Πρωτόκολλο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Νερού στην Υδρολογική Λεκάνη του Ανθεμούντα

Transcript

1 Πρωτόκολλο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Νερού στην Υδρολογική Λεκάνη του Ανθεμούντα ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΕΜΕΙΣ, οι φορείς και ενεργοί πολίτες της λεκάνης του Ανθεμούντα ΚΑΤ ΕΦΑΡΜΟΓΗ των υποχρεώσεών μας που απορρέουν από την οδηγία 2000/60/ΕΚ και ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ τις αρχές της διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών, για την AGENDA του 21 ου αιώνα, για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη, τον Ιούνιο του 1992 στο ΡΙΟ, ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν, αλλά αποτελεί κοινωνικό αγαθό και κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει κατάλληλης διαχείρισης, ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ότι η προστασία του νερού, η αειφόρος διαχείριση και η αποκατάσταση των φυσικών λειτουργιών του, στις περιοχές που έχει υποστεί αλλοίωση, μας αφορούν και ενδιαφέρουν όλους, ΜΕ ΣΤΟΧΟ να μειωθεί η ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση των υδάτων, χρησιμοποιώντας μεθόδους που συνεπάγονται ελάχιστες αρνητικές επιπτώσεις και εκμεταλλευόμενοι το νερό κατά τρόπο οικονομικό, ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ότι, εφόσον η περιοχή της λεκάνης του Ανθεμούντα αποτελεί πλαίσιο διαβίωσης και ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων και στους τρεις τομείς της οικονομίας, που είναι καθοριστικής σημασίας για τον τοπικό πληθυσμό καθώς και για την ευρύτερη περιοχή, και η διαφύλαξη των λειτουργιών του νερού μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο από τις διαφορετικές απαιτήσεις χρήσης του στην περιοχή, επιβάλλεται να εναρμονισθούν τα οικονομικά συμφέροντα προς τις οικολογικές απαιτήσεις, ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ότι το νερό κατέχει ιδιαίτερη θέση στα οικοσυστήματα, ότι η αναπλήρωση και αποκατάσταση των υδατικών πόρων που έχουν υποστεί αλλοίωση μπορεί να επιτευχθούν με ιδιαίτερα βραδείς ρυθμούς, ότι εξαιτίας των οικιστικών ιδιομορφιών της περιοχής η υποβάθμιση των υδατικών πόρων μπορεί να εντατικοποιηθεί, και ότι οι υδάτινοι πόροι αποτελούν συλλέκτη ρύπων και μπορεί να μεταφέρουν τη ρύπανση στα γειτονικά οικοσυστήματα με συνέπεια κινδύνους για τον άνθρωπο, τα ζώα και τα φυτά, ΕΧΟΝΤΑΣ ΕΠΙΓΝΩΣΗ του γεγονότος ότι η χρήση νερού, από τις διάφορες οικονομικές δραστηριότητες και την οικιστική ανάπτυξη έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του και ότι, κατά συνέπεια, επιβάλλεται να προταθούν ενδεδειγμένα και ολοκληρωμένα μέτρα πρόληψης, περιορισμού και αποκατάστασης των ζημιών με στόχο την προστασία του, ΕΚΤΙΜΩΝΤΑΣ ότι η προστασία του νερού επηρεάζει πολλαπλά άλλες πολιτικές οι οποίες ασκούνται στην περιοχή της λεκάνης του Ανθεμούντα και ότι, κατά συνέπεια, θα πρέπει να συντονίζεται με τους άλλους τομείς και κλάδους, ΕΚΤΙΜΩΝΤΑΣ ότι ο τοπικός πληθυσμός πρέπει να είναι σε θέση να διαμορφώνει το δικό του πρόγραμμα κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης και να συμμετέχει στην εφαρμογή του, ΕΧΟΝΤΑΣ ΠΕΙΣΘΕΙ ότι ορισμένα προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά σε τοπικό επίπεδο και ως εκ τούτου, απαιτούν τη λήψη κοινών μέτρων εκ μέρους της τοπικής κοινωνίας τα οποία θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή ανάλογα με τα διαθέσιμα μέσα, ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ τα παραδοτέα του έργου LIFE-Water Agenda και τις προτάσεις της επιτροπής διαβούλευσης στο πλαίσιο της διαδικασίας κοινωνικού διαλόγου, ΣΥΜΦΩΝΟΥΜΕ ΣΤΑ ΕΞΗΣ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ I - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1 - Στόχοι 1. Το παρόν πρωτόκολλο αποσκοπεί στην εφαρμογή των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει τα υπογράφοντα μέρη για θέματα προστασίας και αειφόρου διαχείρισης του νερού και αναφέρονται στα επόμενα άρθρα του. 2. Το νερό πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο αειφόρου διαφύλαξης ως προς τις φυσικές λειτουργίες του ως: α) ζωτικού στοιχείου για τον άνθρωπο, τα ζώα, τα φυτά και τους μικροοργανισμούς, β) χαρακτηριστικού στοιχείου της φύσης και των τοπίων, γ) τμήματος του οικοσυστήματος, ιδίως με τους κύκλους του νερού και της τροφικής αλυσίδας, δ) γενετικού αποθέματος, και ως προς τις λειτουργίες του ως αρχείου της φυσικής και πολιτιστικής ιστορίας. 1

