Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων

Transcript

1 Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων Ανδρέας Δριχούτης, PhD Επίκουρος Καθηγητής Τμ. Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Α. Δριχούτης, 2016

2 Εισαγωγή Τι είναι το μάρκετινγκ; Marketing is the activity, set of institutions, and processes for creating, communicating, delivering, and exchanging offerings that have value for customers, clients, partners, and society at large. (American Marketing Association Board of Directors) Ο ρόλος των τιμών είναι κεντρικός Ιδιαίτερη προσοχή από ΜΜΕ το 2007 κ 2008 όταν οι τιμές αγροτ.προϊόντων κ τροφίμων αυξήθηκαν Το 2010 η διεθνής τιμή του σταριού αυξήθηκε κατά 50% Οικογένειες με χαμηλό εισόδημα πλήττονται ιδιαιτέρως πάνω από 1 δις ανθρώπων υποσιτίζονται Επιστημονική εξέταση αυτών των ζητημάτων 2 Α. Δριχούτης, 2016

3 Εισαγωγή Βασικές γνώσεις από τα οικονομικά προσφορά-ζήτηση, μοντέλα μετατόπισης (μερικής κ γενικής) ισορροπίας, ατελής ανταγωνισμός Τιμές και αγορές των αγροτικών προϊόντων Εποχικότητα τιμών, προσαρμοστικότητα της αγοράς, περιθώρια μάρκετινγκ, εμπόριο αγροτικών προϊόντων Στρατηγικές μάρκετινγκ αγροτικών επιχειρήσεων Αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, τιμολογιακές στρατηγικές σε ολιγοπωλιακές αγορές, τιμολογιακές διακρίσεις Έπίμαχα θέματα Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, Βιολογικά τρόφιμα, Τοπικά τρόφιμα, Κτηνοτροφία, ορμόνες & αντιβιοτικά 3 Α. Δριχούτης, 2016

4 Βασικές γνώσεις από τα οικονομικά 4 Α. Δριχούτης, 2016

5 Εισαγωγή Είναι τα οικονομικά «καταθλιπτική επιστήμη»; (dismal science, Thomas Carlyle vs. Malthus) Επιτόκια, πληθωρισμός, προσφορά χρήματος και τιμές Χρήση ζώνης ασφαλείας αυξάνει ή μειώνει τα ατυχήματα; Αν κάψω χαρτονομίσματα κάνω τους συμπολίτες μου πλουσιότερους ή φτωχότερους; Ποιό μπορεί να είναι ένα πολύ δημοφιλές όνομα για μωρά το 2015; 1. Τι είναι τα οικονομικά; 2. Ποιος ο τρόπος σκέψης των οικονομολόγων; 3. Μερικά μαθήματα από το χώρο των οικονομικών 5 Α. Δριχούτης, 2016

6 Τι είναι η οικονομική επιστήμη Η μελέτη της κατανομής περιορισμένων πόρων Αγελάδες vs. βουβάλια Ελέφαντες στην Ζιμπάμπουε vs. ελέφαντες στην Κένυα Ατύχημα πετρελαιοφόρου Exxon Valdez 1989 Οικονομολόγοι υπολόγισαν την ζημιά στα $5 δις Οφέλη αποτροπής υπερθέρμανσης vs. κόστος Νευρική δραστηριότητα του εγκεφάλου στα πλαίσια οικονομικής δραστηριότητας Εισοδηματική ανισότητα μεταξύ ανδρών-γυναικών, μαύρων-λευκών κτλ. Θέματα αγροτικής παραγωγής κ τροφίμων Ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες 6 Α. Δριχούτης, 2016

7 Ο τρόπος σκέψης Τα οικονομικά δεν είναι «σκληρή» επιστήμη (hard science) Οι φυσικοί νόμοι που διέπουν τον φυσικό κόσμο (π.χ. νόμος της βαρύτητας) δεν διέπουν με την ίδια αυστηρότητα την οικονομία Είναι προτιμότερο να μιλάμε για τις «δυνάμεις» της οικονομίας Τα τρία Ι (οι τρεις δυνάμεις) της οικονομικής θεωρίας: Incentives (Κίνητρα) Interactions (Αλληλεπιδράσεις) Indifference (Αδιαφορία) 7 Α. Δριχούτης, 2016

8 Ο τρόπος σκέψης: Κίνητρα Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στα κίνητρα προσπαθούν να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση Περισσότεροι φόροι επί του εισοδήματος μείωση εργασίας Αύξηση τιμής βενζίνης λιγότερη οδήγηση Αύξηση τιμής αλκοόλ μικρότερη εγκληματικότητα Ακόμα και τα ζώα ανταποκρίνονται στα κίνητρα: αύξηση κόστους απόκτησης τροφής μείωση κατανάλωσης Πιο ασφαλή αμάξια περισσότερα ατυχήματα Τι επίπτωση μπορεί να έχει: Η βελτίωση της ιατρικής σε σχέση με τη συμπεριφορά των ταυρομάχων; Η υποχρέωση χρήσης της ζώνης ασφαλείας; 8 Α. Δριχούτης, 2016

9 Ο τρόπος σκέψης: Κίνητρα Τι γίνεται άμα δε δώσουμε κίνητρα στους ανθρώπους; Ένα καθηγητής οικονομικών εφάρμοσε το ακόλουθο σύστημα βαθμολόγησης: Τρείς πρόοδοι και μία τελική εξέταση Ο βαθμός σε κάθε εξέταση ήταν ο μέσος όρος όλων των φοιτητών, δηλαδή όλοι οι φοιτητές έπαιρναν τον ίδιο βαθμό Τι νομίζετε ότι συνέβη; Θα συμφωνούσατε σε αναδιανομή των βαθμών των πανελληνίων; Το top 5% να δώσει μερικούς από τους βαθμούς του στο bottom 5%; Τι κίνητρο έχει ένας εργάτης να κάνει καλά την δουλειά του όταν η αμοιβή του είναι ακριβώς η ίδια με άλλων εργατών ανεξαρτήτως του πόσο καλά την κάνει; 9 Α. Δριχούτης, 2016

10 Ο τρόπος σκέψης: Αλληλεπιδράσεις Τα άτομα προβαίνουν σε ενέργειες ανάλογα με τα κίνητρα τους και οι ενέργειες αυτές επηρεάζουν όχι μόνο άλλους ανθρώπους αλλά και τιμές Η διαδικασία αυτή της αλληλεπίδρασης μπορεί να μεταβάλλει τα κίνητρα Δύο ουρές ταμείων στο σουπερ μάρκετ: μία μεγάλη κ μία μικρή Ποιο είναι το κίνητρο των ατόμων που διαλέγουν σε ποια ουρά να σταθούν; Τι θα συμβεί με τα κίνητρα των υπολοίπων ατόμων όταν κάποιοι επιλέξουν σε ποια ουρά να σταθούν; Έστω ότι υπάρχουν κατασκευαστες κότερων και αγοραστές κότερων. Τι θα συμβεί εάν αυξήσουμε την φορολόγηση των κότερων ώστε εμμέσως να φορολογήσουμε τους πολύ πλούσιους; 10 Α. Δριχούτης, 2016

11 Ο τρόπος σκέψης: Αδιαφορία Τα κίνητρα οδηγούν σε αλληλεπιδράσεις κ οι αλληλεπιδράσεις μεταβάλλουν τα κίνητρα Μήπως όλο αυτό είναι ένας φαύλος κύκλος; Όταν τα κίνητρα εξαφανίζονται και τα άτομα αδιαφορούν για μια μεταβολή της συμπεριφοράς τους Η αρχή της αδιαφορίας περιγράφει μια ισορροπία στην οποία τα άτομα δεν έχουν κίνητρα να τροποποιήσουν την συμπεριφορά τους Η έννοια της αδιαφορίας δεν είναι ταυτόσημη με την έννοια του «δεν με ενδιαφέρει» αλλά με την έννοια του «εξίσου επιθυμητό» 11 Α. Δριχούτης, 2016

12 Ο τρόπος σκέψης: Αδιαφορία Η αρχή της αδιαφορίας δεν περιγράφει πάντα και όλες τις καταστάσεις: π.χ. αν είμαι φανατικός οπαδός της μπάλας δεν υπάρχει τίποτα που να με κάνει αδιάφορο Περιγράφει όμως τον μέσο όρο Δύο ουρές ταμείων στο σουπερ μάρκετ: μία μεγάλη κ μία μικρή Μετά από λίγο θα είναι αδιάφορο σε ποια ουρά να σταθείς Σε ποια λωρίδα πρέπει να σταθείς στα διόδια; 12 Α. Δριχούτης, 2016

13 Κίνητρα Αλληλεπιδράσεις Αδιαφορία Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε κίνητρα. Κάνουν μια ενέργεια όταν το αντιλαμβανόμενο όφελος υπερβαίνει το αντιλαμβανόμενο κόστος. Οι άνθρωποι συνεχώς ανταποκρίνονται σε κίνητρα και η ανταπόκριση τους συνεχώς μεταβάλλει τα κίνητρα. Ο κύκλος συνεχίζεται μέχρι να ικανοποιηθεί η Αρχή της Αδιαφορίας. Η Αρχή της Αδιαφορίας δηλώνει ότι όλες οι ενέργειες πρέπει να είναι εξίσου επιθυμητές. Όταν ικανοποιείται η Αρχή της Αδιαφορίας, οι άνθρωποι δεν επιθυμούν να μεταβάλλουν την συμπεριφορά τους. Το σύνολο των ενεργειών των ανθρώπων (αλληλεπιδράσεις) μπορεί να μεταβάλλει αυτά τα οφέλη και κόστη. 13 Α. Δριχούτης, 2016

14 Οι αγροτικές επιδοτήσεις ωφελούν τους αγρότες; Μπορεί μια επιδότηση να μην ωφελεί τον αγρότη; Ο Τάσσος καλιεργεί σιτάρι Από την πώληση του σιταριού βγάζει από τα οποία δίνει στον γαιοκτήμονα Γιώργο από τον οποίο νοικιάζει την γη Η εναλλακτική του Τάσσου είναι να γίνει εργάτης στο γειτονικό εργοστάσιο από το οποίο θα αμοίβεται με Αφού ο Τάσσος παραμένει αγρότης μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα που δίνει σε ενοίκιο είναι η αξία της «αγροτικής ζωής» Οφέλη ως «Αγρότης» Τζίρος: ενοίκιο: αξία αγροτικής ζωής: = Οφέλη ως «Εργάτης» Μισθός: Α. Δριχούτης, 2016

