4. Η δομή της γερμανικής πρότασης και η σειρά των όρων: αναλύσεις στο πλαίσιο του Μινιμαλιστικού Προγράμματος

Transcript

1 4. Η δομή της γερμανικής πρότασης και η σειρά των όρων: αναλύσεις στο πλαίσιο του Μινιμαλιστικού Προγράμματος Στο κεφάλαιο αυτό θα αναφερθούμε σε σύγχρονες αναλύσεις που στηρίζονται στην εξέλιξη της Θεωρίας και συγκεκριμένα στο Μινιμαλιστικό Πρόγραμμα (Chomsky 1993, 1995, 2000), το οποίο δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη φάση της Θεωρίας, αλλά σηματοδοτεί σταθμό στον προσδιορισμό της υφής της γλώσσας και κατά συνέπεια του στόχου της γλωσσικής θεωρίας (βλ. κεφ ). Οι εξελίξεις στη Θεωρία άνοιξαν νέους δρόμους για την ερμηνεία τόσο της προτασικής δομής όσο και της σειράς των όρων. Συγκεκριμένα, από τις νεότερες εξελίξεις σημαντικές για την παρούσα εργασία ως προς τη δομή της γερμανικής πρότασης κρίνονται οι εξής: 1) Η διάσπαση του κόμβου της Κλίσης σε Χρόνο και Συμφωνία που προτάθηκε αρχικά από τον Pollock (1989) και η διαμόρφωση της προτασικής δομής από τον Chomsky (1989/1991, 1993, 1995) με την εισαγωγή εκτός της προβολής του Χρόνου δύο Φράσεων Συμφωνίας (Υποκειμένου και Αντικειμένου). Οι ανωτέρω αναλύσεις έχουν ως συνέπεια: α) τη διεύρυνση του πεδίου της Κλίσης μέσω των λειτουργικών κατηγοριών και β) την τροποποίηση του μηχανισμού παραγωγής των δομών βάσει της μετακίνησης (εμφανούς ή κεκαλυμμένης) των συστατικών με σκοπό τη νομιμοποίησή τους μέσω του ελέγχου χαρακτηριστικών (βλ. κεφ και ). 2) Η υπόθεση σχετικά με την παραγωγή του υποκειμένου στη ΡΦ (θεματικό πεδίο) και η νέα διάρθρωσή της (βλ ), καθώς και η εισαγωγή νέων λειτουργικών κατηγοριών με τη διάσπαση του κόμβου Κλίσης συμβάλλουν στη διαμόρφωση του μεσαίου πεδίου της γερμανικής πρότασης. Βάσει αυτών επιτυγχάνεται η ανάλυση των δομών με δύο αντικείμενα, η παραγωγή των διαφόρων διατάξεων και η νέα προσέγγιση του φαινομένου της Μετατόπισης. 3) Η διάσπαση του κόμβου του ΣΔ (πεδίο τελεστών) σε περισσότερες λειτουργικές προβολές, που προτάθηκε από τον Rizzi (1997), διευρύνει την προτασική δομή και έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη Αριστερής Περιφέρειας της πρότασης (βλ. κεφ ), την νέα ερμηνεία του φαινομένου Ρ2 (Verb Second) καθώς και την ερμηνεία διατάξεων που προκύπτουν από τη θεματοποίηση, την εστίαση και την εκτόπιση. 1

2 4.1 Διάσπαση του κόμβου Κλίσης: λειτουργικές προβολές στην προτασική δομή Η διάσπαση του κόμβου της Κλίσης σε Χρόνο και Συμφωνία και η προβολή τους στις αντίστοιχες φραστικές κατηγορίες, που προτάθηκε αρχικά από τον Pollock (1989), υιοθετήθηκε από τον Chomsky (1989/1991, 1993, 1995), ο οποίος διαμόρφωσε τη δομή της πρότασης, εισάγοντας τη Φράση Συμφωνίας Υποκειμένου (ΦΣυμφΥ), η οποία προηγείται της Φράσης Χρόνου (ΦΧ), που με τη σειρά της επιλέγει τη Φράση Συμφωνίας Αντικειμένου (ΦΣυμφΑ). Η τελική δομή της πρότασης έχει την εξής αναπαράσταση (1) (βλ. κεφ ): (1) ΦΣΔ ΦΣυμφΥ ΦΧ ΦΣυμφΑ ΡΦ Η εν λόγω δομή υιοθετήθηκε από τους μελετητές της γερμανικής γλώσσας με τη σειρά που αποτυπώνεται στο (1) 1, καθώς στη σειρά αυτή ανταποκρίνονται τα μορφήματα του Χρόνου και της Συμφωνίας προσώπου/αριθμού που υποδεικνύει η μορφολογία κλίσης του γερμανικού ρήματος 2 (2): (2) α. er lern - Ø - t (θέμα ενεστώτας πρόσωπο/αριθμός) β. er lern - t - e (θέμα παρατατικός πρόσωπο/αριθμός) Αν λάβουμε περαιτέρω υπόψιν το γεγονός ότι η Γερμανική είναι μια γλώσσα η οποία στη βαθεία δομή εμφανίζει τη σειρά Υ-Α-Ρ (βλ. κεφ ), όπου το παρεμφατικό ρήμα παράγεται στο τέλος της πρότασης, αυτό σημαίνει ότι οι ανωτέρω λειτουργικές κεφαλές επιλέγουν τα συμπληρώματά τους στα αριστερά, με αποτέλεσμα το ρήμα να παραμένει στην τελευταία θέση. Επομένως, η παραμετροποίηση της γερμανικής γλώσσας δεν αφορά στη διάταξη των λειτουργικών προβολών εντός της προτασικής δομής (βλ. Ouhalla 1991) αλλά στη διάταξη κεφαλής-συμπληρώματος εντός της φράσης. Η παραμετροποίηση ανάγεται δηλαδή 1 Η σειρά με την οποία εμφανίζονται οι λειτουργικές κατηγορίες στην προτασική δομή έχει γίνει αντικείμενο συστηματικής μελέτης στο πλαίσιο της Γενετικής Γραμματικής, καθώς υποστηρίζεται ότι η σειρά εμφάνισης των συστατικών μέσα στην πρόταση είναι αποτέλεσμα παραμετροποίησης που αφορά στις λειτουργικές κατηγορίες. Βλ. χαρακτηριστικά (Ouhalla 1991, Belletti 1990, Grewendorf 1992). 2 Η αρχή που υπαγορεύει ότι «οι μορφολογικές παραγωγές (μορφολογική δομή) αντικατοπτρίζει άμεσα τις συντακτικές παραγωγές (συντακτική δομή) και το αντίστροφο», γνωστή ως Mirror Principle βασίζεται στον Baker (1985). 2

3 στις ιδιότητες των λειτουργικών κατηγοριών-κεφαλών ως προς την κατεύθυνση με την οποία επιλέγουν τα συμπληρώματά τους (Grewendorf 1992, 2002: κεφ.2.2 και Haider 1993 κεφ. 2 και 3). Δεδομένης της παραμετροποίησης της κεφαλής, η δομή της γερμανικής πρότασης με τις εν λόγω λειτουργικές προβολές έχει την εξής αναπαράσταση (Grewendorf 1992 και 2002: κεφ.2.2) (3): (3) ΦΣΔ χαρ ΣΔ ΣΔ ΦΣυμφΥ χαρ ΣυμφΥ ΦΧ ΣυμφΥ χαρ Χ ΦΣυμφΑ Χ χαρ ΣυμφΑ ΡΦ ΣυμφΑ Όπως φαίνεται στο ανωτέρω σχήμα (3), όλες οι σχετιζόμενες με το ρήμα λειτουργικές κεφαλές βρίσκονται στη δεξιά περιφέρεια της φράσης τους στη δομή, ενώ στη ΦΣΔ ο ΣΔ επιλέγει το συμπλήρωμά του (ΦΣυμφΥ) κανονικά στα δεξιά του. Στη διάρθρωση 3

4 της ΡΦ αναφερθήκαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο (3.1.2 και 3.2), όπου υποστηρίχθηκε ότι η κεφαλή της ΡΦ στη Γερμανική παραμετροποιείται και εμφανίζεται στη δεξιά περιφέρεια με το αντικείμενο να προηγείται της κεφαλής (Α- Ρ). Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να επισημάνουμε ένα πρόβλημα στο πλαίσιο της νεότερης φάσης της Θεωρίας αναφορικά με την παραμετροποίηση της κεφαλής στη ΡΦ (λεξική κεφαλή) και στις λειτουργικές προβολές (λειτουργική κεφαλή) στη βασική σειρά Υ-Α-Ρ. Σχετικά με την παραμετροποίηση της λεξικής κεφαλής (Ρ), η ανωτέρω νέα προτασική δομή (3) αφήνει το περιθώριο διαφορετικής ανάλυσης της ΡΦ, σύμφωνα με την οποία η ΡΦ ως λεξική φράση δεν υπόκειται σε παραμετροποίηση, εφόσον το ρήμα μετακινούμενο σε τουλάχιστον μία από τις λειτουργικές κεφαλές βρίσκεται στο τέλος της πρότασης. Αν υιοθετήσει κανείς αυτή την άποψη, τότε συγχρόνως μπορεί να υποστηρίξει αναφορικά με τη βαθεία δομή ότι η σειρά των όρων είναι Υ-Ρ-Α, ενώ η σειρά Υ-Α-Ρ είναι παραγόμενη δομή, η οποία παράγεται με την εμφανή μετακίνηση του ρήματος στις λειτουργικές κεφαλές που βρίσκονται υψηλότερα στη δομή (βλ. σχετικά Grewendorf 1992: 26-27). Το ζήτημα της βασικής σειράς στη βαθεία δομή καθώς και η διάταξη κεφαλής-συμπληρώματος έχει απασχολήσει την έρευνα, διότι σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες (Chomsky 1989, Ouhalla 1991), υποστηρίζεται ότι μόνο οι λειτουργικές κατηγορίες υπόκεινται σε τέτοιου είδους παραμετροποίηση και όχι οι λεξικές. Ως εκ τούτου θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι η συγκεκριμένη παραμετροποίηση αφορά μόνο στις λειτουργικές κατηγορίες και όχι στη ΡΦ (βλ. Grewendorf 1992: 26 κ.εξ. και 1995: 1289). Η υπόθεση αυτή συμβαδίζει με το πνεύμα της ανάλυσης του Kayne (1993), ο οποίος υποστηρίζει ενιαία καθολική δομή και συνεπώς ενιαία διάταξη των θέσεων χαρακτηριστή-κεφαλής-συμπληρώματος. Έτσι, ενισχύεται η θέση ότι ορισμένες γραμματικές ιδιότητες μιας γλώσσας γλωσσική ποικιλία ανάγονται στην παραμετροποίηση όχι των λεξικών αλλά των λειτουργικών κατηγοριών. 3 Η υπόθεση αυτή έχει αντιμετωπισθεί στα πλαίσια του Μινιμαλιστικού Προγράμματος (Chomsky 1993, 1995) με τη διευρυμένη μορφή της Φράσης 3 Ο Grewendorf (1992) αναφερόμενος σε μελέτες από την κατάκτηση της γλώσσας αναφέρει ότι η κεφαλή και το συμπλήρωμα στην πρώιμη παιδική γλώσσα είναι αδιάτακτα και ότι διατάσσονται αργότερα με την κατάκτηση των λειτουργικών κατηγοριών. 4

