ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΕΙΟΥ

Transcript

1 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΕΙΟΥ ιδαγµ νο κε µενο Πλ τωνος Πρωταγ ρας (323 Α - Ε) ν γ ρ τα ς λλαις ρετα ς, σπερ σ λ γεις, ν τις φ γαθ ς α λητ ς ε ναι, λλην ντινο ν τ χνην ν µ στιν, καταγελ σιν χαλεπα νουσιν, κα ο ο κε οι προσι ντες νουθετο σιν ς µαιν µενον ν δ δικαιοσ ν κα ν τ λλ πολιτικ ρετ, ν τινα κα ε δ σιν τι δικ ς στιν, ν ο τος α τ ς καθ' α το τ ληθ λ γ ναντ ον πολλ ν, κε σωφροσ νην γο ντο ε ναι, τ ληθ λ γειν, ντα θα µαν αν, κα φασιν π ντας δε ν φ ναι ε ναι δικα ους, ντε σιν ντε µ, µα νεσθαι τ ν µ προσποιο µενον [δικαιοσ νην] ς ναγκα ον ο δ να ντιν' ο χ µ ς γ πως µετ χειν α τ ς, µ ε ναι ν νθρ ποις. τι µ ν ο ν π ντ' νδρα ε κ τως ποδ χονται περ τα της τ ς ρετ ς σ µβουλον δι τ γε σθαι παντ µετε ναι α τ ς, τα τα λ γω τι δ α τ ν ο φ σει γο νται ε ναι ο δ' π το α τοµ του, λλ διδακτ ν τε κα ξ πιµελε ας παραγ γνεσθαι ν παραγ γνηται, το τ σοι µετ το το πειρ σοµαι ποδε ξαι. σα γ ρ γο νται λλ λους κακ χειν νθρωποι φ σει τ χ, ο δε ς θυµο ται ο δ νουθετε ο δ διδ σκει ο δ κολ ζει το ς τα τα χοντας, να µ τοιο τοι σιν, λλ' λεο σιν ο ον το ς α σχρο ς σµικρο ς σθενε ς τ ς ο τως ν ητος στε τι το των πιχειρε ν ποιε ν; Τα τα µ ν γ ρ ο µαι σασιν τι φ σει τε κα τ χ το ς νθρ ποις γ γνεται, τ καλ κα τ ναντ α το τοις σα δ ξ πιµελε ας κα σκ σεως κα διδαχ ς ο ονται γ γνεσθαι γαθ νθρ ποις, ν τις τα τα µ χ, λλ τ ναντ α το των κακ, π το τοις που ο τε θυµο γ γνονται κα α κολ σεις κα α νουθετ σεις. ν στιν ν κα δικ α κα σ βεια κα συλλ βδην π ν τ ναντ ον τ ς πολιτικ ς ρετ ς. Α. Απ το κε µενο που σας δ νεται να µεταφρ σετε στο τετρ δι σας το απ σπασµα: " ν γ ρ τα ς λλαις ρετα ς... τα τα λ γω". Β. Να γρ ψετε στο τετρ δι σας τις απαντ σεις των παρακ τω ερωτ σεων:

2 Β1. " ν γ ρ τα ς λλαις ρετα ς... µ ε ναι ν νθρ ποις": Να εκθ σετε το επιχε ρηµα που χρησιµοποιε στην παρ γραφο αυτ ο Πρωταγ ρας, για να αποδε ξει το "διδακτ ν" της αρετ ς, και να το αξιολογ σετε. Β2. " σα γ ρ γο νται λλ λους κακ... τ ναντ ον τ ς πολιτικ ς ρετ ς": Σ µφωνα µε τον Πρωταγ ρα, οι νθρωποι χουν ελαττ µατα που προ ρχονται απ τη φ ση τυχα ους παρ γοντες. χουν µως και ελαττ µατα που οφε λονται στην λλειψη αγωγ ς. Π ς αντιµετωπ ζεται στην εποχ του σοφιστ καθεµι απ τις κατηγορ ες αυτ ς των ανθρωπ νων ελαττωµ των στο πλα σιο της κοινωνικ ς συµβ ωσης και γιατ ; Β3. "... π το τοις που ο τε θυµο γ γνονται κα α κολ σεις": Κατ τον Πρωταγ ρα, οι τιµωρ ες (κολ σεις) επιβ λλονται στους ανθρ πους, ταν δε διαθ τουν την πολιτικ αρετ. Σε ποιους και για ποιο λ γο επιβ λλονται κυρ σεις απ την π λη, σ µφωνα µε τα στοιχε α του µεταφρασµ νου κειµ νου που ακολουθε ; Πλ τωνος Πρωταγ ρας (326 D-E) Και ταν πια φ γουν αυτο [δηλ. οι ν οι νδρες] απ τους δασκ λους, η π λη, µε τη σειρ της, τους αναγκ ζει να µ θουν τους ν µους και να ζουν σ µφωνα µε αυτο ς, στε να µην ενεργο ν απ µ νοι τους και πως νοµ ζουν οι διοι [...]. τσι, και η π λη, υπογραµµ ζοντας τους ν µους, αυτ τα επινο µατα των καλ ν, παλαι ν νοµοθετ ν, αναγκ ζει και σους ασκο ν να αξ ωµα και σους ρχονται να συµµορφ νονται µε αυτο ς. Εκε νος δε ο οπο ος τους παραβα νει, υφ σταται κυρ σεις και οι κυρ σεις αυτ ς ονοµ ζονται, και σε σας εδ [δηλ. στην Αθ να] και σε πολλ λλα µ ρη, ε θ νες, λες και η δικαιοσ νη ξαναβ ζει [τον παραβ τη] στην ευθε α. Εν λοιπ ν ε ναι τ σο µεγ λη η προσπ θεια που καταβ λλεται για την αρετ και στο ιδιωτικ και στο δηµ σιο επ πεδο, εσ Σωκρ τη εκπλ ττεσαι και απορε ς αν η