2 Στόχος είναι να διαφυλαχθούν η αξιοποίηση του νερού ως μέσο άσκησης όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και οι οικολογικές λειτουργίες του νερού μακροπρόθεσμα, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, δεδομένου ότι αποτελεί καθοριστικής σημασίας στοιχείο των οικοσυστημάτων. Επιβάλλεται επίσης να ενθαρρυνθεί η αποκατάσταση των υδάτων που έχουν υποστεί υποβάθμιση. 3. Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν αποσκοπούν στην ορθολογική αξιοποίηση του νερού στην περιοχή της λεκάνης του Ανθεμούντα, στην οικονομική χρήση του, στην πρόληψη της υποβάθμισής του και κάθε επιβλαβούς επίπτωσης σε αυτό, καθώς και στην ελαχιστοποίηση της διοχέτευσης ρυπογόνων ουσιών στο νερό. 4. Ιδιαίτερα, επιβάλλεται να εξασφαλισθεί η καλή κατάσταση των υδάτων, επιφανειακών και υπόγειων, με την επιβολή έγκαιρης δράσης και σταθερό μακροπρόθεσμο σχεδιασμό μέτρων προστασίας, λόγω της φυσικής καθυστέρησης στην ανανέωσή τους. 5. Προς τούτο, έχει ιδιαίτερη σημασία η αρχή της πρόληψης, η οποία καλύπτει τη διασφάλιση της λειτουργικότητας των υδάτων και των δυνατοτήτων αξιοποίησής τους για διαφορετικούς σκοπούς, καθώς και τη διαφύλαξή τους για τις μελλοντικές γενιές στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης. Άρθρο 2 - Βασικές υποχρεώσεις 1. Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται να λάβουν τα απαραίτητα διαχειριστικά και διοικητικά μέτρα για να εξασφαλίσουν την προστασία των υδάτων στην περιοχή της λεκάνης του Ανθεμούντα. Ο έλεγχος εφαρμογής των εν λόγω μέτρων αναλαμβάνεται από όλα τα υπογράφοντα μέρη. 2. Τα υπογράφοντα μέρη εξετάζουν τις δυνατότητες να στηρίξουν τα μέτρα που καλύπτει το παρόν πρωτόκολλο για την προστασία του νερού στην υδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα με οποιοδήποτε μέσο και μέσα στα όρια του θεσμικού πλαισίου και των αρμοδιοτήτων τους. 3. Σε περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος να πληγεί σοβαρά και μόνιμα η λειτουργικότητα των υδάτων, κατά γενικό κανόνα τα θέματα προστασίας προέχουν των θεμάτων χρήσης. Άρθρο 3 - Συνεκτίμηση των στόχων στις άλλες πολιτικές Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται να λάβουν επίσης υπόψη τους στόχους του παρόντος πρωτοκόλλου και στις υπόλοιπες πολιτικές τους. Στην περίπτωση της περιοχής, αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους τομείς της χωροταξίας και της πολεοδομίας, της γεωργίας, της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας, των υπηρεσιών, του τουρισμού, της προστασίας της φύσης και της διατήρησης των τοπίων, της διαχείρισης του εδάφους και των αποβλήτων καθώς και της ποιότητας του αέρα. Άρθρο 4 - Συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών 1 Οι περιφερειακές και τοπικές αρχές δεσμεύονται να συνεργασθούν και να συντονίσουν τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να εξασφαλίζεται η συνυπευθυνότητα ιδίως για την ανάπτυξη συνεργιών όσον αφορά στην εφαρμογή των πολιτικών προστασίας του νερού καθώς και στην εφαρμογή των σχετικών μέτρων στη λεκάνη. 