5 Κλίσης που περιλαμβάνει τη ΦΣυμφΥ, τη ΦΧ και τη ΦΣυμφΑ: Ο Zwart (1994, 1997), ακολουθώντας την ανάλυση του Kayne (1993) περί καθολικής σειράς (χαρακτηριστής-κεφαλή-συμπλήρωμα), υποστηρίζει κυρίως για την Ολλανδική αλλά και τη Γερμανική, που εμφανίζει παρόμοια δομή, ότι οι κεφαλές (λεξική και λειτουργικές) βρίσκονται σε αρχική θέση (head-initial), δηλαδή στην αριστερή περιφέρεια της φράσης. Επιπλέον, αξιοποιώντας τις νέες λειτουργικές προβολές ερμηνεύει την παραγωγή των διαφόρων διατάξεων μέσω της μετακίνησης τόσο του ρήματος όσο και των συστατικών στις αντίστοιχες λειτουργικές προβολές. 4 Η ισχύς της ανωτέρω υπόθεσης σχετίζεται κατ αρχήν με τις μετακινήσεις του ρήματος, εμφανείς ή κεκαλυμμένες, στις αντίστοιχες κεφαλές των ΦΣυμφΑ, ΦΧ και ΦΣυμφΥ. Οι εν λόγω μετακινήσεις του ρήματος εξαρτώνται από την εκάστοτε προσέγγιση που υιοθετείται: Συγκεκριμένα, αν υιοθετήσει κανείς μια υπόθεση, σύμφωνα με την οποία το ρήμα παράγεται στην αρχική του θέση (κεφαλή) Ρ ως θέμα-ρίζα και ότι στις λειτουργικές κεφαλές παράγονται τα κλιτικά μορφήματα, τότε είναι υποχρεωμένος να υποστηρίξει ότι το ρήμα ανυψώνεται σταδιακά περνώντας από όλες τις λειτουργικές κεφαλές για να συνδυαστεί με τα αντίστοιχα κλιτικά μορφήματα. Κατά συνέπεια, η ανύψωση του ρήματος είναι υποχρεωτική στην εμφανή σύνταξη και πραγματοποιείται για μορφολογικούς λόγους. 5 Αντίθετα, αν υιοθετήσει κανείς την επικρατέστερη άποψη (Chomsky 1993, 1995) ότι τα ρήματα εισάγονται στον φραστικό δείκτη με πλήρη μορφολογία από το Λεξικό και κατά συνέπεια ότι η ανύψωση του ρήματος συντελείται ως μηχανισμός ελέγχου των μορφολογικών χαρακτηριστικών του ρήματος με αυτά των αντίστοιχων λειτουργικών κατηγοριών, τότε η ανύψωση του ρήματος δεν είναι απαραίτητη στην εμφανή σύνταξη αλλά μπορεί να πραγματοποιηθεί κεκαλυμμένα (βλ. κεφ και ). Σύμφωνα με τη δεύτερη αυτή άποψη η εμφανής ή κεκαλυμμένη μετακίνηση του ρήματος θα πρέπει να δικαιολογηθεί με διαφορετικό τρόπο μέσω ισχυρών και ασθενών χαρακτηριστικών (βλ. σχετικά και Grewendorf 2002: 39-40) 6. 4 Ας σημειώσουμε εδώ ότι παρόμοια υπόθεση σχετικά με τη δομή της Γερμανικής και άλλων γερμανικών γλωσσών είχε διατυπωθεί νωρίτερα στο πλαίσιο της Θεωρίας των Αρχών και Παραμέτρων από την Travis (1991), όπως αναφέρθηκε στο κεφ της εργασίας. 5 Η απαίτηση αυτή ανύψωσης του ρήματος έχει τη ρίζα της σε αρχές γνωστές ως Stray Affix Filter (Baker 1988) και Lasnik s Filter (Lasnik 1981), οι οποίες υπαγορεύουν ότι τα μορφολογικά προσφύματα (κλιτικά μορφήματα) απαιτούν λεξικοποίηση (λεξικό φορέα) στην επιφανειακή δομή. 6 Η εισαγωγή του ρήματος στον φραστικό δείκτη με πλήρη μορφολογικά χαρακτηριστικά και η εμφανής ή κεκαλυμμένη μετακίνησή του ενισχύεται από τα δεδομένα της ποικιλίας που εμφανίζει η θέση του ρήματος στις διάφορες γλώσσες (βλ. Grewendorf 2002: 40). 5

6 3.3). 8 Πρέπει, ωστόσο, να τονιστεί ότι η ανύψωση του ρήματος, σχετιζόμενη με την Σε μια γλώσσα, όπως η Γερμανική και η οποία εμφανίζει τη βασική σειρά Υ- Α-Ρ (3 ος τύπος, δευτερεύουσα πρόταση), στην οποία όλοι οι ρηματικοί τύποι εμφανίζονται στο τέλος, είναι δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα αν το ρήμα ανυψώνεται εμφανώς και έως ποια κεφαλή. 7 Το ζήτημα χρήζει διεξοδικής μελέτης και σχετίζεται αφενός με τον καθορισμό του αριθμού και είδους των λειτουργικών κατηγοριών και αφετέρου με τον σχηματισμό των χρόνων και κυρίως των περιφραστικών. Επιπλέον, εφόσον ο παρεμφατικός ρηματικός τύπος οριοθετεί την πρόταση δεξιό μέρος του προτασικού πλαισίου είναι χρήσιμο να διερευνήσει κανείς τα συστατικά που εμφανίζονται εκτοπισμένα ως προσαρτήσεις στο οπίσθιο πεδίο για να εξακριβώσει ενδεχομένως σε ποια προβολή προσαρτώνται (βλ. κεφ. παραμετροποίηση της κεφαλής, έχει δύο πτυχές: Η μία αφορά στην παραμετροποίηση της κεφαλής στη ΡΦ και η άλλη στην παραμετροποίηση της κεφαλής στις λειτουργικές προβολές. Στην πρώτη περίπτωση, αναφορικά με την παραμετροποίηση της κεφαλής στη ΡΦ, πρέπει να επισημανθεί το εξής: Αν θεωρήσουμε ότι στη ΡΦ της Γερμανικής η κεφαλή βρίσκεται στη δεξιά περιφέρεια της φράσης, τότε δεν είναι εύκολα αποδείξιμη η εμφανής μετακίνηση του ρήματος στις λειτουργικές κεφαλές. Αντίθετα, αν θεωρήσουμε ότι η κεφαλή βρίσκεται στην αριστερή περιφέρεια, τότε είναι επιβεβλημένη: α) είτε η εμφανής μετακίνηση του ρήματος σε τουλάχιστον μία από τις λειτουργικές κεφαλές β) είτε η εμφανής μετακίνηση του αντικειμένου στον χαρακτηριστή της ΦΣυμφΑ. Η τελευταία αυτή δυνατότητα (β) μπορεί να αμφισβητηθεί βάσει δεδομένων όπως στο (4). Συγκεκριμένα, αν δεχθούμε ότι διάφοροι επιρρηματικοί προσδιορισμοί παράγονται ως προσαρτήματα στη ΡΦ, το 7 Σε άλλες γλώσσες η εμφανής μετακίνηση αν το ρήμα ανυψώνεται και έως ποια κεφαλή προκύπτει από τα δεδομένα της διάταξης των όρων. Έτσι, για παράδειγμα υποστηρίζεται ότι το ρήμα της Αγγλικής δεν ανυψώνεται, το απαρεμφατικό ρήμα της Γαλλικής ανυψώνεται μέχρι τη ΣυμφΑ (μικρή μετακίνηση) (βλ. Pollock 1989), ενώ το ρήμα της Ελληνικής ανυψώνεται έως τον Χρόνο ή τη ΣυμφΥ ανάλογα με την ανάλυση (βλ. ενδεικτικά Alexiadou & Anagnostopoulou 1998). 8 Στη μονογραφία του, πάντως, ο Rohrbacher (1999), οποίος εξετάζει τη μετακίνηση του ρήματος από την κεφαλή Ρ στην Κλίση σε διάφορες γερμανικές γλώσσες, συνεξετάζοντας μεταξύ άλλων και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αναφορικά με τη Γερμανική και την Ολλανδική που είναι γλώσσες με σειρά Α-Ρ είναι πάντοτε αμφίβολο αν το ρήμα ανυψώνεται (βλ. σελ ). Ο Haider (1993) τάσσεται εναντίον της μετακίνησης του ρήματος στην κεφαλή Κλίση στη Γερμανική, παραθέτοντας παραδείγματα θεματοποίησης ΡΦ η οποία συνοδεύεται από αναφορική πρόταση. Με βάση γραμματικά και αντιγραμματικά παραδείγματα υποστηρίζει ότι η μετακίνηση δεν υφίσταται βλ. σχετικά Haider (1993: κεφ. 3.4 σελ. 58 κ. εξ.) και Haider (2005). 6

