ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Φαρμακολογία ΙI. Χημειοθεραπεία. Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ.

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Φαρμακολογία ΙI Χημειοθεραπεία Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Αντιμικροβιακά Αναστολή της σύνθεσης Πενικιλλίνες Μικροβιακού τοιχώματος Κεφαλοσπορίνες Αλλα αντικροβιακά β-λακτάμης Γλυκοπεπτίδια

4 Αντικείμενο Μηχανισμό δράσης Μηχανισμός ανάπτυξης αντίστασης Αναγνώριση συγκεκριμένων πενικιλλινών σε κάθε υποομάδα Περιγραφή της αντιμικροβιακής δράσης κλινικές χρήσεις Αναγνώριση 4 υποομάδων κεφαλοσπορινών- περιγραφή αντιμικροβιακής δράσης κλινικές χρήσεις Ανεπιθύμητες ενέργειες πενικιλλινών κεφαλοσπορινών Κύρια χαρακτηριστικά αζτρεονάμης, ιμιπενέμης, μεροπενέμης Χρήση Τοξικότητα βανκομυκίνης

5 1. Αναστολή βακτηριακού τοιχώματος

6 Σύνδεση με τις πενικιλλινο-συνδεόμενες συνδεόμενες-πρωτείνες (PBPs)

7 Αντιμικροβιακή αντίσταση Πενικιλίνες Κεφαλοσπορίνες 1. Ενζυμική αντίσταση Πενικιλινάσες - σταφυλόκκοκοι, Gram (-)( κλαβουλανικό- σουλβακτάμη ταζοβακτάμη

8 Αντιμικροβιακή αντίσταση Πενικιλίνες Κεφαλοσπορίνες 2. Αλλαγή στη δομή της θέσης δράσης Αλλαγή στη δομή PBP (αντίσταση σταφυλόκοκκου στη μεθικιλίνη) 3. Παρεμπόδιση μεταφοράς φαρμάκου στη θέση δράσης Μειωμένη διεισδυτικότητα σε μερικές ψευδομονάδες Κεφαλοσπορίνες: πιο ανθεκτικές στις πενικιλινάσες Σταφυλόκοκκου

9 Πενικιλλίνες Περιορισμένου φάσματος Μεθικιλίνη Πενικιλίνη G, Βενζυλπενικιλίνη Δικλοξακιλλίνη V, Κλοξακιλλίνη Βενζαθινική πενικιλίνη G Ευρέως φάσματος V, Φαινοξυμεθυλπενικιλίνη Αμπικιλλίνη Αμοξυκιλλίνη Πιπερακιλλίνη Τικαρκιλλίνη

10 Πενικιλλίνες 250mg UI Φαρμακοκινητική Απορρόφηση καλή Κατανομή καλή. ΚΝΣ όταν φλεγμαίνουν οι μήνιγγες Απέκκριση κυρίως ούρα Τ/2=1.5 ώρες Ενδείξεις : Gram (+) (-),( αναερόβια Αντενδείξεις: Ιστορικό ευαισθησίας

11 Ανεπιθύμητες Ενέργειες Πενικιλλίνες Υπερευαισθησία 1-10% 10% - Διασταυρούμενη Αμεση Επιβραδυνόμενη Αντίδραση ορονοσίας Δοκιμασία αλλεργίας Προσοχή ασθενείς με νεφρική και καρδιακή ανεπάρκεια

12 Αλληλεπιδράσεις Πενικιλλίνες Αμινογλυκοσίδες: όχι στην ίδια σύριγγα Αντιπηκτικά: μεγάλες δόσεις αυξάνουν την πιθανότητα αιμορραγίας Αντισυληπτικά: μειωμένη δράση αντισυλληπτικών Προβενεσίδη: Αυξάνονται επίπεδα πενικιλινών Χλωραμφαινικόλη: συνέργεια Τετρακυκλίνες: ανταγωνισμός

13 Φυσικές Περιορισμένου φάσματος πενικιλίνες Βενζυλπενικιλίνη - Πενικιλλίνη G Στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις Φαινοξυμεθυλπενικιλλίνη, V Ηπιες λοιμώξεις

14 Φυσικές Περιορισμένου φάσματος πενικιλίνες Βενζαθινική Πενικιλλίνη G Πρόληψη ρευματικού πυρετού Σύφιλη Προκαινούχος Πενικιλλίνη Σύφιλη Ευαισθητες στις β- λακταμάσες (σταφυλόκοκκος, πνευμονιόκοκκος, γονόκοκκος, μηνιγγιτιδόκοκκος)

