλ ηεο κεηαπνιεκηθήο Διιάδαο. 4) Σν έηνο πνπ αλαθέξεηαη, 595 κ.υ., είλαη ηπραίν δελ ζπλέβε ηόηε έλα ηζηνξηθό γεγνλόο.ζ ζπλεηδεηά ηπραία επηινγή ρξόλνπ ππνδειώλεη ηε δηαρξνληθόηεηα ηεο ζιίςεο πνπ πεγάδεη από ηε γήξαλζε ζώκαηνο θαη κνξθήο αιιά θαη ηε δηαρξνληθόηεηα ηεο ζεξαπεπηηθήο ηδηόηεηαο ηεο πνίεζεο. Ο η.γηαιεζκάο γξάθεη γηα ηνλ ηίηιν ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ Καβαθηθνύ πνηήκαηνο : «Έρνπκε έλα δπζαλάινγα κεγάιν ηίηιν, κε πξνζεθηηθά ηνπνζεηεκέλε ζηίμε, ώζηε λα πξνβάιιεη ηα κέξε από ηα νπνία απαξηίδεηαη, πνπ ππνζηεξίδεη θαη ζπκπιεξώλεη πνηθηινηξόπσο ην πνηήκα, νξίδεη ην (ςεπδν)ηζηνξηθό πιαίζην θαη ηνλ αθεγεηή θαη πνηεί ηνπο ππόγεηνπο δηδαθηηθνύο απόερνπο θαη επηπιένλ ηνλίδεη (κε ηελ κνπζηθή ζεκαζία) πξσηόηππα ηελ αλάγλσζε ηνπο.» Γ. Καβάθεο θαη Ηάζσλ Κιεάλδξνπ Ο Ηάζσλ Κιεάλδξνπ ν νπνίνο απεπζύλεηαη ζηελ ηέρλε ηεο πνίεζεο είλαη πιαζκαηηθό πξόζσπν.πίζσ από απηόλ θξύβεηαη ν ίδηνο ν Καβάθεο.Δλ νιίγνηο ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ πξνβάιινληαη ζην πνίεκα, ε ςπρηθή θαηάζηαζε θαη νη πξνβιεκαηηζκνί ζηελ νπζία είλαη ηνπ Καβάθε.Ο Ηάζσλ, κε άιια ιόγηα, είλαη ην πξνζσπείν ηνπ Αιεμαλδξηλνύ πνηεηή.ζ ηαύηηζε απηώλ ησλ δύν πνηεηώλ είλαη εκθαλήο, εάλ ζπκεζνύκε ην ρξόλν γξαθήο ηνπ πνηήκαηνο.γξάθηεθε ην 1918, όηαλ ν Καβάθεο ήηαλ ήδε 55 εηώλ κηα ειηθία θαηά ηελ νπνία είλαη αηζζεηά ηα ζεκάδηα ηεο γήξαλζεο ζην αληξηθό ζώκα.δπνκέλσο,κέζσ ηνπ θαληαζηηθνύ Κιεάλδξνπ, ν ίδηνο επηθνηλσλεί κε ηελ πνίεζε θάλνληαο εζσηεξηθό κνλόινγν. Άιισζηε θαη ην γεγνλόο όηη ν ήξσαο ηνπ έξγνπ ηνπ αλήθεη ζηνπο Έιιελεο ηεο δηαζπνξάο απνηειεί έλα αθόκα θνηλό ζηνηρείν αλάκεζα ζηνπο δύν άληξεο. Τέινο, αμίδεη λα επηζεκάλνπκε όηη όπσο ν Ηάζσλ έηζη θαη ν ίδηνο ν Καβάθεο απνζηξεθόηαλ ηε ζσκαηηθή θζνξά πνπ επέξρεηαη κε ηα γεξαηεηά.να κελ μεράζνπκε λ αλαθέξνπκε όηη θαη ε ρξήζε α πξνζώπνπ θαη β δείρλνπλ ηνλ εμνκνινγεηηθό ηόλν ηνπ πνηεηή. Γ. Λόγνη επηινγήο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ καθξνζθεινύο ηίηινπ 2