3 αρετ ε ναι διδακτ ; Το εκπληκτικ µως θα ταν µ λλον το να µην µπορε να διδαχθε η αρετ. Β4. Να προσδιορ σετε το περιεχ µενο και τη λειτουργ α του µ θου ως µεθ δου ανάπτυξης απόψεων του Πρωταγόρα και του Πλάτωνα. Μονάδες 10 Β5. Να γρ ψετε δ ο οµ ρριζες λ ξεις της ν ας ελληνικ ς γλ σσας, απλ ς σ νθετες, για καθεµι απ τις παρακ τω λ ξεις του κειµ νου: καταγελ σιν, ε δ σιν, µετ χειν, προσποιο µενον, ποδε ξαι. Γ. Αδ δακτο κε µενο ηµοσθ νης κατ Μειδ ου ( ) γ γ ρ ο δ' τι πολλο πολλ κ γ θ' µ ς ε σιν ε ργασµ νοι, ο κατ τ ς Μειδ ου λ τουργ ας, ο µ ν ναυµαχ ας νενικηκ τες, ο δ π λεις ε ληφ τες, ο δ πολλ κα καλ τ π λει στ σαντες τρ παια λλ' µως ο δεν π ποτε το των δεδ κατε τ ν δωρει ν τα την ο δ' ν δο ητε, ξε ναι το ς δ ους χθρο ς βρ ζειν α τ ν κ στ, π τ' ν βο ληται κα ν ν δ νηται τρ πον. ο δ γ ρ ρµοδ κα ριστογε τονι το τοις γ ρ δ µ γισται δ δονται δωρεια παρ' µ ν κα π ρ µεγ στων. ο δ' ν ν σχεσθ', ε προσ γραψ τις ν τ στ λ " ξε ναι δ κα βρ ζειν α το ς ν ν βο λωνται". δωρει : δωρε, προν µιο. Γ1. Να µεταφράσετε στο τετρ δι σας το κε µενο. Μον δες 20 Γ2.α. Να µεταφ ρετε στο τετρ δι σας τους παρακ τω π νακες, στα κεν των οπο ων θα συµπληρώσετε τους τ πους που

4 ζητούνται. (Το επ θετο να γραφε στην πτώση, στο γ νος και στον αριθµ που βρ σκεται ο τ πος που δ νεται). Καλ Επ ρρηµα Θετικ ς Συγκριτικ ς Υπερθετικ ς µεγ στων Θετικ ς Επ θετο Συγκριτικ ς Γ2.β. Γ3.α. Γ3.β. Να γρ ψετε τους ζητουµ νους τ πους για καθεµι απ τις παρακ τω λ ξεις του κειµ νου : ο δ(α): το τρ το ενικ πρ σωπο της υποτακτικ ς και προστακτικ ς του διου χρ νου. δεδ κατε: το διο πρ σωπο της οριστικ ς του παρατατικο και του αορ στου β της διας φων ς. δ νηται: το διο πρ σωπο της ευκτικ ς στο χρ νο που βρ σκεται. " γ γ ρ ο δ' τι πολλο πολλ κ γ θ' µ ς ε σιν ε ργασµ νοι": Να γρ ψετε τη δευτερε ουσα πρ ταση του χωρ ου αυτο, να δηλ σετε το ε δος της και να προσδιορ σετε το συντακτικ της ρ λο (Μον δες 3). Να µεταφ ρετε τον πλ γιο λ γο σε ευθ (Μον δες 2). Να αναγνωρ σετε συντακτικ τις παρακ τω λ ξεις φρ σεις του κειµ νου: κατ τ ς λ τουργ ας, τ π λει, ο δεν, βρ ζειν, π ρ µεγ στων.