15 Οι αγροτικές επιδοτήσεις ωφελούν τους αγρότες; Μπορεί μια επιδότηση να μην ωφελεί τον αγρότη; Έστω ότι η κυβέρνηση αποφασίζει ότι ο Τάσσος πρέπει να αμοίβεται περισσότερο κατά Πόσο μπορεί να αυξήσει το ενοίκιο ο γαιοκτήμονας Γιώργος χωρίς να κάνει τον Τάσσο να αναζητήσει εργασία στο εργοστάσιο; Οφέλη ως «Αγρότης» Τζίρος: ενοίκιο: επιδότηση αξία αγροτικής ζωής: Οφέλη ως «Εργάτης» > Μισθός: Α. Δριχούτης, 2016

16 Οι αγροτικές επιδοτήσεις ωφελούν τους αγρότες; Μπορεί μια επιδότηση να μην ωφελεί τον αγρότη; Έστω ότι η κυβέρνηση αποφασίζει ότι ο Τάσσος πρέπει να αμοίβεται περισσότερο κατά Πόσο μπορεί να αυξήσει το ενοίκιο ο γαιοκτήμονας Γιώργος χωρίς να κάνει τον Τάσσο να αναζητήσει εργασία στο εργοστάσιο; Η επιδότηση καταλήγει να επιδοτεί τον γαιοκτήμονα και όχι τον αγρότη Οφέλη ως «Αγρότης» Τζίρος: ενοίκιο: επιδότηση αξία αγροτικής ζωής: Οφέλη ως «Εργάτης» = Μισθός: Α. Δριχούτης, 2016

17 Οι αγροτικές επιδοτήσεις ωφελούν τους αγρότες; Μπορεί μια επιδότηση να μην ωφελεί τον αγρότη; Ο αγρότης θα ωφεληθεί από την επιδότηση μονο εάν ταυτόχρονα είναι και γαιοκτήμονας Σε αυτή την περίπτωση όμως επιδοτείται όχι γιατί είναι αγρότης αλλά γιατί είναι γαιοκτήμονας Μόνο ιδιοκτήτης πάγιου πόρου μπορει να αποφύγει την αρχή της αδιαφορίας Έρευνες στις ΗΠΑ δείχνουν ότι το 45% της τιμής της αξίας της γης οφείλεται σε κυβερνητικές επιδοτήσεις Οφέλη ως «Αγρότης» Τζίρος: ενοίκιο: επιδότηση αξία αγροτικής ζωής: Οφέλη ως «Εργάτης» = Μισθός: Α. Δριχούτης, 2016

18 Μπορεί οι αγρότες να ωφελούνται από ΓΤ σπόρους; Μια ποικιλία βαμβακιού (Bt) μπορεί να παράγει το δικό της παρασιτοκτόνο Θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το κόστος παραγωγής ( τιμή αγαθού) εάν οι σπόροι κόστιζαν το ίδιο με τους συμβατικούς Η εταιρία παραγωγής όμως έχει πατέντα στους σπόρους και λογικά θέλει να καρπωθεί μέρος της εξοικονόμησης των παρασιτοκτόνων Έστω ότι η εξοικονόμηση είναι 12 /στρέμμα Αν ο συμβατικός σπόρος κοστίζει 15 /στρέμμα ποια τιμή του ΓΤ σπόρου μεγιστοποιεί τα κέρδη της εταιρίας; Τι θα συμβει αν η εταιρία χρεώνει τον σπόρο 30 /στρέμμα; Ποια τιμή προβλέπει η αρχή της αδιαφορίας; 18 Α. Δριχούτης, 2016

19 Μπορεί οι αγρότες να ωφελούνται από ΓΤ σπόρους; Έστω ότι οι αγρότες λαμβάνουν υπόψη τους την έννοια της δικαιοσύνης Απαιτούν δηλαδή ένα «δίκαιο» μερίδιο από το όφελος της εξοικονόμησης του παρασιτοκτόνου (12 /στρέμμα) Αυτό προσομοιάζει με το «παίγνιο του τελεσιγράφου» (ultimatum game) Στο παίγνιο αυτό προσφορές 30%-50% της «πίττας» γίνονται συνήθως αποδεκτές Τι τιμή θα δεχτεί να πληρώσει ο αγρότης; Είναι αυτό συμβατό με την αρχή της αδιαφορίας; 19 Α. Δριχούτης, 2016

20 Ο νόμος/δύναμη της μίας τιμής Τιμή αγαθού = Τιμή συναλλαγής + κόστος συναλλαγής Τιμή συναλλαγής = χρήματα που δίνει ο αγοραστής στον πωλητή Κόστος συναλλαγής = όλο το υπόλοιπο κόστος με το οποίο επιβαρύνεται μια συναλλαγή Έστω ότι επιθυμείται να αγοράσετε ένα γεωργικό ελκυστήρα Ζείτε στα Τρίκαλα και ο τύπος του ελκυστήρα που σας ενδιαφέρει υπάρχει σε δύο εκθέσεις: στην Καρδίτσα και στις Σέρρες Η τιμή συναλλαγής είναι η ίδια και στις δύο εκθέσεις Από πού θα αγοράσετε τον ελκυστήρα; Σε ένα ιδεατό κόσμο όπου το κόστος συναλλαγής είναι μηδενικό, πως θα διαφέρει η τιμή ενός πανομοιότυπου αγαθού μεταξύ εμπόρων; 20 Α. Δριχούτης, 2016

21 Ο νόμος/δύναμη της μίας τιμής Σε ένα ιδεατό κόσμο όπου το κόστος συναλλαγής είναι μηδενικό, πως θα διαφέρει η τιμή ενός πανομοιότυπου αγαθού μεταξύ εμπόρων; Έστω ότι ένας έμπορος χρεώνει αρχικά μια χαμηλότερη τιμή Αυξημένη ζήτηση αύξηση τιμής μείωση τιμής των άλλων εμπόρων λόγω μειωμένης ζήτησης Η διαδικασία θα συνεχιστεί μέχρι να ισχύσει η αρχή της αδιαφορίας Νόμος της Μίας Τιμής Ο κόσμος δεν είναι ιδεατός κόστος συναλλαγής 0 Δύναμη της Μίας Τιμής 21 Α. Δριχούτης, 2016

22 Ο νόμος/δύναμη της μίας τιμής Πως εξηγεί η αρχή της αδιαφοριάς τις διαφορες τιμών σιταριού; (1 bushel = 35,2 liters) 22 Α. Δριχούτης, 2016

23 Ο νόμος/δύναμη της μίας τιμής H τιμή συναλλαγής μειώνεται τόσο ώστε να εξισορροπεί το κόστος συναλλαγής Πως μπορούμε να υπολογίσουμε το κόστος διακίνησης του σιταριού (κόστος συναλλαγής) από μια περιοχή χαμηλης τιμής συναλλαγής (κόκκινο) προς μια περιοχή υψηλής τιμής συναλλαγής (μπλε); Ας υποθέσουμε ότι το κόστος μεταφοράς είναι 0.3$/bushel Η τιμή συναλλαγής σε μια κόκκινη περιοχή του χάρτη είναι 3$/bushel και η τιμή συναλλαγής σε μια μπλε περιοχή του χάρτη είναι 3.7$/bushel Πως μπορεί κάποιος να βγάλει κέρδος; Εξισορροπητική κερδοσκοπία (arbitrage) Γιατί λέγεται εξισορροπητική κερδοσκοπία και όχι απλώς κερδοσκοπία; Μέχρι πότε θα συνεχίσει η εξισορροπητική κερδοσκοπία; 23 Α. Δριχούτης, 2016

24 Ο νόμος/δύναμη της μίας τιμής Η αρχή της αδιαφορίας προβλέπει ότι οι τιμές θα διαφέρουν μόνο κατά το ποσό του κόστους μεταφοράς Εάν οι διαφορές των τιμών είναι μεγαλύτερες του κόστους μεταφοράς κίνητρα (arbitrage) αλληλεπιδράσεις μεταβολές των τιμών 24 Α. Δριχούτης, 2016

25 Τιμές αγροτικών προϊόντων μεταξύ σοδειών Συγκομιδή σιταριού γίνεται Ιούνιο-Ιούλιο Οι ανάγκες τους υπόλοιπους μήνες καλύπτονται με αποθήκευση Ποιος, πόσο κ γιατί αποθηκεύει; Αν δεν υπήρχαν κίνητρα κέρδους, τα σιτηρά θα πωλούνταν για άμεση κατανάλωση Τον Ιούλιο η τιμή του σιταριού είναι 5$/bushel και το κόστος αποθήκευσης είναι 0.15$/bushel/μήνα (φυσικό κόστος αποθήκευσης + κόστος ευκαιρίας των χρημάτων) Αν προβλέπω ότι η τιμή του σιταριού τον επόμενο μήνα θα είναι >5.15$/bushel arbitrage Τι θα γίνει αν πολλοί προβλέπουν τιμή >5.15$/bushel και αρχίσουν να αποθηκεύουν σιτάρι; 25 Α. Δριχούτης, 2016

26 Τιμές αγροτικών προϊόντων μεταξύ σοδειών Οι τιμές θα αλλάζουν μέχρι ώστε οι διαφορές μεταξύ μηνών να εξισωθούν με το αποθηκευτικό κόστος Αρχή της αδιαφορίας: η διαφορά τιμών ενός αποθηκευμένου αγροτικού προϊόντος σε διαφορετικές χρονικές περιόδους θα πρέπει να ισούται με το κόστος αποθήκευσης μεταξύ των περιόδων (αρκεί να μην υπάρχει νέα σοδειά εν τω μεταξύ) Η κάλυψη της ζήτησης σε αγροτικά προϊόντα μεταξύ σοδειών βασίζεται στο γεγονός ότι υπάρχουν άτομα που αναζητούν το κέρδος «Δεν είναι η καλοσύνη του χασάπη, του ζυθοποιού, ή του αρτοποιού που παρέχει το δείπνο μας, αλλά το προσωπικό τους συμφέρον» Adam Smith 26 Α. Δριχούτης, 2016

