Α Β Γ Ε Ζ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ

Transcript

1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΑΓΕ ΤΙ ΜΑΘΗΤΕΣ Ι ΑΣΚΟΥΜΕ; (Μέρος 1 ο ) Μαριάννα εσύπρη, Καθηγήτρια Αγγλικών Λεόντειο Λύκειο Πατησίων Το ερωτηµατολόγιο για το οποίο γράφω προέκυψε µέσα από δικές µου αναζητήσεις και πειραµατισµούς, την καθηµερινή επαφή µε εµπνευσµένες συναδέλφους και µετά από δουλειά που, λόγω φόρτου εργασίας, απλώθηκε δυστυχώς σε τρία χρόνια. Μια πρώτη προσέγγιση του πώς βλέπουν οι µαθητές µας τους εαυτούς τους κι εµάς έγινε µε εντελώς απλό τρόπο πριν από σχεδόν τέσσερα χρόνια. Τότε, ζήτησα από µια τάξη µου µε την οποία υπήρχε καλό κλίµα οπότε θα εκφράζονταν ελεύθερα να σηµειώσουν ανώνυµα σε ένα χαρτί τα πέντε πράγµατα που τους αρέσουν περισσότερο σε καθηγητές και πέντε τρόπους µε τους οποίους µαθαίνουν καλύτερα. Οι απαντήσεις των µαθητών ήταν άκρως ενδιαφέρουσες, καθώς για πρώτη φορά είχα τη δυνατότητα να δω πώς έκριναν οι ίδιοι τους καθηγητές τους και τους εαυτούς τους. Καθώς το περιστατικό έγινε προς το τέλος της σχολικής χρονιάς, αποφάσισα να στείσω ένα ερωτηµατολόγιο για τις τάξεις µου του Γυµνασίου, που θα το χρησιµοποιούσα την επόµενη χρονιά, Το αρχικό ερωτηµατολόγιο είχε 11 ερωτήσεις που περιλάµβαναν κάµποσα θέµατα: τον τύπο µαθητή, τις συνθήκες που προτιµάει να διαβάζει, τις τεχνικές που χρησιµοποιεί, τον τρόπο που βλέπει τους καθηγητές του κλπ. Κάποιες δυο ερωτήσεις ζητούσαν ιεράρχηση των απαντήσεων, κάτι που θέλει πολλή δουλειά πάνω σε στατιστική. Θα πρέπει εδώ να διευκρινήσω ότι οι τάξεις των Αγγλικών στο σχολείο που εργάζοµαι οργανώνονται ανά επίπεδα γνώσης της Αγγλικής και δεν αντιστοιχούν στις τάξεις των Ελληνικών. Έτσι, στην Α γυµνασίου, π.χ., είχα εκείνη τη χρονιά ένα τµήµα πολύ χαµηλού επιπέδου που περιελάµβανε και παιδιά µε µαθησιακές δυσκολίες κι άλλα µε ιδιαίτερες ή/και δύσκολες συµπεριφορές. Εν αντιθέσει, τα δυο τµήµατά µου της Β και Γ Γυµνασίου ήταν από πολύ καλό ως προχωρηµένο επίπεδο. Το σύνολο των απαντήσεων, όµως, περίπου ανά τάξη για τρία τµήµατα, µού φάνηµε µικρό και, βάσει του διαχωρισµού επιπέδων που περιέγραψα, εξειδικευµένο δείγµα για να µπορέσω να βγάλω κάποια συµπεράσµατα παρ όλο που κατάφερα να τελειώσω τη στατιστική δουλειά µε τη βοήθεια ενός εξαιρετικού συναδέλφου. 1

