ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΣΜΖΜΑ ΟΗΚΗΑΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ ΠΜ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΓΑΕΑΝΖ ΜΑΡΗΑ Α.Μ.

Transcript

1 ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΣΜΖΜΑ ΟΗΚΗΑΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ ΠΜ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΓΑΕΑΝΖ ΜΑΡΗΑ Α.Μ «ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΚΑΗ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΚΑΗΝΟΣΟΜΧΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΧΝ ΣΟ ΓΖΜΟΣΗΚΟ ΥΟΛΔΗΟ: ΣΑΔΗ ΚΑΗ ΑΠΟΦΔΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ» ΑΘΖΝΑ, 2015

2 Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ησλ ζπνπδψλ γηα ηελ απφθηεζε ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ Γηπιψκαηνο Δηδίθεπζεο κε θαηεχζπλζε ΑΓΧΓΖ & ΠΟΛΗΣΗΜΟ πνπ απνλέκεη ην Σκήκα Οηθηαθήο Οηθνλνκίαο θαη Οηθνινγίαο ηνπ Υαξνθνπείνπ Παλεπηζηεκίνπ. Δγθξίζεθε ηελ απφ ηελ εμεηαζηηθή επηηξνπή: ΟΝΟΜΑΣΔΠΧΝΤΜΟ ΒΑΘΜΗΓΑ ΤΠΟΓΡΑΦΖ Κ. Κνπηξνχκπα (επηβιέπνπζα) Αλ. Καζεγήηξηα Δπ. Γεσξγηηζνγηάλλε Καζεγήηξηα Αηθ. Αλησλνπνχινπ Δπ. Καζεγήηξηα

3 Σηελ νηθνγέλεηά κνπ, πνπ ζε θάζε βήκα ηεο δσήο κνπ θσηίδεη ηνλ δξόκν κνπ

4 Δπραξηζηίεο Ζ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο δελ ζα ήηαλ εθηθηή ρσξίο ηε ζπκβνιή δηαθφξσλ αλζξψπσλ, θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο δηαδξακάηηζε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εμέιημή ηεο. Φηάλνληαο ζην ηέινο απηήο ηεο πξνζπάζεηαο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ εηιηθξηλά ηνπο αλζξψπνπο απηνχο γηα ηε βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξαλ. Αξρηθά, ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο ζεξκφηεξεο επραξηζηίεο κνπ ζηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα, θπξία Κσλζηαληίλα Κνπηξνχκπα, γηα ηελ πνιχηηκε θαζνδήγεζε, ηε βνήζεηα θαη ηελ ζηήξημε πνπ κνπ παξείρε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Δπίζεο, επραξηζηψ ζεξκά ηελ θπξία Δπαγγειία Γεσξγηηζνγηάλλε, κέινο ηεο επηβιέπνπζαο επηηξνπήο, γηα ηελ ελζάξξπλζή ηεο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Δπραξηζηψ ηελ θπξία Αηθαηεξίλε Αλησλνπνχινπ, κέινο ηεο επηβιέπνπζαο επηηξνπήο, γηα ηελ πνιχηηκε επηζηεκνληθή βνήζεηά ηεο. Θα ήζεια, αθφκε, λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ θχξην Υξίζην Παηζάιε θαη ηελ θπξία Γεσξγία Κνπκνπλδνχξνπ γηα ηελ επνηθνδνκεηηθή θαζνδήγεζε. Ηδηαίηεξα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο ζπλαδέιθνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ κε βνήζεζαλ κε ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ έξεπλα, αθηεξψλνληαο ηνλ ρξφλν ηνπο γηα ηε ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Σέινο, έλα κεγάιν επραξηζηψ ζηελ νηθνγέλεηά κνπ, ζηνπο γνλείο κνπ θαη ηελ αδεξθή κνπ, πνπ κνπ παξείραλ ζηήξημε φιν απηφ ην δηάζηεκα, ρσξίο ηελ νπνία ηίπνηα απφ φζα έρσ θαηαθέξεη κέρξη ζήκεξα δε ζα ήηαλ πξαγκαηηθφηεηα.

5 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή κειέηε έρεη σο αληηθείκελν ηε δηεξεχλεζε ησλ ζηάζεσλ θαη ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή θαη αμηνιφγεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν. Ζ έξεπλα δηεμήρζε ην ζρνιηθφ έηνο κε ηε ζπκκεηνρή 300 εθπαηδεπηηθψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, πνπ εξγάδνληαη ζε ζρνιεία ηεο Αηηηθήο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο, ζπκπιεξψλνληαο αλψλπκν εξσηεκαηνιφγην. ηε ζπλέρεηα πξαγκαηνπνηήζεθε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ θαη ζηαηηζηηθή αλάιπζε. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ φηη ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ έρεη ζπκκεηάζρεη ζηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ έρνληαο παξαθνινπζήζεη αληίζηνηρε επηκφξθσζε, ελψ γηα ηελ πξνζέγγηζε ησλ ζεκάησλ εθαξκφδνπλ ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο κεζφδνπο. Ζ πιεζψξα ηεο δηδαθηηθήο χιεο απνηειεί θχξην αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ, ελψ αληίζεηα ε δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ γηα αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ δηεπθνιχλεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Σέινο, ε έξεπλα έδεημε φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ αλαγθαία ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο. Λέμεηο θιεηδηά: θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα, εθπαηδεπηηθνί, δεκνηηθφ ζρνιείν, κέζνδνη δηδαζθαιίαο, επηκφξθσζε, αμηνιφγεζε

6 ABSTRACT The present study examines the attitudes and perceptions of primary school teachers on the implementation and evaluation of innovative programmes. The sample of the study consisted of 300 teachers who work in primary schools in Attica and Thessaloniki. The study was conducted during the school year and the survey method in order to collect data was an anonymous questionnaire. Data elaboration and statistical analysis were performed. The results of the survey showed that the majority of teachers has participated in the implementation of innovative programmes, has gone through training and currently use innovative teaching methods. The findings showed that the curriculum overload is the most important obstacle in implementing innovative programmes, while, on the other hand, further training can facilitate the implementation of programmes. Finally, it is believed that innovative programmes are crucial for the educational procedure. Keywords: innovative programmes; teachers; primary school; teaching methods; training; evaluation

7 ΠΔΡΗΔΥOΜΔΝΑ Δηζαγσγή... 1 Α. Θεσξεηηθφ κέξνο Δηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαίδεπζε Ζ έλλνηα ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ εθπαίδεπζε Ζ ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηηο θαηλνηνκίεο Δθπαηδεπηηθέο θαηλνηνκίεο ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο Ζ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν Ζ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε Ζ Αγσγή Τγείαο Σα Πνιηηηζηηθά Πξνγξάκκαηα Ζ Δπέιηθηε Εψλε Σν πιαίζην πινπνίεζεο θαη ε κεζνδνινγία ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ Ζ αμηνιφγεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ Σν ζηάδην ηεο αμηνιφγεζεο ελφο θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ Ζ βησζηκφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ Δπηζθφπεζε ζρεηηθψλ εξεπλψλ Β. Δκπεηξηθή έξεπλα Μέζνδνο θνπφο θαη ζηφρνη ηεο έξεπλαο πκκεηέρνληεο Δξεπλεηηθφ εξγαιείν Γηαδηθαζία Απνηειέζκαηα Απνηειέζκαηα πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία Δηδηθέο εξσηήζεηο Απνηειέζκαηα επαγσγηθήο ζηαηηζηηθήο Έιεγρνο ππνζέζεσλ αλεμαξηεζίαο θαη πίλαθεο δηπιήο εηζφδνπ ρνιηαζκφο απνηειεζκάησλ... 71