2. Οι άμεσα εμπλεκόμενες περιφερειακές και τοπικές αρχές θα συμμετέχουν στα επιμέρους στάδια προπαρασκευής και εφαρμογής των συμφωνηθέντων πολιτικών και μέτρων στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους και εντός του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου. Άρθρο 5 - Ίδρυση και λειτουργία φορέα διαχείρισης της λεκάνης απορροής Τα υπογράφοντα μέρη συμφώνησαν ομόφωνα για την αναγκαιότητα ίδρυσης και λειτουργίας φορέα διαχείρισης νερού στη λεκάνη απορροής του Ανθεμούντα. Άμεσης προτεραιότητας είναι ο καθορισμός της νομικής μορφής και των αρμοδιοτήτων του και η εξασφάλιση χρηματοδότησης του. Η λειτουργία του φορέα θεωρείται άμεσης προτεραιότητας μέτρο ακόμα και αν λειτουργήσει υπό άτυπη μορφή. Στο φορέα αυτό θα συμμετέχουν οι αρμόδιοι κρατικοί και τοπικοί φορείς καθώς και εκπρόσωποι των χρηστών νερού. Επίσης ο φορέας θα πρέπει να συνδεθεί με τους επιστημονικούς, ερευνητικούς και επιμελητηριακούς οργανισμούς οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Στόχος του φορέα είναι η εφαρμογή πολιτικών και μέτρων ολοκληρωμένης ορθολογικής διαχείρισης νερού. Ο φορέας θα αναλαμβάνει τις απαραίτητες πρωτοβουλίες και θα συντονίζει τις ενέργειες όλων των εμπλεκόμενων με στόχο: την προστασία της ποιότητας των υδάτινων σωμάτων και των μη ανανεώσιμων υδατικών αποθεμάτων, την εξασφάλιση καλής ποιότητας νερού για ύδρευση, την αντιμετώπιση των φυσικών κινδύνων από το νερό, την ορθολογική διαχείριση της κατανάλωσης και την αύξηση της προσφοράς νερού, τον προγραμματισμό της αστικοποίησης και των χρήσεων γης, την ανάπτυξη και εφαρμογή έρευνας και προγραμμάτων παρακολούθησης υδατικών πόρων καθώς και προγραμμάτων εκπαίδευσης και ενημέρωσης για θέματα προστασίας και διαχείρισης των υδάτινων πόρων και του περιβάλλοντος γενικότερα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ II - ΕΙΔΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Άρθρο 6 - Προστασία της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων α) Θέσπιση ζωνών προστασίας υδροφορέων και ειδικών ρυθμίσεων στις χρήσεις νερού: Να υπάρξει μέριμνα ώστε να οριοθετηθούν ζώνες προστασίας για τα ύδατα, των οποίων θεωρείται επιβεβλημένη η προστασία. Ιδιαίτερα θα πρέπει να διαφυλαχθούν οι υδροφορείς των οποίων τα ύδατα προορίζονται για υδρευτική κατανάλωση. β) Συλλογή, αποχέτευση και επεξεργασία ακαθάρτων και διακοπή λειτουργίας απορροφητικών βόθρων: Να κατασκευασθούν αποχετευτικά δίκτυα σε όλους τους οικισμούς της λεκάνης και να προχωρήσει η επεξεργασία των 2

3 αποβλήτων σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο και τις προτάσεις της επιτροπής διαβούλευσης για τα απαιτούμενα έργα υποδομής στην περιοχή της λεκάνης. Να εφαρμοσθούν οι θεσμικές προβλέψεις και οι περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας για τη χρήση του νερού από τις βιομηχανικές, βιοτεχνικές και λοιπές εγκαταστάσεις της περιοχής. Να γίνεται παρακολούθηση και έλεγχος εκροών των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων της περιοχής, της Εγκατάστασης Επεξεργασίας των διασταλαζόντων της χωματερής Ταγαράδων σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους λειτουργίας τους. Επίσης να παρακολουθείται η ρύπανση του περιβάλλοντος (έδαφος και υδροφόρα στρώματα) στην περιοχή των Ταγαράδων από τη διαφυγή και κατείσδυση διασταλαζόντων και να λαμβάνονται όλα τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης της πιθανής ρύπανσης. γ) Διαχείριση στερεών αποβλήτων Να διακοπεί οποιαδήποτε ανεξέλεγκτη και μη υγειονομική διάθεση στερεών αποβλήτων στην ευρύτερη περιοχή. Να οργανωθεί η διαχείριση όλων των στερεών αποβλήτων (αδρανών, μη επικινδύνων και επικινδύνων) και να υποστηριχθεί η ανάπτυξη συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης για όλα τα ειδικά απόβλητα από τους αρμόδιους φορείς και τους Δήμους της περιοχής. Να υποστηριχθεί άμεσα η ανάπτυξη συστήματος διαχείρισης των αποβλήτων γεωργικών δραστηριοτήτων (συσκευασίες και υπόλειμμα φυτοπροστατευτικών προϊόντων, υλικά θερμοκηπίων, απόβλητα γεωργικών μηχανημάτων) από τους αρμόδιους αδειοδοτημένους φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση. δ) Μείωση ρυπαντικών εκροών από τη γεωργία και κτηνοτροφία: Τα υπογράφοντα μέρη και κύρια οι αγρότες της περιοχής δεσμεύονται για την εφαρμογή των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής εφόσον αποτελούν εργαλείο αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, και επομένως και του νερού, και της υγείας των αγροτών και καταναλωτών αγροτικών προϊόντων. Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται να διεκδικήσουν την εφαρμογή προγράμματος προστασίας από τη νιτρορύπανση στην περιοχής της λεκάνης. Για την εφαρμογή των ΚΟΓΠ είναι αναγκαίο η πολιτεία και οι φορείς της τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης να ολοκληρώσουν υποδομές και εργαλεία, όπως: εδαφολογικός χάρτης με υδροδυναμικά χαρακτηριστικά του εδάφους, χάρτης ίσων τιμών εξατμισοδιαπνοής αναφοράς, κινητές μονάδες αξιολόγησης της άρδευσης, ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενημέρωσης και εκπαίδευσης, γεωργικοί σύμβουλοι, ολοκληρωμένο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών, δίκτυο παρακολούθησης ποιότητας και ποσότητας νερού, αξιόπιστο σύστημα ελέγχου εφαρμογής. Άρθρο 7 - Προστασία των μη ανανεώσιμων υδατικών αποθεμάτων α) Έλεγχος και αδειοδότηση των γεωτρήσεων και διακοπή παράνομων αντλήσεων: Η έκδοση αδειών χρήσης νερού και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής του και η ανανέωσή τους αποτελεί υποχρέωση όλων των χρηστών νερού, η οποία υπαγορεύεται από το νόμο 3199/2003. Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται να προχωρήσουν στις απαραίτητες διαδικασίες και παράλληλα να συντονίσουν τις ενέργειες και να αναζητήσουν τρόπους ενίσχυσης των αγροτών για την εκπόνηση των απαραίτητων μελετών. β) Τοποθέτηση υδρομέτρων σε όλες τις γεωτρήσεις και καταναλώσεις της περιοχής: Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται για την εγκατάσταση υδρομέτρων ως μέσο προστασίας και ορθολογικής χρήσης του νερού σε συμμόρφωση με την κείμενη νομοθεσία. Οι Ο.Τ.Α. της περιοχής δεσμεύονται να προχωρήσουν πρώτοι στην εγκατάσταση υδρομέτρων τόσο στις δημοτικές υδρευτικές και αρδευτικές γεωτρήσεις όσο και στις δημοτικές καταναλώσεις. Για τους ίδιους λόγους προτείνεται η εγκατάσταση υδρομέτρων σε όλες τις ιδιωτικές γεωτρήσεις της περιοχής. Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται ότι δε θα χρησιμοποιήσουν σε καμία περίπτωση το μέτρο της εγκατάστασης υδρομέτρων για την τιμολόγηση του νερού στις ιδιωτικές αγροτικές γεωτρήσεις, προωθώντας το μήνυμα ότι προτεραιότητα και στόχος είναι η ορθολογική χρήση του νερού. γ) Αναβάθμιση στα δίκτυα ύδρευσης ανά οικισμό: Η έντονη οικιστική ανάπτυξη που λαμβάνει χώρα στην πλειονότητα των οικισμών της λεκάνης δημιουργεί άναρχη και υπέρμετρη επέκταση των δικτύων ύδρευσης. Απαιτείται η αναβάθμιση των δικτύων ύδρευσης για ελαχιστοποίηση των απωλειών, αποτελεσματικότερο έλεγχο και εξασφάλιση της ποιότητας στις υπηρεσίες ύδρευσης. δ) Επέκταση, εκσυγχρονισμός των παλαιών συλλογικών δικτύων άρδευσης και κατασκευή νέων: Έργα εκσυγχρονισμού των υφιστάμενων αρδευτικών δικτύων και δημιουργία σύγχρονων αρδευτικών δικτύων σε αρδευόμενες περιοχές, με στόχο την εξάλειψη των απωλειών κατά τη μεταφορά του νερού και την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του νερού στον αγρό. Η αλλαγή του χαρακτήρα των αρδευτικών συστημάτων από αυτόνομα ατομικά σε συλλογικά πρέπει να είναι ένας από τους στόχους προτεραιότητας για τους δήμους με σημαντικό γεωργικό τομέα. ε) Προστασία από την υφαλμύρωση: Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων υφαλμύρωσης που εντοπίζονται στην παράκτια περιοχή της λεκάνης τα τελευταία χρόνια, με συνέπεια την ποιοτική υποβάθμιση των υπόγειων πόσιμων υδροφορέων που τους καθιστά ακατάλληλους για οποιαδήποτε χρήση, οι ΟΤΑ της περιοχής και ιδιαίτερα οι Δήμοι Θέρμης και Μίκρας δεσμεύονται για την ειδική προστασία των υδροφόρων της περιοχής και την ανάπτυξη δράσεων αναστροφής του φαινομένου. Άρθρο 8 - Εξασφάλιση καλής ποιότητας νερού για ύδρευση Η ποιότητα των διαθέσιμων υδατικών πόρων που προορίζεται για την ύδρευση των κατοίκων της λεκάνης του Ανθεμούντα αλλά και του Δήμου Μίκρας ικανοποιεί τις προδιαγραφές πόσιμου νερού. Η υψηλή ποιότητα των υπόγειων υδάτων δικαιολογεί την επεξεργασία νερού μόνο με χλωρίωση από τις υπηρεσίες ύδρευσης των τριών Δήμων. Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία αναγκαία θεωρείται και η τοποθέτηση φίλτρων στα δημοτικά υδρευτικά δίκτυα. Η αυξανόμενη ζήτηση νερού, όπως αποτυπώνεται από την οικιστική ανάπτυξη της περιοχής, καθιστά ολοένα και περισσότερο επιτακτική την ανάγκη την ανεύρεση νέων πηγών υδροδότησης και την υλοποίηση των αντίστοιχων έργων. 3