3 Θα κπνξνύζε θάπνηνο λα αλαξσηεζεί γηα πνην ιόγν ν Αιεμαλδξηλόο καο πνηεηήο δελ εμνκνινγείηαη άκεζα ηελ ζηελαρώξηα ηνπ, αιιά αληίζεηα αλαθέξεη έλαλ άιιν θαη κάιηζηα θαληαζηηθό πνηεηή, ν νπνίνο ηνπνζεηεκέλνο ζ έλα ζπγθεθξηκέλν ρσξνρξόλν, παξαζέηεη ηνλ πξνβιεκαηηζκό ηνπ. Ζ επηινγή ηνπ απηή δείρλεη πσο ζέιεη λα απνζηαζηνπνηεζεί από ην πξόβιεκα-θαεκό ηνπ, έηζη ώζηε λα ην παξνπζηάζεη όζν πην αληηθεηκεληθά γίλεηαη, αιεζηλά θαη πεηζηηθά.άιισζηε κε ηελ αλαθνξά ελόο ηζηνξηθνύ πιαηζίνπ, ην ζέκα ηνπ πνηήκαηνο, θζνξά δσήο-αλαιινίσηε ε πνίεζε, απνθηά δηαρξνληθό ραξαθηήξα, όπσο αλαθέξακε θαη ζην δεύηεξν κέξνο ησλ ζεκεηώζεσλ καο. Δ. Πιεγή Από ηνλ πξώην θηόιαο ζηίρν παξνπζηάδεηαη ην ζέκα ηεο πξώηεο ελόηεηαο πνπ είλαη ηα γεξαηεηά.σα γεξαηεηά είλαη εκθαλή ζε ζώκα θαη κνξθή. Σν άιινηε ζθξηγειό θαη ζειθηηθό ζώκα, ράλεη πηα κε ην γήξαο ηελ δύλακε θαη ηελ νκνξθηά ηνπ.καη απηή ε γήξαλζε είλαη πην έληνλε ζηε «κνξθή», ζην πξόζσπν, ην νπνίν γεκίδεη ξπηίδεο κε ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ.τπάξρνπλ κειεηεηέο πνπ ζεσξνύλ όηη ε ιέμε «κνξθή» παξαπέκπεη ζηελ ςπρή, κε ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ γεξλάεη, ράλεη ηνλ απζνξκεηηζκό ηεο, ηελ αγλόηεηα ηεο, ηελ αηζηνδνμία ηεο, Καη απηό έρεη αληίθηππν θαη ζηελ όςε, ην πξόζσπν. Ο πνηεηήο δελ κπνξεί λ αληέμεη ηα ζεκάδηα ηνπ ρξόλνπ, δελ κπνξεί θαη ίζσο δελ ζέιεη λα ζπκθηιησζεί κ απηόλ.μόλν ζιίςε ηνπ πξνθαιεί ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ, γεγνλόο πνπ θαίλεηαη κέζα από ηελ επηινγή έληνλσλ ιέμεσλ (γήξαζκα, πιεγή, θξηθηό καρνύξη). Μάιηζηα κε ηε ρξήζε ηεο κεηαθνξηθήο έθθξαζεο «πιεγή από θξηθηό καρνύξη» θαηαιαβαίλνπκε όηη ην ζπλαίζζεκα από ην νπνίν δηαθαηέρεηαη ν αθεγεηήο δελ είλαη ε κειαγρνιία ηνπ ηίηινπ.αηζζάλεηαη πόλν, ζρεδόλ ζσκαηηθό, ν νπνίνο πξνέξρεηαη από καραίξη. Αμηνζεκείσην είλαη πσο «θξηθηό» δελ απνθαιεί ηνλ πόλν, αιιά ην καρνύξη, δειαδή ην ρξόλν.μάιηζηα ε επαλάιεςε ηεο θξάζεο ζηνλ έβδνκν ζηίρν, όπσο θαη ηεο ιέμεο «πιεγή» ζηνλ ηειεπηαίν δειώλεη ηελ έληαζε ηνπ πόλνπ.άιισζηε, ε πιεγή απνηειεί ηελ ραξαθηεξηζηηθόηεξε κνξθή θζνξάο ζην αλζξώπηλν ζώκα. ΣΤ. Δεν έτω εγκαρηέρηζη καμία Ο ηξίηνο ζηίρνο ππνδειώλεη ηελ απόγλσζε ηνπ πνηεηή.γελ κπνξεί λα ζπκβηβαζηεί κε ηελ ζσκαηηθή θαη ςπρηθή θζνξά πνπ επηθέξεη ν ρξόλνο.γελ 3

