ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Transcript

1 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α. Μετάφραση Και για να µην νοµίζει πω εξαπατάσαι ω προ το ότι πραγµατικά όλοι οι άνθρωποι θεωρούν πω κάθε άνθρωπο συµµετέχει και στη δικαιοσύνη και σε κάθε άλλη πολιτική αρετή, πάρε το εξή πάλι ω απόδειξη. Στι άλλε δηλαδή ικανότητε, όπω λε εσύ, αν κάποιο ισχυρίζεται ότι είναι ικανό αυλητή ή σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη στην οποία όµω δεν είναι, τον περιγελούν ή αγανακτούν και οι συγγενεί του αφού τον πλησιάζουν τον συµβουλεύουν σαν να είναι τρελό Όµω στη δικαιοσύνη και στην άλλη πολιτική αρετή, κι αν ακόµη ξέρουν για κάποιον πω είναι άδικο αν αυτό ο ίδιο λέει την αλήθεια σε βάρο του εαυτού του µπροστά σε πολλού άλλου, εκείνο το οποίο θεωρούσαν εκεί (στην πρώτη περίπτωση) πω είναι σωφροσύνη, το να λέει δηλαδή την αλήθεια, σ αυτή την περίπτωση το θεωρούν τρέλα και ισχυρίζονται πω πρέπει όλοι να λένε ότι είναι δίκαιοι, είτε είναι είτε όχι, ειδεµή λένε ότι είναι τρελό αυτό που δεν προσποιείται ότι είναι δίκαιο γιατί είναι ανάγκη ο καθένα να συµµετέχει κατά τούτο τον τρόπο οπωσδήποτε σ αυτή διαφορετικά να µην συγκαταλέγεται στου ανθρώπου. Ω προ το ότι λοιπόν δέχονται δικαιολογηµένα κάθε άνδρα ω σύµβουλο γι αυτή την αρετή, επειδή νοµίζουν ότι όλοι έχουν µερίδιο σ αυτή, αυτά λέω Β1. Ο Πρωταγ ρα προκειµ νου να ενισχ σει την ποψ του για τη καθολικ τητα τη πολιτικ αρετ αναφ ρει δυο εµπειρικ περιπτ σει το παρ δειγµα του αυλητ που υποστηρ ζει πω κατ χει την αυλητικ τεχνη που στην πραγµατικ τητα δεν ξ ρει. Αυτ ν τον περιγελο ν λοι και τον συµβουλε ουν σαν να ταν τρελ. Αντ θετα αν κ ποιο παραδεχτε σε β ρο του τι ε ναι δικο και αν ακ µη ε ναι ολοφ νερο τον χαρακτηρ ζουν τρελ. ηλαδ η ειλικριν παραδοχ τη αδυναµ α στη µια περ πτωση θεωρε ται σωφροσ νη και στην λλη τρ λα. Γεγον που δε χνει πω το να ε ναι κανε δ καιο ε ναι ρο αναγκα ο τη ανθρ πινη παρξη και συµµετοχ στην κοινων α και εξηγε ται απ το µο ρασµα τη α δο και τη δ κη σε λου του ανθρ που. Ο Πρωταγ ρα ξεκιν τη συλλογιστικ του πορε α µε την αποδεικτ α θ ση: " γο νται π ντε νθρωποι π ντα νδρα µετ χειν δικαιοσ νη τε κα τ λλη πολιτικ ρετ " εν τη θ ση αυτ θα στηρ ξουν ουσιαστικ δυο φρ σει : "π ντα δε ν φ ναι ε ναι δικα ου " και " ναγκα ον ο δ να ντιν' ο χ µ γ πω µετ χειν α τ ".