7 αντικείμενο στο (4α) φαίνεται να μην έχει μετακινηθεί πάνω από αυτά Επίρρημα και ΠΦ, εφόσον η ΦΣυμφΑ βρίσκεται πιο ψηλά στη δομή. Αντίθετα, στο (4β) φαίνεται ότι μια τέτοια μετακίνηση έχει πραγματοποιηθεί, εφόσον το αντικείμενο προηγείται των προσδιορισμών. (4) α...., weil Hans gestern im Garten seine Freundin traf. β...., weil Hans seine Freundin gestern im Garten traf. Στη δεύτερη περίπτωση, αναφορικά με την παραμετροποίηση των λειτουργικών κεφαλών, επισημαίνουμε το εξής: Αν θεωρήσουμε ότι όλοι οι ρηματικοί τύποι της Γερμανικής (όλων των ρημάτων, παρεμφατικοί και απαρεμφατικοί) παράγονται στη ΡΦ με τελευταίο τον παρεμφατικό τύπο (στη διάταξη Υ-Α-Ρ) και περαιτέρω ότι πραγματοποιείται κεκαλυμμένη μετακίνηση προς έλεγχο των χαρακτηριστικών, τότε δεν είναι απαραίτητη η υπόθεση παραμετροποίησης των λειτουργικών προβολών ως προς τη θέση της κεφαλής, εφόσον η διάταξη αυτή εξασφαλίζεται με την παραμετροποίηση μόνον της κεφαλής Ρ της ΡΦ. Τέλος, πρέπει να τονίσουμε ότι ο ανωτέρω θεωρητικός προβληματισμός αφορά στη βασική σειρά (Υ-Α-Ρ). Υπενθυμίζουμε ότι, εφόσον το φαινόμενο Verb Second (Ρ2) ερμηνεύεται ως μετακίνηση της Κλίσης (παρεμφατικό ρήμα) στον ΣΔ (βλ. κεφ. 3.2), το παρεμφατικό ρήμα σαφώς μετακινείται εμφανώς από την κεφαλή Ρ σε όλες τις προβλεπόμενες λειτουργικές κεφαλές για να καταλήξει στον ΣΔ, ανεξάρτητα από το αν αυτές παραμετροποιούνται ως προς τη διάταξη της κεφαλής. Το ζήτημα αυτό παραπέμπει στον προβληματισμό, που αναπτύχθηκε στο κεφ , περί ενιαίας-κοινής και διαφορετικής δομής για τους δύο τύπους προτάσεων. Ως προς το ερώτημα αυτό, δεν υποστηρίζουμε διαφορετική δομή για τις κύριες και τις δευτερεύουσες προτάσεις, γεγονός το οποίο θα είχε ως συνέπεια την παραμετροποίηση στη διάταξη των κεφαλών ανάλογα με τον τύπο της πρότασης. Θα εμμείνουμε στην άποψη ότι η δομή είναι ενιαία-κοινή για όλους τους τύπους πρότασης: οι διατάξεις δηλαδή Ρ-Υ-Α (2 ος τύπος) και Υ-Ρ-Α (1 ος τύπος) είναι παραγόμενες από τη βασική σειρά Υ-Α-Ρ. Στο σημείο αυτό δεν θα επεκταθούμε περαιτέρω στον θεωρητικό προβληματισμό που αφορά στις ιδιότητες των λεξικών και των λειτουργικών 7

8 κατηγοριών και στη δυνατότητα ή μη παραμετροποίησής τους. 9 Θα ακολουθήσουμε τις επικρατέστερες απόψεις για τη Γερμανική, υιοθετώντας τα εξής: α) Αναφορικά με τη ΡΦ υιοθετούμε την παραμετροποίηση ρηματικής κεφαλής ως προς τη θέση κεφαλής-συμπληρώματος (Α-Ρ), η οποία υποστηρίζεται στις περισσότερες αναλύσεις για τη Γερμανική και έχει ως συνέπεια τη βασική δομή Υ-Α-Ρ (βλ. κεφ. 4.2). β) Σχετικά με την παραμετροποίηση στις λειτουργικές προβολές θα συμβαδίσουμε με τη δομή (3) με παραμετροποίηση της κεφαλής δεξιά της φράσης, επειδή υιοθετείται σε ορισμένες από τις επόμενες αναλύσεις (βλ. κεφ και 4.4.2), παρόλο που η θέση των λειτουργικών κεφαλών δεν επηρεάζει τη σειρά των όρων, με την προϋπόθεση ότι οι μετακινήσεις πραγματοποιούνται κεκαλυμμένα. 10 Αναφορικά με τη ΦΣΔ και ειδικότερα με τη θέση της κεφαλής (ΣΔ) στη διάταξη της φράσης, το ζήτημα είναι αδιαμφισβήτητο: Εφόσον η Γερμανική υπακούει στο φαινόμενο Ρ2, το οποίο αναλύθηκε ως μετακίνηση του παρεμφατικού ρήματος στον ΣΔ με παράλληλη μετακίνηση μιας φράσης στον χαρακτηριστή της ΦΣΔ (κεφ. 3.2), είμαστε υποχρεωμένοι να δεχθούμε ότι: α) η θέση του ΣΔ στη φραστική δομή βρίσκεται στην αριστερή περιφέρεια και β) το ρήμα τουλάχιστον στις δομές του 2 ου τύπου (Ρ-Υ-Α, ευθείες ερωτήσεις) και του 1 ου τύπου (Υ-Ρ-Α, κύριες προτάσεις) μετακινείται μέσω των λειτουργικών κεφαλών στον ΣΔ, όπως προβλέπει η Θεωρία. Σχετικά με τις Φράσεις Συμφωνίας Υποκειμένου και Αντικειμένου που εισάγονται στη δομή και τη σύνδεση του υποκειμένου και του αντικειμένου με τις εν λόγω λειτουργικές προβολές, αν δηλαδή προκαλούνται μετακινήσεις (εμφανείς ή κεκαλυμμένες) στις αντίστοιχες Φράσεις Συμφωνίας, θα πρέπει πρωτίστως να αναφερθούμε στη θέση παραγωγής του υποκειμένου και αντικειμένου στις νεότερες αναλύσεις. Υπενθυμίζουμε ότι στο Πρότυπο ΚΑΔ ισχύουν τα εξής για το υποκείμενο και το αντικείμενο: Η ΟΦ-αντικείμενο παράγεται στη θέση συμπληρώματος της κεφαλής 9 Για περαιτέρω συζήτηση γύρω από το ζήτημα βάσει των σύγχρονων αναλύσεων βλ. μεταξύ άλλων Kayne (1993), Zwart (1994, 1997) για αναλύσεις υπέρ μιας καθολικής δομής και διάταξης των στοιχείων (χαρακτηριστής-κεφαλή-συμπλήρωμα) στη φράση βλ. Rohrbacher (1999), Haider (1993, 2005) για επιχειρήματα υπέρ της άποψης ότι η Γερμανική είναι μια γλώσσα με διάταξη Α-Ρ, ως προς την κεφαλή και το συμπλήρωμά της στη ΡΦ. Τη δεύτερη αυτή άποψη στηρίζουν και οι περισσότεροι μελετητές της Γερμανικής, όπως θα φανεί από τις αναλύσεις που ακολουθούν. 10 Εξάλλου, όπως θα προκύψει από τις σύγχρονες αναλύσεις (βλ. κεφ. 4.4), η κατάργηση των Φράσεων Συμφωνίας περιορίζει το λειτουργικό πεδίο στη ΦΧ, για την οποία δεν είναι απαραίτητη η υπόθεση παραμετροποίησης, εφόσον η μετακίνηση του ρήματος στον Χρόνο πραγματοποιείται κεκαλυμμένα. Σημαντική, επομένως, είναι η διάταξη των κατηγοριών στη ΡΦ, για την οποία υιοθετούμε την παραμετροποίηση της ρηματικής κεφαλής (Α-Ρ) βλ. κεφ