4 κπνξεί λα ππνκέλεη κε θαξηεξηθόηεηα ην «γήξαζκα» θαη δελ ζέιεη λα ην δερηεί παζεηηθά θαη αδηακαξηύξεηα. Γελ κπαίλεη θαλ ζηελ δηαδηθαζία λα αλαδεηήζεη ηα ζεηηθά ζηνηρεία ηνπ γήξαηνο γηα λα παξεγνξεζεί. Γη απηό ςάρλεη ελαγσλίσο γηαηξεηά, αλαθνύθηζε. Ε. εις ζε προζηρέτω ηέτνη ηης ποιήζεως εν θανηαζία και λόγω Ο πνηεηήο αλαδεηά παξεγνξηά ζηελ πνίεζε.απεπζύλεηαη ζε απηήλ, θαζώο ηελ πξνζσπνπνηεί θαη ηε ζεσξεί ην κνλαδηθό θαηαθύγην ζην νπνίν κπνξεί λα απαιύλεη ηελ νδύλε ηνπ. Ο πνηεηήο πξνθαλώο έρεη ληώζεη ζε πξνγελέζηεξεο πεξηόδνπο ηηο επεξγεηηθέο επηδξάζεηο ηεο πνίεζεο ζηηο πιεγέο ηεο ςπρήο.ξεπέξαζε ζηελαρώξηεο θαη αλαζθάιεηεο κε ηε βνήζεηα ηεο. Έηζη δεηάεη ηε ζπλδξνκή ηεο γηα λα γηαηξέςεη θαη ηε θζνξά ηνπ ρξόλνπ. Τν επίξξεκα σζηόζν «θάπσο» όπσο θαη ε θξάζε «γηα ιίγν» πνπ ζα δνύκε ζην ηειεπηαίν ζηίρν παξνπζηάδνπλ ηε ιύζε ηεο πνίεζεο σο πξόζθαηξε. «Άιισζηε», όπσο παξαηεξεί ν Σσηήξεο Τξηβηδάο, «νη πξνζδηνξηζηηθέο ιέμεηο θάξκαθα θαη λάξθεο ππνβάιινπλ άκεζα ζηνλ αλαγλώζηε ηελ εληύπσζε ηεο πξόζθαηξεο, ηεο κε νξηζηηθήο ζεξαπείαο.ζ πνηεηηθή πξάμε ιεηηνπξγεί ζαλ λαξθσηηθό.ζ δηαδηθαζία ηεο θζνξάο παξνπζηάδεηαη αλαπόθεπθηε θαη παξαβάιιεηαη κε αγηάηξεπηε αξξώζηηα ηεο ζλεηήο αγηάηξεπηεο θύζεο.απόπεηξεο, ινηπόλ, λάξθσζεηο ηνπ πόλνπ κε ηελ θαληαζία θαη ην ιόγν» Να πξνζζέζνπκε πσο ην επίξξεκα «θάπσο» αλαθέξεηαη ζηελ πνζόηεηα, ελώ ην δεύηεξν ζηε ρξνληθή δηάξθεηα. Ζ. νάρκης ηοσ άλγοσς δοκιμές,, εν θανηαζία και λόγω Η θξάζε «λάξθεο ηνπ άιγνπο» πξνζδηνξίδεη ηε ιέμε «θάξκαθα».φάξκαθα ινηπόλ είλαη νη απόπεηξεο θαηεπλαζκνύ ηνπ πόλνπ κε θαληαζία θαη ιόγν, δειαδή νη απόπεηξεο θαηαπξάπλζεο ηνπ πόλνπ κε ηε βνήζεηα ηεο πνίεζεο.ζ ελαζρόιεζε κε ηελ πνίεζε παξνπζηάδεηαη ζαλ κηα ζπλεηδεηή πξνζπάζεηα ηνπ πνηεηή λα λαξθώζεη ηνλ πόλν ηνπ.πξόθεηηαη γηα δνθηκέο, δειαδή πξνζπάζεηεο γηα λα γεθπξώζεη ην ράζκα ηνπ ρξόλνπ, λα κεηαθέξεη ζην ζήκεξα θάπνηεο εηθόλεο από ην παξειζόλ δηαησλίδνληαο ηεο κέζσ ηεο πνίεζεο. Όηαλ ινηπόλ ν Καβάθεο δηα ζηόκαηνο ηνπ Ηάζνλνο κηιά γηα θαληαζία, ππαηλίζζεηαη ηελ αλαπαξαζηηθή, ηελ αλαπιαζηηθή θαληαζία θαη όρη ηε δεκηνπξγηθή.πην απιά, ν πνηεηήο ρξεζηκνπνηεί ηε θαληαζία ηνπ γηα λα αλαθαιέζεη κλήκεο από ην παξειζόλ, λα αλαπιάζεη εηθόλεο πξαγκαηηθέο, πνπ πξνβάιινληαη από ην παξειζόλ, κέζσ ηεο κλήκεο.καη απηέο νη εηθόλεο πνπ ε 4