8 7.1 πκπεξάζκαηα Πεξηνξηζκνί Πξνηάζεηο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Παξάξηεκα Α Παξάξηεκα Β Παξάξηεκα Γ

9 Δηζαγωγή Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ απνηειεί έλα δήηεκα πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ αθνινπζεί θάζε ρψξα. Με ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ηα ηειεπηαία ρξφληα εηζήρζεζαλ δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ηε κνξθή πξνγξακκάησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ εθαξκφδνληαη ζην πιαίζην ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο. Σα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα πνπ πινπνηνχληαη ζηα δεκνηηθά ζρνιεία έρνπλ ηε βάζε ηνπο ζηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε, ζηε βησκαηηθή κάζεζε θαη ζηελ έθθξαζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ καζεηψλ. Αθνξκή γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο ζηάζεθε ν πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ πξνζεγγίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα ζηε δηδαθηηθή πξάμε θαζψο θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ. Δηδηθφηεξα, ζθνπφο ηεο έξεπλαο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ ζηάζεσλ θαη ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή θαη αμηνιφγεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν. Αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο είλαη ε δηεξεχλεζε ησλ παηδαγσγηθψλ κεζφδσλ πνπ αθνινπζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αθφκε, ε έξεπλα θηινδνμεί λα εζηηάζεη ζηελ χπαξμε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη άιισλ θνξέσλ θαη ζηνλ βαζκφ ηθαλνπνίεζήο ηνπο απφ ηελ επηκφξθσζε πνπ έρνπλ ιάβεη ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ δξάζεσλ. Δπηπξφζζεηα, ζηνρεχεη ζηε δηεξεχλεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ δηεπθνιχλνπλ ή δπζρεξαίλνπλ ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ θαζψο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ πξνγξακκάησλ ζηελ αλάπηπμε γλσζηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη ςπρνζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ. Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή κειέηε δηαξζξψλεηαη ζε δχν κέξε, πνπ απνηεινχληαη ζπλνιηθά απφ επηά θεθάιαηα, ηα νπνία παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά παξαθάησ. Σν πξψην κέξνο πεξηιακβάλεη ηέζζεξα θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην επηρεηξείηαη ε ελλνηνινγηθή δηαζάθεζε ηνπ φξνπ θαηλνηνκία, εμεηάδεηαη ε ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηηο θαηλνηνκίεο θαη πξαγκαηνπνηείηαη ζχληνκε αλαδξνκή ζηηο εθπαηδεπηηθέο θαηλνηνκίεο πνπ έρνπλ εηζαρζεί ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο. ην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ Διιάδα θαη αλαιχεηαη ην πιαίζην πινπνίεζεο θαη ε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζείηαη. Σν ηξίην θεθάιαην αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ζηάδηα ηεο αμηνιφγεζεο ελφο πξνγξάκκαηνο, ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πινπνίεζε ησλ θαηλνηφκσλ 1

10 πξνγξακκάησλ θαη ηε βησζηκφηεηά ηνπο. Οινθιεξψλνληαο ην ζεσξεηηθφ κέξνο, ζην ηέηαξην θεθάιαην επηρεηξείηαη ε επηζθφπεζε ζρεηηθψλ εξεπλψλ ζηελ Διιάδα θαη ζην εμσηεξηθφ. Σν δεχηεξν κέξνο πεξηιακβάλεη ηελ εκπεηξηθή έξεπλα θαη απνηειείηαη απφ ηξία θεθάιαηα. Σν πέκπην θαηά ζεηξά θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε. Δθεί παξνπζηάδνληαη ν ζθνπφο θαη νη ζηφρνη ηεο έξεπλαο, νη ζπκκεηέρνληεο, ην εξεπλεηηθφ εξγαιείν ηεο έξεπλαο θαη ηέινο πεξηγξάθεηαη δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε. ην έθην θεθάιαην γίλεηαη ε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πεξηγξαθηθήο θαη επαγσγηθήο ζηαηηζηηθήο. Σέινο, ζην έβδνκν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα θπξηφηεξα ζπκπεξάζκαηα ηεο παξνχζαο κειέηεο θαη πξαγκαηνπνηείηαη ζχγθξηζε κε ηα απνηειέζκαηα ζρεηηθψλ εξεπλψλ. 2

11 Α. Θεωξεηηθό κέξνο 1. Δηζαγωγή θαηλνηνκηώλ ζηελ εθπαίδεπζε 1.1 Ζ έλλνηα ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ εθπαίδεπζε Ζ έλλνηα ηεο θαηλνηνκίαο απαληάηαη ζηε βηβιηνγξαθία ζε νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ αιιά θαη πνιηηηζηηθφ επίπεδν, ελψ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο λέεο ηδέεο, ηελ πξσηνηππία θαη ηελ αιιαγή. Ζ εθαξκνγή θαηλνηνκηψλ απνηειεί πξνηεξαηφηεηα γηα ην ζχλνιν ησλ θνηλσληψλ θαζψο ζηνρεχεη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο δσήο ησλ αλζξψπσλ, ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ζε κηα γεληθφηεξε αλαδηάξζξσζε κέζα απφ ξηδηθέο αιιαγέο, ηξνπνπνηήζεηο θαη κεηαξξπζκίζεηο (Μπειαδάθεο, 2007). Ζ θαηλνηνκία νξίδεηαη σο κηα ελέξγεηα πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ λέα, πξσηνπνξηαθή αληίιεςε ησλ πξαγκάησλ (Λεμηθφ ηεο θνηλήο λενειιεληθήο, 1998). χκθσλα κε έλαλ άιιν νξηζκφ, θαηλνηνκία είλαη ε εηζαγσγή ελφο θαηλνχξηνπ ζηνηρείνπ ή ελφο πξαθηηθνχ δηδάγκαηνο πνπ παξεθθιίλεη απφ ηα θαζηεξσκέλα ή παξαδνζηαθά ζηνηρεία (Ashley, 1995 Μπειαδάθεο, 2007). Ο Frymier (1983), ζε έλα αξθεηά επίθαηξν άξζξν ηνπ, ππνζηεξίδεη φηη ζε πεξηφδνπο θξίζεο ηίζεηαη ζπρλά ην δίιεκκα ηεο πξνζθφιιεζεο ζηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε ή ηεο πξνζπάζεηαο γηα θαηλνηνκία. Αλάινγα κε ηηο εθάζηνηε ζπλζήθεο, νη άλζξσπνη επηιέγνπλ είηε λα παξακείλνπλ αθηλεηνπνηεκέλνη ζπλερίδνληαο ηελ ίδηα ηαθηηθή, είηε απνθαζίδνπλ λα αιιάμνπλ πνξεία επηδεηθλχνληαο πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη δεκηνπξγηθφηεηα. ηε δεχηεξε πεξίπησζε γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ. Ζ θαηλνηνκία κε ηελ έλλνηα ηνπ λεσηεξηζκνχ, πνπ ζηνρεχεη ζηε βειηίσζε κηαο θαηάζηαζεο, έρεη ρξεζηκνπνηεζεί απφ δηάθνξνπο ηνκείο θαη θιάδνπο. Αξρηθά εληνπίδεηαη ζηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηνλ θιάδν ησλ επηρεηξήζεσλ, ζε κηα πξνζπάζεηα λα βειηησζεί ε αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο. ηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο ην ελδηαθέξνλ επηθεληξψλεηαη ζε θάζε λέα ηδέα, θηινζνθία ή κέζνδν, ε νπνία εηζεγείηαη ηελ αιιαγή ζε ζηάζεηο θαη πξαθηηθέο ζηελ εθαξκνγή ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο (Fullan, 1992). Ζ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη νπζηαζηηθά κηα πξνζπάζεηα λα αιιάμνπλ νη ζπλζήθεο θαη νη παξάκεηξνη πνπ επηθξαηνχλ ζηελ παξνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, λα αληηκεησπηζηνχλ πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί θαη λα αλαλεσζνχλ νη θαζηεξσκέλεο πξαθηηθέο (Παπαθσλζηαληίλνπ, 2008). 3