9 Ρ στη ΡΦ, όπου λαμβάνει αιτιατική πτώση και θεματικό ρόλο. Το υποκείμενο της πρότασης παράγεται στον χαρακτηριστή της ΦΚ, όπου λαμβάνει ονομαστική πτώση και συμφωνεί με το ρήμα σε πρόσωπο και αριθμό, ενώ τον θεματικό του ρόλο λαμβάνει μέσω κατηγόρησης από τη ΡΦ. Αναφορικά με το υποκείμενο και το αντικείμενο, σύμφωνα με τη Θεωρία όπως διαμορφώθηκε στο Μινιμαλιστικό Πρόγραμμα, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι η κάθε ΟΦ μετακινείται στον χαρακτηριστή της ΦΣυμφΥ και ΦΣυμφΑ αντίστοιχα, ελέγχοντας τα δικά της χαρακτηριστικά έναντι των χαρακτηριστικών της κεφαλής. Η ΟΦ-αντικείμενο μετακινείται για να της αποδοθεί ή να ελέγξει πτώση, ενώ η ΟΦυποκείμενο για να συμφωνήσει σε πρόσωπο και αριθμό με τα χαρακτηριστικά της κεφαλής ΣυμφΥ. Σημειώνουμε εδώ ότι η απόδοση-έλεγχος της ονομαστικής πτώσης, σύμφωνα με τη Θεωρία (Chomsky 1995), πραγματοποιείται από την κεφαλή του Χρόνου στη ΦΧ. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν οι εν λόγω φράσεις μετακινούνται εμφανώς ή κεκαλυμμένα, καθώς η Θεωρία δίνει και τις δύο δυνατότητες (βλ. κεφ και ). Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό θα πρέπει να αναζητηθούν δεδομένα που προσφέρονται από τη σειρά των όρων, τα οποία αποτελούν ενδείξεις για τη θέση ενός συστατικού στον φραστικό δείκτη σε σχέση με τα υπόλοιπα συστατικά. Καθοριστικό ρόλο στην αναζήτηση αυτή κατέχει η θέση παραγωγής του υποκειμένου στην πρόταση, η οποία θα εξετασθεί στην αμέσως επόμενη ενότητα (κεφ. 4.2) καθώς και οι δομές των ρημάτων με δύο αντικείμενα, που θα παρουσιασθούν παρακάτω (κεφ. 4.4). 4.2 Η παραγωγή του υποκειμένου στη ΡΦ και η διάρθρωση της ΡΦ Σε σύγχρονες αναλύσεις έχει υποστηριχθεί (βλ. κεφ ) ότι το υποκείμενο της πρότασης δεν παράγεται στον χαρακτηριστή της ΦΚ, όπως υποστηριζόταν στο Πρότυπο της ΚΑΔ, αλλά εντός της ΡΦ και μάλιστα στον χαρακτηριστή της. 11 Για τη Γερμανική, δεχόμενοι ότι η κεφαλή Ρ βρίσκεται στη δεξιά περιφέρεια, η δομή θα είχε ως εξής (5): 11 Η υπόθεση αυτή ως αφετηρία την ανάλυση του Larson (1988), ο οποίος τοποθετεί όλα τα ορίσματα (Υ, ΑΑ και ΕΑ) εντός της ΡΦ. 9

10 (5) ΡΦ χαρ Ρ Hans ΟΦ die Studentin Ρ sieht Οι θεωρητικές συνέπειες μιας τέτοιας ανάλυσης και για τη γερμανική γλώσσα είναι οι εξής: α) Προβλέπεται υποχρεωτική θέση χαρακτηριστή για τη ΡΦ, εφόσον το υποκείμενο παράγεται σε αυτήν. β) Η απόδοση των θεματικών ρόλων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό όρισμα γίνεται ενιαία εντός της ΡΦ, όπου παράγεται και το ρήμα, το οποίο είναι το στοιχείο που αποδίδει τους θεματικούς ρόλους σε συγκεκριμένες θέσεις. Σημειώνουμε εδώ ότι το υποκείμενο καταλαμβάνει την υψηλότερη θέση της ΡΦ, καθώς εντός της ΡΦ είναι δυνατόν να εμφανίζονται και ενδιάμεσες προβολές (π.χ. επιρρηματικοί προσδιορισμοί -προσαρτήσεις στη ΡΦ). Η υπόθεση σχετικά με την παραγωγή του υποκειμένου εντός της ΡΦ υιοθετήθηκε και για τη γερμανική γλώσσα, καθώς αποτελεί υπόθεση με καθολική ισχύ ως προς τη θέση παραγωγής του υποκειμένου. Παράλληλα, η άποψη αυτή ενισχύεται βάσει εμπειρικών δεδομένων. Εδώ παραθέτουμε ένα παράδειγμα από τη Γερμανική που αφορά στους ποσοδείκτες 12 που κινούνται ελεύθερα μέσα στην πρόταση, ξεχωριστά από την ΟΦ την οποία προσδιορίζουν, και αποκαλούνται floating quantifiers (6) 13 : (6) α. Alle die grünen Politiker haben den Panzerverkauf gebilligt. β. Die grünen Politiker haben den Panzerverkauf alle gebilligt. Στο ανωτέρω παράδειγμα παρατηρούμε ότι ο ποσοδείκτης alle στο (6α) εμφανίζεται στην αρχή της πρότασης μαζί με το υποκείμενο που έχει μετακινηθεί, ενώ στο (6β) εμφανίζεται στη ΡΦ. Μπορούμε συνεπώς να υποστηρίξουμε ότι η αρχική θέση του 12 Ως ποσοδείκτης χαρακτηρίζεται το είδος εκείνο του τελεστή, ο οποίος προσδιορίζει την ποσότητα (ποσοτικοποιεί), π.χ. επίθετα/αντωνυμίες (alle, manche, einige), αριθμητικά (ein-e, zwei, drei) (βλ. Bußmann 1990: ). 13 Βλ. Grewendorf (2002: 48-49) από όπου και το παράδειγμα, Schmidt (1995: 171) και Haegeman (1991: ) για την αναλυτικότερη περιγραφή της παραγωγής του υποκειμένου, οι οποίοι αναφέρονται κυρίως στον Sportiche (1988) και στους Koopman & Sportiche (1991). 10

11 υποκειμένου είναι ο χαρακτηριστής της ΡΦ (6β), από όπου μετακινείται αφήνοντας τον ποσοδείκτη στη ΡΦ. Σε διαφορετική περίπτωση θα έπρεπε να υποθέσουμε μετακίνηση του ποσοδείκτη χαμηλότερα στη δομή, πράγμα το οποίο θεωρητικά δεν είναι αποδεκτό, διότι οι μετακινήσεις λαμβάνουν χώρα από κάτω προς τα επάνω. Το παράδειγμα αυτό αποτελεί μια απόδειξη για την παραγωγή του υποκειμένου στη ΡΦ. Περισσότερα επιχειρήματα για την παραγωγή του υποκειμένου στη ΡΦ ως μοναδική θέση παραγωγής, βρίσκουμε στον Haider (1993: κεφ. 6.3), ο οποίος άλλωστε και σε παλαιότερες μελέτες του έχει υποστηρίξει το ίδιο. Στη μελέτη αυτή επιχειρηματολογεί επιπροσθέτως κατά της ύπαρξης ΦΚ στη Γερμανική και συνεπώς κατά της παλαιότερης υπόθεσης ότι το υποκείμενο παράγεται στον χαρακτηριστή της. Εδώ θα παραθέσουμε ένα παράδειγμά του με ένα εργαστικό ρήμα 14 (7) (Haider 1993: 151): (7) Ein Fehler unterlaufen ist schon manchem. Στο παράδειγμα φαίνεται η θεματοποίηση του υποκειμένου μαζί με τη μετοχή, η οποία σαφώς παράγεται στη ΡΦ. Το πλεονέκτημα αυτής της ανάλυσης είναι κατά την άποψή του ότι η παραγωγή του υποκειμένου δεν διαφοροποιείται στα εργαστικά και μη εργαστικά ρήματα. 15 Η παραγωγή του υποκειμένου στη ΡΦ θα μπορούσε εκτός των άλλων να ερμηνεύσει προτάσεις στις οποίες το υποκείμενο μένει χαμηλά στη φραστική δομή, δηλαδή τη σειρά ΕΑ-ΑΑ-Υ-Ρ για τις δευτερεύουσες προτάσεις (8α) και Επιρ-Ρ-ΕΑ- ΑΑ-Υ για τις κύριες (8β), όπου το ΕΑ και ΑΑ προηγούνται του υποκειμένου, έχουν υποστεί δηλαδή μετατόπιση, όπως περιγράψαμε στο κεφάλαιο 3.4. (8) α...., weil dem Lehrer das Buch gestern Hans gegeben hat. β. Gestern hat dem Lehrer das Buch Hans gegeben. 14 Εργαστικά θεωρούνται τα αναιτιατικά ρήματα (δεν δέχονται αντικείμενο σε αιτιατική), τα οποία στη Γερμανική διακρίνονται από τα αμετάβατα από τον σχηματισμό του παρακειμένου με το βοηθητικό sein αντί του haben. Το θέμα ή δέκτης, μολονότι αποτελεί εσωτερικό όρισμα, εμφανίζεται σε θέση υποκειμένου (βλ. Bußmann 1990: ). 15 Ο Haider, υποστηρίζοντας την παραγωγή του υποκειμένου στη ΡΦ ήδη από προγενέστερες φάσεις της Θεωρίας και αμφισβητώντας την ασυμμετρία υποκειμένου-αντικειμένου, ερμηνεύει την αντιγραμματικότητα της θεματοποίησης της ΡΦ, η οποία περιλαμβάνει τη μετοχή με το υποκείμενο (που συζητήθηκε στο κεφ και 3.1.1), σε σχέση με το παράδειγμα (7) όχι ως επιχείρημα για το ποια στοιχεία είναι θεματοποιήσιμα, αλλά ως ένδειξη των στοιχείων που δεν μπορούν να παραμείνουν στη ΡΦ. Στο σημείο αυτό δεν θα επεκταθούμε περαιτέρω παραθέτοντας τα παραδείγματά του βλ. Haider (1993: κεφ. 6.3). 11

12 Αν υποθέσουμε ότι το φαινόμενο της Μετατόπισης μπορεί να ερμηνευθεί και ως μετακίνηση των αντικειμένων σε αντίστοιχες λειτουργικές προβολές, (βλ. κεφ ), τότε θα μπορούσαμε κάλλιστα να υποστηρίξουμε ότι το υποκείμενο παράγεται και παραμένει στη ΡΦ στις ανωτέρω προτάσεις (8). Αν θελήσουμε να παραστήσουμε τη δομή στη διευρυμένη ΡΦ, όπως έχει προταθεί από τον Chomsky (1995) 16, τότε θα πρέπει να εισαγάγουμε στη δομή μία περαιτέρω λειτουργική κατηγορία στο πεδίο της ΡΦ, αυτή του «μικρού ρ» (light v), η οποία με τη σειρά της προβάλλεται σε φραστική κατηγορία ρφ. Ο Chomsky (1995: ) προτείνει περαιτέρω την εμφανή μετακίνηση του ρήματος από την κεφαλή Ρ στην κεφαλή ρ. Η σύνδεση αυτή (ρ-ρ), η οποία αποτελεί έκφραση της Μεταβατικότητας, αποδίδει στο υποκείμενο που παράγεται στον χαρακτηριστή της ρφ το θεματικό ρόλο του δράστη (βλ. κεφ ). Δεχόμενοι και εδώ την παραμετροποίηση για τη ρηματική κεφαλή της Γερμανικής, αναπαριστούμε τη διάρθρωση της ρφ/ρφ ως εξής (9): (9) ρφ υποκ ρ ΡΦ ρ χαρ Ρ ΑΑ Ρ Παράλληλα με την εισαγωγή της λειτουργικής αυτής κατηγορίας (ρ) στο πεδίο της ΡΦ και τη διεύρυνσή της σε ρφ, ο Chomsky (1995, κεφ. 4) προτείνει την 16 Η εν λόγω δομή, που προτείνεται από τον Chomsky (1995, κεφ. 4), βασίζεται στη σύνθετη ρηματική φράση (VP-shell), που προτάθηκε από τον Larson (1988) βλ. κεφ παρακάτω. 12