5 θαληαζία ζπιιακβάλεη εθθξάδνληαη, εμσηεξηθεύνληαη κε ην ιόγν, ν νπνίνο δίλεη κνξθή ζε απηέο, ηηο θαηαλνεί θαη ηηο εξκελεύεη,δλ νιίγνηο, ν πνηεηηθόο ιόγνο απνδίδεη κε ιέμεηο, εηθόλεο θαη ζύκβνια ηε ζύιιεςε ηεο θαληαζίαο. Σπλνςίδνληαο όια ηα παξαπάλσ θαηαιαβαίλνπκε όηη νη δνθηκέο λάξθεο ηνπ άιγνπο είλαη ε δύλακε ηεο θαληαζίαο, πνπ νδεγεί ην λνπ ηνπ πνηεηή εθεί πνπ ν λνπο ησλ θνηλώλ αλζξώπσλ δελ κπνξεί λα θηάζεη.δίλαη ε καγηθή ιεηηνπξγία ηνπ ιόγνπ, δειαδή ηεο γιώζζαο, πνπ κέζσ ησλ ιέμεσλ αηζζεηνπνηεί ηηο πνηεηηθέο ζπιιήςεηο. Να αλαθέξνπκε επίζεο όηη ε θξάζε «λάξθεο ηνπ άιγνπο δνθηκέο», όπσο ην επίξξεκα «θάπσο», ν πξνζδηνξηζκόο «γηα ιίγν» (πνπ πξναλαθέξακε), αιιά θαη ε θξάζε «λα κε λνηώζεηε ε πιεγή» θαλεξώλνπλ ηελ αλαθνπθηζηηθή θαη όρη ζεξαπεπηηθή ηδηόηεηα ηεο πνίεζεο.φαλεξώλνπλ θαη επέθηαζε όηη ν Καβάθεο δελ είρε απηαπάηεο. Θ. Δθθξαζηηθά Μέζα Ο Ιάζσλ επηθνηλσλεί κε ηελ «ηέρλε ηεο πνηήζεσο»κέζσ εθθξαζηηθώλ ηξόπσλ.πγθεθξηκέλα, ζην δεύηεξν ζηίρν εληνπίδνπκε ην ζρήκα ηεο ππαιιαγήο ε νπνία εκπεξηέρεη θαη δύν κεηαθνξέο.ηε ζπλέρεηα έρνπκε πξνζσπνπνίεζε ηεο πνίεζεο, ηεο θαληαζίαο θαη ηνπ ιόγνπ.ηνλ 6 ν ζηίρν έρνπκε αλαζηξνθή θαη ζπλάκα ζρήκα ππεξβαηό, ελώ ζηνλ 7 ν θαη 8 ν ζηίρν έρνπκε επαλάιεςε πξνεγνύκελσλ θξάζεσλ.ο πνηεηήο επίζεο απνζηξέθεηαη θαη πξνζθσλεί ηελ πνίεζε ρξεζηκνπνηώληαο β πξόζσπν αιιά θαη ε ηθεζία εθθξάδνπλ θιίκα νηθεηόηεηαο ηνπ πνηεηή πξνο ηελ πνίεζε, ελώ ε πεπνίζεζε ηνπ γηα ηε δύλακε ηεο δείρλεη ηελ εκπηζηνζύλε πνπ έρεη ν πνηεηήο απέλαληί ηεο.τέινο, έρνπκε θαη επηηαθηηθή πξνζηαθηηθή. Η. Σύκβνια, αθεγεηήο, γιώζζα ην ζπγθεθξηκέλν πνίεκα, όπσο θαη ζε άιια ηνπ, ν Καβάθεο ρξεζηκνπνηεί έλα πξόζσπν ην νπνίν ζηελ νπζία ζπκβνιίδεη ηνλ δηθό ηνπ εζσηεξηθό θόζκν.πίζσ από ην αθεγεηή δειαδή ηνλ Ιάζνλα Κιεάλδξνπ πνπ κηιά ζε α πξόζσπν θξύβεηαη ν ίδηνο ν Καβάθεο. Όζνλ αθνξά ηε γιώζζα ηνπ πνηήκαηνο, έρνπκε ην γλσζηό αλάκεηθην ιεμηιόγην ηνπ Καβάθε κε ηνπο ιόγηνπο ηύπνπο θαη ηνπο ηύπνπο ηεο δεκνηηθήο.τν ξήκα «θάκλνπκε» είλαη ζηνηρείν ηνπ πνιηηηθνύ ηδηώκαηνο. 5