4 Άρθρο 9 - Αντιμετώπιση φυσικών κινδύνων από το νερό - αντιπλημμυρική προστασία Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης της περιοχής δεσμεύονται, στο πλαίσιο του γενικού πολεοδομικού σχεδιασμού, να προχωρήσουν στην ανάθεση μελετών διευθέτησης των ρεμάτων που διασχίζουν ή καταλήγουν σε κατοικημένες περιοχές. Επιπλέον έργα, όπως η κατασκευή δικτύων και τάφρων όμβριων υδάτων είναι άμεσης προτεραιότητας. Στην αντιπλημμυρική θωράκιση της περιοχής θα συμβάλουν και τα έργα ορεινής υδρονομίας που αναφέρονται στην παράγραφο 10.ζ. Επιπλέον τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται να λάβουν άμεσα μέτρα για την προστασία της κοίτης του Ανθεμούντα από παράνομες αμμοληψίες, πρακτική που και την ταχύτητα απορροής αυξάνει και το οικοσύστημα του ποταμού καταστρέφει. Άρθρο 10 Ορθολογική διαχείριση της κατανάλωσης και αύξηση της προσφοράς νερού α) Τιμολογιακή πολιτική: Η αρχή της ανάκτησης του κόστους υπηρεσιών ύδατος, του κόστους περιβάλλοντος και του κόστους φυσικών πόρων, τα οποία συνδέονται με κάθε βλάβη ή αρνητική επίπτωση στο υδάτινο περιβάλλον, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, σύμφωνα ιδίως, με την αρχή "ο ρυπαίνων πληρώνει". Ως πρώτο βήμα δεσμεύονται οι ΟΤΑ της περιοχής να εφαρμόσουν τιμολόγια στους δήμους ώστε να ανακτάται κατ αρχήν τουλάχιστον το κόστος λειτουργίας και συντήρησης και στη συνέχεια να προχωρήσουν στην ανάκτηση του κόστους κεφαλαίου υπηρεσιών ύδρευσης, αποχέτευσης και άρδευσης από τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Δήμων. β) Αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών: Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται να ενθαρρύνουν και να υποστηρίξουν τους αγρότες της περιοχής, ώστε να προχωρήσουν σε αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών στοχεύοντας στον εκσυγχρονισμό των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους. Οι αγρότες δηλώνουν τη βούληση τους η λεκάνη του Ανθεμούντα να γίνει σημείο αναφοράς για την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, να αξιοποιήσουν μέτρα για την μετατροπή των καλλιεργειών προς την βιολογική οικολογική γεωργία και την ολοκληρωμένη διαχείριση και να αναπτύξουν δίκτυα συνεργασίας και μεταφοράς τεχνογνωσίας, ώστε να επιτύχουν παράλληλα τους στόχους της βελτίωσης του εισοδήματος τους και της αποδοτικής χρήσης του νερού. γ) Θέσπιση και εφαρμογή κανονισμού στα αρδευτικά δίκτυα: Επιπλέον με την εφαρμογή ενός τιμολογίου με στόχο την ανάκτηση του κόστους λειτουργίας και συντήρησης, οι δημοτικές υπηρεσίες άρδευσης δεσμεύονται να καταρτίσουν και να εφαρμόσουν κανονισμό λειτουργίας των αρδευτικών δικτύων με στόχο την ορθολογικοποίηση των μεθόδων άρδευσης και την μείωση της υπερκατανάλωσης από τα συγκεκριμένα δίκτυα. δ) Αντικατάσταση συστημάτων άρδευσης: Η αλλαγή των υφιστάμενων συστημάτων άρδευσης με συστήματα μεγαλύτερης απόδοσης σε αρδευτικό νερό, σε όλες τις καλλιέργειες στις οποίες ενδείκνυνται, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την προστασία των μη ανανεώσιμων υδατικών αποθεμάτων. Πρέπει να υπάρξει μέριμνα από την πολιτεία για τη χρηματοδότηση αποδοτικών συστημάτων άρδευσης και να διακοπεί η χρηματοδότηση υδροβόρων συστημάτων άρδευσης. Πριν και μέχρι την αντικατάσταση ενός συστήματος άρδευσης πρέπει να εξαντλούνται όλα τα περιθώρια βελτίωσης της λειτουργίας του. ε) Επαναχρησιμοποίηση εκροών ΕΕΛ: Απαιτείται αναβάθμιση των υφιστάμενων Ε.Ε.Λ.