12 Οη ζηξαηεγηθέο θαηλνηνκηψλ ζπλερίδνπλ λα πνιιαπιαζηάδνληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα εζηηάδνληαο θπξίσο ζε ηξεηο παξακέηξνπο: ζηελ αιιαγή αξρψλ θαη πεπνηζήζεσλ, ζηελ εθαξκνγή λέσλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ θαη ζηε ρξήζε λέσλ δηδαθηηθψλ κέζσλ (Fullan, 1991 ππξνπνχινπ θ.α., 2008). ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα απνζαθεληζηεί ε έλλνηα ηεο αιιαγήο, θαζψο πξφθεηηαη γηα έλαλ φξν κε επξχηεξν πεξηερφκελν απφ απηφλ ηεο θαηλνηνκίαο. Ζ αιιαγή απνηειεί ηε κεηάβαζε απφ κηα θαηάζηαζε ζε κηα άιιε, ελψ ε θαηλνηνκία ζπλίζηαηαη ζηελ θαζηέξσζε λέσλ πξαθηηθψλ. Ζ αιιαγή ζηελ εθπαίδεπζε είλαη κηα πνιπδηάζηαηε έλλνηα, πνπ εηζάγεηαη απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ζηνρεχεη ζηελ αλαβάζκηζε ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο εθαξκφδεηαη ζε νιφθιεξν ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Ζ θαηλνηνκία ζηελ εθπαίδεπζε εηζάγεηαη απφ ηελ ίδηα ηε ζρνιηθή κνλάδα θαη εθαξκφδεηαη ζην ζχλνιφ ηεο έρνληαο ζαλ ζηφρν ηελ εθαξκνγή λέσλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ θαη αληηιήςεσλ γηα ηελ εθπαίδεπζε (Πεηθνπνχινπ, 2014). ηε κειέηε ησλ Sharan et al. (2000) ππνγξακκίδεηαη ε αλάγθε γηα δεκηνπξγία θαηλνηφκσλ ζρνιείσλ πνπ ζα αληηθαηαζηήζνπλ ηα ζρνιεία, ζηα νπνία επηθξαηεί ε γξαθεηνθξαηία θαη νη μεπεξαζκέλεο κέζνδνη δηδαζθαιίαο. πγθεθξηκέλα γίλεηαη ιφγνο γηα ην ζρνιείν ηνπ αχξην, πνπ ζπλδέεηαη κε ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά. ε έλα θαηλνηφκν ζρνιείν ππάξρεη ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο απνθάζεηο θαη επνηθνδνκεηηθή ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Αλάκεζα ζηνπο δείθηεο θαηλνηνκίαο ζπγθαηαιέγεηαη ν βαζκφο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ηεο δηεχζπλζεο ηνπ ζρνιείνπ ζηηο εθάζηνηε ζπλζήθεο. εκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη ε πξνζσπηθή άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηηο θαηλνηνκίεο θαη ε αληηκεηψπηζε ηνπ ζρνιείνπ σο κέξνο ηνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ κε επηηπρία νη εθπαηδεπηηθέο θαηλνηνκίεο, πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε κηα ζεηξά παξαγφλησλ φπσο ν βαζκφο απηνλνκίαο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, νη ζρέζεηο κεηαμχ δαζθάισλ, γνλέσλ θαη καζεηψλ θαη νη γλψζεηο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πιεξνθφξεζε ησλ εκπιεθφκελσλ αηφκσλ (Μπειαδάθεο, 2007). Με άιια ιφγηα, εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα κε απνθεληξσηηθέο ηάζεηο, ζρέζεηο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ νκάδσλ θαη εθπαηδεπηηθνχο κε πνιπδηάζηαηεο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο εμαζθαιίδνπλ ηελ αλάπηπμε θαηλνηφκσλ δξάζεσλ. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη παξά ηε πιεζψξα ησλ εξεπλψλ αλαθνξηθά κε ηηο θαηλνηνκίεο ζηελ εθπαίδεπζε, ππάξρνπλ ειάρηζηα ζηνηρεία γηα ηα απνηειέζκαηα πνπ έρνπλ νη θαηλνηνκίεο πνπ εθαξκφδνληαη. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ παξνπζηάδνπλ νη Hofman et al. (2013) ραξαθηεξηζηηθή είλαη ε πεξίπησζε ζρνιείσλ ηεο Οιιαλδίαο, φπνπ ην 75% ηνπ ζπλφινπ εθαξκφδεη θαηλνηνκίεο, ρσξίο λα ππάξρεη ε αληίζηνηρε κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ. 4

13 1.2 Ζ ζηάζε ηωλ εθπαηδεπηηθώλ απέλαληη ζηηο θαηλνηνκίεο Μέζα απφ ηε κειέηε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηλνηνκηψλ πξνθχπηεη φηη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη έλαο παξάγνληαο θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ επηηπρεκέλε εθαξκνγή ησλ θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαίδεπζε. πρλά πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ θάπνηεο αιιαγέο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη λα βειηησζεί ε παξερφκελε εθπαίδεπζε γίλνληαη ζπδεηήζεηο αλαθνξηθά κε ηηο δνκέο ηνπ ζρνιείνπ, ηηο επηξξνέο απφ ην ζπίηη, ηελ θαηαιιειφηεηα ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, ην κέγεζνο ησλ ηάμεσλ αιιά θαη ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ λφκσλ πνπ δηέπνπλ ηελ εθπαίδεπζε. Οη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο φκσο βξίζθνληαη ζηελ ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζε απηά ηα δεηήκαηα, θαζψο είλαη απηνί πνπ εξκελεχνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη ηε ζέηνπλ ζε εθαξκνγή κέζα ζηελ ηάμε (Hattie, 2003). ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ δε ιακβάλνληαη ππφςε θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ κηαο εθπαηδεπηηθήο θαηλνηνκίαο. χκθσλα κε ηνπο Ketelaar et al. (2012), ε ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο θαηλνηνκίαο εμαξηάηαη απφ ην αλ σθεινχληαη ή ληψζνπλ φηη απεηινχληαη απφ απηήλ. Πην αλαιπηηθά, δελ είλαη απιά κηα απνδνρή ή απφξξηςε ηεο πξνηεηλφκελεο θαηλνηνκίαο, αιιά κηα πξνζπάζεηα λα ηνπνζεηήζνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο ζε ζρέζε κε ηελ θαηλνηνκία, ζπγθξίλνληαο ηηο πεπνηζήζεηο ηνπο, ηηο επηζπκίεο θαη ηηο αμίεο ηνπο. Δμεηάδνληαο ηελ ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηηο θαηλνηνκίεο ζπλαληάκε δηαθνξεηηθέο νπηηθέο. ηελ πξψηε πεξίπησζε, νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ηελ αίζζεζε ηεο θπξηφηεηαο απέλαληη ζηελ θαηλνηνκία πνπ πξνηείλεηαη, απηφ ζεκαίλεη φηη ππνζηεξίδνπλ ηελ πινπνίεζή ηεο, ηελ ζεσξνχλ απαξαίηεηε θαη θαηαβάινπλ πξνζπάζεηα λα κεηαδψζνπλ ηελ πεπνίζεζε απηή θαη ζε άιινπο. ηε δεχηεξε πεξίπησζε, δεκηνπξγείηαη κηα ζρέζε αιιειεπίδξαζεο αλάκεζα ζηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηηο θαηλνηφκεο ηδέεο, φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο πξνζπαζεί λα πξνζαξκφζεη ηε λέα γλψζε ζηηο πξνυπάξρνπζεο. Ζ εθαξκνγή θαηλνηνκηψλ εμαξηάηαη επίζεο απφ ηα θίλεηξα θαη ηηο πξνζέζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο, έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θίλεηξα γηα ηελ πινπνίεζε θαηλνηνκηψλ είλαη ν βαζκφο απηνλνκίαο πνπ δίλεηαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Απηφ γίλεηαη πην θαηαλνεηφ ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα εθαξκνγή πξναηξεηηθψλ πξνγξακκάησλ. Αθφκε, πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε ε χπαξμε ππνζηεξηθηηθνχ πεξηβάιινληνο θαηά ηελ εθαξκνγή κηαο θαηλνηνκίαο, φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα θηλεζεί απηφλνκα ελψ παξάιιεια παξέρεηαη βνήζεηα απφ έλα δίθηπν ζπλεξγαζίαο (Gorozidis & Papaioannou, 2014). 5