2 Στι τ χνε στω τι κ ποιο δεν ε ναι καλ αυλητ αν πει το αντ θετο ε ναι τρελ, αν πει την αλ θεια ε ναι µυαλωµ νο Στην αρετ στω τι κ ποιο ε ναι δικο αν πει το αντ θετο ε ναι µυαλωµ νο, αν πει την αλ θεια ε ναι τρελ. Επιπλ ον αν παριστ νει το δ καιο ε ναι µυαλωµ νο. Αν αφαιρ σουµε τα παραδε γµατα και κρατ σουµε µ νο τι αποδεικτικ σκ ψει παρατηρο µε τι η αποδεικτ α θ ση στηρ ζεται σε δυο αιτιολογ σει : λοι πρ πει να ισχυρ ζονται τι ε ναι δ καιοι - ε ναι αναγκα ο να χει ο καθ να µερ διο στην πολιτικ αρετ Β βαια το παρ δειγµα που ο Σωκρ τη χρησιµοπο ησε για να δε ξει τι η πολιτικ αρετ ε ναι κ τι που δεν διδ σκεται ο Πρωταγ ρα το χρησιµοποιε για να δε ξει τι την πολιτικ αρετ την κατ χουν λοι οι νθρωποι. Ω προ τη λογικ ορθ τητα, εν η αποδεικτ α θ ση χει αποφαντικ διατ πωση, στι αιτιολογ σει υπ ρχει δεοντολογικ διατ πωση η οπο α δεν χει αποδεικτικ ισχ. Επιπλ ον ο Πρωταγ ρα αποδεικν ει τι πιστε ουν οι νθρωποι για την καθολικ τητα τη αρετ και χι τι συµβα νει στην πραγµατικ τητα. Β2. Ο Πρωταγ ρα κ νει λ γο για τα καλ και τα κακ που προ ρχονται απ τη φ ση την τ χη και ε ναι ανεξ ρτητα απ τη βο ληση και την ευθ νη του ανθρ που, για να τα αντιδιαστε λει απ τα ηθικ καλ και κακ που οφε λονται στη βο ληση και στην ευθ νη του. Θα δε ξει λοιπ ν τι στα πρ τα ε ναι αδ νατη η παρ µβαση του ανθρ που, εν τα δε τερα υπ γονται στον τοµ α τη δικ του ευθ νη. Αναφ ρονται ω παραδε γµατα φυσικ ν τυχα ων µειονεκτηµ των η ασχ µια, το µικρ αν στηµα και το ασθενικ σ µα. Τα κακ που προ ρχονται απ τη φ ση και τα αντ στοιχα του καλ ε ναι σα χει ο νθρωπο απ τη γ ννησ του(αναπηρ ε, σωµατικ ατ λειε, ευρρωστ α, οµορφι...), εν τα κακ που προ ρχονται απ την τ χη ε ναι εκε να που µα βρ σκουν στη δι ρκεια τη ζω µα απ τυχα α περιστατικ (αρρ στιε, θεοµην ε, ατυχ µατα...). Με τι λ ξει "α σχρο, µικρο, σθενε " υποννοο νται εκ του αντιθ του οι κατεξοχ ν σωµατικ αρετ που συνιστο σαν το ιδανικ σ µα για του αρχα ου οµορφι, επιβλητικ παρ στηµα, ευρρωστ α. Ο µεγ λο σοφιστ εδ αποστασιοποιε ται απ θεοκρατικ ερµηνε ε δ χεται την παρξη τελεολογικ αρχ στη φ ση, ωστ σο προβ λλει και τον αστ θµητο παρ γοντα του τυχα ου. λα οφε λονται σε µια αυτοτελ µηχανιστικ αιτιοκρατ α και εξελ σσονται αυτ νοµα. Ο Πρωταγ ρα διακρ νει τα προτερ µατα και τα ελαττ µατα των ανθρ πων σε φυσικ (παρ στηµα, οµορφι, υγε α...) και σε επ κτηταδιδακτ (δικαιοσ νη, ευσ βεια...). Στα φυσικ ελαττ µατα προτερ µατα ο νθρωπο δεν µπορε να επ µβει διορθωτικ και να τα διαµορφ σει. Τα επ κτητα µω ε ναι αποτ λεσµα φροντ δα, σκηση, διδασκαλ α και αγωγ αντ θετα αδιαφορ α, οκνηρ α και ολιγωρ α.