27 Πότε θα ξεμείνουμε από πετρέλαιο; Αποθέματα/ετήσια κατανάλωση = χρόνια ;; Πως μεταβάλλονται τα κίνητρα των ατόμων καθώς μειώνονται τα αποθέματα; 1. Oι έρευνες για πετρέλαιο εντείνονται όταν η τιμή του προβλέπεται να αυξηθεί 2. Κοιτάσματα που σήμερα είναι λιγότερο κερδοφόρα να εξορυχθούν, μπορεί να συμφέρει να εξορυχθούν σε αυξημένες τιμές 3. Η τεχνολογία εξεύρεσης κοιτασμάτων βελτιώνεται (λόγω επενδύσεων) όταν η τιμή αυξάνεται 4. Τα αυτοκίνητα γίνονται περισσότερο αποδοτικά 5. Εναλλακτικές πηγές ενέργειας Το πετρέλαιο δε θα τελειώσει ποτέ, απλά θα σταματήσουμε κάποια στιγμή να το αντλούμε 27 Α. Δριχούτης, 2016

28 Μάθημα 1: Ο νόμος των ακούσιων συνεπειών Ατμοσφαιρική ρύπανση στην Αθήνα Δακτύλιος (μονά - ζυγά) Κίνητρο στους ανθρώπους να αγοράσουν δεύτερο αυτοκίνητο για να κυκλοφορούν κάθε μέρα της εβδομάδας Το δεύτερο αυτοκίνητο, κατά κανόνα, είναι παλιότερο, φθηνότερο, μεταχειρισμένο πιο πολλά αυτοκίνητα στους δρόμους, παλιότερης τεχνολογίας, μολύνουν πιο πολύ Αυστηρότερη νομοθεσία για τη χρήση κινητών κατά την οδήγηση περισσότερα ατυχήματα Πως αλλάζουν τα κίνητρα των ατόμων αν το κράτος επεμβαίνει να σώσει μια τράπεζα που κινδυνεύει να χρεωκοπήσει; Επιδοτούμενη ασφαλιστική κάλυψη για σπίτια χτισμένα σε περιοχές προβλέψιμου υψηλού κινδύνου φυσικών καταστροφών; 28 Α. Δριχούτης, 2016

29 Μάθημα 2: Οι αγορές λειτουργούν καλά (υπό προϋποθέσεις) Η αγορά αποτελείται από αγοραστές και πωλήτες που έρχονται σε συμφωνία ανταλλαγής Δεν θα έρχονταν σε συμφωνία ανταλλαγής αν η συμφωνία τους έφερνε σε χειρότερη θέση Κάποιες φορές χρειάζεται κρατική παρέμβαση: Αγοράζετε κοτόπουλο από το σουπερ μάρκετ Το σούπερ μάρκετ αγοράζει κοτόπουλο από την ορνιθοτροφική μονάδα Όλοι είναι σε καλύτερη κατάσταση Όλοι; Τι γίνετε εάν η ορνιθοτροφική μονάδα μολύνει τα ύδατα της περιοχής; Κάποιοι είναι σε καλύτερη κατάσταση, κάποιοι σε χειρότερη Η κοινωνία ως σύνολο;;; 29 Α. Δριχούτης, 2016

30 Μάθημα 2: Οι αγορές λειτουργούν καλά (υπό προϋποθέσεις) Όταν μια συναλλαγή ωφελεί τον αγοραστή και των πωλητή αλλά βλάπτει ένα τρίτο μέρος, αυτό είναι μια αποτυχία της αγοράς Η ζημιά λέγεται εξωτερικότητα (negative externality) Πως διορθώνεις την εξωτερικότητα; Φόρος στους παραγωγούς ίσο με το κόστος της μόλυνσης αποζημιώνεις το τρίτο μέρος ή καθαρίζεις τα ύδατα Ο φόρος δίνει κίνητρο στην επιχείρηση μείωσης της ζημιάς Θετική εξωτερικότητα: το κράτος συναλάσσεται με πανεπιστημιακούς καθηγητές με την συμφωνία της παροχής διδακτικού (κ ερευνητικού) έργου Η κοινωνία συμπεριλαμβανομένου και των φοιτητών ωφελούνται επιδότηση σπουδών («δωρεάν» παιδεία) 30 Α. Δριχούτης, 2016

31 Μάθημα 3: Η έννοια της αξίας Οικονομική αξία ενός αγαθού είναι το μέγιστο που είναι κάποιος διατεθειμένος να πληρώσει για να το αποκτήσει Αξία είναι η μέτρηση της ωφέλειας (ευτυχίας) που μας δίνει ένα αγαθό σε μονάδες χρήματος Υποκειμενική «Απεριόριστη αξία» δεν υπάρχει στα οικονομικά Πολύ μεγάλης αξίας Όσο πιο φαρδιά η διαχωριστική νησίδα σε δρόμο διπλής κατεύθυνσης, τόσο περισσότερες ζωές σώζονται. Πόσο φαρδιά πρέπει να είναι η νησίδα; Value of a statistical life: $3-$7 εκ. Πόσα παραπάνω θα έδινες για να αποκτήσεις ένα αμάξι μέσα στο οποίο είσαι ασφαλής από κάθε είδους ατύχημα; 31 Α. Δριχούτης, 2016

32 Μάθημα 3: Η έννοια της αξίας Κάθε φορά που καταναλώνεις ένα τρόφιμο έχεις ένα ρίσκο τροφικής δηλητηρίασης 21% των ατόμων που μολύνονται με Listeria monocytogenes πεθαίνουν Συστήματα ιχνηλασιμότητας της τροφής, περαιτέρω επεξεργασίας του τροφίμου κτλ κοστίζουν κ αυξάνουν τις τιμές των τροφίμων Οι καταναλωτές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν την τιμή αυτή; Ένα άστεγος, δεν έχει φάει εδώ και τρείς μέρες και δεν έχει χρήματα Ποια είναι η ατομική αξία ενός γεύματος για αυτόν; Ποια είναι η κοινωνική αξία ενός γεύματος; 32 Α. Δριχούτης, 2016

33 Σταυρόλεξο 33 Α. Δριχούτης, 2016

34 Προσφορά και ζήτηση 34 Α. Δριχούτης, 2016

35 Η καμπύλη προσφοράς Κόστος ευκαιρίας: η αξία της αμέσως επόμενης καλύτερης εναλλακτικής Λογιστικό κόστος: Κόστος πραγματικής καταβολής χρημάτων Ο Γιώργος μπορεί να βγάζει: o καλλιεργώντας καλαμπόκι o καλλιεργώντας σόγια o δουλεύοντας στο τοπικό εργοστάσιο λιπασμάτων o Ποιο είναι το κόστος ευκαιρίας του; Για να καλλιεργήσει καλαμπόκι αγόρασε εισροές (σπόρους, φάρμακα, λιπάσματα) Ποιο είναι το κόστος ευκαιρίας των εισροών; 35 Α. Δριχούτης, 2016

36 Η καμπύλη προσφοράς Η εννοια του κέρδους για τους οικονομολόγους έχει διαφορετική σημασία Οικονομικό Κέρδος Κέρδος o Κέρδος = Έσοδα Λογιστικό κόστος o Οικονομικό Κέρδος = Έσοδα Κόστος ευκαιρίας Εάν Οικονομικό Κέρδος > 0 ο Γιώργος είναι σε καλύτερη οικονομική κατάσταση με την καλλιέργεια καλαμποκιού από ότι με θα ήταν με σόγια Λογιστικό κέρδος Εάν βγάζουμε χρήματα Οικονομικό κέρδος Εάν βγάζουμε όσα περισσότερα χρήματα γίνεται 36 Α. Δριχούτης, 2016

37 Η καμπύλη προσφοράς Έαν το κόστος ευκαρίας παραγωγής καλαμποκιού είναι 0,25$/bushel, για ποιες τιμές θα καλλιεργεί ο Γιώργος; Κόστος ευκαιρίας παραγωγής = ελάχιστη αποδεκτή τιμή για το προϊόν Οριακό ΚΕΠ = πρόσθετο κόστος ευκαιρίας από την παραγωγή μιας επιπλέον μονάδας Το ΟΚΕΠ αυξάνεται με τον αριθμό των παραγομένων μονάδων o Οι εισροές είναι σε περιορισμό αυξάνονται οι τιμές τους o Όσο περισσότερο χρησιμοποιείται μια εισροή, τόσο λιγότερο παραγωγική γίνεται 37 Α. Δριχούτης, 2016

38 Η καμπύλη προσφοράς Αύξηση εισροής αύξηση προϊόντος Οριακό προϊόν = η επιπλέον εκροή που προκύπτει από την αύξηση της εισροής κατά μία μονάδα Φθίνων οριακό προϊόν = κάθε επιπλέον μονάδα εισροής έχει μικρότερη συνεισφορά στην παραγωγή Θα μπορούσε το οριακό προϊόν να μην είναι φθίνων; (σκεφθείτε το διάβασμα σας για εξετάσεις, όπου εισροή είναι η κάθε ώρα που αφιερώνεται στο διάβασμα) Το οριακό προϊόν μειώνεται το οριακό κόστος ευκαιρίας αυξάνεται 38 Α. Δριχούτης, 2016

39 Η καμπύλη προσφοράς Οριακό κόστος ευκαιρίας της παραγωγής ($, ) = Παραγωγή όλων των εταιριών 39 Α. Δριχούτης, 2016

40 Η καμπύλη προσφοράς Λήπτης τιμών (price taker) Οριακό κόστος ευκαιρίας της παραγωγής ($, ) Τιμή 40 = Παραγωγή όλων των εταιριών Καμπύλη προσφοράς: η ποσότητα που θα παράγουν οι επιχειρήσεις σε μια συγκεκριμένη τιμή Α. Δριχούτης, 2016

41 Η καμπύλη προσφοράς Ευημερία του κλαδου: πλεόνασμα του παραγωγού Οριακό κόστος ευκαιρίας της παραγωγής ($, ) ΠΠ Τιμή 41 = Παραγωγή όλων των εταιριών Μεταβολές στο ΠΠ μεταφράζονται ως μεταβολές στα κέρδη του κλάδου Α. Δριχούτης, 2016