14 Έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαηά ηελ εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαίδεπζε είλαη νη πξνβιεκαηηζκνί ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ δηαθξίλνληαη ζε πξνζσπηθφ επίπεδν, ζε επίπεδν θαζεθφλησλ θαη ζε ζρέζε κε ηηο επηπηψζεηο ηεο θαηλνηνκίαο. Καηά ην πξψην ζηάδην ηεο εηζαγσγήο ηεο θαηλνηνκίαο, ηα άηνκα ηείλνπλ λα πξνβιεκαηίδνληαη γηα ην ηη ζπλεπάγεηαη γηα ηνπο ίδηνπο απηή ε αιιαγή. ε δεχηεξν ζηάδην, ν πξνβιεκαηηζκφο ζρεηίδεηαη κε ηηο αιιαγέο ζηα επαγγεικαηηθά ηνπο θαζήθνληα, ελψ ζηελ ηειεπηαία πεξίπησζε νη αλεζπρίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηίδνληαη κε ηηο επηπηψζεηο πνπ ζα έρεη ε θαηλνηνκία ζην καζεηηθφ δπλακηθφ (van den Berg et al., 2000). Οη Mesquita & Drake (1994) αλαιχνπλ ζηελ έξεπλά ηνπο ηνλ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδεη ν βαζκφο ηεο απηεπάξθεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαηά ηελ εηζαγσγή κεηαξξπζκίζεσλ, θαζψο φζν πην έληνλε είλαη ε πεπνίζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ φηη έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα βειηηψζνπλ ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ ηνπο ηφζεο πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο ππάξρνπλ λα εθαξκνζηεί κε επηηπρία κηα θαηλνηνκία. ηελ ίδηα έξεπλα, ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ είραλ επηδείμεη πςειφ επίπεδν απηεπάξθεηαο, δήισζαλ φηη είλαη ζε ζέζε λα θηλεηνπνηήζνπλ αθφκε θαη ηνπο καζεηέο δίρσο θίλεηξα, κέζσ ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνηεηλφκελνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο. Σα πηζηεχσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηηο θαηλνηνκίεο επεξεάδνληαη απφ πξνεγνχκελεο εκπεηξίεο εθαξκνγήο πξνγξακκάησλ, πξνζσπηθά βηψκαηα αιιά θαη ην νξγαλσηηθφ πιαίζην ηεο θαηλνηνκίαο. Λακβάλνληαο ππφςε φηη ν θάζε εθπαηδεπηηθφο απνηειεί κηα κεκνλσκέλε πεξίπησζε, ζα πξέπεη πξηλ ηελ αλάπηπμε επαγγεικαηηθψλ δεμηνηήησλ λα εμεηαζηνχλ νη ζηάζεηο θαη νη αληηιήςεηο ηνπο ζε ζρέζε κε ηελ θαηλνηνκία πνπ θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ. πρλά ππάξρεη αζάθεηα αλάκεζα ζην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο θαηλνηνκίαο θαη ζε απηφ πνπ πξφθεηηαη λα εθαξκνζηεί ζηελ πξάμε θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (Sharan et al., 2000). Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη ζηελ νπζία ν εγγπεηήο ηεο εθαξκνγήο ηεο θαηλνηνκίαο, ζπλεπψο ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ε απαξαίηεηε θξνληίδα γηα ηελ θαηάιιειε επηκφξθσζε, θαηάξηηζε θαη θαζνδήγεζή ηνπ. εκαληηθφ βήκα πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε απνηειεί ε εμαζθάιηζε ηνπ απαξαίηεηνπ εμνπιηζκνχ θαη ησλ πιηθψλ κέζσλ αιιά θαη ε ηαπηφρξνλε αμηνπνίεζε ησλ γλψζεσλ, ησλ πξνζφλησλ, ησλ ελδηαθεξφλησλ θαη ησλ θηλήηξσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Σν θιεηδί ηεο επηηπρίαο ησλ θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαίδεπζε έγθεηηαη ζηελ ζηάζε, ζηνλ ζθεπηηθηζκφ θαη ζηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίνη ζα πξέπεη λα θαηαζηνχλ ζπκκέηνρνη ζηελ αιιαγή (van den Berg et al., 2000 Hattie, 2003 Παπαθσλζηαληίλνπ, 2008). 6