15 Πολύ περιορισμένου εύρους Ανθεκτικές Αντισταφυλoκοκκικές Μεθικιλίνη Φλουκλοξακιλλίνη Δικλοξακιλλίνη Ευρέος φάσματος Ευαίσθητες στην πενικιλινάση Αμπικιλλίνη Αμοξυκιλλίνη Αντιψευδομοναδικές: τικαρκιλλίνη πιπερακιλλίνη

16 Αμπικιλλίνη Μικρόβια Gram (+),( (-)( Σταφυλόκοκκοι ανθεκτικοί Λοιμώξεις: σαλμονέλα, σιγκέλα, κολοβακτηρίδιο, στρεπτόκοκκο πνευμονίας, αιμόφιλο ινφλουεντζας γονόκοκκο Χoρήγηση μαζί με χλωραμφαινικόλης σε περιπτώσεις παιδιών με μηνιγγίτιδα Ανθεκτικότητα: : 50% κολοβακτηρίδιο 10-15% 15% αιμόφιλο ινφλουέντζας σταφυλόκοκκος Συνδυασμός με σουλβακτάμη

17 Αμοξυκιλλίνη Θεραπευτικές χρήσεις : Λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο πνευμονίας και αιμόφιλο ινφλουέντζας (εξάρσεις χρόνιας βρογχίτιδας και μέση ωτίτιδα). Λοιμώξεις από στρεπτοκόκκους ομάδων Α και Β όπως αμυγδαλίτιδα, οξεία μέση ωτίτιδα, μηνιγγίτιδα, πνευμονία και σηψαιμία στα νεογέννητα. Oυρολοιμώξεις από Escherichia coli ευαίσθητη στην αμπικιλλίνη. Λοιμώξεις από Enterococcus faecalis: ενδοκαρδίτιδα (υποχρεωτικά συνδυασμός με αμινογλυκοσίδη). Τυφοειδής πυρετός από Salmonella typhi, όταν υπάρχει αντένδειξη χορήγησης χλωραμφαινικόλης ή κο-τριμοξαζόλης ή κινολονών και εφόσον αποδειχθεί ευαισθησία in vitro. Eκρίζωση ελικοβακτηριδίου του πυλωρού.

18 Αμοξυκιλλίνη Ανεπιθύμητες ενέργειες Η σημαντικότερη είναι η υπερευαισθησία που εμφανίζεται σε ποσοστό 1-10% 10% (κνησμώδες( εξάνθημα ήπιες περιπτώσεις, λαρυγγόσπασμo, βρογχόσπασμο, σπανιότερα με πολύμορφο ερύθημα ή σύνδρομο Stevens-Johnson ή και αποφολιδωτική δερματίτιδα. Χολoστατικός ίκτερος, επιδράσεις στο γαστρεντερικό σύστημα (όπως ναυτία, έμετος, διάρροια, στοματίδα), Σπάνια παρενέργεια αποτελεί η εγκεφαλοπάθεια, εμφάνιση σπασμών. Αιμοποιητικό σύστημα (αναιμία, λευκοπενία, θρομβοκυτοπενία κ.ά.),.), νεφρούς (όπως διάμεση νεφρίτιδα). Κεφαλαλγία, ζάλη. Προσοχή σε ιστορικό αλλεργίας υπερευαισθησίας

19 Ευρέως φάσματος - Αντιψευδομοναδικές Ευαίσθητες στις πενικιλινάσες Τικαρκιλλίνη - συνδυασμός κλαβουλανικό Πιπερακιλίνη συνδυασμός με ταζοβακτάμη

20 Φυσικές πενικιλίνες Μη ανθεκτικές Βενζυλπενικιλλίνη ήπιες σοβαρές λοιμώξεις (Gram (+) Φαινοξυμεθυλπενικιλλίνη ήπιες λοιμώξεις Προκαινούχος πενικιλλίνη - σύφιλη Βενζαθινική πενικιλλίνη ρευματικός πυρετός, σύφιλη Αντισταφυλοκοκκικές Ανθεκτικές Μεθικιλλίνη Φλουκλοξακιλλίνη Δικλοξακιλλίνη