2 Έτσι, προχώρησα στο διαχωρισµό του αρχικού ερωτηµατολογίου σε δυο µέρη. Το πρώτο, τα αποτελέσµατα του οποίου πρόκειται να αναλύσουµε παρακάτω, επικεντρώθηκε στον τύπο του µαθητή και τις συνθήκες/τεχνικές που χρησιµοποιεί για να µαθαίνει καλύτερα. Το δεύτερο, που θα αναλύσουµε στο δεύτερο µέρος αυτού του άρθρου, επικεντρώθηκε περισσότερο στην αξιολόγηση της ίδιας της µαθησιακής συµπεριφοράς του µαθητή καθώς και στις προσδοκίες που έχει από τους καθηγητές του. Η δεύτερη αυτή εκδοχή του ερωτηµατολογίου σε δυο µέρη δόθηκε σε όλες τις τάξεις των Ελληνικών της Α Γυµνασίου του σχολείου µου κατά το σχολικό έτος ΣΤΟΧΟΙ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ (Το ερωτηµατολόγιο παρατίθεται στο Παραρτηµα Α στο τέλος του άρθρου) Η πρώτη ερώτηση είχε σαν στόχο της να διερευνήσει τι γνωστικός τύπος είναι ο µαθητής: οπτικός, ακουστικός ή κιναισθητικός. Βάσει των ερευνών µου στο ιαδίκτυο και αλλού, κατέληξα σε κάποιες σχηµατοποιήσεις αυτών των τύπων. Έτσι, ο οπτικός τύπος εκπροσωπούνταν από τις απαντήσεις: βλέπω διαγράµµατα, χάρτες, πίνακες, τύπους, κλπ. (Απάντηση Α) και ο καθηγητής µού δίνει φυλλάδια (πχ. µε ασκήσεις, τα κύρια σηµεία, κλπ.) (Απάντηση ). Τον ακουστικό τύπο εκπροσωπούσαν οι απαντήσεις: συγκεντρώνοµαι και ακούω το µάθηµα στην τάξη (Απάντηση Β) και µπορώ να επαναλάβω φωναχτά ή ψιθυριστά το µάθηµα (Απάντηση Ζ). Τον κιναισθητικό τύπο εκπροσωπούσαν οι απαντήσεις: µπορώ να σχεδιάζω διάφορα σχήµατα την ώρα του µαθήµατος (Απάντηση Γ) και µπορώ να παίζω µε κάτι (πχ. µια πλαστική µπαλίτσα, ένα µολύβι, κλπ.) (Απάντηση Ε). Με τις ερωτήσεις 2 και 3 προσπαθούσα να διερευνήσω τι είδους χαρακτήρας είναι ο µαθητής: εσωστρεφής ή εξωστρεφής, µοναχικός ή κοινωνικός, αρχηγός ή ακόλουθος ; Οι ερωτήσεις παραθέτουν µια αρκετά µεγάλη γκάµα απαντήσεων ώστε να καλύψουν πιο πολλές πιθανότητες. Φυσικά, ίσως αναπόφευκτα, µιας κι οι άνθρωποι δύσκολα κατηγοριοποιούνται, οι απαντήσεις αλληλοκαλύπτουν είδη χαρακτήρων όπως θα φανεί και παρακάτω. Για το αν ο µαθητής είναι εσωστρεφής και µοναχικός τέθηκαν οι εξής απαντήσεις: έχω χρόνο να σκέφτώ το µάθηµα στην τάξη και να κάνω δραστηριότητες ή ασκήσεις µόνος µου (2Α), κάνω επανάληψη µόνος µου (2Γ), διαβάζω στο σπίτι µόνος µου ή να µου δίνεται χρόνος να σκεφτώ και να κάνω ερωτήσεις για το µάθηµα µετά την παράδοση ή να µαθαίνω µόνος µου µέσα από ερωτήσεις ή εργασίες που δίνει ο καθηγητής (2Θ, 3Β, 3Ε). Για το αν ο µαθητής είναι εξωστρεφής και κοινωνικός τέθηκαν όλες οι απαντήσεις που περιέχουν δουλειά σε οµάδες (2Β, 2, 2Ε, 3Γ, 3, 3Ζ). Για το µαθητή που προτιµά να ακολουθεί τέθηκαν οι 2

3 απαντήσεις: διαβάζω στο σπίτι µε τη βοήθεια ενός µέλους της οικογένειάς µου ή ενός καθηγητή (2Ζ, 2Η), ο καθηγητής κάνει ερωτήσεις (3Α) ή να επεξεργάζοµαι σε οµάδες τις ερωτήσεις ή εργασίες που δίνει ο καθηγητής (3Ζ). Ενώ για τον µαθητή που προτιµάει να ηγείται τέθηκαν οι: να µου δίνεται ο χρόνος να σκεφτώ και να κάνω ερωτήσεις για το µάθηµα µετά την παράδοση (3Β) και να φτιάχνουµε ερωτήσεις για το µάθηµα που παραδόθηκε, σε ζευγάρια ή οµάδες, και να τις δίνουµε στον καθηγητή να τις απαντήσει (3Γ). Ίσως είναι φανερό επίσης ότι από την ερώτηση 3 έµµεσα προκύπτει κατά πόσο αφιερώνεται χρόνος στην τάξη σε ερωτήσεις ή δηµιουργική σκέψη και κατά πόσο οι µαθητές χρειάζονται ή αποζητούν τέτοιο χρόνο. Ίσως, µάλιστα, σε αυτό το επίπεδο, η ερώτηση να στόχευε σε υπερβολικά πολλά θέµατα, οπότε να µην ήταν ιδιαίτερα επιτυχής. Με την τέταρτη ερώτηση ήθελα να ρίξω φως στις συνθήκες που επιλέγει ο µαθητής για να διαβάσει. Συχνά αυτό είναι ένδειξη του τύπου ή και του χαρακτήρα του µαθητή. Και πάλι η ερώτηση έχει αρκετές απαντήσεις ώστε να καλυφθούν όσο το δυνατό περισσότερες πιθανότητες. Ως εκ τούτου οι απαντήσεις ακούω ταυτόχρονα µουσική (Α), κάθοµαι στο γραφείο µου και ισιώνω την πλάτη (Θ) και βρίσκοµαι σε χώρο όπου υπάρχουν κι άλλα µέλη της οικογένειάς µου ( ) µπορεί να είναι ένδειξη οπτικού τύπου ή/και έντονης εξωστρέφειας και κοινωνικότητας. Οι απαντήσεις κλείνοµαι στο δωµάτιό µου (Β), διαβάζω φωναχτά (Ζ) και θέλω απόλυτη ησυχία (Γ) µπορεί να δηλώνουν εσωστρέφεια ή και στοιχεία ακουστικού τύπου. Οι περπατάω πάνω-κάτω (Ε), κρατάω κάτι και παίζω (Ι) και κάνω συχνά διαλείµµατα (Η) µπορεί να δηλώνουν στοιχεία κιναισθητικού τύπου όπως και το ξαπλώνω ή κάθοµαι κάπου αναπαυτικά (Κ). Με την τελευταία ερώτηση (5) θέλησα να διερευνήσω τι τεχνικές διαβάσµατος χρησιµοποιεί ο µαθητής. Και πάλι οι απαντήσεις καλύπτουν αρκετά µεγάλη γκάµα. Οι επαναλαµβάνω φωναχτά αυτό που διαβάζω (Α) και ακούω κάποιον να µου διαβάζει αυτό που πρέπει να διαβάσω (Θ) µπορεί να δηλώνουν ακουστικό τύπο αλλά και φτώχεια τεχνικών µελέτης µιας και συχνά ο συγκεκριµένος τρόπος αποτελεί κυρίως στείρα αποµνηµόνευση. Οι απαντήσεις κρατάω σηµειώσεις τα κυριότερα σηµεία σε ένα τετράδιο (Β), βγάζω τα σηµαντικά σηµεία σε µια στήλη χρησιµοποιώντας βούλες (Ε), κάνω δικής µου επινόησης σχεδιάγραµµα (Ζ) και κανω δικές µου σηµειώσεις ή σχόλια στο πλάι του κειµένου (Η) δηλώνουν οπτικό τύπο αλλά είναι και πιο προχωρηµένες τεχνικές µάθησης καθώς προϋποθέτουν προηγούµενη νοητική διεργασία. Οι δε απαντήσεις γράφω κάθε σηµαντικό σηµείο µε έντονα χρώµατα σε χαρτί και το κολλάω στον τοίχο να το βλέπω (Γ) και χρησιµοποιώ χρωµατιστό µαρκαδόρο για 3