3 Απ ναντι στα φυσικ ελαττ µατα οι νθρωποι δε χνουν συµπ νια, καταν ηση, ανεκτικ τητα και µεγαλοψυχ α προ του ανθρ που που η φ ση στ θηκε µαζ του σκληρ που δεν του ευν ησε η τ χη. Αισθ νονται δηλαδ πω δεν χουν δικα ωµα να επιπλ ξουν κ ποιον για µια φυσικ µειονεξ α του. Ο Πρωταγ ρα δεν αναφ ρεται στα φυσικ προτερ µατα, γιατ δεν του ε ναι απαρα τητο για την απ δειξ του. Ωστ σο θα µπορο σαµε να προσθ σουµε τι γι'αυτ δεν επαινο µε αυτο που τα χουν παρ λο που εκφρ ζουµε το θαυµασµ µα για τα δια. Και β βαια ταν γ νεται λ γο για φυσικ προτερ µατα και ελαττ µατα δεν νοο νται οι περιπτ σει που επιδ χονται βελτ ωση περιφρο ρηση ω να σηµε ο µε την ευθ νη του ανθρ που. Αντ θετα θυµ νουν µε εκε νου που δεν φρ ντισαν να εξαλε ψουν να αναπληρ σουν µε προτερ µατα τα επ κτητα ελαττ µατ του και του διδ σκουν νουθετο ν. Η αποδοκιµασ α υποθ τουµε οφε λεται στο τι αποδ δεται προσωπικ ευθ νη γι' αυτ σε σου τα χουν. Αντ θετα επαινο νται τα ηθικ προτερ µατα και οι προσπ θειε για την απ κτησ του. Θα µπορο σαν να εξαιρεθο ν ω να βαθµ απ την ευθ νη του ατ µου µερικ περιπτ σει ελαττωµ των πο οφε λονται στην καταλυτικ επ δραση του στενο του ευρ τερου κοινωνικο περιβ λλοντο. Η ανθρωπιστικ αυτ στ ση που βρ σκεται µακρι απ την απαρ δεκτη χλευ ε ναι πολ προχωρηµ νη για την εποχ εκε νη και απηχε σηµεριν αντιλ ψει τη κοινων α µα. Οι νθρωποι κατ καν να αναγνωρ ζουν πω δεν µπορε κανε να ενοχοποι σει κ ποιον για τα φυσικ του ελαττ µατα. Στι σ γχρονε κοινων ε µ λιστα η πολιτε α παρεµβα νει δραστικ -π ρα απ τη συµπ νια και την ανεκτικ τητα-προσπαθε να στηρ ξει αυτ τα τοµα. Παρ λληλα ε ναι π ντοτε αυστηρ απ ναντι σ' αυτο που αποφε γουν να αφοµοι σουν βασικο κοινωνικο καν νε και συµπεριφ ρονται µε αδικ α ασ βεια απ αδιαφορ α,αµ λεια ολιγωρ α. Β βαια τα ρια αν µεσα στα φυσικ και επ κτητα ελαττ µατα δεν ε ναι π ντοτε ευδι κριτα. Β3. Ο Πρωταγόρα υποστηρίζει ότι οι τιµωρίε επιβάλλονται στου ανθρώπου όταν δεν διαθέτουν την πολιτική αρετή. Σύµφωνα µε το απόσπασµα η πολιτεία ω τελευταίο και κατεξοχήν σηµαντικό φορέα αγωγή επιβάλλει κυρώσει, τι λεγόµενε ευθύνε, σε όσου δεν υπακούουν στου νόµου και του παραβαίνουν. Βασική υποχρέωση του πολίτη είναι να µετέχει στη δικαιοσύνη, τη σωφροσύνη και την ευσέβεια, δηλαδή στην πολιτική αρετή και µε βάση αυτή να ενεργεί. Η πολιτε α υποχρε νει του πολ τε να µαθα νουν του ν µου και να ζο ν σ µφωνα µε τι επιταγ του ε τε ασκο ν δηµ σια αξι µατα ε τε χι. Αυτόν που δεν συµµετέχει στην πολιτική αρετή η πολιτεία έχει υποχρέωση να τον διδάσκει και να τον τιµωρεί άσχετα αν είναι άντρα, γυναίκα ή παιδί. Αν ωστόσο δεν συµµορφώνεται µε τη διδασκαλία και την τιµωρία, πρέπει να τον εξορίζει ή να τον θανατώνει.