15 1.3 Δθπαηδεπηηθέο θαηλνηνκίεο ζε ρώξεο ηεο Δπξώπεο Κνηλφο ηφπνο ησλ ζπδεηήζεσλ, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, είλαη ε πξνζπάζεηα ησλ ρσξψλ λα βειηηψζνπλ ην εθπαηδεπηηθφ ηνπο ζχζηεκα θαη λα πξνβνχλ ζηηο απαξαίηεηεο κεηαξξπζκίζεηο, ψζηε ην καζεηηθφ δπλακηθφ ηνπο λα θαηαθηήζεη ηνπο απαηηνχκελνπο ζηφρνπο ηφζν ζε βηνηηθφ φζν θαη ζε επαγγεικαηηθφ επίπεδν. ε κηα πξνζπάζεηα λα βξεζνχλ απνηειεζκαηηθέο ιχζεηο, είλαη απαξαίηεηε ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ρσξψλ θαη ε ζπλερήο αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη ηδεψλ. πγθεθξηκέλα, ε Δπξψπε έρεη λα επηδείμεη κηα ηεξάζηηα πνηθηιία δηαθνξεηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ. Ζ γλψζε, ε θαηαλφεζε θαη ε πξνβνιή ηέηνησλ ηδεψλ κπνξεί λα ζπκβάιεη ηα κέγηζηα ζηελ πξφνδν ησλ ρσξψλ πνπ βξίζθνληαη ζε δηαδηθαζία αιιαγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο ζπζηήκαηνο (CIDREE, 2013). Δμεηάδνληαο ην πεξηερφκελν ησλ δηεπηζηεκνληθψλ ζεκάησλ ζε δηάθνξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο εληνπίδνληαη ηξεηο θαηεγνξίεο ζηφρσλ: α. ε αλάπηπμε ζεηηθψλ ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαιιηέξγεηα αμηψλ ζηελ θνηλσληθή δσή ησλ αηφκσλ θαη ζηνλ ξφιν ηνπο σο ελεξγψλ πνιηηψλ, β. ε αλάπηπμε ζεκειησδψλ δεμηνηήησλ, φπσο νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο κάζεζεο θαη επίιπζεο πξνβιεκάησλ ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, γ. ε πξνψζεζε λέσλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο (CIDREE, 1999 ππξνπνχινπ θ.α., 2008). Παξαθάησ ζπλνςίδνληαη θάπνηεο απφ ηηο θαηλνηνκίεο πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί ζε επξσπατθέο ρψξεο ζην πιαίζην εθπαηδεπηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο Δζζνλίαο βαζίδεηαη ζην θνλζηξνπθηηβηζηηθφ κνληέιν, φπνπ νη καζεηέο έρνπλ ελεξγή ζπκκεηνρή ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Δπηπιένλ, νη δάζθαινη ελζαξξχλνληαη λα κεηαθέξνπλ ην κάζεκα εθηφο ηεο αίζνπζαο δηδαζθαιίαο, ελψ πξνυπφζεζε γηα ηελ απνθνίηεζε απφ ηε βαζηθή εθπαίδεπζε απνηειεί ε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζε θάπνην δεκηνπξγηθφ ζρέδην εξγαζίαο. ηελ πεξίπησζε ηεο Φηιαλδίαο, νη βαζηθέο αξρέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη ε δηθαηνζχλε, ε ηζφηεηα θαη ε πςειή πνηφηεηα. ην θηιαλδηθφ ζχζηεκα νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν, ζπλδπάδνληαο κε κεγάιε επηηπρία ην ζπγθεληξσηηθφ κε ην απνθεληξσηηθφ κνληέιν. Σελ πξνψζεζε ησλ ζεκάησλ ηεο πγείαο ζηα ζρνιεία έρνπλ νη θνηλφηεηεο θαη ηα ζρνιηθά ζπκβνχιηα, ρσξίο λα ππάξρεη έλα ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ζεκάησλ Αγσγήο Τγείαο. Σα ζέκαηα απηά είλαη ελζσκαησκέλα ζε καζήκαηα φπσο Φπζηθή Αγσγή, Πεξηβάιινλ, Μειέηε ηεο θχζεο, Θξεζθεπηηθά, Οηθηαθή Οηθνλνκία, Οδεγφο ηνπ καζεηή. Παξνκνίσο, ζηε νπεδία ηα ζέκαηα Αγσγήο Τγείαο είλαη 7

16 ελζσκαησκέλα ζην κάζεκα ηεο Φπζηθήο Αγσγήο, ελψ κεγάινο αξηζκφο πξνγξακκάησλ θαη δξαζηεξηνηήησλ ιακβάλνπλ ρψξα εθηφο σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο. ηε Γαιιία ην Τπνπξγείν Παηδείαο είλαη ν βαζηθφο ζπληειεζηήο ζηελ πξνψζεζε θαηλνηνκηψλ. Μαζήκαηα φπσο ε Αγσγή ηνπ Πνιίηε, ε Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε θαη ε Αγσγή Τγείαο πεξηιακβάλνληαη ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί ην ζχζηεκα ησλ «πξάζηλσλ ηάμεσλ», θαηά ην νπνίν νη καζεηέο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ πεγαίλνπλ κε ηνπο δαζθάινπο ηνπο ζηελ εμνρή, ψζηε λα αλαπηχμνπλ ζρεηηθά ζέκαηα ζε έλα πεξηβάιινλ έμσ απφ ηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο. Ζ νξγαλσηηθή δνκή ηεο εθπαίδεπζεο ζηε Γεξκαλία πεξηιακβάλεη ζπκβνχινπο γηα θάζε έλα απφ ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα, νη νπνίνη πξνσζνχλ ζέκαηα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Αγσγήο Τγείαο, πνπ ελζσκαηψλνληαη ζε αληηθείκελα φπσο ε Βηνινγία, ηα Θξεζθεπηηθά, ε Φπζηθή, νη Κνηλσληθέο Δπηζηήκεο θ.ά. ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο Οπγγαξίαο έρνπλ εηζαρζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα θαηλνηφκα αληηθείκελα φπσο είλαη νη ζπνπδέο γηα ην έζλνο, ηελ απηνγλσζία, ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, ηε θπζηθή αιιά θαη λνεηηθή αγσγή, ην πεξηβάιινλ θαη ηνλ εζεινληηζκφ. ηελ Απζηξία, ην Βέιγην, ηε Γαλία θαη ηελ Πνξηνγαιία ε Αγσγή Τγείαο δελ απνηειεί μερσξηζηφ κάζεκα, αιιά εληάζζεηαη ζην πιαίζην άιισλ καζεκάησλ. Αληίζεηα, ζηελ Οιιαλδία θαη ηελ Ηζπαλία ε Αγσγή Τγείαο έρεη ζεζπηζηεί σο ππνρξεσηηθφ ηκήκα ηνπ βαζηθνχ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο. πγθεθξηκέλα, νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα ππνζηεξηρζνχλ απφ γηαηξνχο ή άιιν πγεηνλνκηθφ πξνζσπηθφ ηεο πεξηνρήο, ψζηε λα ηνπο παξέρνπλ θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο γηα ηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ (ΚΔ.ΜΔ.ΣΔ., 1998 CIDREE, 2013). ηελ Διιάδα ην ζρνιηθφ έηνο θαζηεξψζεθε ζε φια ηα ζρνιεία, κε ππνπξγηθή απφθαζε, ε εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο (Γνχπνο, 2006). Έρνληαο ζαλ ζηφρν ηε βησκαηηθή, δεκηνπξγηθή κάζεζε αιιά θαη ηε ζχλδεζε ηεο ζρνιηθήο δψλεο κε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ παξνπζηάζηεθε ην λέν Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (Γ.Δ.Π.Π..), κε κνξθή νξγαλσκέλσλ πξνγξακκάησλ, δξαζηεξηνηήησλ πνπ εκπινχηηζαλ ηε ζρνιηθή δσή θαη αθνξνχζαλ ηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε, ηελ Αγσγή Τγείαο θαη ηελ Οιπκπηαθή Παηδεία. Παξάιιεια, δεκηνπξγήζεθε εθπαηδεπηηθφ πιηθφ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο (Αιαρηψηεο, 2002). Σα ηειεπηαία ρξφληα, ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ ηελ επξχηεξε εθαξκνγή ζηα ζρνιεία ρσξίδνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: α. ηα Γηεπηζηεκνληθά Πξνγξάκκαηα φπσο ε Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε, ε Αγσγή Τγείαο, ηα Πνιηηηζηηθά Θέκαηα θαη νη Παλειιήληνη Μαζεηηθνί Καιιηηερληθνί Αγψλεο, β. ηα Δπξσπατθά Δθπαηδεπηηθά Πξνγξάκκαηα θαη γ. ε Δπέιηθηε Εψλε (ππξνπνχινπ θ.α., 2008). 8