4 υπογράµµιση ( ) δείχνουν προχωρηµένες τεχνικές µάθησης αλλά µπορεί να υποκρύπτουν οποιονδήποτε τύπο µαθητή. Συνδυασµοί τεχνικών δείχνουν ένα έντονα σκεπτόµενο µυαλό. Είναι άγνωστο όµως το πώς θα µπορούσε να µαθαίνει ένας κιναισθητικός µαθητής στο Γυµνάσιο, όπου και δώθηκε το ερωτηµατολόγιο, κυρίως επειδή, οι όποιες τεχνικές µπορεί να είχε ή να είχε αναπτύξει, πιθανότατα εξαφανίζονται ή αποσύρονται από τον ίδιο το µαθητή, ως µη αποδοτικές αρκετά νωρίς στη σχολική του ζωή. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα στατιστικά αποτελέσµατα βγήκαν αριθµητικά και ποσοστιαία ενώ υπάρχουν ξεχωριστά αποτελέσµατα για κάθε φύλο αλλά και ο µέσος όρος (δες επίσης Παράρτηµα Β στο τέλος του άρθρου). Το πρώτο µέρος του ερωτηµατολογίου απάντησαν 81 αγόρια και 58 κορίτσια της Α γυµνασίου, δηλαδή συνολικά 139 άτοµα. Στην πρώτη ερώτηση, πάνω από ένα στα τρία αγόρια (38% και 41%) και σχεδόν τα µισά κορίτσια (48%) επιλέγουν τις απαντήσεις που δείχνουν οπτικό τύπο (Α και ). Σχεδόν δυο τρίτα των αγοριών και κοριτσιών (62%) επιλέγουν απαντήσεις που δείχνουν ακουστικό τύπο (Β και Ζ) αν και µόλις 14% των αγοριών και % των κοριτσιών επιλέγουν την απάντηση Ζ. Τέλος, τις απαντήσεις κιναισθητικού τύπου (Γ και Ε) επιλέγουν περίπου 13% των αγοριών και % των κοριτσιών, δηλαδή ένας στους δέκα. 70 Ερώτηση 1 : Νοµίζω ότι µαθαίνω καλύτερα όταν : Α Β Γ Ε Ζ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ 4