21 Πενικιλλίνες ευρέος φάσματος Μη ανθεκτικές 1. Αμπικιλλίνη Αμοξυκιλλίνη Gram (+), αιμόφιλο ινφλουέτζας, πρωτέας, κολοβακτηρίδιο Σαλμονέλα, σιγκέλα 2. Τικαρκιλλίνη Πιπερακιλλίνη Gram (-)( ψευδομονάδα Μεκιλλινάμη άμη: σαλμονέλα, σιγκέλες, κολοβακτηρίδιο Συνδυασμοί : σουλβακτάμη, κλαβουλανικό, ταζοβακτάμη

22 Κεφαλοσπορίνες Κεφαλοσπορίνες α γενεάς Κεφαλοσπορίνες β γενεάς Κεφαλοσπορίνες γ γενεάς

23 Κεφαλοσπορίνες Μηχανισμός δράσης Αντίσταση Ανεπιθύμητες ενέργειες Υπερευαισθησία,, 7-10% 7 Διάρροια, ναυτία, έμετος Ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα Ανωμαλίες πήξης Νεφροτοξικότητα ΚΝΣ Πόνος κατά την ένεση, θρομβοφλεβίτιδα

24 2. PBPs 1. Κυτταρικό Τοίχωμα

25 Κεφαλοσπορίνες Αλληλεπιδράσεις Αλκοόλ αντίδραση δισουλφιράμης /δυσανεξία αλκοόλ Κεφαμανδόλης, κεφοτετάνης Κεφοπεραζόνης, λαταμοξέφης Προφυλάξεις Υπερευαισθησία Νεφρική ανεπάρκεια Κύηση θηλασμός Κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών Αντιπηκτική θεραπεία

26 Κεφαλοσπορίνες α γενεάς Κεφαζολίνη (Π)- Κεφαλεξίνη, Κεφαδροξίλη (Σ) Αντίσταση τα κοινά νοσοκομειακά στελέχη Ευαίσθητες πενικιλινάση Gram (+) Δεν διέρχονται ΑΕΦ Κεφαλοσπορίνες β γενεάς Αποτελεσματικές σε νοσοκομειακά στελέχη (αιμόφιλο ινφλουετζας, Gram (-)) ) Κεφουροξίμη Διέρχεται ΑΕΦ Κεφακλόρη, Κεφατριζίνη ίνη, κεφπροζίλη Κεφαμανδόλη (Π) Κεφοξιτίνη (Π)

27 Κεφουροξίμη Ενδείξεις Ανθεκτικά στελέχη στις κεφαλοσπορίνες α γενεάς Αναερόβια Αιμόφιλο ινφλουέτζας (μηνιγγίτιδα), γονόκοκκο Παιδιά: συνδυασμός με αμπικιλλίνη (κάλυψη λιστέριας) Φαρμακοκινητικές ιδιότητες Απορρόφηση Διαπερνά ΑΕΦ Τ/2 =80 λεπτά

28 Κεφαλοσπορίνες γ γενεάς Κεφτριαξόνη Κεφοταξίμη Κεφταζιδίμη Κεφιξίμη (Σ) Κεφεταμέτη (Σ) Κεφντιτορένη (Σ) Δραστικές Gram (-)( ) (+), ψευδομονάδες Διέρχονται ΑΕΦ όταν φλεγμαίνουν μήνιγγες (εκτός κεφοπεραζόνης) Τ/2=4-6 ώρες

29 Κεφαλοσπορίνες γ γενεάς Λοιμώξεις αναπνευστικού, ενδοκοιλιακές λοιμώξεις Γονοκοκκικές λοιμώξεις, Μηνιγγίτιδα, Προφυλακτικά σε επεμβάσεις? Κεφαλοσπορίνες δ γενεάς Κεφεπίμη Ανθεκτική στη β-λακταμάση. Gram (-),( αναερόβια Διαπερνά ΑΕΦ

30 Κεφαλοσπορίνες α γενεάς Ευαίσθητες όχι ΑΕΦ Κεφαλεξίνη Gram(+) Κεφαζολίνη αιμόφιλο πρωτέας β γενεάς πιο ανθεκτικές πιο δραστικές Gram (-)( Κεφουροξίμη Κεφακλόρη Κεφαμανδόλη Κεφοξιτίνη όχι ΑΕΦ εκτός κεφουροξίμη