17 2. Ζ εθαξκνγή ηωλ θαηλνηόκωλ πξνγξακκάηωλ ζην δεκνηηθό ζρνιείν 2.1 Ζ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε Ο φξνο Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε εκθαλίδεηαη ηε δεθαεηία ηνπ 60 ζην πιαίζην κηαο γεληθφηεξεο πεξηβαιινληηθήο θίλεζεο ηεο επνρήο, πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε πάλσ ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα. Σελ επνρή απηή δηαδξακαηίδνληαη ζεκαληηθέο επηζηεκνληθέο θαη θνηλσληθέο δηεξγαζίεο, ελψ ην ελδηαθέξνλ επηθεληξψλεηαη ζηελ αλάγθε γηα πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. πλεπψο, ε πεξηβαιινληηθή θίλεζε απνηειεί ηε ζπλέρεηα ησλ θηλήζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο (Παπαδεκεηξίνπ, 1998 Φινγαΐηε, 2011). H νξγάλσζε International Union for the Conservation of Nature έδσζε ην 1970 ηνλ παξαθάησ νξηζκφ γηα ηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε: «Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε είλαη ε δηαδηθαζία αλαγλψξηζεο αμηψλ θαη δηαζαθήληζεο ελλνηψλ, ψζηε λα αλαπηπρζνχλ δεμηφηεηεο θαη ζηάζεηο αλαγθαίεο γηα ηελ θαηαλφεζε θαη εθηίκεζε ηεο αιιεινζπζρέηηζεο αλζξψπνπ, πνιηηηζκνχ θαη βηνθπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Απαηηεί πξαθηηθή ελαζρφιεζε κε ηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηε δηακφξθσζε ελφο θψδηθα ζπκπεξηθνξάο γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο» (Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999:57). Σηο επφκελεο δεθαεηίεο ε Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε ζπκπεξηιακβάλεηαη γηα πξψηε θνξά ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα δηαθφξσλ ρσξψλ. Παξάιιεια, πξαγκαηνπνηνχληαη έλα ζχλνιν δηαζθέςεσλ θαη ζπλεδξίσλ, ζηα νπνία ζπληάζζνληαη ηα ηδξπηηθά θείκελα γηα ηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε. Σν δηεζλέο ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηβάιινλ αλαδεηθλχεη κέζα ζε ιίγα ρξφληα ηνλ παγθφζκην ραξαθηήξα ηεο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. Σε δεθαεηία ηνπ 90 κηα έλλνηα πνπ θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο ζηνλ ηνκέα ηεο πεξηβαιινληηθήο αγσγήο είλαη απηή ηεο αεηθνξίαο. Απνηειεί κηα έλλνηα επξχηεξε απφ απηήλ ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο αλαθέξεηαη ηαπηφρξνλα ζε έλλνηεο φπσο ην πεξηβάιινλ, ε θνηλσλία, ε νηθνλνκία θαη ε πνιηηηθή (Φινγαΐηε, 2011). ηελ Διιάδα, ηε δεθαεηία ηνπ 80 αξρίδνπλ λα δεκηνπξγνχληαη νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εηζαγσγή ηεο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο ζηα ζρνιεία ηεο ρψξαο, σο αληαπφθξηζε ζηα κελχκαηα πνπ έζηειλαλ νη ρψξεο ηεο Δπξψπεο ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζπλέβαιε νπζηαζηηθά ε ζπγθξφηεζε νκάδαο εξγαζίαο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ζεζκνχ κέζσ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ. Αθφκε, ηελ πεξίνδν απηή μεθίλεζε ε ιεηηνπξγία ηνπ Γξαθείνπ Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο ζην Τπνπξγείν Παηδείαο, ελψ ηαπηφρξνλα ν ζεζκφο πξνσζήζεθε απφ ηηο Γηεπζχλζεηο πνπδψλ 9

18 Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. Ζ ζεζκνζέηεζε ηεο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα γίλεηαη νπζηαζηηθά κε ηνλ Ν. 1892/ θαη κε ηελ Τπνπξγηθή απφθαζε Γ1/308/ (Παπαδεκεηξίνπ, 1998 Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999). Με ηνλ παξαπάλσ λφκν, νξίδνληαη Τπεχζπλνη Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο ζε θάζε λνκφ ηεο ρψξαο θαη δεκηνπξγνχληαη ηα πξψηα Κέληξα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο (Κ.Π.Δ.). Ο ξφινο ησλ Τπεπζχλσλ Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο ζπλίζηαηαη ζηελ ελεκέξσζε ησλ δηεπζπληψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ ζρνιείσλ γηα ηηο δπλαηφηεηεο πινπνίεζεο πξνγξακκάησλ ζχκθσλα κε ην ζεζκηθφ πιαίζην, ζηελ νξγάλσζε ζπλαληήζεσλ κε ζθνπφ ηε δηάρπζε πιεξνθνξηψλ θαη γλψζεσλ πνπ βνεζνχλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηνλ ζρεδηαζκφ ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνγξακκάησλ. Αθφκε, δηνξγαλψλνπλ εθδειψζεηο ζηηο νπνίεο παξνπζηάδνληαη εξγαζίεο ζρνιείσλ θαη ελεκεξψλνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηηο δπλαηφηεηεο ζπλεξγαζίαο κε ηα αξκφδηα Κ.Π.Δ. (ππξνπνχινπ θ.α., 2008). Αλαθνξηθά κε ηε ιεηηνπξγία ησλ Κ.Π.Δ., θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο πινπνηνχληαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζε καζεηηθέο νκάδεο, νξγαλψλνληαη επηκνξθσηηθέο ζπλαληήζεηο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, παξάγεηαη εθπαηδεπηηθφ πιηθφ θαη αλαπηχζζνληαη ζεκαηηθά δίθηπα ηνπηθψλ θαη δηεζλψλ ζπλεξγαζηψλ θαζψο θαη έξεπλεο ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο. Οη βαζηθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηα πξνγξάκκαηα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο είλαη (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, 2002): Σν άλνηγκα ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσλία. Ο πξνζαλαηνιηζκφο ζηε κειέηε πξφιεςεο ή επίιπζεο πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ ή πξνβιεκάησλ. Ζ δηεπηζηεκνληθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο. Ζ άκεζε δξάζε ζε ηνπηθφ επίπεδν κε ζηφρν καθξνρξφληα απνηειέζκαηα ζε εζληθφ θαη παγθφζκην επίπεδν. Ζ αλάδεημε ηεο ζπλεξγαζίαο, ηεο θαιιηέξγεηαο αμηψλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ πξνηχπσλ, ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ αηφκσλ, νκάδσλ θαη ηεο θνηλσλίαο απέλαληη ζην πεξηβάιινλ. Οη ίζεο επθαηξίεο γηα ηελ νηθνδφκεζε γλψζεσλ, αλάπηπμε δεμηνηήησλ, αμηψλ θαη ζηάζεσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ έκθαζε ζηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ κε ζπδήηεζε- αληηπαξάζεζε απφςεσλ, έξεπλα, θξηηηθή θαη δεκηνπξγηθή επεμεξγαζία θαη δξάζε. 10