42 Η καμπύλη προσφοράς: μετατοπίσεις Κάθε παράγοντας που αυξάνει το οριακό κόστος ευκαιρίας ΚΠ αριστερά και προς τα πάνω μείωση προσφοράς Κάθε παράγοντας που μειώνει το οριακό κόστος ευκαιρίας ΚΠ δεξιά και προς τα κάτω αύξηση προσφοράς Τι μεταβάλλει το οριακό κόστος ευκαιρίας; o Τιμή των σχετικών εκροών o Τιμή των εισροών o Τεχνολογία 42 Α. Δριχούτης, 2016

43 Η καμπύλη προσφοράς: μετατοπίσεις Αν ο παραγωγός καλλιεργεί καλαμπόκι, πως μεταβάλλει την προσφορά μια: o Αύξηση της τιμής του βαμβακιού; o Αύξηση της τιμής του σπόρου καλαμποκιού; o Βελτίωση της τεχνολογίας; Αύξηση της προσφοράς ωφελεί τον αγρότη; 43 Α. Δριχούτης, 2016

44 Η καμπύλη ζήτησης Αξία ενός αναψυκτικού = μέγιστη προθυμία πληρωμής Αξία 2 ης μονάδας αναψυκτικού < αξία 1 ης μονάδας Οριακή αξία = Η αξία μιας επιπλέον μονάδας Αν ο Δημήτρης είναι διατεθειμένος να πληρώσει για ένα αναψυκτικό 1,5 και για την 2 η μονάδα του αναψυκτικού 1,2, ποια είναι η οριακή αξία της 2 ης μονάδας; Φθίνουσα οριακή αξία κατανάλωσης: όσο περισσότερες μονάδες από ένα αγαθό καταναλώνονται, τόσο λιγότερο θα είναι διατεθειμένος να πληρώσει ο καταναλωτής 44 Α. Δριχούτης, 2016

45 Η καμπύλη ζήτησης Αν αθροίσουμε τις οριακές αξίες όλων των καταναλωτών Η φθίνουσα οριακή αξία ισχύει και για άλλα ζώα Οριακή αξία ενός αγαθού για τον καταναλωτή ($, ) Η οριακή αξία μειώνεται με τον αριθμό των μονάδων 45 Α. Δριχούτης, 2016 = Ποσότητα που καταναλώνεται από όλους τους καταναλωτές

46 Η καμπύλη ζήτησης Λήπτες τιμών Καμπύλη ζήτησης: πόσες μονάδες θα ζητήσουν οι καταναλωτές σε κάθε τιμή Οριακή αξία ενός αγαθού για τον καταναλωτή ($, ) Τιμή 46 Α. Δριχούτης, 2016 = Ποσότητα που καταναλώνεται από όλους τους καταναλωτές

47 Η καμπύλη ζήτησης Ευημερία των καταναλωτών: Πλεόνασμα του καταναλωτή Μεταβολές στο ΠΚ μεταφράζονται ως μεταβολές στην ευημερία Οριακή αξία ενός αγαθού για τον καταναλωτή ($, ) ΠΚ Τιμή 47 Α. Δριχούτης, 2016 = Ποσότητα που καταναλώνεται από όλους τους καταναλωτές

48 48 Η καμπύλη ζήτησης: μετατοπίσεις Κάθε παράγοντας που αυξάνει την οριακή αξία ΚΖ δεξιά και προς τα πάνω αύξηση ζήτησης Κάθε παράγοντας που μειώνει την οριακή αξία ΚΖ αριστερά και προς τα κάτω μείωση ζήτησης Τι μεταβάλλει την οριακή αξία; o Μεταβολές στις τιμές των αγαθών (υποκατάστατων, συμπληρωματικών) o Μεταβολές στο εισόδημα o Μεταβολές στον πληθυσμό o Μεταβολές στις προτιμήσεις o Μεταβολές στις προσδοκίες Συμπληρωματικά, υποκατάστατα, κανονικά, πολυτελείας, κατώτερα Αύξηση της ζήτησης ωφελεί τον καταναλωτή; Α. Δριχούτης, 2016

49 Προσφορά και ζήτηση Πως διαμορφώνονται οι τιμές σε μια τέλεια ανταγωνιστική αγορά o Πολλοί αγοραστές/πωλητές o Οι πωλητές παράγουν πανομοιότυπα αγαθά o Όλοι έχουν ίδια πληροφόρηση σχετικά με παραγωγή κ χρήση αγαθού o Δεν υπάρχουν εμπόδια εισόδου Στον τέλειο ανταγωνισμό οι τιμές είναι (σχεδόν) ίδιες για όλους τους αγοραστές/πωλητές 49 Α. Δριχούτης, 2016

50 Προσφορά και ζήτηση Τιμή ισορροπίας: ο μέσος όρος στον οποίο κυμαίνεται η τιμή Συμβαδίζει η τιμή ισορροπίας με την αρχή της αδιαφορίας; 50 Α. Δριχούτης, 2016

51 Προσφορά και ζήτηση Υπερβάλλουσα προσφορά 51 Α. Δριχούτης, 2016

52 Προσφορά και ζήτηση Υπερβάλλουσα ζήτηση 52 Α. Δριχούτης, 2016

53 Προσφορά και ζήτηση: Συνολική ευημερία Ποια είναι η ευημερία κάτω από συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού; o Η «ευτυχία» των καταναλωτών o Η «ευτυχία» των παραγωγών ΠΚ ΠΠ 53 Α. Δριχούτης, 2016

54 Προσφορά και ζήτηση: Συνολική ευημερία Ποια είναι η ευημερία κάτω από συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού; o Η «ευτυχία» των καταναλωτών o Η «ευτυχία» των παραγωγών Συνολικό πλεόνασμα ΣΠ 54 Α. Δριχούτης, 2016

55 Προσφορά και ζήτηση: Συνολική ευημερία Το συνολικό πλεόνασμα είναι: ΣΠ = Οριακή Αξία Οριακός κόστος ΣΠ 55 Α. Δριχούτης, 2016

56 Προσφορά και ζήτηση: Θεωρία τιμών Το υπόδειγμα του τέλειου ανταγωνισμού είναι μία από τις θεωρίες που εξηγούν την διαμόρφωση των τιμών Υπάρχουν περισσότερα από ένα υποδείγματα που εξηγούν την διαμόρφωση τιμών Δυνάμεις που εξηγούν την διαμόρφωση των τιμών o Το κόστος της παραγωγής o Η αξία για τον καταναλωτή o Η διαπραγματευτική δύναμη των καταναλωτών/παραγωγών o Κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες π.χ. πρόστιμο σε γονείς που καθυστερούν να παραλάβουν τα παιδιά τους από το σταθμό Τιμή 9,99 56 Α. Δριχούτης, 2016

57 Προσφορά και ζήτηση: Θεωρία τιμών o Κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες π.χ. πρόστιμο σε γονείς που καθυστερούν να παραλάβουν τα παιδιά τους από το σταθμό Τιμή 9,99 Η μαργαρίνη χρωματίζεται τεχνητά κίτρινη Γευστική δοκιμή κ εγκεφαλογράφημα coca-cola vs. pepsi Δικαιοσύνη (fairness) 57 Α. Δριχούτης, 2016

58 Σταυρόλεξο 58 Α. Δριχούτης, 2016

59 Ελαστικότητες κ υποδείγματα μετατόπισης ισορροπίας 59 Α. Δριχούτης, 2016

60 Ελαστικότητες Πως μεταβάλλεται η ζήτηση/προσφορά μετά από μια μεταβολή ενός παράγοντα πρόβλεψη μεταβολών της αγοράς Ελαστικότητα μέτρηση ευαισθησίας Ελαστικότητα της Υ ως προς την Χ = Ε Υ Χ = %ΔΥ %ΔΧ Όσο μεγαλύτερη η ελαστικότητα, τόσο περισσότερο μεταβάλλεται η Υ λόγω μεταβολών της Χ τόσο πιο ευαίσθητη είναι η Υ Η ελαστικότητα είναι ανεξάρτητη από μονάδες μετράει ποσοστιαίες μεταβολές Τι πρόσημο θα έχει η ελαστικότητα; 60 Α. Δριχούτης, 2016

61 Ελαστικότητες ιδίας τιμής Μεταβολή στην ποσότητα λόγω μεταβολής της τιμής Ανελαστική ζήτηση Η ζήτηση είναι: Ανελαστική εάν Ε Ζ < 1 ή Ε Ζ > -1 Μοναδιαία ελαστική εάν Ε Ζ =1 Ελαστική εάν Ε Ζ > 1 Ελαστική ζήτηση 61 Α. Δριχούτης, 2016

62 Ελαστικότητες ιδίας τιμής Όσα λιγότερα υποκατάστατα έχει ένα αγαθό τόσο μικρότερη ελαστικότητα (σε απόλυτο νούμερο) έχει μικρότερη ευαισθησία σε μεταβολές της τιμής Τι ελαστικότητα έχουν τα τρόφιμα; Τι ελαστικότητα θα έχει το φαγητό εκτός σπιτιού; Τι ελαστικότητα έχει η ινσουλίνη; Τέλεια ανελαστική ζήτηση Τέλεια ελαστική ζήτηση 62 Α. Δριχούτης, 2016

63 Ελαστικότητες ιδίας τιμής Τι μας ενδιαφέρουν οι ελαστικότητες; Φορολογία στους παραγωγούς ανά μονάδα Τι μπορούμε να πούμε για τα έσοδα σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις; Ελαστική ζήτηση Ανελαστική ζήτηση 63 Α. Δριχούτης, 2016

64 Ελαστικότητες ιδίας τιμής Έστω ότι οι ελαστικότητες ζήτησης είναι: o Μπύρα -0,3 o Κρασί -1,0 o Ουίσκι -1,5 Εάν ο στόχος είναι η αποθάρρυνση της κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών, σε ποιες περιπτώσεις θα το πετύχουμε με αύξηση της φορολογίας; Εάν ο στόχος είναι η αύξηση των εσόδων; Προσοχή: Η ανάλυση με τις ελαστικότητες ισχύει εάν οι μεταβολές στην τιμή είναι μικρές Γιατί ενώ το πετρέλαιο έχει ανελαστική ζήτηση, η αύξηση της φορολογίας του οδήγησε σε μείωση των εσόδων; 64 Α. Δριχούτης, 2016