5 Στη δεύτερη ερώτηση, πάνω από τα µισά αγόρια και κορίτσια δείχνουν µια εσωστρεφή στροφή στο διάβασµά τους (περίπου 62% αγόρια και 55% κορίτσια επιλέγουν να διαβάζουν µόνοι τους (Θ), ενώ από όλους τους συµµετέχοντες ο ένας στους τέσσερεις επιλέγει να δουλεύει στην τάξη µόνος/η (Α-26%) και ένας στους τρεις διαλέγει να κάνει και επανάληψη µόνος/η (Γ-35%)). Η δουλειά σε οµάδες δείχνει να µην είναι δηµοφιλής καθώς µόλις ένας στους τρεις την επιλέγει για την τάξη (Β-33%) και µόλις ένας στους τέσσερεις για να κάνει επανάληψη και να συζητήσει απορίες ( -24%), ενώ ένας στους πέντε(!) δε θεωρεί σηµαντικό να συζητήσει θέµατα που προκύπτουν από την επανάληψη µε φίλους ή µε τον καθηγητή του (Ε-18%)! Περίπου ένας στους τρεις µαθητές δείχνει να θέλει βοήθεια στο σπίτι από µέλος της οικογένειάς του (Ζ-28%). Τέλος, µόλις περίπου 9% (Η) δείχνουν να εκτιµούν τη βοήθεια από ένα ιδιαίτερο µάθηµα στο σπίτι. 70 Ερώτηση 2 : Νοµίζω ότι µαθαίνω καλύτερα όταν : Α Β Γ Ε Ζ Η Θ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ιαφορετικά αποτελέσµατα δείχνει να δίνει η τρίτη ερώτηση. Ένας στους τρείς ερωτηθέντες δείχνει να προτιµάει να επεξεργάζεται πράγµατα µόνος του (Β και Ε περίπου 33% αγόρια και 30% κορίτσια) ενώ ένας στους τέσσερεις δείχνει να προτιµά τη δουλειά σε οµάδες (Γ,, Ε, Ζ περίπου 24% και για τα δυο φύλα). Επίσης, περίπου 30% και των δυο φύλων δείχνουν να θέλουν να ακολουθούν (Α και Ζ) ενώ αντίστοιχα είναι τα ποσοστά αυτών που δείχνουν να θέλουν να ηγούνται (Β και Γ). 5

6 Ερώτηση 3 : Για να µαθαίνω καλύτερα προτιµώ : Α Β Γ Ε Ζ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Η τέταρτη ερώτηση έχει πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσµατα. Πάνω από τους µισούς ερωτηθέντες δείχνουν να επιλέγουν να κλειστούν στο δωµάτιό τους (Β-65%) και να έχουν απόλυτη ησυχία (Γ-50%). Πάνω από τα µισά κορίτσια και δυο στα πέντε αγόρια (Ζ-53% και 38%) δηλώνουν ότι διαβάζουν φωναχτά, ενώ ένα κορίτσι δηλώνει ότι γράφει ταυτόχρονα το µάθηµα (σχόλιο στο Λ)! Ένα στα πέντε αγόρια και ένα στα τέσσερα κορίτσια διαβάζουν ακούγοντας ταυτόχρονα µουσική (Α-20% και 26%). Ελάχιστοι δείχνουν να αποζητούν την ανθρώπινη παρουσία για να διαβάσουν ( -µόλις 4% αγόρια και % κορίτσια) ενώ περίπου ένας στους τρεις κι από τα δυο φύλα επιλέγουν κάπου αναπαυτικά να κάτσουν ή να ξαπλώσουν (Θ-31%). Επίσης ένας στους τέσσερεις δείχνει να κάνει µικρά, συχνά διαλείµµατα (Η-24%) ενώ τα ποσοστά για περπατάω πάνω-κάτω (Ε-14%) και κάθοµαι και ισιώνω την πλάτη µου (Κ-14%) είναι ίδια και µικρά. Μια αρκετά σηµαντική διαφοροποίηση δείχνει να υπάρχει στο παίζω µε κάτι που κρατάω στα χέρια µου µεταξύ των δυο φύλων (Ι): το επιλέγει σχεδόν 21% των αγοριών αλλά µόλις το 12% των κοριτσιών. 6

7 Ερώτηση 4 : Όταν έχω δουλεία στο σπίτι µαθαίνω καλύτερα όταν : Α Β Γ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Η πέµπτη ερώτηση έχει επίσης πολύ ενδιαφέρον. Οι µισοί µαθητές (Α-46% των αγοριών και 55% των κοριτσιών) προτιµούν να επαναλαµβάνουν φωναχτά αυτό που διαβάζουν! Τρία τέταρτα των κοριτσιών και σχεδόν τα µισά αγόρια ( -76% και 44% αντίστοιχα) χρησιµοποιούν υπογραµµίσεις µε χρώµα. Σχεδόν τα µισά κορίτσια (Β-47%) κρατάνε τα κύρια σηµεία έναντι ενός στα τρία αγόρια (36%). Ελάχιστοι από τους ερωτηθέντες δείχνουν να γράφουν τα σηµαντικά σηµεία σε χαρτί χρησιµοποιώντας έντονα χρώµατα και κολλώντας το στον τοίχο (Γ): µόλις 9% των αγοριών και 7% των κοριτσιών. Επίσης ελάχιστοι βγάζουν τα κύρια σηµεία σε βούλες (Ε-7% των αγοριών και 9% των κοριτσιών). Περίπου ένας στους πέντε δείχνει να κάνει δικά του σχεδιαγράµµατα (Ζ-23%) ή δικές του σηµειώσεις στο πλάι του κειµένου (Η-19% των αγοριών και 16% των κοριτσιών). Τέλος, 16% των αγοριών ενώ µόλις % των κοριτσιών επιλέγουν να ακούν κάποιον να τους διαβάζει το µάθηµα (Θ). Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η παρατήρηση ενός κοριτσιού ότι µαθαίνει καλύτερα ψάχνοντας πληροφορίες για το µάθηµα (σχόλιο στο Ι). Σε αντίθεση, δυο αγόρια αναφέρουν διαβάζω και µετά κάποιος µε εξετάζει ενώ τουλάχιστον έξι αγόρια δηλώνουν ότι µαθαίνουν παράγραφο-παράγραφο ή κοµµάτι-κοµµάτι απέξω. 7