19 Ζ εζηίαζε ηεο πξνζνρήο ζηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηνπ πεξηβάιινληνο. Με βάζε ηηο παξαπάλσ αξρέο ηέζεθαλ νη παξαθάησ ζηφρνη γηα ηνλ ζρεδηαζκφ πεξηβαιινληηθψλ πξνγξακκάησλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο: Γλσζηηθνί (νηθνδφκεζε ελλνηψλ, θαηαλφεζε ζρέζεσλ, αιιειεπηδξάζεσλ, ζπλεπεηψλ ζηε ζρέζε αλζξψπνπ- πεξηβάιινληνο, πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ, κέηξσλ πξνζηαζίαο). Δπηζηεκνληθνί (εμνηθείσζε κε ηελ επηζηεκνληθή κεζνδνινγία θαη έξεπλα, θξηηηθή θαη δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε ζεκάησλ, αλάπηπμε επηζηεκνληθήο λννηξνπίαο). πκκεηνρηθνί (εξγαζία ζε νκάδεο, αλάπηπμε ζρέζεσλ ζπλεξγαζίαο, ζεβαζκφο ζηηο δηαθνξεηηθέο απφςεηο, ζηνλ ηξφπν δσήο, ζηε δεκηνπξγηθή δξάζε). Κνηλσληθνί (ζχλδεζε ηεο ζρνιηθήο κε ηελ θαζεκεξηλή δσή, θαιιηέξγεηα ππεπζπλφηεηαο, ηθαλφηεηα ιήςεο απνθάζεσλ θαη δεκηνπξγηθήο παξέκβαζεο). Αηζζεηηθνί (δεκηνπξγία ζηελήο ζρέζεο κε ηε θχζε κε ηε κεζνιάβεζε φισλ ησλ αηζζήζεσλ). Απηνκνξθσηηθνί (ρξήζε βηβιηνζήθεο, ηχπνπ, λέσλ ηερλνινγηψλ, δηαδηθηχνπ). χκθσλα κε ην Τπνπξγείν Παηδείαο ε πξνηεηλφκελε ζεκαηνινγία γηα ηα πξνγξάκκαηα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο πνπ επηζπκνχλ λα πινπνηήζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζπλνςίδεηαη ζηα παξαθάησ (Τ.ΠΑΗ.Θ., 2014): Αεηθφξν ζρνιείν- Απιή ζρνιείνπ. Αεηθφξνο θαηνηθία. Δλεξγεηαθφ δήηεκα- Οηθνινγηθφ/Δλεξγεηαθφ απνηχπσκα ζην ζρνιείν θαη ζην ζπίηη. Σνπηθφ πεξηβάιινλ. Διεχζεξνη ρψξνη: Αμηνπνίεζε- Γηακφξθσζε- Πξνζηαζία. Γηαηήξεζε θαη πξνζηαζία αζηηθνχ θαη πεξηαζηηθνχ πξαζίλνπ. Βηνηερλνινγηθέο εθαξκνγέο θαη πεξηβάιινλ. Γηαρείξηζε θπζηθψλ πφξσλ. Ζ έλλνηα ηεο δηαηήξεζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ έλλνηα ηεο ππνβάζκηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Πεξηβαιινληηθνί θίλδπλνη. Υψξνο, νξγάλσζε θαη ρξήζε. Αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ- Παξάκεηξνη θαη ππνβάζκηζε. Πνηφηεηα δσήο. Αλζξψπηλα δηθαηψκαηα- Γεκνθξαηία. 11

20 Όπσο πξνθχπηεη απφ ηελ παξαπάλσ ζεκαηνινγία, ην ελδηαθέξνλ ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη κεηαηνπηζηεί πξνο κηα εθπαίδεπζε γηα ηελ αεηθφξν, βηψζηκε αλάπηπμε, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη ην ηέινο ηεο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο, θαζψο γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηειεί έλαλ πην θαηαλνεηφ θαη ζπγθεθξηκέλν φξν (Παπαδεκεηξίνπ, 2014). Απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο εθαξκνγήο ηεο, ε Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε έρεη δηαδξακαηίζεη νπζηαζηηθφ ξφιν ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαζψο δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα ζπλδέζνπλ ηε ζρνιηθή γλψζε κε ην ηνπηθφ, θπζηθφ, πνιηηηζκηθφ θαη θνηλσληθννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ (ππξνπνχινπ, 2001). Δπηπιένλ, θαίλεηαη λα επηηπγράλνληαη ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηνπο καζεηέο ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ εθαξκφδνληαη πξνγξάκκαηα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο ζε αληίζεζε κε ηελ παξαδνζηαθή ζρνιηθή δηαδηθαζία. Πην ζπγθεθξηκέλα, δεκηνπξγείηαη έλα θιίκα, πνπ επηηξέπεη ηελ εγξήγνξζε φισλ ησλ αηζζήζεσλ κε ζθνπφ ηελ αληίιεςε ηνπ γχξσ πεξηβάιινληνο. Ζ αηζζεηεξηαθή επίγλσζε, φπσο νλνκάδεηαη, απνηειεί ζεκέιην γηα ηελ αηζζεηηθή αλάπηπμε θαη ηελ απφιαπζε ηεο δσήο, ελψ ζρεηίδεηαη άκεζα θαη κε ηελ ηάζε ηνπ παηδηνχ λα αλαθαιχπηεη. πγρξφλσο αλαπηχζζεηαη έλα ζχλνιν δεμηνηήησλ, πέξα απφ ηηο δηαλνεηηθέο, πνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο είλαη παξαγλσξηζκέλεο θαη ππνηηκεκέλεο. Μία άιιε πηπρή ησλ δηαδηθαζηψλ ηεο πεξηβαιινληηθήο αγσγήο είλαη ε αλάπηπμε ηεο θαληαζίαο, ε αχμεζε ηεο απηνεθηίκεζεο θαη ηεο απηνπεπνίζεζεο ησλ παηδηψλ, πνπ πξνθχπηεη κέζα απφ ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ (Γεσξγφπνπινο & Σζαιίθε, 2006). Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην, εκθαλίδνληαη κηα ζεηξά πιενλεθηεκάησλ θαη ζηνπο ηξεηο ηνκείο ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ, δειαδή ζηνλ γλσζηηθφ, ζηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ θαη ζηνλ ςπρνθηλεηηθφ. ε φ,ηη αθνξά ηνπο γλσζηηθνχο ζηφρνπο, απηνί επηηπγράλνληαη κέζα απφ ηελ άκεζε επαθή κε ηα πξάγκαηα θαη ηελ εκπεηξηθή κάζεζε, θαζψο ε κεησπηθή δηδαζθαιία ειαρηζηνπνηείηαη. ηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ ηνκέα, νη καζεηέο αλαπηχζζνπλ δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο, έξρνληαη ζε επαθή κε ηε θχζε θαη ρξεζηκνπνηνχλ φιεο ηνπο ηηο αηζζήζεηο. Παξάιιεια, κεηψλνληαη νη εληάζεηο κέζα ζηελ νκάδα θαη βειηηψλεηαη ε δηάζεζε ησλ καζεηψλ. Σα παηδηά απνθηνχλ κηα ζθαηξηθή θαη νιηζηηθή αληίιεςε ησλ πξαγκάησλ, βξίζθνπλ ελδηαθέξνλ ζηελ νκαδηθή δνπιεηά θαη καζαίλνπλ λα ζέβνληαη ηηο δεκνθξαηηθέο αξρέο θαη ηε γλψκε ηνπ άιινπ. εκαληηθφ, επίζεο, πιενλέθηεκα είλαη φηη ην ζρνιείν παχεη λα είλαη έλαο ζεζκφο απνθνκκέλνο απφ ηελ θνηλσλία θαη αλνίγεηαη ζηνπο γνλείο θαη ζηελ εμσζρνιηθή θνηλφηεηα. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αλάπηπμε κηαο ιεηηνπξγηθήο ζρέζεο αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ηελ θνηλσλία θαη ηε δεκηνπξγία αιιειεπηδξάζεσλ πνπ απνηεινχλ ην δεηνχκελν ζηε ζχγρξνλε επνρή. Ζ ζπνπδαηφηεηα ηεο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο 12