65 Ελαστικότητες ιδίας τιμής Μεταβολή στην ποσότητα λόγω μεταβολής της τιμής Ανελαστική προσφορά Ελαστική προσφορά Η προσφορά είναι: Ανελαστική εάν Ε Π < 1 Μοναδιαία ελαστική εάν Ε Π = 1 Ελαστική εάν Ε Π > 1 65 Α. Δριχούτης, 2016

66 Ελαστικότητες ιδίας τιμής Όσα λιγότερα υποκατάστατα έχει ένα παραγόμενο αγαθό τόσο μικρότερη ελαστικότητα έχει μικρότερη ευαισθησία σε μεταβολές της τιμής π.χ. πόσο εύκολα γυρνάς από εκτροφή αγελάδων σε καλλιέργεια δημητριακών; Πολλές περιπτώσεις τέλειας ανελαστικής προσφοράς στη γεωργία λόγω κύκλου παραγωγής προϊόντων: η σημερινή παραγωγή έχει προσδιοριστεί από αποφάσεις στο παρελθόν Τέλεια ανελαστική προσφορά Τέλεια ελαστική προσφορά 66 Α. Δριχούτης, 2016

67 Ελαστικότητες ιδίας τιμής Προωθητική καμπάνια για να αυξηθεί η ζήτηση μοσχαρίσιου κρέατος Τι μπορούμε να πούμε για τα έσοδα σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις; Ελαστική προσφορά Ανελαστική προσφορά 67 Α. Δριχούτης, 2016

68 Προσφορά κ ζήτηση: Βραχυχρόνια κ μακροχρόνια Βραχυχρόνια περίοδος: o τουλάχιστον μία εισροή δεν μπορεί να μεταβληθεί o ο αριθμός των επιχειρήσεων στον κλάδο παραμένει σταθερός Μακροχρόνια περίοδος: o όλες οι εισροές μπορούν να μεταβληθούν o ο αριθμός των επιχειρήσεων στον κλάδο μπορεί να μεταβληθεί 68 Α. Δριχούτης, 2016

69 Προσφορά κ ζήτηση: Βραχυχρόνια κ μακροχρόνια Παράδειγμα: πολλές δενδρώδεις καλλιέργειες δίνουν παραγωγή μετά από μια χρονική περίοδο Αν αυξηθεί η τιμή, ο παραγωγός δεν μπορεί να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή άμεσα o να αυξήσει λίπανση/άρδευση, προσεκτική συλλογή καρπών o δεν μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των δέντρων που θα δώσουν παραγωγή άμεσα Βραχυχρόνια η προσφορά είναι ανελαστική μικρές μόνο αυξήσεις στην παραγωγή Μακροχρόνια οι παραγωγοί μπορούν να αυξήσουν τον αριθμό των δένδρων μακροχρόνια η προσφορά είναι ελαστική 69 Α. Δριχούτης, 2016

70 Προσφορά κ ζήτηση: Βραχυχρόνια κ μακροχρόνια Παράδειγμα: αν η τιμή της βενζίνης αυξηθεί δεν μπορείς βραχυχρόνια να κάνεις πολλά πράγματα Μακροχρόνια μπορείς να: o αγοράσεις υβριδικό και να πουλήσεις το SUV o να κανονίσεις να πηγαίνεις στην δουλειά με συναδέλφους o να βρεις δουλειά που δεν απαιτεί σημαντική μετακίνηση κτλ. Μακροχρόνια η ζήτηση είναι πιο ελαστική 70 Α. Δριχούτης, 2016

71 Μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς Η μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς μπορεί να έχει ένα πολύ ενδιαφέρον σχήμα Κλάδος σταθερού κόστους: ένας κλάδος στον οποίο οι τιμές των εισροών είναι σταθερές, ανεξάρτητα από την ποσότητα που παράγει ο κλαδος Κλάδος αυξανόμενου κόστους: π.χ. αυξάνοντας την ποσότητα παραγωγής καλαμποκιού, αυξάνεται η ζήτηση για λίπασμα αύξηση τιμής λιπάσματος αύξηση μέσου κόστους παραγωγής Κλάδος μειούμενου κόστους: π.χ. η τεχνολογία παραγωγής συνεπάγεται χαμηλότερο κόστος σε υψηλότερα επίπεδα παραγωγής o Μεγαλύτερη αγορά μεγαλύτερο εργοστάσιο μικρότερο κόστος/μονάδα 71 Α. Δριχούτης, 2016

72 Μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς LRS κλάδου σταθερού κόστους LRS κλάδου αυξανόμενου κόστους 72 Α. Δριχούτης, 2016

73 Άλλες ελαστικότητες ζήτησης Ο κλάδος της ζυθοποιίας δεν ενδιαφέρεται μόνο για το πώς μεταβάλλεται η ζητούμενη ποσότητα σε μεταβολλές της τιμής της μπύρας Πως επηρεάζει την ζήτηση της μπύρας η μεταβολή της τιμής των αναψυκτικών, κρασιού, ουίσκι; Πως επηρεάζει την ζήτηση της μπύρας η μεταβολή του εισοδήματος των καταναλωτών; 73 Α. Δριχούτης, 2016

74 Άλλες ελαστικότητες ζήτησης Ο κλάδος της ζυθοποιίας δεν ενδιαφέρεται μόνο για το πώς μεταβάλλεται η ζητούμενη ποσότητα σε μεταβολλές της τιμής της μπύρας Πως επηρεάζει την ζήτηση της μπύρας η μεταβολή της τιμής των αναψυκτικών, κρασιού, ουίσκι; (σταυροειδής ελαστικότητα) Πως επηρεάζει την ζήτηση της μπύρας η μεταβολή του εισοδήματος των καταναλωτών; (εισοδηματική ελαστικότητα) Ελαστικότητα διαφήμισης, μεγέθους νοικοκυριού κτλ. 74 Α. Δριχούτης, 2016

75 Άλλες ελαστικότητες ζήτησης Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης του αγαθού i ως προς την τιμή του αγαθού j (E i,j ) % µεταβολή της ζητούµενης ποσότητας του i E i,j = % µεταβολή της τιµης του j εάν E i,j > 0 τα αγαθά είναι υποκατάστατα. Εάν E i,j < 0 τα αγαθά είναι συμπληρωματικά Εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης του αγαθού i ως προς το εισόδημα του καταναλωτή (E i,εισόδημα ) % µεταβολή της ζητούµενης ποσότητας του i E i,εεεεεεεε = % µεταβολή του εισοδήµατος εάν E i,εισόδημα > 0 το αγαθό είναι κανονικό. Εάν E i,εισόδημα < 0 τα αγαθά είναι κατώτερο 75 Α. Δριχούτης, 2016

76 Άλλες ελαστικότητες ζήτησης Ελαστικότητα Ελαστικότητα ζήτησης ιδίας τιμής για μπύρα Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μπύρας ως προς την τιμή των αναψυκτικών Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μπύρας ως προς την τιμή του ουίσκι Τιμή Ελαστικότητας Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μπύρας ως προς το εισόδημα Α. Δριχούτης, 2016

77 Άλλες ελαστικότητες ζήτησης Γιατί οι βραχυχρόνιες ελαστικότητες είναι μικρότερες; Εάν είστε διευθυντικό στέλεχος εταιρίας ζυθοποιίας, θα θεωρούσατε το ουίσκι ή τα αναψυκτικά ως πιο «απειλητικό» είδος; Ελαστικότητα Ελαστικότητα ζήτησης ιδίας τιμής για μπύρα Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μπύρας ως προς την τιμή των αναψυκτικών Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μπύρας ως προς την τιμή του ουίσκι Βραχυχρόνια Τιμή Ελαστικότητας Μακροχρόνια Τιμή Ελαστικότητας Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μπύρας ως προς το εισόδημα 77 Α. Δριχούτης,

78 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας Πως μπορούμε να προβλέψουμε πως θα μεταβληθούν ποσότητες και τιμές, λόγω μετατοπίσεων καμπυλών προσφοράς και ζήτησης o Μείωση προσφοράς χοιρινού κρέατος λόγω αυστηρότερης νομοθεσίας για διαχείρηση και απόρριψη αποβλήτων χοιροτροφικών μονάδων o Αύξηση ζήτησης χοιρινού κρέατος λόγω αύξησης τιμής μοσχαρίσιου Ενδογενείς μεταβλητές: Η τιμή των μεταβλητών προσδιορίζεται μέσα από το οικονομικό υπόδειγμα Εξωγενείς μεταβλητές: Η τιμή των μεταβλητών προσδιορίζεται έξω από το οικονομικό υπόδειγμα 78 Α. Δριχούτης, 2016

79 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας Τι καθορίζει την προσφορά/ζήτηση χοιρινού κρέατος; o Προσφορά: κόστος παραγωγής κ τεχνολογία o Ζήτηση: εισόδημα καταναλωτών, πληθυσμός, τιμή των σχετικών αγαθών, γευστικές προτιμήσεις Η τιμή κ η ποσότητα είναι οι ενδογενείς μεταβλητές Εξωγενείς Οι τιμές των εξωγενών μεταβλητών προσδιορίζουν τα σχήματα των καμπυλών προσφοράς/ζήτησης 79 Α. Δριχούτης, 2016

80 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας Έστω μια σημαντική εξωγενής αλλαγή: o Αύξηση εισοδημάτων o Μείωση κόστους παραγωγής Ποιο είναι το νέο σημείο ισορροπίας; %ΔQ D = E D %ΔP + S D %ΔQ S = E S %ΔP + S S Όπου S D και S S εξωγενείς μετατοπίσεις ζήτησης και προσφοράς αντίστοιχα (επί τις %) 80 Α. Δριχούτης, 2016