(Θέρμης, Γαλάτιστας), ώστε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των προς διάθεση επεξεργασμένων υδάτων να καλύπτουν τα νομοθετιμένα όρια εκροής για επαναχρησιμοποίησή τους σε καλλιέργειες βιομηχανικών ειδών (βαμβάκι) ή πολυετών φυτών όπως οι δενδρώνες. στ) Ανακύκλωση νερού στη βιομηχανία και βιοτεχνία: Η αναζήτηση & μεταφορά τεχνογνωσίας επαναχρησιμοποίησης νερού πρέπει να αποτελέσει ένα αντικείμενο δραστηριοποίησης των βιομηχανιών της περιοχής. Επίσης η τεχνική βοήθεια για την βελτίωση των συστημάτων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων και την αποφυγή σημειακής ρύπανσης πρέπει να εξασφαλιστεί ώστε να επιτευχθεί η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη λεκάνη. Για το λόγο αυτό προτείνεται η άμεση συνεργασία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης και της Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας για να εισαχθούν μέτρα εξοικονόμησης και ανακύκλωσης νερού και πρόληψης της ρύπανσης του σε όλες τις νέες άδειες λειτουργίας βιομηχανιών βιοτεχνιών καθώς και στις ανανεώσεις αυτών. ζ) Έργα ορεινής υδρονομίας, κατασκευή φραγμάτων εμπλουτισμού και ορεινών λιμνοδεξαμενών. Η διερεύνηση θέσεων και η κατασκευή έργων ορεινής υδρονομίας στα χειμαρρικά ρέματα στις ορεινές περιοχές της λεκάνης, με στόχο τη μείωση της ταχύτητας του νερού, τη μείωση της παράσυρσης εδαφικών υλικών, τη διαθεσιμότητα νερού για ανθρωπογενείς χρήσεις και την τελική αύξηση της κατείσδυσης του νερού στο έδαφος, ώστε να πετύχουμε αύξηση της διαθεσιμότητας υδατικών πόρων στα κατάντη της λεκάνης, αποτελεί δέσμευση των ΟΤΑ της περιοχής. η) Δασώσεις και αναδασώσεις στα ορεινά τμήματα της λεκάνης-προστασία από την υπερβόσκηση: Επιπλέον πρέπει να διερευνηθεί η συμβολή που μπορεί να έχει στον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα η δάσωση και αναδάσωση ορεινών τμημάτων της λεκάνης και η προστασία από την υπερβόσκηση. Χρειάζεται να προωθηθούν κατάλληλα σχέδια διαχείρισης των δασικών εκτάσεων με στόχο την υδατική δίαιτα (αποκλεισμός περιοχών που βρίσκονται σε φάση δάσωσης και εφαρμογή του μέτρου της παύσης αγροτικών γαιών και χρησιμοποίησης αυτών των αγρών για βόσκηση). Ως άμεσο μέτρο προτείνεται η δάσωση του περιαστικού χώρου στα όρια της αναδασωτέας περιοχής και η διερεύνηση της δενδροφύτευσης στα όρια και κατά μήκος της κύριας κοίτης του ποταμού Ανθεμούντα και των παράπλευρων χειμάρρων. θ) Να διερευνηθεί η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης των όμβριων υδάτων και των υδάτων απορροής των αρδευτικών αποστραγγιστικών έργων και η εγκατάσταση συστημάτων διαχωρισμού και ανακύκλωσης ελαφρώς ρυπασμένων λυμάτων (γκρι νερά) σε αστικές χρήσεις και δημόσια κτίρια. Άρθρο 11 - Προγραμματισμός αστικοποίησης και χρήσεων γης Η έντονη αστικοποίηση της περιοχής τα τελευταία χρόνια οδηγούν στον κατακερματισμό της υπαίθρου και, κατά συνέπεια, στην αμετάκλητη απώλεια του αγροτικού χαρακτήρα της λεκάνης του Ανθεμούντα. Οι χαρακτηριστικές αγροτικές λειτουργίες, όπως η γεωργία, η δασοκομία, η διατήρηση και ανάπτυξη του φυσικού περιβάλλοντος 4

5 εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη συνεχών και ανοικτών εκτάσεων στην ύπαιθρο. Η απειλή του κατακερματισμού της υπαίθρου και η ανάγκη της διατήρησης αυτών των εκτάσεων αποτελούν σημαντικά ζητήματα για την περιοχή. Οι ΟΤΑ της περιοχής δεσμεύονται για την ανάπτυξη και εφαρμογή χωροταξικών σχεδίων στα όριά τους, με στόχο την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των διαφορετικών χρήσεων γης και την προστασία της υπαίθρου, δράση που επιδρά θετικά στο τοπικό εισόδημα και στην ποιότητα ζωής αλλά και στις οικολογικές παραμέτρους. Άρθρο 12 Αξιοποίηση γεωθερμικού δυναμικού Η περιοχή της λεκάνης παρουσιάζει ένα αρκετά αξιόλογο δυναμικό γεωθερμικής ενέργειας. Συμφωνείται να προωθηθεί και να ενθαρρυνθεί η εκμετάλλευση του γεωθερμικού δυναμικού με ιδιαίτερες εφαρμογές στη γεωργία, τη γεωργική βιομηχανία, την κτηνοτροφία ιχθυοκαλλιέργεια και τη θέρμανση χώρων. Η τεχνολογία που απαιτείται έχει αναπτυχθεί σε σημαντικό βαθμό και είναι ευρύτατα γνωστή και τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης και χρηματοδότησης των απαιτούμενων έργων στο πλαίσιο της αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Άρθρο 13 - Συμπληρωματικά μέτρα Τα υπογράφοντα μέρη δύνανται να λάβουν συμπληρωματικά μέτρα για την προστασία των υδάτων πέραν των ήδη προβλεπόμενων από το παρόν πρωτόκολλο, πάντα στην κατεύθυνση της αειφόρου και ολοκληρωμένης διαχείρισης του νερού. ΚΕΦΑΛΑΙΟ III - ΕΡΕΥΝΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Άρθρο 13 - Έρευνα, εφαρμογές και διαχρονική παρακολούθηση Τα υπογράφοντα μέρη ενθαρρύνουν την έρευνα και τη συστηματική παρακολούθηση, που θεωρούνται χρήσιμες για την επίτευξη των στόχων του παρόντος πρωτοκόλλου. Οι τομείς παρακολούθησης και έρευνας θα είναι: α) Παρακολούθηση της ποιότητας και της ποσότητας των υδροφορέων: Απαιτείται η εγκατάσταση και λειτουργία ενός δικτύου διαχρονικής παρακολούθησης της ποιότητας και ποσότητας νερού από το φορέα διαχείρισης της λεκάνης ως συνέχεια του δικτύου παρακολούθησης που αναπτύχθηκε και λειτουργεί κατά τη διάρκεια του έργου LIFE-Water Agenda. β) Παρακολούθηση των μετεωρολογικών και υδρολογικών παραμέτρων: Να συνεχισθεί η καταγραφή και αξιολόγηση των μετεωρολογικών και υδρολογικών παραμέτρων της λεκάνης και να εγκατασταθούν στους υφιστάμενους μετεωρολογικούς σταθμούς εξατμισίμετρα για την εκτίμηση των αναγκών των καλλιεργειών σε νερό. Επιπλέον να γίνει εγκατάσταση μέτρησης της παροχής στην εκβολή του Ανθεμούντα ή όπου αλλού κρίνεται αναγκαίο με στόχο την ακριβή μέτρηση της απορροής της λεκάνης. γ) Κατάρτιση θεματικών χαρτών: Οι χάρτες θα περιλαμβάνουν τα υδροδυναμικά χαρακτηριστικά των εδαφών και τις καμπύλες ίσων τιμών εξατμισοδιαπνοής αναφοράς. Οι χάρτες αυτοί θα αποτελέσουν εργαλεία για αποφάσεις που αφορούν στην ορθολογική διαχείριση του αρδευτικού νερού και στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών με βάση τις υδατικές ανάγκες και το διαθέσιμο υδατικό δυναμικό της λεκάνης σε συνδυασμό με τις τάσεις που διαμορφώνονται στην αγορά αγροτικών προϊόντων. δ) Ανάπτυξη πειραματικών καλλιεργειών για τη διαπίστωση της απόδοσης τους σε σχέση με την κατανάλωση νερού. Είναι σημαντικό να εγκατασταθούν πειραματικοί αγροί διαφόρων καλλιεργειών στην περιοχή ώστε να προκύψουν σχέσεις παραγωγής προϊόντος και ποσότητας νερού που απαιτείται. Η γνώση αυτή είναι απαραίτητη για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων της περιοχής και την επιλογή καλλιεργειών. Άρθρο 14 - Σύστημα μόνιμης παρακολούθησης και ενημέρωσης Τα υπογράφοντα μέρη μεριμνούν ώστε τα αποτελέσματα της υφιστάμενης και νέας έρευνας καθώς και της συστηματικής παρακολούθησης να ενσωματώνονται σε κοινό σύστημα μόνιμης παρακολούθησης και ενημέρωσης και να είναι προσπελάσιμα από το κοινό. Επιπλέον κρίνουν απαραίτητη τη μεταφορά συμπερασμάτων αντίστοιχων ερευνών που γίνονται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και της Ευρώπης. Άρθρο 15 Εκπαίδευση και ενημέρωση Τα υπογράφοντα μέρη ευνοούν την αρχική και συνεχή επιμόρφωση καθώς και την ενημέρωση του κοινού όσον αφορά τους στόχους, τα μέτρα και την εφαρμογή του παρόντος πρωτοκόλλου. Είναι απαραίτητη η λειτουργία ενός κέντρου ενημέρωσης για τους κατοίκους της λεκάνης το οποίο να παρέχει γενικότερη ενημέρωση για θέματα που σχετίζονται με τους υδάτινους πόρους. Η ενημέρωση θα προσαρμόζεται ανάλογα με την περίπτωση και θα απευθύνεται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες με έμφαση στην υλοποίηση δράσεων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για όλο το μαθητικό πληθυσμό και συνεχιζόμενης κατάρτισης για όλους τους επαγγελματικούς χρήστες νερού της λεκάνης. Άρθρο 16 - Οργάνωση της κοινωνικής συμμετοχής και διαβούλευσης - Υποστήριξη δράσεων εθελοντισμού Τα υπογράφοντα μέρη ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή των κατοίκων της περιοχής στις διαδικασίες εφαρμογής και παρακολούθησης των άνω μέτρων, οργανώνοντας και συντονίζοντας αντίστοιχες δράσεις και υποστηρίζοντας δράσεις εθελοντισμού για την προστασία των υδάτων της περιοχής. 5