13 κατάργηση τόσο της Φράσης Συμφωνίας Υποκειμένου όσο και της Φράσης Συμφωνίας Αντικειμένου. Η νέα αυτή ανάλυση έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της προτασικής δομής στις εξής προβολές Φράση Συμπληρωματικού Δείκτη Φράση Χρόνου ρφ/ρφ. 17 Στη δομή (9) παρατηρούμε ότι το ΑΑ παράγεται στη θέση συμπληρώματος της κεφαλής Ρ. Με την παραγωγή των αντικειμένων και κυρίως του ΕΑ στη ρφ/ρφ, καθώς και με τη σειρά των όρων, θα ασχοληθούμε παρακάτω στο κεφ. 4.4, διότι το ζήτημα αφορά στο μεσαίο πεδίο και σχετίζεται άμεσα με το φαινόμενο της Μετατόπισης. Προηγουμένως θα παρουσιάσουμε την υπόθεση σχετικά με τη διάσπαση του ΣΔ, που αφορά στην ανάπτυξη της Αριστερής Περιφέρειας της πρότασης και σχετίζεται άμεσα με το φαινόμενο Ρ2 (Verb Second). 4.3 Η διάσπαση του ΣΔ και η Αριστερή Περιφέρεια της πρότασης Στην ενότητα αυτή θα συζητήσουμε τη διάσπαση του κόμβου του ΣΔ σε περισσότερες λειτουργικές κατηγορίες, όπως προτάθηκε από τον Rizzi (1997) και τις συνέπειες που έχει για την Αριστερή Περιφέρεια της γερμανικής πρότασης. Το τμήμα διαρθρώνεται ως εξής: Αρχικά θα παρουσιάσουμε ορισμένες από τις βασικές θέσεις της ανάλυσης του Rizzi, ενώ στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε συγκεκριμένες δομές της Γερμανικής. Συγκεκριμένα, θα εξετάσουμε πώς ερμηνεύονται το φαινόμενο Ρ2 καθώς και άλλες δομές και διατάξεις, θεματοποίηση, εστίαση εκτόπιση, οι οποίες παρουσιάστηκαν στα κεφ. 3.2 και 3.3, σύμφωνα με τη διευρυμένη μορφή της ΦΣΔ Η διάσπαση του ΣΔ και τα δεδομένα της γερμανικής γλώσσας Όπως ήδη αναφέραμε στο κεφ , ο Rizzi (1997) πρότεινε μια νέα ανάλυση για το σύστημα του ΣΔ, εισηγούμενος τη διάσπασή του σε περισσότερες και συγκεκριμένα τέσσερις διαφορετικές λειτουργικές προβολές: μία προβολή για τον Τύπο της Πρότασης TypP (ΦΤυπΠ), μία προβολή Εστίας FokP (ΦΕστ), μία προβολή για την Παρεμφατικότητα FinP (ΦΠαρεμφ), καθώς και περισσότερες προβολές Θέματος TopP (ΦΘεμ). Η προταθείσα δομή που περιλαμβάνει τις ανωτέρω 17 Αναλύσεις που βασίζονται στην πρόταση αυτή θα παρουσιαστούν στο κεφ. 4.4 και ειδικότερα στο 4.4.2, στο οποίο θα ασχοληθούμε με το φαινόμενο της Μετατόπισης και τη διάρθρωση του μεσαίου πεδίου (ΦΚ). 13

14 λειτουργικές προβολές, όπως διαρθρώνονται στο σύστημα του ΣΔ σύμφωνα με τη σύνταξη του Χ-τονούμενου, διαμορφώνεται ως εξής (10): (10) TypP Typ Typ TopP Top Top FokP Fok Fok TopP Top Top FinP Fin Fin IP Υπενθυμίζουμε εδώ επιγραμματικά τις βασικές θέσεις που ισχύουν για την ανωτέρω δομή (10): Η υψηλότερη προβολή στη δομή, η Φράση Τύπου Πρότασης (ΦΤυπΠ), αποτελεί το σημείο τομής / σύνδεσης της δεδομένης πρότασης είτε με την προηγούμενη από την οποία εξαρτάται ή με την οποία συνδέεται είτε με το γενικότερο περικείμενο στο οποίο εντάσσεται καθορίζει δηλαδή τον τύπο της πρότασης (ερωτηματική, δηλωτική, επιφωνηματική, αναφορική, συγκριτική κ.τ.λ.). Η χαμηλότερη προβολή στη δομή, Φράση Παρεμφατικότητας (ΦΠαρεμφ), συνδέει το σύστημα του ΣΔ με το επόμενο πεδίο, τη Φράση Κλίσης (Φράση Χρόνου) και καθορίζει την παρεμφατικότητα του ρήματος. Οι δύο αυτές προβολές οριοθετούν το σύστημα του ΣΔ, καθώς αποτυπώνουν τη σχέση της δεδομένης πρότασης αφενός με 14

15 ό,τι προηγείται και αφετέρου με ό,τι έπεται. Ανάμεσα στις προβολές αυτές τοποθετείται μία Φράση Εστίας (ΦΕστ) για το εστιασμένο συστατικό, καθώς και Φράσεις Θέματος (ΦΘεμ) για τα θεματοποιημένα συστατικά. Σύμφωνα με την ανάλυση του Rizzi (1997) μπορεί να υπάρχει μόνον μία Φράση Εστίας, διότι στην πρόταση εμφανίζεται μόνον ένα εστιακό συστατικό 18. Αντίθετα, οι Φράσεις Θέματος μπορούν να επαναλαμβάνονται, διότι περισσότερα από ένα συστατικά μπορούν να θεματοποιηθούν, και τοποθετούνται είτε πριν από τη Φράση Εστίας είτε μετά, εφόσον τα θεματοποιημένα συστατικά μπορούν τόσο να προηγούνται όσο και να έπονται της Φράσης Εστίας. Μια περαιτέρω απαραίτητη θεωρητική επισήμανση για την ανωτέρω δομή είναι ότι, ενώ η Φράση Τύπου Πρότασης και η Φράση Παρεμφατικότητας είναι υποχρεωτικές στη δομή για όλες τις πλήρεις προτάσεις, οι Φράσεις Εστίας και Θέματος πραγματώνονται μόνον όταν υπαγορεύονται από την εμφάνιση ανάλογων συστατικών στην πρόταση. Η τελευταία αυτή επισήμανση καταδεικνύει ότι η νέα δομή που προτείνεται με τη διευρυμένη μορφή του συστήματος του ΣΔ δίνει τη δυνατότητα αναπαράστασης και ερμηνείας της πληροφοριακής-επικοινωνιακής δομής της πρότασης, που οργανώνεται ως σχέση θέματος-σχολίου και ανταποκρίνεται σε δομές που προκαλούνται από μηχανισμούς όπως η θεματοποίηση, η εκτόπιση και η εστίαση. Η ανωτέρω προταθείσα δομή σηματοδοτεί τα εξής για τη γερμανική πρόταση: Κατ αρχήν, αναφορικά με τις δευτερεύουσες προτάσεις, στη Φράση Τύπου Πρότασης πραγματώνεται ένας σύνδεσμος (π.χ. dass) στην κεφαλή, ο οποίος είναι δείκτης δευτερεύουσας πρότασης και δηλώνει τη σχέση εξάρτησης από το ρήμα της κύριας πρότασης βάσει των ιδιοτήτων επιλογής του. Η Φράση Παρεμφατικότητας σε συνδυασμό με τον σύνδεσμο καθορίζει την παρεμφατικότητα που εκφράζεται στη ΦΚ μέσω του ρήματος της εξαρτημένης πρότασης. Αντίστοιχα, μια αναφορική αντωνυμία τοποθετείται κατόπιν μετακίνησης στον χαρακτηριστή της Φράσης Τύπου Πρότασης και δηλώνει τον τύπο της πρότασης και την αναφορική σύνδεσή της με το σημείο αναφοράς στην κύρια πρόταση, ενώ η Φράση Παρεμφατικότητας 18 Μάλιστα ο Rizzi (1997) εξετάζοντας τα δεδομένα της Ιταλικής και αναλύοντας τις ερωτηματικές φράσεις ως εστιασμένα συστατικά τις τοποθετεί στη Φράση Εστίας, εφόσον είναι αδύνατη η συνεμφάνιση ερωτηματικών και εστιασμένων συστατικών στην πρόταση. Ο Grewendorf (2002: 70-71) αμφισβητεί την ισχύ της ανάλυσης του Rizzi στο σημείο αυτό και προτείνει δική του ανάλυση για τα ερωτηματικά της γερμανικής γλώσσας (βλ. κεφ. 6 και ειδικότερα 6.7). Στο σημείο αυτό δεν θα επεκταθούμε περαιτέρω στο θέμα, διότι δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσας μελέτης. 15