81 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας Στην ισορροπία E S E D > 0 %ΔQ D = %ΔQ S E D %ΔP + S D = E S %ΔP + S S %ΔP = S D S S E S E D Αύξηση εισοδήματος S D > 0, S S = 0 => %ΔP > 0 Νέα τεχνολογία που μειώνει το κόστος παραγωγής S D = 0, S S > 0 => %ΔP < 0 Προφανώς χωρίς εξωγενείς μετατοπίσεις δεν μεταβάλλεται η ισορροπία S D = 0, S S = 0 => %ΔP = 0 81 Α. Δριχούτης, 2016

82 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας: παράδειγμα Αυστηρότερη νομοθεσία για διαχείρηση και απόρριψη αποβλήτων χοιροτροφικών μονάδων Μετατόπιση καμπυλης προσφοράς προς τα αριστερά λόγω αύξησης κόστους παραγωγής Έστω τρέχουσα τιμή 2 /κιλό κ η αύξηση κόστους είναι 0,05 /κιλό ή 0,05/2=2,5% της τρέχουσας τιμής Αύξηση κόστους Μείωση τιμής 2,5% %ΔQ S = E S 2,5% Άρα η αυστηρότερη νομοθεσία ισοδυναμεί με μια μείωση της τιμής 2,5% ή S S = E S 2,5% Η ζήτηση δεν επηρεάζεται άρα S D = 0 82 Α. Δριχούτης, 2016

83 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας: παράδειγμα Έστω οι εξής μακροχρόνιες ελαστικότητες Ελαστικότητα προσφοράς χοιρινού 2.15 Ελαστικότητα ζήτησης ιδίας τιμής χοιρινού Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης χοιρινού ως προς την τιμή του μοσχαρίσιου 0.60 Ελαστικότητα προσφοράς μοσχαρίσιου 0.40 Ελαστικότητα ζήτησης ιδίας τιμής μοσχαρίσιου Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μοσχαρίσιου ως προς την τιμή του χοιρινού 0.26 Είναι λογικό που E S μοσχαρίσιου < E S χοιρινού; Α. Δριχούτης,

84 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας: παράδειγμα E D %ΔP + S D = E S %ΔP + S S E D %ΔP + S D = E S %ΔP + E S 2,5% 1,96 %ΔP + 0 = 2,15 %ΔP + 2,15 2,5% %ΔP = 2,15 2,5% ( 2,15 1,96) %ΔP = 1,31% %ΔQ D = E D %ΔP + S D = 1,96 1,31% + 0 = 2,56% %ΔQ S = E S %ΔP + S S = 2,15 1,31% + 2,15 2,5% = 2,56% 84 Α. Δριχούτης, 2016

85 Υποδείγματα Μετατόπισης Ισορροπίας: παράδειγμα Προσδοκία αύξησης τιμών του μοσχαρίσου κατά 10% Πως θα επηρεαστούν οι τιμές του χοιρινού; Σταυροειδής ελαστικότητα χοιρινού ως προς το μοσχαρίσιο = 0,6 Αύξηση τιμής μοσχαρίσου κατά 10% = 6% ποσότητα χοιρινού E D %ΔP + S D = E S %ΔP + S S 1,96 %ΔP + 6% = 2,15 %ΔP +0 %ΔP = 1,46% %ΔQ D = E D %ΔP + S D = 1,96 %ΔP + 6%= 3,14% %ΔQ S = E S %ΔP + S S = 2,15 1,46% + 0 = 3,14% 85 Α. Δριχούτης, 2016

86 Υποδείγματα Γενικής Ισορροπίας Αυστηρότερη νομοθεσία για διαχείρηση και απόρριψη αποβλήτων χοιροτροφικών μονάδων Μετατόπιση καμπυλης προσφοράς προς τα αριστερά λόγω αύξησης κόστους παραγωγής Υψηλότερη τιμή ισορροπίας για χοιρινό Επίδραση 1 ου βαθμού Η υψηλότερη τιμή του χοιρινού θα επηρεάσει άλλες αγορές, μεταβολές στις άλλες αγορές θα επηρεάσουν την τιμή του χοιρινού Επίδραση 2 ου βαθμού Υψηλότερη τιμή για χοιρινό Υψηλότερη ζήτηση για μοσχαρίσιο Υψηλότερη τιμή για χοιρινό Υπόδειγμα Γενικής Ισορροπίας εξετάζει πως η προσφορά/ζήτηση ισορροπούν σε αγορές που σχετίζονται μεταξύ τους Μέχρι τώρα είδαμε Υποδείγματα Μερικής Ισορροπίας 86 Α. Δριχούτης, 2016

87 Υποδείγματα Γενικής Ισορροπίας Παλιό σημείο γενικής ισορροπίας Νέο σημείο γενικής ισορροπίας Χοιρινό Μοσχαρίσιο Νέα Γενική ισορροπία Νέα Μερική ισορροπία Νέα 87 Α. Δριχούτης, 2016

88 Υποδείγματα Γενικής Ισορροπίας Το υπόδειγμα μερικής ισορροπίας θα υπερεκτιμούσε την επίδραση της αυστηρότερης νομοθεσίας για διαχείρηση και απόρριψη αποβλήτων χοιροτροφικών μονάδων στους παραγωγούς Μέρος της αύξησης της τιμής του χοιρινού θα οφειλόταν σε επιδράσεις 2 ου βαθμού και όχι στη νομοθεσία ( ) ( ) χοιριν ό χοιριν ό χοιριν ό χοιριν ό % Q = E % P + E 2,5% S S S ( χοιριν ό P ) ( ) = 2,15 % + 2,15 2,5% ( ), ( ) σταυρ. % Q = E % P + E % P χοιριν ό χοιριν ό χοιριν ό χοιριν ό µοσχαρίσιο µοσχαρίσιο D D ( χοιριν ό) ( µοσχαρίσιο P P ) = 1,96 % + 0,60 % 88 Α. Δριχούτης, 2016

89 Υποδείγματα Γενικής Ισορροπίας Για το μοσχαρίσιο κρέας: ( ) ( ) % Q = E % P = 0, 40 % P µοσχαρίσιο µοσχαρίσιο µοσχαρίσιο µοσχαρίσιο S S ( ), ( ) σταυρ. % Q = E % P + E % P µοσχαρίσιο µοσχαρίσιο µοσχαρίσιο µοσχαρίσιο χοιριν ό χοιριν ό D D ( µοσχαρίσιο ) ( χοιριν ό P P ) = 0,90 % + 0, 26 % % Q χοιριν ό = 2, 48% µοσχαρίσιο % Q = 0,11% % P χοιριν ό = 1,35% µοσχαρίσιο % P = 0, 27% 89 Α. Δριχούτης, 2016

90 Επίδραση πολλών παραγόντων Ταυτόχρονη επίδραση: Επιβολή ιχνηλασιμότητας στο μοσχαρίσιο κρέας αύξηση κόστους 0,09 /κιλό με τρέχουσα τιμή τα 3 /κιλό Διαφημιστική καμπάνια για τα οφέλη κατανάλωσης χοιρινού κρέατος, αύξηση δαπάνης καμπάνιας κατά 5% (ελαστ. Διαφήμισης χοιρινού=0,5, ελαστ. Διαφήμισης μοσχαρίσιου ως προς τη δαπάνη χοιρινού=-0,2) P P S Χ S Μ D Χ D Μ 90 Χοιρινό Q Α. Δριχούτης, 2016 Μοσχαρίσιο Q

91 Επίδραση πολλών παραγόντων Επιβολή ιχνηλασιμότητας στο μοσχαρίσιο κρέας S M S M, D X D X, D M D M Αύξηση διαφημιστικής δαπάνης στο χοιρινό D X D X, D M D M, D X D X P P S Μ S Χ S Μ D Χ D Μ D Χ D Χ D Μ D Χ D Μ 91 Χοιρινό Q Α. Δριχούτης, 2016 Μοσχαρίσιο Q

92 Επίδραση πολλών παραγόντων µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ ( 1 ) % QS = ES (% P ) + SS ( 2 ) % QD = ED (% P ) + SD 1 + SD2 µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ χοιρ χοιρ χοιρ ( 3 ) % QS = ES (% P ) ( 4 ) % QD = ED (% P ) + SD 1 + SD2 + SD3,,. ( ) σταυρ. ( ) ( ) µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ χοιρ χοιρ µοσχαρ διαϕηµ χοιρ % Q = E % P + E % P + E 5% D D χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ,,. ( ) σταυρ. ( ) ( ) χοιρ, µοσχ µοσχ + Eσταυρ. (% P ) χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ µοσχ µοσχ χοιρ διαϕηµ χοιρ % Q = E % P + E % P + E 5% D D 92 Α. Δριχούτης, 2016

93 Επίδραση πολλών παραγόντων µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ ( 1 ) % QS = ES (% P ) + SS µοσχ µοσχ % QS = 0, 4 (% P ) + 0, 4( 0,09 / 3) ( 2 ) % QD = ED (% P ) + SD 1 + SD2 µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ χοιρ χοιρ χοιρ ( 3 ) % QS = ES (% P ) ( 4 ) % QD = ED (% P ) + SD 1 + SD2 + SD3 93,,. ( ) σταυρ. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) µοσχ µοσχ µοσχ µοσχ χοιρ χοιρ µοσχαρ διαϕηµ χοιρ % Q = E % P + E % P + E 5% D D µοσχ µοσχ χοιρ % Q = 0,9 % P + 0, 26 % P 0, 2 5% χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ,,. ( ) σταυρ. ( ) ( ) χοιρ, µοσχ µοσχ + Eσταυρ. (% P ) ( ) ( ) ( ) ( ) χοιρ χοιρ χοιρ χοιρ µοσχ µοσχ χοιρ διαϕηµ χοιρ % Q = E % P + E % P + E 5% D D D χοιρ % Q = 2,15 % S χοιρ ( P ) % Q = 1,96 % P + 0,60 % P + 0,5 5% + 0,60 % P χοιρ χοιρ µοσχ µοσχ D Α. Δριχούτης, 2016

94 Επίδραση πολλών παραγόντων % Q χοιριν ό = 1, 48% µοσχαρίσιο % Q = 1, 08% % P χοιριν ό = 0, 69% µοσχαρίσιο % P = 0, 29% 94 Α. Δριχούτης, 2016