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV - ΕΦΑΡΜΟΓΗ, ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Άρθρο 17 - Εφαρμογή πρωτοκόλλου Τα υπογράφοντα μέρη συμμετέχουν ισότιμα στην υπογραφή του πρωτοκόλλου και δεσμεύονται για την εφαρμογή του, λαμβάνοντας όλα τα κατάλληλα μέτρα, στο πλαίσιο του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου. Άρθρο 18 - Ορισμός επιτροπής παρακολούθησης Τα υπογράφοντα μέρη ορίζουν ως επιτροπή παρακολούθησης της εφαρμογής του παρόντος πρωτοκόλλου την επιτροπή διαβούλευσης για το νερό της λεκάνης του Ανθεμούντα, η οποία συστάθηκε κατά τη διαδικασία κοινωνικής διαβούλευσης στο πλαίσιο του έργου LIFE-Water Agenda. Άρθρο 19 - Έλεγχος της τήρησης των υποχρεώσεων 1. Τα υπογράφοντα μέρη αναθέτουν στην επιτροπή παρακολούθησης την υποχρέωση να καταρτίζει σε ετήσια βάση τις παρακάτω εκθέσεις: - έκθεση των μέτρων που έχουν ληφθεί βάσει του παρόντος πρωτοκόλλου, η οποία θα περιλαμβάνει επίσης αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των ληφθέντων μέτρων στους υδάτινους πόρους της λεκάνης. - έκθεση σχετικά με την τήρηση, εκ μέρους των υπογραφέντων μερών, των υποχρεώσεών τους βάσει του παρόντος πρωτοκόλλου Οι εν λόγω εκθέσεις θα παρουσιάζονται σε ανοιχτή συνδιάσκεψη η οποία θα υλοποιείται το μήνα Ιούνιο κάθε έτους. 2. Η συνδιάσκεψη λαμβάνοντας υπόψη της τις εν λόγω εκθέσεις και έχοντας το δικαίωμα να ζητήσει επιπλέον πληροφορίες από την επιτροπή παρακολούθησης ή άλλες πηγές πληροφοριών διαπιστώνει την εφαρμογή των υποχρεώσεων και των συμφωνηθέντων του παρόντος πρωτοκόλλου. Εάν διαπιστώσει ότι κάποιες υποχρεώσεις δεν τηρήθηκαν, έχει τη δυνατότητα να διατυπώσει συστάσεις. Άρθρο 20 - Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διατάξεων του πρωτοκόλλου 1. Η επιτροπή παρακολούθησης εξετάζει και αξιολογεί σε τακτά χρονικά διαστήματα την αποτελεσματικότητα των διατάξεων του παρόντος πρωτοκόλλου. 2. Κάθε καταγγελία σχετική με την εφαρμογή των όρων του παρόντος πρωτοκόλλου εξετάζεται από τη επιτροπή παρακολούθησης. 3. Εφόσον κριθεί απαραίτητο για την επίτευξη των στόχων η επιτροπή παρακολούθησης εισηγείται την τροποποίηση του πρωτοκόλλου. 4. Κάθε τροποποίηση του παρόντος πρωτοκόλλου απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη των υπογραφόντων μερών. ΚΕΦΑΛΑΙΟ V - ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 21 - Σχέσεις μεταξύ της διαδικασίας διαβούλευσης και του πρωτοκόλλου Το παρόν πρωτόκολλο αποτελεί προϊόν και δεσμευτικό κείμενο των αποφάσεων που ελήφθησαν κατά τη διαδικασία διαβούλευσης, η οποία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου LIFE-Water Agenda. Άρθρο 22 - Υπογραφή και επικύρωση 1. Το παρόν πρωτόκολλο είναι ανοικτό προς κύρωση από τα υπογράφοντα μέρη μέχρι την 30 η Σεπτεμβρίου Ως θεματοφύλακες του παρόντος πρωτοκόλλου ορίζονται η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και οι τέσσερις Δήμοι της λεκάνης του Ανθεμούντα, Ανθεμούντα, Βασιλικών, Θέρμης και Μίκρας και για διάστημα μέχρι την ίδρυση φορέα διαχείρισης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ανθεμούντα. 3. Για την προσωρινή λειτουργία του Φορέα Διαχείρισης της λεκάνης και της Επιτροπής Παρακολούθησης του παρόντος πρωτοκόλλου τις απαραίτητες πρωτοβουλίες αναλαμβάνουν η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Διεύθυνση Υδάτων και η Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία Ανατολικής Θεσσαλονίκης, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. 4. Το παρόν πρωτόκολλο τίθεται σε ισχύ για τα υπογράφοντα μέρη από την 1 η Οκτωβρίου Για τα μέρη που στη συνέχεια εκφράζουν σύμφωνη γνώμη και τη βούληση να δεσμευθούν από το παρόν πρωτόκολλο, αυτό τίθεται σε ισχύ την ημερομηνία κατάθεσης των αντίστοιχων πράξεων κύρωσης, αποδοχής ή έγκρισης. Κάθε νέο υπογράφον μέρος του εν λόγω πρωτοκόλλου καθίσταται ισότιμο μέρος του. Το παρόν πρωτόκολλο συντάχθηκε στη Θέρμη την 13 η Ιουλίου 2007, υπογράφηκε δε σε δύο αντίτυπα τα οποία κατατέθηκαν στα πρωτόκολλα του Δήμου Θέρμης και της Δ/νσης Υδάτων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. 6