16 καθορίζει επίσης ότι το ρήμα που εμφανίζεται στη ΦΚ είναι παρεμφατικό (βλ. σχετικά Grewendorf 2002: κεφ. 2.5, 67-71). Σχετικά με τις κύριες προτάσεις η ανωτέρω δομή είναι διαφωτιστική, εφόσον αναπαριστά την Αριστερή Περιφέρεια, δηλαδή το πρόσθιο πεδίο της γερμανικής πρότασης. Όπως παρουσιάσαμε στα κεφ. 3.2 και κεφ. 3.3 της εργασίας, το πεδίο αυτό αποτελείται κανονικά από μία θέση στις ουδέτερες, μη χαρακτηρισμένες προτάσεις, αλλά και σε ορισμένες χαρακτηρισμένες δομές (με εστιασμένο συστατικό). Υπάρχουν όμως περιθώρια ανάπτυξης της δομής προς τα αριστερά με την προσθήκη περισσοτέρων προβολών-θέσεων, βάσει των οποίων μπορούν να παραχθούν άλλες δομές της γλώσσας που θεωρούνται χαρακτηρισμένες και απαιτούν επιπλέον θέσεις. Με την παραδοχή της διευρυμένης δομής, όπως περιγράφηκε παραπάνω, θα εξετάσουμε τη δυνατότητα ερμηνείας διατάξεων, όπως η θεματοποίηση, η εκτόπιση και η εστίαση. Ένα επιπλέον σημείο που πρέπει να επισημανθεί για τη Γερμανική ως προς την παράμετρο εμφάνισης της κεφαλής αυτών των προβολών είναι το εξής: Η ΦΣΔ δεν υπόκειται σε παραμετροποίηση της κεφαλής και συνεπώς η κεφαλή του ΣΔ εμφανίζεται στην αριστερή περιφέρεια της φράσης, με συνέπεια όλες οι κεφαλές που αφορούν το σύστημα του ΣΔ να εμφανίζονται κανονικά αριστερά της φράσης. Τα δεδομένα της γλώσσας δείχνουν ότι τα συστατικά που φιλοξενούνται στις αντίστοιχες φράσεις του συστήματος του ΣΔ αποτελούν Α -θέσεις και εμφανίζονται στην Αριστερή Περιφέρεια της πρότασης, με παράλληλη ανύψωση του ρήματος, για την ικανοποίηση του φαινομένου Ρ2 (Verb Second). Αντίθετα, οι φράσεις που σχετίζονται με τη Φράση Κλίσης (ΦΣυμφΥ, ΦΧ και ΦΣυμφΑ) και τη μετακίνηση του ρήματος στις αντίστοιχες προβολές ακολουθούν ενδεχομένως την παραμετροποίηση της κεφαλής (βλ. κεφ. 4.1), εφόσον το παρεμφατικό ρήμα πριν από την εφαρμογή του φαινομένου Ρ2, δηλαδή στη βασική δομή, βρίσκεται στο τέλος της πρότασης. 19 Για να ελέγξουμε αν και κατά πόσο η ανωτέρω διευρυμένη δομή ανταποκρίνεται στα δεδομένα της γερμανικής γλώσσας παραθέτουμε τις περιπτώσεις των παραδειγμάτων με τις οποίες έχουμε ήδη ασχοληθεί (κεφ. 2 και κεφ. 3). Σε επόμενες ενότητες θα ασχοληθούμε διεξοδικά με την κάθε περίπτωση. 19 Η παρατήρηση αυτή για τη προτασική δομή της Γερμανικής συμβαδίζει με την υπόθεση του Rizzi (1997: ), ο οποίος θεωρεί ότι το σύστημα του ΣΔ και το σύστημα της Κλίσης είναι δύο διαφορετικά συστήματα, εκ των οποίων το δεύτερο σχετίζεται με το ρήμα, ενώ το πρώτο όχι. 16

17 1) Δομές που χαρακτηρίζονται από το φαινόμενο Ρ2, στις οποίες το παρεμφατικό ρήμα καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση στην προτασική δομή, ενώ ένα και μοναδικό συστατικό καταλαμβάνει την πρώτη θέση, το πρόσθιο πεδίο (11-13). Οι δομές αυτές αναλύθηκαν γενικά στο πλαίσιο του Προτύπου ΚΑΔ (κεφ. 3.2) ως δομές θεματοποίησης, εφόσον η κατάληψη του προσθίου πεδίου χαρακτηρίζεται στη Γερμανική ως Θεματοποίηση και η αντίστοιχη θέση ως θέση Θέματος. 20 Σε αυτές περιλαμβάνονται οι εξής διατάξεις: α) Υ-Ρ-Α (11): (11) Maria hat gestern den Studenten getroffen. β) ΧΦ-Ρ-Υ-Α (12): (12) Gestern hat Maria den Studenten getroffen. γ) Α-Ρ-Υ (13): (13) Den Studenten hat gestern Maria getroffen. Από τις ανωτέρω διατάξεις οι (11) και (12) θεωρούνται ουδέτερες, μη χαρακτηρισμένες, ενώ η (13) θεωρείται μη ουδέτερη, χαρακτηρισμένη δομή, με έμφαση στο αντικείμενο. 2) Δομές εκτόπισης, οι οποίες αφορούν στην παρουσία συστατικού πριν από το πρόσθιο πεδίο. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι εξής: α) Δομές που αναλύονται ως Αριστερή Εκτόπιση (Left Dislocation), στις οποίες παρατηρείται συμφωνία του εκτοπισμένου συστατικού με τη δεικτική αντωνυμία στο πρόσθιο πεδίο (14): (14) α. Den Lehrer (αιτ.), den (αιτ.) hat Hans niemals gefragt. 20 Ωστόσο, βλ. κεφ. 3.2 και 3.5 για συμπεράσματα και σχολιασμό σχετικά με τις δομές αυτές και την κατά την άποψή μας υπεργενίκευση αναφορικά με τον χαρακτηρισμό της μετακίνησης ως Θεματοποίησης και της θέσης ως θέσης Θέματος. 17

18 β. Dem Lehrer (δοτ.), dem (δοτ.) hat Hans nie das Buch gegeben. β) Δομές στις οποίες το εκτοπισμένο συστατικό ονομάζεται Hanging Topic και χαρακτηρίζεται από ασυμφωνία με τη δεικτική αντωνυμία (15): (15) α. Die Preußen (ονομ.), mit denen (δοτ.) hatte ich nicht mehr gerechnet. β. Der Garten (αρσεν.), das (ουδ.) war ihre größte Freude. 3) Δομές εστίασης στις οποίες εμφανίζεται μία επιπλέον θέση, πέραν αυτής του εκτοπισμένου συστατικού και του συστατικού στο πρόσθιο πεδίο (16): (16) [ΦΣΔ Den Karl i, [??? Χαρ den i [ΦΣΔ wenn ich e erwisch [ΣΔ erschlag ich t i Το φαινόμενο Ρ2 (Verb Second) Όπως ήδη υποστηρίχθηκε στο κεφ. 3.2, στο πλαίσιο του Προτύπου ΚΑΔ το φαινόμενο Ρ2, αποδίδοντας τη δομή της κύριας πρότασης, ερμηνεύεται ως διάταξη παραγόμενη από τη βασική σειρά Υ-Α-Ρ (δομή δευτερεύουσας πρότασης), με τη μετακίνηση του παρεμφατικού ρήματος από την κεφαλή της Κλίσης στον ΣΔ και την μετακίνηση μιας ΧΦ στον χαρακτηριστή της ΦΣΔ. Οι διατάξεις που προκύπτουν από την εφαρμογή του φαινομένου Ρ2 είναι οι εξής: Υ-Ρ-Α και ΧΦ-Ρ-Υ-Α, οι οποίες θεωρούνται ουδέτερες, και Α-Ρ-Υ, η οποία θεωρείται χαρακτηρισμένη. Στην ενότητα αυτή θα επανεξετάσουμε την ερμηνεία του φαινομένου σύμφωνα με τη νέα ανάλυση του συστήματος του ΣΔ (10) που μόλις παρουσιάστηκε, καθώς στη διευρυμένη μορφή προσφέρονται νέες θέσεις για τη μετακίνηση του παρεμφατικού ρήματος, αλλά κυρίως για τις φράσεις που εμφανίζονται προρρηματικά και καταλαμβάνουν το πρόσθιο πεδίο, οι οποίες φέρουν διαφορετική πληροφοριακή αξία. Αναφορικά με τη μετακίνηση του παρεμφατικού ρήματος, η πρώτη υποψήφια θέση στην προταθείσα δομή του συστήματος του ΣΔ είναι η κεφαλή της Φράσης Παρεμφατικότητας, η οποία μάλιστα είναι συμβατή με τα χαρακτηριστικά της παρεμφατικότητας που φέρει η λειτουργική κεφαλή και το ίδιο το ρήμα (λεξική κεφαλή) που μετακινείται σε αυτήν. 21 Η νέα δομή προσφέρει ως εκ τούτου το 21 Πρβλ. Grewendorf (2002: 82). 18