95 Σταυρόλεξο 95 Α. Δριχούτης, 2016

96 Ατελής ανταγωνισμός 96 Α. Δριχούτης, 2016

97 Κυβερνητική παρέμβαση Μέχρι τώρα είδαμε ότι σε συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού η αγορά ισορροπεί Φανταστείτε έκτακτες καιρικές συνθήκες π.χ. τυφώνας Κατρίνα Οι τιμές βενζίνης αυξήθηκαν περίπου 0,45$/γαλόνι Οικονομολόγοι εκτιμούσαν ότι το κόστος παραγωγής αυξήθηκε κατά 0,23$ Αν οι εταιρίες κερδοσκοπούν εκμεταλλευόμενες μια έκτακτη κατάσταση υπάρχει χώρος για κυβερνητική παρέμβαση Αν όντως όμως το κόστος παραγωγής είναι υψηλότερο, τυχόν παρέμβαση (π.χ. καθορισμός ανώτατης τιμής) μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις στην αγορά 97 Α. Δριχούτης, 2016

98 Ατελής ανταγωνισμός Στον τέλειο ανταγωνισμό και οι καταναλωτές και οι πωλητές είναι λήπτες τιμών Δεν είναι όλες οι αγορές έτσι o Οι εταιρίες αγοράς γάλακτος είναι λίγες σε σχέση με τους κτηνοτρόφους o Η εταιρία παραγωγής της Coca-cola είναι μία (τουλάχιστον ως προς την συγκεκριμένη συνταγή) o Τα windows μπορείτε να τα προμηθευτείτε μόνο από τη Microsoft Αγορές στις οποίες μπορεί να υπάρχει o Μόνο ένας πωλητής o Μόνο ένας αγοραστής o Λίγοι αγοραστές ή πωλητές o Εταιρίες που παράγουν διαφοροποιημένα προϊόντα 98 Α. Δριχούτης, 2016

99 Μονοπώλιο Υπάρχει μόνο ένας πωλητής κ πολλοί αγοραστές, το αγαθό που παράγει δεν έχει κοντινά υποκατάσταστα Στο μονοπώλιο ο πωλητής ορίζει όποια τιμή θέλει, έχει όλη τη διαπραγματευτική δύναμη Όσο υψηλότερη τιμή τόσοι λιγότεροι αγοραστές μεταβάλλονται τα κέρδη του Ο μονοπωλητής καθορίζει την τιμή, στην τιμή που μεγιστοποιούνται τα κέρδη του όσο το οριακό έσοδο > οριακό κόστος 99 Α. Δριχούτης, 2016

100 Μονοπώλιο Ποσότητα Τιμή Έσοδα Οριακό Έσοδο = = = = = = = - = Καμπύλη ζήτησης 100 Α. Δριχούτης, 2016 = Οριακό έσοδο

101 Μονοπώλιο Το μονοπώλιο χρεώνει υψηλότερη τιμή κ πωλούνται λιγότερες μονάδες από τον τέλειο ανταγωνισμό MC = Καμπύλη προσφοράς = Καμπύλη ζήτησης 101 Α. Δριχούτης, 2016 = Οριακό έσοδο

102 Μονοπώλιο Η κοινωνία ως σύνολο είναι καλύτερα ή χειρότερα από το μονοπώλιο; Απώλεια πλεονάσματος 102 Α. Δριχούτης, 2016

103 Μονοπώλιο Πλεόνασμα Καταναλωτή μονοπώλιο < ΠΚ τέλειο ανταγωνισμό Πλεόνασμα Παραγωγού μονοπώλιο > ΠΠ τέλειο ανταγωνισμό Συνολικό πλεόνασμα μονοπωλίου < ΣΠ τέλειου ανταγωνισμού Ο μονοπωλητής καρπώνεται επιπλέον ευημερία σε σχέση με τους καταναλωτές Το μονοπώλιο δημιουργεί απώλεια οικονομικής αποτελεσματικότητας (deadweight loss) 103 Α. Δριχούτης, 2016

104 Μονοψώνιο Υπάρχει μόνο ένας καταναλωτής και πολλοί πωλητές, το αγαθό δεν έχει κοντινά υποκατάστατα Στο μονοψώνιο ο καταναλωτής καθορίζει την τιμή που θα αγοράσει και οι πωλητές βλέποντας την τιμή καθορίζουν την ποσότητα που θα παράξουν Όσο χαμηλότερη η τιμή, τόσο λιγότεροι οι παραγωγοί που θα είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν Στο μονοψώνιο ο καταναλωτής καθορίζει την τιμή, στην τιμή που μεγιστοποιούνται τα κέρδη του όσο η οριακή αξία > οριακό έξοδο 104 Α. Δριχούτης, 2016

105 Μονοψώνιο Ποσότητα Τιμή Έξοδα Οριακό Έξοδο = = = = = Οριακό Έξοδο = = = = Καμπύλη προσφοράς 105 Α. Δριχούτης, 2016

106 Μονοψώνιο Το μονοψώνιο χρεώνει χαμηλότερη τιμή κ πωλούνται λιγότερες μονάδες από τον τέλειο ανταγωνισμό Προσοχή: Οριακό κόστος Παραγωγός Οριακό έξοδο Καταναλωτής = Οριακό Έξοδο = Καμπύλη προσφοράς 106 Α. Δριχούτης, 2016

107 Μονοψώνιο Η κοινωνία ως σύνολο είναι καλύτερα ή χειρότερα από το μονοψώνιο; Απώλεια πλεονάσματος 107 Α. Δριχούτης, 2016

108 Άλλα μοντέλα αγοράς: Ολιγοπώλιο Στο μονοψώνιο και μονοπώλιο, ο αγοραστής και ο πωλητής χρησιμοποιούν την διαπραγματευτική τους δύναμη για να καρπωθούν μέρος του πλεονάσματος Αγορές που περιγράφονται ακριβώς με συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού, μονοψωνίου ή μονοπωλίου είναι δύσκολο να υπάρχουν Πολλές αγορές κινούνται μεταξύ μονοπωλίου και τέλειου ανταγωνισμού ολιγοπώλιο Γιατί τα ολιγοπώλια είναι συνηθισμένα; Οικονομίες κλίμακας παραγωγή προϊόντος με χαμηλότερο κόστος δύσκολο για μικρές εταιρίες, θα πρέπει να κάνουν τεράστιες επενδύσεις ολιγοπώλιο 108 Α. Δριχούτης, 2016

109 Άλλα μοντέλα αγοράς: Ολιγοπώλιο Σε ένα ολιγοπώλιο οι εταιρίες έχουν δύο αντικρουόμενα κίνητρα o Να συνεργαστούν/συμμαχήσουν o Να ανταγωνιστούν Η συνεργασία για χρέωση υψηλότερων τιμών είναι συνήθως παράνομη καρτέλ o Οι 10 μεγαλύτερες ελληνικές πτηνοτροφικές επιχειρήσεις, που ελέγχουν το 70% της συνολικής αγοράς, συντονισμένα καθόριζαν και ανέβαζαν τις τιμές στο νωπό και κατεψυγμένο κοτόπουλο, σε χονδρέμπορους, σούπερ μάρκετ, ψησταριές και κρεοπώλες, από το 1996 έως το 2010 o Η Ευρ.Επιτροπή μήνυσε τις εταιρίες Akzo Nobel, BASF, UCB (ελέγχουν το 80% της αγοράς βιταμίνης Β4 που χρησιμοποιείται για ζωοτροφές) για μυστικές συναντήσεις με στόχο καθορισμού υψηλών τιμών 109 Α. Δριχούτης, 2016

110 Άλλα μοντέλα αγοράς: Ολιγοπώλιο Πολλές φορές υπάρχει σιωπηρή συμφωνία (tacit collusion) για διατήρηση υψηλών τιμών Η αγορά ισορροπεί στην υψηλή τιμή γιατί καμία εταιρία δεν έχει κίνητρο να προσφέρει χαμηλότερη τιμή και να εμπλακεί σε πόλεμο τιμών σιωπηρή συμφωνία Ηγεσία τιμής μια εταιρία θέτει την τιμή και οι άλλες ακολουθούν σιωπηρή συμφωνία Η σιωπηρή συμφωνία είναι δύσκολο να αποδειχθεί Η συστηματική όμως μελέτη των τιμών μπορεί να αποδείξει την ύπαρξη μοτίβων που υποδηλώνουν ύπαρξη σιωπηρής συμφωνίας o Βιομηχανία συσκευασίας κρέατος ( ) o Βιομηχανία τσιγάρων κ χάλυβα ( 30) o Βιομηχανία χάλυβα κ αυτοκινήτων ( 50) 110 Α. Δριχούτης, 2016

111 Άλλα μοντέλα αγοράς: Ολιγοπώλιο Πόλεμος τιμών με στόχο την επικράτηση τιμές κοντά στα επίπεδα τιμών τέλειου ανταγωνισμού Οι τιμές στο ολιγοπώλιο μπορεί να είναι υψηλές ή χαμηλές Κυμαίνονται μεταξύ μονοπωλίου και τέλειου ανταγωνισμού Πολύ λίγοι πωλητές τιμές κοντά στην τιμή του μονοπωλίου 111 Α. Δριχούτης, 2016

112 Άλλα μοντέλα αγοράς: Ολιγοψώνιο Λίγοι αγοραστές για ένα πανομοιότυπο αγαθό Πολύ διαδεδομένα στην γεωργία Χιλιάδες κτηνοτρόφοι, λίγοι αγοραστές γάλακτος Αν οι αγοραστές συμφωνήσουν μεταξύ τους, μπορούν να οδηγήσουν τις τιμές προς τα κάτω Αν επιλέξουν να εμπλακούν σε πόλεμο τιμών, τιμές προς τα πάνω Όσο περισσότεροι αγοραστές ανταγωνίζονται για περιορισμένο αριθμό γαλακτοπαραγωγών αγελάδων τιμή πλησιάζει στην τιμή τέλειου ανταγωνισμού Οι τιμές θα κινούνται μεταξύ μονοψωνίου και τέλειου ανταγωνισμού 112 Α. Δριχούτης, 2016