8 80 Ερώτηση 5 : Όταν έχω δουλειά στο σπίτι, µαθαίνω καλύτερα όταν : Α Β Γ Ε Ζ Η Θ Ι ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ 4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσµατα της πρώτης ερώτησης ήταν τα αναµενόµενα. Είναι γνωστό στην ψυχολογία ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ανήκουν στον οπτικό ή ακουστικό τύπο µε κάποια στοιχεία των άλλων δυο, ενώ λίγοι είναι οι άνθρωποι που ανήκουν αµιγώς σε έναν τύπο. Εξίσου λίγοι είναι οι άνθρωποι που είναι κατά κύριο λόγο κιναισθητικοί, ίσως γιατί η ανθρωπότητα έχει αρκετά αποµακρυνθεί από την εποχή που η ευελιξία, η καλή ισορροπία και η επιδεξιότητα στα χέρια ή τα πόδια ήταν σηµαντικά για την επιβίωση του είδους. Έτσι, τα ποσοστά γύρω στο % είναι αντιπροσωπευτικά και του ευρύτερου πληθυσµού συνολικά. Είναι, όµως, εξίσου σηµαντικό ότι υπάρχει έστω κι ένα µικρό ποσοστό µαθητών µε κιναισθητικά στοιχεία. Πόσο φροντίζει το Ελληνικό σχολείο για αυτούς τους µαθητές και πόσο εξυπηρετούνται οι δικές τους ανάγκες και τρόπος µάθησης είναι ένα ζητούµενο. Το ότι η απάντηση Ζ επιλέχτηκε από λίγα παιδιά επίσης εξηγείται από τον τρόπο οργάνωσης της Ελληνικής σχολικής τάξης, η οποία δεν επιτρέπει στο µαθητή στιγµές περισυλλογής και ακουστικής ανάµνησης κύριων σηµείων του µαθήµατος. Έτσι, εφόσον οι µαθητές δεν έχουν την ευκαιρία να δοκιµάσουν αυτή τη διαδικασία, δεν µπορούν, πιστεύω, να της αναγνωρίσουν κάποια πρακτική αξία και την κρίνουν λιγότερο σηµαντική συνολικά. Τα αποτελέσµατα της δεύτερης ερώτησης ήταν εξίσου αναµενόµενα αν και όχι όλα ή όχι σ αυτό το βαθµό. Οι µαθητές δείχνουν να έχουν εµπεδώσει ότι η µελέτη είναι κατά βάση µια µοναχική ασχολία (!) και δείχνουν να προτιµούν τη... µοναξιά τους ακόµη και για επανάληψη 8

9 ή για να λύσουν απορίες! Κι όµως, όσοι από µας είχαν την τύχη να δουλέψουν σε οµάδες κάποια στιγµή µέσα στην εκπαίδευσή τους γνωρίζουν τα καλά στοιχεία αλλά και την ικανοποίηση που µπορεί να προσφέρει αυτός ο τρόπος δουλειάς. Επίσης, κάποιοι από µας, που ίσως περπάτησαν κι άλλα µονοπάτια της ζωής πέρα από το εκπαιδευτικό, γνωρίζουν καλά ότι η δουλειά σε οµάδες είναι εκ των ων ουκ άνευ για την επιτυχία µεγάλων εργασιών ή πολύπλοκων προγραµµάτων και ότι η καλή οµάδα µπορεί να προσφέρει µέγιστη γνώση και κοινωνικές αρετές στα µέλη της. Κι όµως τα Ελληνόπουλα δείχνουν να µην έχουν καν αρχίσει να το καταλαβαίνουν αυτό! Η τρίτη ερώτηση είχε πιο λογικά αποτελέσµατα από τη δεύτερη αν και ο στόχος της ήταν παρόµοιος. Εδώ, όντως, τα ποσοστά δείχνουν να είναι καλύτερα µοιρασµένα µεταξύ όσων είναι µοναχικοί/εσωστρεφείς ή κοινωνικοί/εξωστρεφείς και όσων θέλουν να ακολουθούν ή να ηγούνται. Η ερώτηση αυτή ίσως ήταν πιο καλά στηµένη οπότε τα ποσοστά δείχνουν να είναι περίπου αυτά που θα περιµέναµε σε οποιονδήποτε µεγάλο αριθµό ερωτηθέντων πάνω σ αυτό το θέµα. Ταυτόχρονα, όµως δείχνει και τη µεγάλη ποικιλία χαρακτήρων και ταµπεραµέντων που µπορεί να απαρτίζει µια τάξη και θέτει ως ζητούµενο το κατά πόσο ο κλασσικός τρόπος διδασκαλίας τύπου διάλεξης µπορεί να είναι ο µοναδικός που χρησιµοποιείται καθ όλη τη διάρκεια µιας σχολικής χρονιάς αλλά και της σχολικής ζωής του µαθητή. Υπάρχει πλειάδα χαρακτήρων και µαθησιακών τύπων σε όλα τα σχολικά τµήµατα που απάντησαν το ερωτηµατολόγιο άρα, κατ επέκταση, σε όλες τις τάξεις του σχολείου. Ζητούµενο είναι, λοιπόν, το κατά πόσον η εκπαίδευση που τους παρέχουµε τους βοηθάει να µάθουν πραγµατικά και να µάθουν να µαθαίνουν ευρύτερα. Η τέταρτη ερώτηση µάς δίνει πολύ υλικό προς σκέψη. Κατά πρώτον, επιβεβαιώνει αυτό που ήδη αναλύσαµε στη δεύτερη ερώτηση: την αναζήτηση της µοναξιάς και της ησυχίας για τη µελέτη στο σπίτι. Προς επίρρωσην αυτής της µάλλον αµφιλεγόµενης συνήθειας έρχεται το γεγονός ότι σχεδόν οι µισοί ερωτηθέντες διαβάζουν φωναχτά. Τα δυο αυτά ευρήµατα, αντί να µας επιβεβαιώνουν στοιχεία ακουστικού τύπου, µας βάζουν σε υποψίες για λάθος τρόπους µελέτης ή έστω όχι πολύ καλούς ή αποδοτικούς, ιδιαίτερα και σε σχέση µε το κορίτσι που δηλώνει ότι όχι µόνο λέει φωναχτά το µάθηµα αλλά το γράφει κι όλας όπως και µε τα έξι αγόρια που µαθαίνουν το µάθηµα κοµµάτι-κοµµάτι χωρίς καµιά ιεράρχηση σηµείων σπουδαιότητας. Είναι εξάλλου γνωστό ότι τα Ελληνόπουλα και, σε µεγάλο βαθµό, όλη η εκπαίδευση στην Ελλάδα βασίζεται στην παπαγαλία του µαθήµατος προς άγρα του καλύτερου βαθµού, ανεξαρτήτως του αν η γνώση που αποκτάται έτσι δεν παραµένει 9