19 πλεονέκτημα ότι η θέση στην οποία μετακινείται το ρήμα (η πιο χαμηλή θέση στη δομή του διασπασμένου ΣΔ), διαφοροποιείται από τη θέση που καταλαμβάνει ο σύνδεσμος (η πιο υψηλή θέση, ΦΤυπΠ) στη δομή. Συνεπώς, προσφέρεται επαρκέστερη ανάλυση για τη διάκριση μεταξύ κύριων και δευτερευουσών προτάσεων. 22 Παράλληλα, η νέα ανάλυση ανοίγει και νέες θέσεις για τα συστατικά που εμφανίζονται προρρηματικά και καταλαμβάνουν το πρόσθιο πεδίο. Για την κατάληψη του προσθίου πεδίου στηριζόμαστε στην ισχύουσα θέση ότι η βασική διάταξη της Γερμανικής είναι η σειρά Υ-Α-Ρ και περαιτέρω στην υπόθεση ότι το ρήμα στις κύριες προτάσεις μετακινείται στην κεφαλή Παρεμφατικότητας. Με βάση αυτήν την άποψη μπορούμε να υποθέσουμε περαιτέρω ότι η μία και μοναδική θέση του προσθίου πεδίου, της οποίας η κατάληψη μαζί με τη μετακίνηση του ρήματος συνθέτει το φαινόμενο Ρ2, είναι ο χαρακτηριστής της Φράσης Παρεμφατικότητας. Η υπόθεση αυτή, κατά την άποψή μας, ισχυροποιείται για τους εξής λόγους: α) Το φαινόμενο Ρ2 είναι υποχρεωτικό στη γερμανική γλώσσα και, σύμφωνα με την ανάλυση του Rizzi, η Φράση Παρεμφατικότητας είναι υποχρεωτική σε αντίθεση με τις Φράσεις Θέματος και Εστίας, οι οποίες είναι προαιρετικές. β) Υποχρεωτική είναι επίσης και η σχέση άμεσης γειτνίασης του παρεμφατικού ρήματος με το συστατικό που προηγείται και βρίσκεται στο πρόσθιο πεδίο. Μια διαφορετική υπόθεση ότι το συστατικό που προηγείται του ρήματος και τοποθετείται στο πρόσθιο πεδίο δεν καταλαμβάνει τη θέση του χαρακτηριστή της Φράσης Παρεμφατικότητας, αλλά μία από τις ανωτέρω θέσεις στο φραστικό δείκτη, αφήνει το περιθώριο του κενού χαρακτηριστή στη Φράση Παρεμφατικότητας και συνεπώς τη δυνατότητα να καταληφθεί η θέση αυτή από κάποιο άλλο συστατικό, πράγμα το οποίο καταλήγει σε αντιγραμματικότητα (17). 23 (17) * α. Maria gestern hat den Studenten getroffen. 22 Υπενθυμίζουμε εδώ την επιθυμητή αυτή διάκριση, η οποία στο πλαίσιο του Προτύπου ΚΑΔ προκάλεσε στην έρευνα δύο διαφορετικές «θέσεις-αναλύσεις», που προτείνουν την ύπαρξη ενιαίας δομής (Uniformitätsthese) ή διαφορετικής (Differenzthese) βλ. κεφ Βεβαίως, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε για το φαινόμενο Ρ2 της Γερμανικής ότι κάθε μηχανισμός θεματοποίησης ή εστίασης, που προκαλείται από ένα χαρακτηριστικό στην κεφαλή της αντίστοιχης λειτουργικής προβολής, προκαλεί όχι μόνο τη μετακίνηση φράσης στον χαρακτηριστή της αλλά και την εμφανή μετακίνηση του παρεμφατικού ρήματος στην κεφαλή, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η δομή Ρ2. Το επιχείρημα αυτό όμως αντικρούεται από τις δομές εκτόπισης, στις οποίες, μολονότι ένα συστατικό καταλαμβάνει μία από τις υψηλότερες θέσεις όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω (κεφ ) δεν προκαλείται αντίστοιχη μετακίνηση του ρήματος, καθώς τη δομή Ρ2 εξασφαλίζει η δεικτική αντωνυμία στο πρόσθιο πεδίο. 19

20 * β. Gestern Maria hat den Studenten getroffen. * γ. Maria den Studenten hat gestern getroffen. * δ. Den Studenten Maria hat gestern getroffen. Ωστόσο, όπως θα δούμε στην επόμενη ενότητα (κεφ ), η νέα αυτή ανάλυση δίνει τη δυνατότητα σχηματισμού δομών της Γερμανικής με επιπλέον θέση πέραν αυτής του χαρακτηριστή της Φράσης Παρεμφατικότητας (προσθίου πεδίου) με αποτέλεσμα τη σαφέστερη διάκριση μεταξύ των δομών που ανταποκρίνονται στο φαινόμενο Ρ2 και εκείνων που ερμηνεύονται ως δομές θεματοποίησης και εκτόπισης. Με βάση την ανωτέρω υπόθεση για την ικανοποίηση του φαινομένου Ρ2 στη Φράση Παρεμφατικότητας, θα προχωρήσουμε στη συστηματική εξέταση των συγκεκριμένων διατάξεων που ανταποκρίνονται στο φαινόμενο Ρ2. Οι διατάξεις Υ-Ρ-Α και ΧΦ-Ρ-Υ-Α θεωρούνται ουδέτερες και αναλύθηκαν στο πλαίσιο του Προτύπου της ΚΑΔ ως δομές Θεματοποίησης. Για τις περιπτώσεις αυτές υποθέσαμε ότι το υποκείμενο ή μια ΧΦ μετακινούνται από τη βασική τους θέση στον χαρακτηριστή της υποχρεωτικής Φράσης Παρεμφατικότητας (18), ο οποίος συνιστά το πρόσθιο πεδίο, εξασφαλίζοντας κατ αυτόν τον τρόπο το φαινόμενο Ρ2. (18) α. Maria hat gestern den Studenten getroffen. β. Gestern hat Μaria den Studenten getroffen. Οι εν λόγω διατάξεις, μολονότι έχουν αναλυθεί ως δομές Θεματοποίησης (κεφ. 3.2) δεν εμπλέκουν, κατά την άποψη μας, τη Φράση Θέματος που προηγείται της Φράσης Παρεμφατικότητας για τους εξής λόγους: Πρώτον, διότι ήδη έχουμε αμφισβητήσει τον χαρακτηρισμό τους ως θεματοποιημένων συστατικών (βλ. κεφ. 3.2 και κεφ. 3.5 για σχετικά σχόλια). Δεύτερον, διότι, όπως προαναφέρθηκε, η μετακίνηση της φράσης (Υ ή ΧΦ) στον χαρακτηριστή της Φράσης Θέματος, αφήνει τον χαρακτηριστή της Φράσης Παρεμφατικότητας κενό, με δυνατότητα κατάληψής του από άλλο συστατικό, γεγονός που εμποδίζει την υποχρεωτική γειτνίαση με το παρεμφατικό ρήμα και οδηγεί σε αντιγραμματικότητα (βλ. παραδείγματα 17α-γ και υποσημ. 23). Ωστόσο, η διάταξη Α-Ρ-Υ αποβαίνει προβληματική για την ανωτέρω ανάλυση, διότι δεν θεωρείται ουδέτερη αλλά χαρακτηρισμένη, με έμφαση στο αντικείμενο. Στο πλαίσιο του Προτύπου ΚΑΔ (βλ. κεφ. 3.2) οι δομές αυτές, όπως και όλες όσες 20

21 ανταποκρίνονται στο φαινόμενο Ρ2, αναλύονται επίσης ως δομές Θεματοποίησης. Το ερώτημα που τίθεται στην περίπτωση αυτή είναι αν και στη διάταξη Α-Ρ-Υ το αντικείμενο καταλαμβάνει την ίδια θέση (χαρακτηριστή της Φράσης Παρεμφατικότητας) ή αν το συστατικό αυτό καταλαμβάνει τη θέση του χαρακτηριστή σε μία από τις ανωτέρω προβολές, τη Φράση Θέματος ή τη Φράση Εστίας. Υπενθυμίζουμε επιπροσθέτως ότι εκτός από το αντικείμενο (19α) οποιαδήποτε φράση με εμφατικό επιτονισμό μπορεί να καταλάβει τη θέση αυτή, όπως προκύπτει από τα ενδεικτικά παραδείγματα με μια ΕΦ (19β) αλλά και με τον απαρεμφατικό ρηματικό τύπο (19γ): (19) α. Den Studenten hat gestern Maria getroffen. β. Hübsch sieht das Mädchen aus. γ. Gehört hat er die Frage nicht. Όπως συμβαίνει στα ανωτέρω παραδείγματα, έτσι και στη διάταξη Α-Ρ-Υ το αντικείμενο δεν θεωρείται θεματοποιημένο, αλλά περισσότερο εμφατικό. Συνεπώς, η επόμενη υποψήφια θέση, την οποία θα μπορούσε να καταλάβει στον φραστικό δείκτη το αντικείμενο, είναι ο χαρακτηριστής της Φράσης Εστίας και όχι της Φράσης Θέματος. Εξετάζοντας όμως τη διάταξη Α-Ρ-Υ πιο συστηματικά, μπορούμε να διατυπώσουμε την άποψη ότι δεν πρόκειται για δομή με εστιασμένο το αντικείμενο, εφόσον είναι δυνατή η εκφορά των προτάσεων με την ίδια ακριβώς διάταξη με εστιασμένο άλλο συστατικό, διάφορο του προτασσόμενου (20) 24 : (20) α. Den Studenten hat gestern Maria getroffen. β. Hübsch sieht das Mädchen aus. γ. Gehört hat er die Frage nicht. Στα ανωτέρω παραδείγματα διαπιστώνουμε επιτόπια εστίαση μέσω προσωδίας, η οποία όμως ταυτόχρονα αφαιρεί την έμφαση από το προτασσόμενο συστατικό. Ειδικότερα για την περίπτωση Α-Ρ-Υ που εξετάζουμε, το γεγονός αυτό οδηγεί στην 24 Βλ. σχετικά και Grewendorf (2002: 80-81) για παρόμοιο ισχυρισμό και παραδείγματα, τα οποία όμως χρησιμεύουν ως επιχείρημα σε άλλου είδους ανάλυση. 21