113 Άλλα μοντέλα αγοράς: Λεπτή αγορά Λίγοι αγοραστές, λίγοι πωλητές thin market π.χ. αγορά συλλεκτικών ειδών Η τιμή μπορεί να είναι κοντά στην ανταγωνιστική ή να ευνοεί τον αγοραστή ή τον πωλητή 113 Α. Δριχούτης, 2016

114 Δομές της αγοράς Υψηλότερη τιμή, χαμηλότερο συνολικό πλεόνασμα Μονοπώλιο Ολιγοπώλιο Πολλοί αγοραστές, ενας πωλητής Τιμή Ανταγωνιστική τιμή, συνολικό πλεόνασμα Τέλειος ανταγωνισμός Ολιγοψώνιο Πολλοί αγοραστές, πολλοί πωλητές Λεπτή αγορά: λίγοι αγοραστές, λίγοι πωλητές. Η τιμή εξαρτάται από την διαπραγματευτική τους δύναμη Χαμηλότερη τιμή, χαμηλότερο συνολικό πλεόνασμα Μονοψώνιο Ένας αγοραστής, πολλοί πωλητές 114 Α. Δριχούτης, 2016

115 Άλλα μοντέλα αγοράς: Μονοπωλιακός ανταγωνισμός Ποια η μορφή αγοράς όταν το αγαθό δεν είναι ομοιογενές αλλά διαφοροποιείται; pepsi, coca cola, green cola, ΕΨΑ cola Δεν υπάρχει μοναδική καμπύλη οριακής αξίας ή οριακού κόστους για τον κλάδο, αλλά διαφορετικές Τα αγαθά όμως είναι κοντινά υποκατάστατα Άρα κάθε επιχείρηση είναι σαν ένα «μικρό μονοπώλιο» Ορίζει όποια τιμή θέλει για το προϊόν της Δεν υπάρχει μία μοναδική τιμή αγοράς 115 Α. Δριχούτης, 2016

116 Άλλα μοντέλα αγοράς: Μονοπωλιακός ανταγωνισμός Ελεύθερη είσοδος/έξοδος επιχειρήσεων στον κλάδο Κάθε φορά που μία εταιρία μπαίνει στον κλάδο η καμπύλη ζήτησης (οριακή αξία των καταναλωτών) πέφτει Όσο μεγαλύτερη (μικρότερη) η ποικιλία, τόσο μικρότερη (μεγαλύτερη) η προθυμία πληρωμής των καταναλωτών για μια μεμονωμένη παραλλαγή π.χ. έστω δύο εταιρίες με μερίδιο αγοράς 50%, εισέρχονται δύο ακόμα εταιρίες μερίδιο αγοράς 25% (συμμετρικός μονοπωλιακός ανταγωνισμός) 116 Α. Δριχούτης, 2016

117 Άλλα μοντέλα αγοράς: Μονοπωλιακός ανταγωνισμός συμμετρικός μονοπωλιακός ανταγωνισμός ΠΠ> σταθ. Κόστη Εταιρίες εισέρχονται με παραλλαγές ΠΠ= σταθ. Κόστη Εταιρίες δεν εισέρχονται Μηδενικά οικονομικά κέρδη ΠΠ< σταθ. Κόστη Εταιρίες εξέρχονται εταιρίες 10 εταιρίες 15 εταιρίες Εταιρίες εισέρχονται στην αγορά, η καμπύλη ζήτησης κάθε εταιρίας πέφτει Το πλεόνασμα παραγωγού κάθε εταιρίας ισούται με τα σταθερά κόστη κ οι εταιρίες είναι αδιάφορες Α. Δριχούτης, 2016 Εταιρίες εξέρχονται από την αγορά, η καμπύλη ζήτησης κάθε εταιρίας αυξάνεται

118 Άλλα μοντέλα αγοράς: Μονοπωλιακός ανταγωνισμός Ο συμμετρικός μονοπωλιακός ανταγωνισμός δεν είναι ρεαλιστικός γιατί υποθέτει ότι όλες οι εταιρίες κατέχουν το ίδιο μερίδιο αγοράς Ασσύμετρος μονοπωλιακός ανταγωνισμός o Καθώς εταιρίες εισέρχονται με διαφοροποιημένο προϊόν λαμβάνουν μικρότερο μερίδιο κ μικρότερο κέρδος o Η τελευταία επιχείρηση που θα εισέρθει θα έχει ΠΠ ίσο με το σταθερό κόστος o Η επόμενη επιχείρηση θα έχει αρνητικά οικονομικά κέρδη και δε θα εισέρθει o Όλες οι υπόλοιπες εταιρίες κερδίζουν 118 Α. Δριχούτης, 2016

119 Τα μοντέλα της αγοράς Η οικονομιά της πραγματικής αγοράς μπορεί να είναι πιο περίπλοκη o Κτηνοτρόφοι: αγοραστές πρώτων υλών και πωλητές ζώντων ζώων o Σφαγεία: αγοραστές ζώντων ζώων και πωλητές τεμαχίων κρέατος o Μονάδες συσκευασίας κρεάτος: αγοραστές και πωλητές Ο βαθμός της δύναμης επί της αγοράς συχνά μετράται με τον δείκτη συγκέντρωσης τεσσάρων εταιριών o CR4: ποσοστό πωλήσεων στην αγορά που αντιστοιχεί στις 4 μεγαλύτερες εταιρίες Πολλές φορές λίγες εταιρίες τείνουν να κυριαρχούν και να μοιράζουν γεωγραφικές περιοχές 119 Α. Δριχούτης, 2016

120 Τα μοντέλα της αγοράς Γιατί οι εταιρίες τείνουν να συγκεντρώνονται σε ένα κλάδο; Είναι απαραίτητα κακό; Θα πρέπει η πολιτεία να παρέμβει; Πριν την συγκέντρωση του κλάδου, Τέλειος ανταγωνισμός Μετά την συγκέντρωση του κλάδου, Ολιγοψώνιο 120 Α. Δριχούτης, 2016

121 Πατέντες, μονοπώλιο και δύναμη στην αγορά Πολλές εταιρίες εξασφαλίζουν μονοπωλιακή θέση στην αγορά μέσω εξασφάλισης πατεντών o Φυτοφάρμακα o Γενετικά τροποποιημένοι σπόροι Θα πρέπει η πολιτεία να καταργήσει τις πατέντες και να διαλύσει τα μονοπωλια αυτά; Κατάργηση θα οδηγούσε σε αύξηση του συνολικού πλεονάσματος για τα υπάρχοντα προϊόντα Μειώνει συνολικό πλεόνασμα από μελλοντικά προϊόντα 121 Α. Δριχούτης, 2016

122 Σταυρόλεξο 122 Α. Δριχούτης, 2016

123 Τιμές αγροτικών προϊόντων 123 Α. Δριχούτης, 2016

124 Τιμές των αγροτικών προϊόντων Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων καθορίζουν το εισόδημα των αγροτών Αβεβαιότητα για το ύψος των τιμών Αβεβαιότητα εισοδήματος Η φύση των αγροτικών προϊόντων κάνει την πρόβλεψη των τιμών δύσκολη Αποφάσεις για έναρξη παραγωγής σήμερα με προοπτική πώλησης σε ύστερο χρόνο που οι τιμές θα έχουν αλλάξει Η απόφαση παραγωγής γίνεται υπό συνθήκες αβεβαιότητας Εφόσον οι τιμές διαμορφώνονται ως αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ ανθρώπων, μήπως μπορούμε να τις προβλέψουμε; μείωση αβεβαιότητας 124 Α. Δριχούτης, 2016

125 Μεταβολές τιμών Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων μεταβάλλονται λόγω o Μεταβολών στη μακροχρόνια προσφορά κ ζήτηση o Εποχικότητας των αγροτικών προϊόντων o Διαταράξεις στην προσφορά κ τη ζήτηση o Προσαρμογές της αγοράς 125 Α. Δριχούτης, 2016

126 Μεταβολές μακροχρόνιας προσφοράς/ζήτησης Μια αγροτική επιχείρηση πρέπει να έχει στρατηγική μακροχρόνιας προοπτικής π.χ. μια απότομη αύξηση τιμών μοσχαρίσιου κρέατος θα πρέπει να οδηγήσει την επιχείρηση στην άμεση επένδυση αύξησης του αριθμού των ζώων; Η νόσος τρελών αγελάδων απαγόρευση εισαγωγών στις ΗΠΑ από Ευρώπη αύξηση τιμής μοσχαρίσιου Το μακροχρόνιο αποτέλεσμα της νόσου, μπορεί όμως να είναι μηδαμινό 126 Α. Δριχούτης, 2016

127 Μεταβολές μακροχρόνιας προσφοράς/ζήτησης Μακροχρόνια πολλές τιμές αγροτικών προϊόντων μειώνονται Πως μπορούμε να εξηγήσουμε την μακροχρόνια μεταβολή των τιμών του καλαμποκιού; Τιμές καλαμποκιού στις ΗΠΑ (Πραγματικές τιμές 1982) 127 Α. Δριχούτης, Γραμμική τάση 2016

128 Μεταβολές μακροχρόνιας προσφοράς/ζήτησης Μακροχρόνια πολλές τιμές αγροτικών προϊόντων μειώνονται Πως μπορούμε να εξηγήσουμε την μακροχρόνια μεταβολή των τιμών του καλαμποκιού; Παραγωγή καλαμποκιού στις ΗΠΑ 128 Α. Δριχούτης, 2016

129 Μεταβολές μακροχρόνιας προσφοράς/ζήτησης Μακροχρόνια πολλές τιμές αγροτικών προϊόντων μειώνονται Πως μπορούμε να εξηγήσουμε την μακροχρόνια μεταβολή των τιμών του καλαμποκιού; Μακροχρόνια προσφορά (LRS) Νέα Μακροχρόνια προσφορά (Νέα LRS) Μακροχρόνια ζήτηση(lrd) 129 Α. Δριχούτης, 2016

130 Μεταβολές μακροχρόνιας προσφοράς/ζήτησης Μακροχρόνια πολλές τιμές αγροτικών προϊόντων μειώνονται Πως μπορούμε να εξηγήσουμε την μακροχρόνια μεταβολή των τιμών ζώντων αγελάδων; Τιμές κ προσφερόμενες ποσότητες Προσ φορά Τιμή 130 Α. Δριχούτης, 2016