31 γ γενεάς Παρεντερικά Gram (-)( (+) Κεφτριαξόνη Κεφοταξίμη Κεφοπεραζόνη Κεφιξίμη Αλλα αντιβιοτικά β λακτάμης Παρεντερικά Ευρύ φάσμα (αναερόβια) Ανθεκτικά Αζτρεονάμη Ιμιπενέμη + σιλαστατίνη Μεροπενέμη

32 Αλλα αντιβιοτικά β- λακτάμης Καρμπασεφέμες Λορακαρμπέφη Aντιμικροβιακό φάσμα: Gram +/- αεροβίων Κλινικές εφαρμογές: ήπιες λοιμώξεις αναπνευστικού, δέρματος, ουροποιητικού ΑΕ: αντιδράσεις υπερευαισθησίας, αιματολογικές διαταραχές, νεφρικές και ηπατικές δυσλειτουργίες ΜΗ δραστικό σε σταφυλόκοκκο ανθεκτικό μεθικιλλίνη

33 Αλλα αντιβιοτικά β- λακτάμης Μονομπακτάμες Αζτρεονάμη Αντιμικροβιακό φάσμα: Gram (-)( εκλεκτικά-αερόβια (ψευδομονάδες, neisseria meningitidis, H. Influenzae) Κλινικές εφαρμογές: νοσοκομειακές λοιμώξεις όπως Πνευμονία, πυελονεφρίτιδα, σηψαιμία, μηνιγγίτιδα, ενδοκοιλιακές λοιμώξεις AE: σπάνιες αντιδράσεις υπερευαισθησίας, Μη διασταρούμενη αλλεργία Ανθεκτική στις β-λακταμάσες Παρεντερική χορήγηση

34 Αλλα αντιβιοτικά β- λακτάμης Καρμπαπενέμες Ιμιπενέμη (συνδυασμός με σιλαστατίνη) Αντιμικροβιακό φάσμα: ευρύ. Αναερόβια/αερόβια Gram +/- Κλινικές εφαρμογές: Σηψαιμία, λοιμώξεις αναπνευστικού νοσοκομειακές λοιμώξεις, μηνιγγίτιδα σε πολυτραυματίες, πνευμονίες στη ΜΕΘ. Ευρύ φάσμα ανθεκτικών νοσοκομειακών στελεχών. Ουδετεροπενικοί ασθενείς ΑΕ: γαστρεντερικές διαταραχές, αντιδράσεις υπερευαισθησίας Σπασμοί (αύξηση σε μηνιγγίτιδα). Ανθεκτικές στις β-λακταμάσες? Σιλαστατίνη: αναστολέας δευδροπεπτιδάση Ι

35 Αλλα αντιβιοτικά β- λακτάμης Καρμπαπενέμες Μεροπενέμη Ενδείξεις παρόμοιες της ιμιπενέμης ΑΕ: μικρότερη η συχνότητα σχετικά με Ιμιπενέμη, σπανίως σπασμούς. Ερταπενέμη

36 Γλυκοπεπτίδια Βανκομυκίνη Τεικοπλανίνη Μεγαλύτερη διάρκεια δράσης Αναπτυσόμενη αντίσταση Αντιμικροβιακό φάσμα: Σταφυλόκοκκους Εντερόκοκκους Στρεπτόκοκκους Κλωστηρίδια Gram (+) Ενδείξεις Ανθεκτικά στην πενικιλίνη στελέχη σοβαρές λοιμώξεις Περιεγχειρητική προφύλαξη Ατομα αλλεργικά β- λακταμάσες Παρεντερική χορήγηση. Συστηματική: λοίμωξη γαστρεντερικού από C. difficile

37 Ανεπιθύμητες ενέργειες - Βανκομυκίνη Ωτοτοξικότητα Νεφροτοξικότητα ΕΦ χορήγηση: ρίγος πυρετός θρομβοφλεβίτιδα Βραδεία έγχυση Ταχεία έγχυση: αιφνίδια πτώση πίεσης με ή χωρίς ερυθρότητα προσώπου λαιμού άκρων - κνησμός Προσοχή Κύηση - Γαλουχία Νεογνά Νεφρική ανεπάρκεια

38 Τέλος Ενότητας

39 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

40 Σημειώματα

41 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

42 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου. «Φαρμακολογία ΙI. Χημειοθεραπεία». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

43 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1]