22 ερμηνεία του αντικειμένου ως θέματος. Επομένως, ο ισχυρισμός του Rizzi (1997) για την αδυναμία εστίασης πλέον του ενός συστατικού επιβεβαιώνεται και για τη Γερμανική από τα ακόλουθα αντιγραμματικά παραδείγματα (21): (21) * α. Den Studenten hat gestern Maria getroffen. * β. Hübsch sieht das Mädchen aus. * γ. Gehört hat er die Frage nicht. Οι ανωτέρω διαπιστώσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η θέση που καταλαμβάνει ένα προτασσόμενο συστατικό εδώ το αντικείμενο δεν είναι ο χαρακτηριστής της Φράσης Εστίας, καθώς και ότι το προτασσόμενο συστατικό στη θέση αυτή δεν αποτελεί υποχρεωτικά εστιασμένο συστατικό. Όπως παρατηρεί ο Grewendorf (2002: 80), τη θέση αυτή μπορούν να καταλαμβάνουν στοιχεία, για τα οποία δεν ισχύει ο χαρακτηρισμός τους ως εστιασμένων. Παραθέτουμε εδώ δύο τέτοια παραδείγματα: ένα με αόριστη αντωνυμία σε αιτιατική (22α) και ένα με προτασικό επίρρημα (22β): (22) α. Jemanden hat er kritisiert. β. Vermutlich hat Maria den Studenten gestern getroffen. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Grewendorf (2002: 74), στην άποψη ότι τα προτασσόμενα συστατικά δεν είναι εστιασμένα, δεν καταλαμβάνουν δηλαδή τη θέση του χαρακτηριστή της Φράσης Εστίας, συνηγορεί το γεγονός ότι τα προτασσόμενα συστατικά που τοποθετούνται στο πρόσθιο πεδίο δεν προκαλούν φαινόμενα ασθενούς διασταυρωτικής μετακίνησης (weak cross over effects) (23α), σε αντίθεση με τα εστιασμένα συστατικά (23β): (23) α. Dem Studenten i hat seine i Mutter ein Päckchen geschickt.?? β. Dem Studenten i hat seine i Mutter ein Päckchen geschickt. Ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ της άποψης ότι τα προτασσόμενα στο πρόσθιο πεδίο συστατικά δεν φέρουν υποχρεωτικά εμφατικό επιτονισμό και συνεπώς δεν καταλαμβάνουν τον χαρακτηριστή της Φράσης Εστίας είναι η διαπίστωση ότι οι διάταξεις Υ-Ρ-Α και ΧΦ(Επιρ)-Ρ-Υ-Α, οι οποίες θεωρούνται τυπικά ουδέτερες, μη χαρακτηρισμένες (24), μπορούν να εκφραστούν κάλλιστα με την ίδια διάταξη και ως 22

23 χαρακτηρισμένες δομές με έμφαση στο συστατικό που καταλαμβάνει το πρόσθιο πεδίο (25): (24) α. Maria hat den Studenten gestern getroffen. β. Gestern hat Maria den Studenten getroffen. (25) α. Maria hat den Studenten gestern getroffen. β. Gestern hat Maria den Studenten getroffen. Αυτό δηλώνει ότι ο εμφατικός επιτονισμός είναι προσωδιακός, εφόσον μπορεί να αποδοθεί σε οποιοδήποτε συστατικό καταλαμβάνει την πρώτη θέση, όπως και να μην αποδοθεί καθόλου. Επίσης, εμφατικός προσωδιακός επιτονισμός εμφανίζεται και σε οποιαδήποτε θέση στη γερμανική πρόταση, διάφορη της πρώτης θέσης. Συνεπώς, αυτός ο εμφατικός επιτονισμός στην πρώτη θέση δεν εμπλέκει τη Φράση Εστίας. 25 / 26 Τέλος, ισχύει και στην περίπτωση αυτή το επιχείρημα της υποχρεωτικής γειτνίασης του προτασσόμενου συστατικού με το παρεμφατικό ρήμα. Η τοποθέτηση του προτασσόμενου αντικειμένου στη Φράση Εστίας δίνει τη δυνατότητα κατάληψης του χαρακτηριστή της Φράσης Παρεμφατικότητας από άλλο συστατικό και, όπως ήδη έχει επισημανθεί, οδηγεί σε αντιγραμματικότητα (26): (26) * α. Den Studenten Maria hat gestern getroffen. * β. Den Studenten gestern hat Maria getroffen. 25 Βλ. Abraham (1995: κεφ. 13 και 14) για αναλυτική περιγραφή των ποικίλων διατάξεων, μεταξύ των οποίων και των εστιασμένων συστατικών. Βλ. κυρίως Abraham (1997), ο οποίος εξετάζοντας τις εστιακές δομές υπό το πρίσμα της λειτουργικής προσέγγισης, υποστηρίζει ότι η Φράση Εστίας δεν μπορεί να τεκμηριωθεί για τη Γερμανική. Στα επιχειρήματά του εντάσσεται αυτό που ήδη επισημάνθηκε ότι εστιασμένα συστατικά εμφανίζονται στη γερμανική γλώσσα τόσο επί τόπου όσο και στο πρόσθιο πεδίο, το οποίο σημαίνει ότι η εστίαση είναι δυνατή μέσα στα όρια της πρότασης, χωρίς την αξιοποίηση λειτουργικών προβολών στο σύστημα του ΣΔ. 26 Ωστόσο, στόχος μας εδώ δεν είναι να απορρίψουμε συλλήβδην την ύπαρξη Φράσης Εστίας στη Γερμανική, καθώς, όπως υποστηρίζει ο Grewendorf (2002: 73 κ. εξ.), στοιχεία όπως οι αρνητικοί ποσοδείκτες φέρουν εγγενώς το χαρακτηριστικό [+εστιακό], το οποίο τα διαφοροποιεί από άλλα προτασσόμενα συστατικά. Η διαφοροποίηση γίνεται εμφανής στο ακόλουθο παράδειγμα, στο οποίο η εστίαση άλλου συστατικού πέραν του αρνητικού ποσοδείκτη είναι αδύνατη: i) Niemanden hat er gesehen. ii) * Niemanden hat der Student gesehen. Η ενδεχόμενη ύπαρξη τελεστή στην περίπτωση αυτή είναι μια ένδειξη ότι οι αρνητικοί ποσοδείκτες τοποθετούνται σε Φράση Εστίας. 23

24 Με το ερώτημα της ύπαρξης Φράσης Εστίας στη Γερμανική θα ασχοληθούμε σε παρακάτω ενότητα (βλ. κεφ ). Τα επιχειρήματα που παρατέθηκαν έως εδώ οδηγούν στα εξής συμπεράσματα: α) Το συστατικό που καταλαμβάνει το πρόσθιο πεδίο μπορεί να φέρει εμφατικό επιτονισμό, όπως επίσης και να μην τονίζεται ιδιαίτερα. Ειδικότερα, στη διάταξη Υ-Ρ-Α και ΧΦ(Επιρ)-Ρ-Υ-Α διακρίνουμε δύο περιπτώσεις: Το προτασσόμενο συστατικό είτε δεν φέρει εμφατικό επιτονισμό και η πρόταση θεωρείται ουδέτερη, μη χαρακτηρισμένη είτε τονίζεται, οπότε θεωρείται χαρακτηρισμένη διάταξη. Στη διάταξη Α-Ρ-Υ, που θεωρείται χαρακτηρισμένη δομή, το συστατικό μπορεί να φέρει εμφατικό επιτονισμό ή και όχι. β) Το προτασσόμενο συστατικό εδώ αντικείμενο ακόμη και αν φέρει εμφατικό επιτονισμό δεν καταλαμβάνει τη θέση του χαρακτηριστή της Φράσης Εστίας. γ) Το προτασσόμενο συστατικό και στις ουδέτερες και στις χαρακτηρισμένες δομές καταλαμβάνει την ίδια θέση. Η θέση αυτή συνιστά το πρόσθιο πεδίο, από το οποίο απορρέει και το φαινόμενο Ρ2. δ) Η προτεινόμενη θέση για το πρόσθιο πεδίο είναι ο χαρακτηριστής της Φράσης Παρεμφατικότητας. Έχοντας ολοκληρώσει στο κεφάλαιο αυτό την πραγμάτευση του φαινομένου Ρ2 και των διατάξεων που ανταποκρίνονται σε αυτό, σύμφωνα με τη διευρυμένη δομή της ΦΣΔ, ανακεφαλαιώνουμε συνάγοντας τα ακόλουθα συμπεράσματα. Σχετικά με τη δεύτερη θέση του παρεμφατικού ρήματος στην προτασική δομή, υποστηρίξαμε τη μετακίνηση του ρήματος στην κεφαλή της φράσης Παρεμφατικότητας. Το ζήτημα που εξετάσαμε στη συνέχεια αφορά στη θέση πριν από το παρεμφατικό ρήμα (πρόσθιο πεδίο). Το πρόβλημα εντοπίστηκε στον καθορισμό της θέσης, καθώς στη διευρυμένη δομή της ΦΣΔ προσφέρονται διάφορες θέσεις, οι οποίες είναι φορείς διαφορετικής πληροφοριακής αξίας. Ήδη στα κεφ. 3.2 και κεφ. 3.5, όπως ακριβώς και εδώ, αναπτύχθηκε ο προβληματισμός για τη θέση αυτή του προσθίου πεδίου και τον χαρακτηρισμό της ως θέσης Θέματος, καθώς και για τον χαρακτηρισμό της μετακίνησης ως Θεματοποίησης. Όπως διαπιστώσαμε όμως, διάφορες διατάξεις εμπίπτουν στο εν λόγω φαινόμενο, από τις οποίες άλλες θεωρούνται ουδέτερες και άλλες χαρακτηρισμένες. Ωστόσο, αν σωστά υποθέτουμε ότι το πρόσθιο πεδίο της γερμανικής πρότασης, όπως προκύπτει και από τα δεδομένα της γλώσσας (βλ. κεφ. 2.2 για τις περιγραφικές γραμματικές, κεφ. 3.2 και 3.5 και τις ανωτέρω απόψεις) είναι αποχαρακτηρισμένο ως προς τη δήλωση συγκεκριμένης λειτουργίας στην πρόταση, εφόσον δέχεται όλα τα συστατικά, και ο εμφατικός επιτονισμός είναι προαιρετικός 24