5 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Μετάφραση : ηλαδή στις άλλες ικανότητες, όπως ακριβώς εσύ λες, αν κάποιος ισχυρίζεται ότι είναι ικανός αυλητής ή (ικανός) σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη, στην οποία όµως δεν είναι, γελούν εις βάρος του ή οργίζονται και οι συγγενείς του πλησιάζοντάς τον, τον συµβουλεύουν σαν να είναι τρελός στη δικαιοσύνη, όµως, και στην άλλη πολιτική αρετή, παρόλο που γνωρίζουν για κάποιον ότι είναι άδικος, αν αυτός ο ίδιος λέει την αλήθεια ενάντια στον εαυτό του µπροστά σε πολλούς άλλους, πράγµα το οποίο θεωρούσαν στην πρώτη περίπτωση ότι είναι σωφροσύνη, το να λέει δηλαδή την αλήθεια, στη δεύτερη περίπτωση (το θεωρούν) τρέλα και ισχυρίζονται ότι πρέπει να λένε όλοι ότι είναι δίκαιοι, είτε είναι είτε όχι, διαφορετικά (λένε) ότι είναι τρελός αυτός που δεν προσποιείται ότι είναι δίκαιος µε την ιδέα ότι είναι ανάγκη ο καθένας χωρίς εξαίρεση κατά τούτο τον τρόπο να συµµετέχει σ' αυτή, διαφορετικά να µην συγκαταλέγεται ανάµεσα στους ανθρώπους. Ότι, λοιπόν, εύλογα δέχονται κάθε άνθρωπο ως σύµβουλο γι' αυτήν την αρετή εξαιτίας του ότι νοµίζουν πως όλοι µετέχουν σ' αυτή, αυτά τα επιχειρήµατα φέρνω. Β1. Ο Πρωταγόρας προκειµένου να αποδείξει ότι η αρετή διδάσκεται χρησιµοποιεί µια εµπειρική απόδειξη που προκύπτει µέσα από την καθηµερινή συµβίωση των ανθρώπων. Αν κάποιος ισχυριστεί ότι γνωρίζει κάποια τέχνη, ενώ αυτό δεν ισχύει, τότε οι άλλοι τον περιγελούν ή αγανακτούν µαζί του και τον συµβουλεύουν σαν να είναι τρελός. Αν παραδεχτεί βέβαια την άγνοιά του, αυτό θεωρείται δείγµα σύνεσης. Αντίθετα χαρακτηρίζεται τρελός όποιος παραδέχεται ανοιχτά, µπροστά σε όλους τους συµπολίτες του, ότι είναι άδικος, ακόµη και αν πραγµατικά είναι άδικος. Όποιος δε διαθέτει την αιδώ και τη δίκη δεν µπορεί να αποτελεί µέλος της ανθρώπινης κοινωνίας. Αυτό κατά τον Πρωταγόρα, αποδεικνύει ότι όλοι πρέπει να διαθέτουν την πολιτική αρετή, η οποία είναι απαραίτητο στοιχείο