4 Η εκπαιδευτικ αγωγ στην Αθ να ταν µια διαδικασ α που ακολουθο σε τον Αθηνα ο σ' λη του τη ζω. Β βαια σαν εν λικο δεν φοιτο σε στο σχολε ο, αλλ η πολιτε α µε τα δικ τη µ σα λειτουργο σε σαν δ σκαλο. Στο τρίτο λοιπόν στάδιο αγωγή που εκτείνεται στην αντρικ ηλικ α απ το δ κατο γδοο το και στερα, φορε τη αγωγ ε ναι πλ ον η πολιτε α και η κοινων α µε περιεχ µενο κυρ ω πολιτικ (ευβουλ α - εκµ θηση ν µων) και στ χο την πολιτικ αγωγ και µε µ θοδο τι κυρ σει των ν µων(ευθ ναι). Ύστερα λοιπόν απ το 18ο το η ευθ νη τη διαπαιδαγ γηση περν απ τα χ ρια των δασκ λων στα χ ρια τη πολιτε α και τη διδαχ την αντικαθιστο ν οι ν µοι προκειµ νου να ενταχθο ν οι ν οι στην κοινων α. Ο Πρωταγ ρα παροµοι ζει του ν µου µε ελαφρ ευθε ε γραµµ που χ ραζαν οι δ σκαλοι, στε να τι ακολουθο ν οι µαθητ που δεν ταν ικανο ακ µη να γρ φουν. Εποµ νω οι ν µοι καθοδηγο ν, κατευθ νουν και προσανατολ ζουν σωστ τη συµπεριφορ των ν ων. Η παρουσ αση του εκπαιδευτικο συστ µατο αποσκοπε να στηρ ξει την επιχειρηµατολογ α του τι η αρετ µπορε να διδαχθε και παρ λληλα να προβ λλει και ορισµ νε αλ θειε για την πολιτικ και κοινωνικ οργ νωση τη Αθ να. Ο νθρωπο δεν νοε ται ξω απ την κοινων α. Η κοινων α για να επιβι σει και να ευδοκιµ σει χρει ζεται την πολιτικ οργ νωση, που στηρ ζεται στο θο και την ωριµ τητα των πολιτ ν. Ιδια τερα στο πολιτικ σ στηµα τη Αθ να η δηµοκρατ α προ ποθ τει αυτ τα δυο στοιχε α τσι εξηγε ται και η φροντ δα για την αγωγ των παιδι ν και η µφαση στην ευκοσµ α του. Β4. σελ. 56 Η µέθοδο..στο σηµείο αυτό. Β5. καταγελ σιν: γελοιογραφ α, χαµ γελο ε δ σιν: ιστορ α, ε δηση µετ χειν: συµµετοχ, σχ µα προσποιο µενον: µεταπο ηση, ποιητ ποδε ξαι: αποδεικτικ, νδειξη Γ1. Εγ β βαια γνωρ ζω καλ τι πολλο πολλ και αγαθ χουν σε σα προσφ ρει χι κατ τι λειτουργ ε του Μειδ α, λλοι αφο χουν νικ σει σε ναυµαχ ε, λλοι αφο κατ λαβαν π λει, λλοι αφο στησαν πολλ και καλά µνηµε α ν κη για την π λη αλλ µω ποτ µ χρι τ ρα σε καν να απ αυτο δεν χετε δ σει αυτ το προν µιο ο τε θα µπορο σατε να δ σετε, ε ναι δυνατ /επιτρ πεται στον καθ να απο αυτο να προσβ λει του προσωπικο εχθρο, ποτε τυχ ν θ λει και µε ποιον τρ πο µπορε. Ο τε β βαια στον Αρµ διο και στον Αριστογε τονα γιατ σ' αυτο β βαια χουν δοθε παρα πολ µεγ λα προν µια απ σα και για τα µεγαλ τερα. Ο τε θα ανεχ σασταν αν καποιο προσ γραφε στη στ λη " επιτρ πεται και σε αυτο να προσβ λλουν ποιον τυχ ν θ λουν".

5 Γ2.α. Γ2.β. Θετικό Συγκριτικό Υπερθετικό καλ κ λλιον κ λλιστα µεγ λων µειζ νων µεγ στων Υποτακτική Προστακτική ο δα ε δ στω δεδ κατε δ δοτε δοτε δ νηται δ ναιτο Γ3.α. τι πολλο πολλ κ γαθ' µ ε σ ν ε ργασµ νοι: ευτερε ουσα ονοµατικ ειδικ πρ ταση ω αντικε µενο στο ρ µα ο δα. Ευθ λ γο : Πολλο πολλ κ γαθ' µ ε σ ν ε ργασµ νοι. Γ3.β. κατ τα λ τουργ α : εµπρ θετο επιρρηµατικό προσδιορισµό τη συµφωνία. τ π λει: δοτικ χαριστικ του στήσαντε. ο δεν : µµεσο αντικε µενο στο ρ µα δεδ κατε. βρ ζειν: υποκε µενο στο απρ σωπο απαρέµφατο ξε ναι και τελικό απαρέµφατο. π ρ µεγ στων: εµπρ θετο επιρρηµατικό προσδιορισµό τη αναφορά (ή τη αιτία ). Επιµέλεια απαντήσεων: Μπέκου Νατάσα Φιλόλογος Σκυριανού Μαίρη Φιλόλογος ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ «ΕΠΙΛΟΓΗ»