10 καταχωρηµένη στο µυαλό για ικανοποιητικό χρονικό διάστηµα ή δε µπορεί να χρησιµοποιηθεί αποτελεσµατικά ή, ίσως, ευρηµατικά. Η µουσική κατά τη διάρκεια της µελέτης εκπλήσσει πολλούς γονείς και εκπαιδευτικούς αλλά, τα ποσοστά είνα υπαρκτά και είναι γνωστό ότι οι έφηβοι είναι συχνά ικανοί να κάνουν πολλά πράγµατα ταυτόχρονα ακόµη κι αν δεν τα κάνουν όλοι όλα πετυχηµένα! Επίσης, στην ηλεκτρονική εποχή που ζούµε, πολλοί συνάνθρωποί µας έχουν µάθει να χρησιµοποιούνε το ipod τους ενώ κάνουν άλλες δουλειές, οπότε γιατί όχι οι έφηβοι; Το αναπαυτικό κάθισµα ή ξάπλωµα δείχνει να είναι κοινός τόπος για έναν στους τρεις έφηβους ενώ τα διαλείµµατα κατά τη διάρκεια της µελέτης επιλέγουν µόλις ένας στους τέσσερεις. Αυτά µπορούν να είναι ενδεικτικά του ότι κάποιοι µαθητές παρουσιάζουν κιναισθητικά στοιχεία ενώ είναι σίγουρο ότι αυτοί οι δυο τρόποι µελέτης θα µπορούσαν να βοηθήσουν πολύ περισσότερους. Τέλος, ένα πολύ ενδιαφέρον εύρηµα αυτής της ερώτησης είναι ότι σχεδόν ένα στα πέντε αγόρια επιλέγει να παίζει µε κάτι που κρατάει εν αντιθέσει µε ένα στα δέκα κορίτσια! Είναι γνωστό ότι τα αγόρια τείνουν να έχουν περισσότερα κιναισθητικά στοιχεία από τα κορίτσια ενώ πολύ περισσότερα αγόρια παρά κορίτσια παρουσιάζουν κιναισθητικά στοιχεία. Το µικρό ποσοστό που επιλέγει να περπατά πάνω-κάτω ή να κάθεται στο γραφείο ισιώνοντας την πλάτη του έρχεται προς επίρρωση της συγκεκριµένης παρατήρησης (αν και το τελευταίο µπορεί να έχει σχέση και µε τη γνωστή σε όλους αδυναµία των εφήβων να κάτσουν ήσυχα ). Τα ποσοστά αυτά, λοιπόν, δείχνουν να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη µαθητών που το σύστηµα του σχολείου λαµβάνει ελάχιστα υπόψη του καθώς αυτό απευθύνεται περισσότερο σε οπτικούς ή ακουστικούς τύπους. Οι συνθήκες που βοηθούν το µυαλό να µάθει είναι ποικίλες και αυτό ίσως βοηθήσει τη σχεδίαση µελλοντικών µαθηµάτων δικών µου ή άλλων συναδέλφων. Η τελευταία ερώτηση δίνει επίσης πολλή τροφή για σκέψη. Πρώτον απ όλα, το γεγονός ότι τόσα παιδιά διαβάζουν φωναχτά το µάθηµα (σχεδόν οι µισοί από τους ερωτηθέντες) δείχνει να επιβεβαιώνει την παρατήρηση περί παπαγαλίας που αναφέρθηκε παραπάνω, όπως και τα σχόλια περί αποµνηµόνευσης κοµµάτι-κοµµάτι. Τουλάχιστον, τρία στα τέσσερα κορίτσια και σχεδόν τα µισά αγόρια χρησιµοποιούν χρωµατιστές υπογραµµίσεις, κάτι που βοηθάει τον εγκέφαλο να καταγράψει µε µεγαλύτερη ευκολία έντυπες πληροφορίες αλλά που βοηθάει ως ένα βαθµό και την επανάληψη. Τα µισά σχεδόν κορίτσια καταγράφουν κύρια σηµεία ενώ µόλις ένα στα τρία αγόρια! Κι όµως, αυτός είναι ένας ακόµη ενδεδειγµένος τρόπος εκµάθησης της οποιασδήποτε πληροφορίας! Εδώ ίσως υπεισέρχεται η µεγαλύτερη ωριµότητα και εγκεφαλικότητα των κοριτσιών αυτής της ηλικίας σε σχέση µε τα αγόρια-συµµαθητές τους βάσει και της ψυχοσωµατικής τους ανάπτυξης. Τα ποσοστά που έχουν βρεθεί για τις