6 της κοινωνικής συµβίωσης, και ότι ο άνθρωπος οφείλει και µπορεί να αποκτήσει την αρετή µέσω της διδασκαλίας. Η επιχειρηµατολογία του Πρωταγόρα δεν είναι ιδιαίτερα πειστική, καθώς στηρίζεται σε δεδοµένα που δεν έχουν καθολική ισχύ. Β2. Όπως αναφέρει ο Πρωταγόρας στη δεύτερη παράγραφο της 5 ης ενότητας, οι άνθρωποι δεν επιπλήττουν και δεν προσπαθούν να σωφρονίσουν τα «θύµατα» της τύχης και της φύσης, επειδή αυτά δεν φέρουν καµιά ευθύνη για την κατάστασή τους. Κανείς, λοιπόν, δεν επιπλήττεται επειδή είναι άσχηµος, µικροκαµωµένος ή ασθενικός, αλλά δέχεται το γενικό οίκτο, αφού τα ελαττώµατά του οφείλονται στην τύχη ή τη φύση και είναι µη εξαλείψιµα. Αντίθετα, οι άνθρωποι εξοργίζονται, τιµωρούν και νουθετούν εκείνους που λόγω αδιαφορίας δεν έχουν τις αρετές που αποκτώνται µε φροντίδα, άσκηση και διδασκαλία. Τα ηθικά, λοιπόν, σφάλµατα είναι εκείνα που επισύρουν, κατά τον Πρωταγόρα, την οργή και τιµωρία. Β3. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του µεταφρασµένου κειµένου επιβάλλονται κυρώσεις από την πόλη σε αυτούς οι οποίοι παραβιάζουν τους νόµους. Οι κυρώσεις αυτές ονοµάζονται στην Αθήνα καθώς και σε πολλά άλλα µέρη «ευθύνες», επειδή στόχος της δικαιοσύνης είναι να ξαναβάλει τους παραβάτες στην ευθεία. Αυτό αποδεικνύει, σύµφωνα µε τον Πρωταγόρα, το «διδακτόν» της αρετής. Οι κυρώσεις λοιπόν που επιβάλλονται στους παραβάτες έχουν ως σκοπό το σωφρονισµό τους και όχι την εξόντωσή τους ή την εκδίκηση από την πλευρά της πόλης. Η άποψη αυτή του Πρωταγόρα είναι σίγουρα πολύ προοδευτική, αφού η επικρατούσα άποψη της εποχής εκείνης ήταν ότι η τιµωρία είναι ανταπόδοση για το σφάλµα που διέπραξε ο παραβάτης. Αποδίδει λοιπόν στις κυρώσεις το περιεχόµενο της «κολάσεως» (δηλαδή του σωφρονισµού ) και όχι της «τιµωρίας» (δηλαδή της εκδίκησης ). Β4. Σχολικό βιβλίο σελίδα 56 : «Η µέθοδος του Πρωταγόρα. στο σηµείο αυτό». Β5. jatacekÿsim: γέλιο, γελαστός e dÿsim : ιστορία, είδηση letóweim: µέθεξη, σχετικός pqospoio lemom: προσποίηση, ποίηµα Äpode nai: δείγµα, υπόδειξη

7 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α Ι ΑΚΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Εγώ λοιπόν γνωρίζω ότι πολλοί έχουν κάνει για σας πολλές και γενναίες πράξεις, όχι σύµφωνα µε τον τρόπο που πρόσφερε τις υπηρεσίες του ο Μειδίας, άλλοι έχοντας νικήσει σε ναυµαχίες, άλλοι έχοντας καταλάβει πόλεις, άλλοι έχοντας στήσει για χάρη της πόλης πολλά και καλά τρόπαια αλλά όµως σε κανέναν από αυτούς δεν έχετε δώσει ποτέ ως τώρα αυτό το προνόµιο, ούτε και θα µπορούσατε να (το) δώσετε, να επιτρέπεται δηλαδή στον καθένα από αυτούς, να προσβάλλει τους προσωπικούς του εχθρούς, όποτε τυχόν θέλει και µε όποιον τυχόν τρόπο µπορεί. Ούτε βέβαια στον Αρµόδιο και στον Αριστογείτονα διότι σ αυτούς έχουν δοθεί τα σηµαντικότερα προνόµια από σας και για τους σηµαντικότερους λόγους. Ούτε θα ανεχόσασταν, εάν κάποιος έγραφε επιπλέον στην επιτύµβια στήλη, «επιτρέπεται σ αυτούς και να προσβάλλουν όποιον τυχόν θέλουν». Γ.2.α. jakÿr - jçkkiom - jçkkista lecçkym - leif mym Γ.2.β. Υποτακτική: e d / Προστακτική: sty / Οριστική Παρατατικού: ïd dote / Οριστική Αορίστου β': ödote / Ευκτική: d maito Γ.3.α. " ti pokko pokkç jäcahç»lñr e s m e qcaslómoi" ευτερεύουσα ονοµατική ειδική πρόταση που λειτουργεί ως αντικείµενο στο γνωστικό ρήµα «oªda». Εισάγεται µε τον ειδικό σύνδεσµο «τι» κι εκφράζει αντικειµενική κρίση. Εκφέρεται µε οριστική («e s m e qcaslómoi») κι εκφράζει το πραγµατικό. Ευθύς λόγος: «pokko pokkç jäcah»lñr e sim e qcaslómoi» Γ3. β. jatç tçr keitouqc ar: elpq hetor pqosdioqisl r tou tq pou t p kei: dotijü pqosypijü waqistijü o«dem : ólleso amtije lemo sto qüla "ded jate".»bq feim: tekij apaqólvato, upoje lemo sto "ïne mai".»póq lec stym: elpq hetor pqosdioqisl r tgr ait ar. Τα θέµατα επιµελήθηκαν τα φροντιστήρια «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Φλωρόπουλου. Κακολύρη Κ. Σιταρά Φ. Χόνδρου Λ.