11 υπόλοιπες τεχνικές είναι εξίσου χαµηλά και µας δείχνουν ίσως και γλαφυρά το πόσο λίγο οι µαθητές γνωρίζουν να διαβάζουν τα µαθήµατα του Γυµνασίου, µιας βαθµίδας τόσο διαφορετικής από το ηµοτικό, που οι ερωτηθέντες µόλις είχαν αφήσει όταν απάντησαν αυτό το ερωτηµατολόγιο. Ένα µεγάλο ζητούµενο είναι οι κατάλληλες τεχνικές και συνθήκες που θα απαιτούσε ένα κατ εξοχήν κιναισθητικό άτοµο για να µπορέσει να µαθαίνει χωρίς δυσκολία στο Γυµνάσιο, όχι µόνο στο σχολείο αλλά και στο σπίτι, όπως και κιναισθητικές τεχνικές, γενικότερα, που να µπορούν να χρησιµοποιηθούν µέσα στην τάξη για να βοηθήσουν όλους τους µαθητές. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ως κατακλείδα, να αναφέρουµε ότι δυστυχώς, το αναλυτικό πρόγραµµα των µαθηµάτων και ο τρόπος δόµησης του ωρολογίου προγράµµατος τουλάχιστον στην ελληνική δευτεροβάθµια εκπαίδευση ελάχιστα βοηθούν τον ευσυνείδητο εκπαιδευτικό να εντάξει παρόµοια συµπεράσµατα στη δουλειά του για πολλούς, κυρίως πρακτικούς, λόγους, όπως η έλλειψη χρόνου για την κατάρτιση και καταγραφή σχεδίων µαθηµάτων που θα µπορούσαν να χρησιµοποιήσουν κι άλλοι συνάδελφοι ταυτόχρονα ή στο µέλλον και η απουσία συνεργατικής δουλειάς στους περισσότερους εκπαιδευτικούς χώρους, ενώ η πίεση των αναγκαστικών ωριαίων και τελικών εξετάσεων καταρρακώνει εκπαιδευτικούς και µαθητές συνάµα. Ας ελπίσουµε όµως ότι τουλάχιστον θα µπαίνουµε στην τάξη πιο πληροφορηµένοι και περισσότερο ευαισθητοποιηµένοι στις ιδιοσυγκρασίες των µαθητών µας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Alatis J. E., Altman H. B., Alatis P. M. (eds), The Second Language Classroom: Directions for the 1980s, Oxford University Press, 1981 Gardner H., Multiple Intelligences, Basic Books, 1993 Nunan D., The Learner-Centred Curriculum, Cambridge University Press, 1988 Pinker S., How the Mind Works, Penguin Press, 1998 Pinker S., The Language Instinct, Penguin Press, 1994 Rivers W., Speaking in Many Tongues, Cambridge University Press,

12 Williams M. and Burden R., Psychology for Language Teachers, Cambridge University Press, 20 ιστοσελίδα που βοηθάει ανθρώπους µε µαθησιακές δυσκολίες (στα Αγγλικά) ερωτηµατολόγιο περί τύπου µαθητή (στα Αγγλικά) πίνακας που καθορίζει τον τύπο µαθητή ανάλογα µε τον τρόπο που κάποιος κάνει σχολικές εργασίες (στα Αγγλικά) εµπορική ιστοσελίδα σχετική µε τύπο µαθητή (στα Αγγλικά) 12

13 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Παρακαλώ τσέκαρε ( ) τις απαντήσεις που σου ταιριάζουν. Μπορείς να τσεκάρεις παραπάνω από µια απαντήσεις αλλά σκέψου προσεκτικά πριν το κάνεις. ΦΥΛΟ: ΑΓΟΡΙ ΚΟΡΙΤΣΙ 1 ΝΟΜΙΖΩ ΟΤΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΟΤΑΝ: Α. Βλέπω διαγράµµατα, χάρτες, πίνακες, τύπους, κλπ. Β. Συγκεντρώνοµαι και ακούω το µάθηµα στην τάξη Γ. Μπορώ να σχεδιάζω διάφορα σχήµατα την ώρα του µαθήµατος. Ο καθηγητής µού δίνει φυλλάδια (πχ. µε ασκήσεις, τα κύρια σηµεία, κλπ.) Ε. Μπορώ να παίζω µε κάτι (πχ. µια πλαστική µπαλίτσα, ένα µολύβι, κλπ.) Ζ. Μπορώ να επαναλάβω φωναχτά ή ψιθυριστά το µάθηµα 2 ΝΟΜΙΖΩ ΟΤΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΟΤΑΝ: Α. Έχω χρόνο να σκεφτώ το µάθηµα στην τάξη και να κάνω δραστηριότητες ή ασκήσεις µόνος/η µου Β. Ο/Η καθηγητής/τρια µάς δίνει δραστηριότητες ή ασκήσεις να τις δουλέψουµε σε ζευγάρια ή οµάδες Γ. Κάνω επανάληψη µόνος/η µου. Κάνω επανάληψη µε φίλους και συζητάµε τις απορίες µας Ε. Κάνω επανάληψη µε φίλους και συζητάµε τις απορίες µας µε τον/την καθηγητή/τρια Ζ. ιαβάζω στο σπίτι µε τη βοήθεια ενός µέλους της οικογένειάς µου Η. ιαβάζω στο σπίτι µε τη βοήθεια ενός καθηγητή/τριας Θ. ιαβάζω στο σπίτι µόνος/η µου 3 ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΠΡΟΤΙΜΩ: Α. Ο/Η καθηγητής/τρια να κάνει ερωτήσεις για το µάθηµα µετά την παράδοση Β. Να µου δίνεται χρόνος να σκεφτώ και να κάνω ερωτήσεις για το µάθηµα µετά την παράδοση Γ. Να φτιάχνουµε ερωτήσεις για το µάθηµα που παραδόθηκε σε ζευγάρια ή οµάδες και να τις δίνουµε στον/ην καθηγητή/τρια να τις απαντήσει. Ο/Η καθηγητής/τρια να µας δίνει ερωτήσεις για το µάθηµα που παραδόθηκε κι εµείς να τις επεξεργαζόµαστε σε ζευγάρια ή οµάδες Ε. Να µαθαίνω µόνος µου µέσα από ερωτήσεις ή εργασίες που δίνει ο καθηγητής Ζ. Να επεξεργάζοµαι σε οµάδες τις ερωτήσεις ή εργασίες που δίνει ο καθηγητής 13

14 4 ΟΤΑΝ ΕΧΩ ΟΥΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΟΤΑΝ: Α. Ακούω ταυτόχρονα και µουσική Β. Κλείνοµαι στο δωµάτιό µου Γ. Θέλω απόλυτη ησυχία. Βρίσκοµαι σε χώρο όπου υπάρχουν κι άλλα µέλη της οικογένειάς µου Ε. Περπατάω πάνω-κάτω, αν γίνεται Ζ. ιαβάζω φωναχτά Η. Κάνω µικρά, συχνά διαλείµµατα Θ. Ξαπλώνω ή κάθοµαι κάπου αναπαυτικά Ι. Κρατάω κάτι στα χέρια µου και παίζω µε αυτό Κ. Κάθοµαι στο γραφείο µου και ισιώνω την πλάτη Λ. Άλλο: 5 ΟΤΑΝ ΕΧΩ ΟΥΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΟΤΑΝ: Α. Επαναλαµβάνω φωναχτά αυτό που διαβάζω Β. Κρατάω σηµειώσεις τα κυριότερα σηµεία σε ένα τετράδιο Γ. Γράφω κάθε σηµαντικό σηµείο µε έντονα χρώµατα σε χαρτί και το κολλάω στον τοίχο να το βλέπω. Χρησιµοποιώ χρωµατιστό µαρκαδόρο για υπογράµµιση Ε. Βγάζω τα σηµαντικά σηµεία σε µια στήλη χρησιµοποιώντας βουλίτσες Ζ. Κάνω δικής µου επινόησης σχεδιάγραµµα Η. Κάνω δικές µου σηµειώσεις ή σχόλια στο πλάι του/των κειµένου/ασκήσεων Θ. Ακούω κάποιον να µου διαβάζει αυτό που πρέπει να διαβάσω Ι. Άλλο: Ευχαριστώ που απάντησες µε ειλικρίνεια. Μαριάννα εσύπρη Ιαν

15 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β:ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Απαντ % Απαντ % Απαντ % Α Β Γ Ε Ζ Α Β Γ Ε Ζ Η Θ Α Β Γ Ε Ζ Α Β Γ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Α Β Γ Ε Ζ Η Θ Ι

16 16