21 έγθεηηαη ζηε δηαζεκαηηθφηεηα, αθνχ ηα ζηεγαλά κεηαμχ ησλ καζεκάησλ ζπάλε θαη ηα ζέκαηα πξνζεγγίδνληαη δηεπηζηεκνληθά, δεκηνπξγψληαο έηζη έλα ζεηηθφ παηδαγσγηθφ πλεχκα ζην ζρνιείν (Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999). 2.2 Ζ Αγωγή Τγείαο χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δφζεθε ην 1988 απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, «Αγσγή Τγείαο είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ ζηεξίδεηαη ζε επηζηεκνληθέο αξρέο θαη ρξεζηκνπνηεί πξνγξακκαηηζκέλεο επθαηξίεο κάζεζεο, νη νπνίεο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο αλζξψπνπο, φηαλ ιεηηνπξγνχλ σο άηνκα ή σο ζχλνιν, λα απνθαζίδνπλ θαη λα ελεξγνχλ ζπλεηδεηά γηα ζέκαηα πνπ επεξεάδνπλ ηελ πγεία ηνπο» (ηάππα-μνπξηδίλε, 2010:13). χκθσλα κε ηνλ Αζαλαζίνπ (2004), ε Αγσγή Τγείαο σο εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζηνρεχεη ζηε δηακφξθσζε ζπκπεξηθνξψλ πνπ πξνάγνπλ ηε ζσκαηηθή, πλεπκαηηθή θαη θνηλσληθή επεμία ηνπ αηφκνπ. Ο φξνο Πξναγσγή Τγείαο, πνπ ζπρλά ζπλαληάηαη, αλαθέξεηαη ζε κηα πην δπλακηθή δηάζηαζε γηα ηελ αλαβάζκηζε ηεο πγείαο, ηνπ θνηλσληθνχ θαη θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ έλλνηα ηεο εθπαίδεπζεο ζε ζρέζε κε ηελ πγεία ππήξμε αλέθαζελ πεδίν πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηνλ άλζξσπν εθαηνληάδεο ρξφληα πξηλ, ηφζν απφ ηνπο Αηγχπηηνπο φζν θαη απφ ηνπο Έιιελεο θαη ηνπο Ρσκαίνπο (Cottrell, Girvan & McKenzie, 2002). Με ηε ζεκεξηλή έλλνηα ηνπ φξνπ, απνηειεί κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πξνζπάζεηεο ηνπ αλζξψπνπ λα βξεη απάληεζε κέζα απφ ηελ εθπαίδεπζε γηα έλα απφ ηα πην επηηαθηηθά πξνβιήκαηα ηεο επνρήο, ηελ πγεία ζσκαηηθή, ςπρηθή, ζπλαηζζεκαηηθή θαη θνηλσληθή (Ησαλλίδε, 2003) Έπεηηα απφ ηε δηαπίζησζε φηη ην ζρνιείν σο θνξέαο θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ αηφκνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη θαζνξηζηηθά ζηελ πξναγσγή πγηεηλψλ ηξφπσλ δσήο γηα ηνπο κειινληηθνχο ελήιηθεο, ην 1992 ε Αγσγή Τγείαο νξίδεηαη απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο σο αλεμάξηεηε ζρνιηθή δξαζηεξηφηεηα (ηακαηνχξνπ, 2011). Ζ Αγσγή Τγείαο είλαη ζεζκνζεηεκέλε γηα ηα ζρνιεία ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηεο ρψξαο ζχκθσλα κε ην άξζξν 7, λ.2817/φδκ78/ θαη ηα αληίζηνηρα πξνγξάκκαηα Αγσγήο Τγείαο εθαξκφδνληαη ζην πιαίζην ησλ σξνινγίσλ θαη αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ (ηάππα-μνπξηδίλε, 2010). Βαζηθνί ζθνπνί ηεο Αγσγήο Τγείαο ζχκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο είλαη (ΚΔ.ΜΔ.ΣΔ., 1998): λα αλαγλσξηζηεί σο θνηλσληθφ αγαζφ ε αμία ηεο πγείαο λα εληζρχζεη ηα άηνκα ψζηε λα γίλνπλ ηθαλά λα απνθαζίδνπλ λα πξναγάγεη ηελ αλάπηπμε θαζψο θαη ηελ θαιχηεξε ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο 13

22 Οη επηκέξνπο ζηφρνη ηεο Αγσγήο Τγείαο είλαη λα αλαβαζκηζηεί ε ζρνιηθή δσή, ζπλδένληάο ηε κε ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα, λα αλαπηπρζνχλ νη θαηάιιειεο δεμηφηεηεο αιιά θαη ε θξηηηθή ζηάζε, λα πξνζαξκνζηνχλ νη καζεηέο ζηηο αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ ζην ζψκα θαη ζηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο θαηά ηελ αλάπηπμε, λα θαηαλννχλ ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο θαη λα απνθηήζνπλ απηνεθηίκεζε θαη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο ζηηο δηαπξνζσπηθέο ηνπο ζρέζεηο (ηάππα-μνπξηδίλε, 2010 ηακαηνχξνπ, 2011). Ζ ζεκαηνινγία ησλ πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο αθνξά ζε γεληθέο γξακκέο ηε δηαηξνθή, ηηο εμαξηεζηνγφλεο νπζίεο, ηελ ζηνκαηηθή πγηεηλή, ηηο πξψηεο βνήζεηεο θ.α. Πην ζπγθεθξηκέλα γηα ηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε ηα πξνγξάκκαηα δηαθξίλνληαη ζε δχν ζεκαηηθέο πνπ πεξηιακβάλνπλ ππνζέκαηα (Τ.ΠΑΗ.Θ., 2014). Μαζαίλσ γηα ηε δσή - Τγεία - Φπρηθή πγεία- Κνηλσληθή θαη πλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε - Τγεία, Ηζηνξία θαη Σέρλε - Τγεία θαη Λνγνηερλία Αγσγή ηνπ Δλεξγνχ Πνιίηε - Αλζξψπηλα δηθαηψκαηα- Γεκνθξαηία - Πνηφηεηα δσήο - Κπθινθνξηαθή Αγσγή - Αγσγή ηνπ θαηαλαισηή Ζ Αγσγή Τγείαο απνηειεί έλα είδνο πξσηνγελνχο πξφιεςεο, ζπλεπψο ε εθαξκνγή ηεο είλαη απαξαίηεηε απφ ηα πξψηα θηφιαο ρξφληα ηεο δσήο ηνπ παηδηνχ. ηελ νπζία ε πξσηνγελήο πξφιεςε πξνζπαζεί λα εληνπίζεη ην πξφβιεκα θαη λα ην πξνιάβεη πξηλ γίλεη κε αλαζηξέςηκν. Αξρηθά, ζε κηα πξνζπάζεηα αιιαγήο ησλ ζηάζεσλ θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ πνπ αθνξνχλ ηελ πγεία, ε πξνζνρή ήηαλ ζηξακκέλε ζην άηνκν. Πιένλ ην άηνκν ηνπνζεηείηαη ζε έλα επξχηεξν θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ, κε απνηέιεζκα λα γίλεηαη αληηιεπηφ ην ζχλνιν ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνπ δέρεηαη ε πγεία (Ησαλλίδε, 2007 ηάππα-μνπξηδίλε, 2010). Ζ ζεζκνζέηεζε ηεο Αγσγήο Τγείαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πξνζβιέπεη ζε έλα ζρνιείν θηιηθφ, δεκνθξαηηθφ, ζπκκεηνρηθφ, πνπ ζέηεη πξννπηηθέο γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο αηνκηθήο θαη δεκφζηαο πγείαο (Ησαλλίδε, 2003). Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, εδψ θαη 20 ηνπιάρηζηνλ ρξφληα έρεη αλαπηπρζεί έλα επξσπατθφ δίθηπν ησλ ζρνιείσλ πνπ πξνάγνπλ ηελ 14

23 πγεία. Βαζηθφο άμνλαο ηνπ δηθηχνπ είλαη ε πηνζέηεζε ελφο πγηεηλνχ ηξφπνπ δσήο γηα ηνπο καζεηέο φισλ ησλ ζρνιείσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην πξφγξακκα. Έλα ζρνιείν πνπ πξνάγεη ηελ πγεία σζεί ηνπο καζεηέο ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ πξνάγνπλ ηελ πγεία ηνπο, ελψ παξάιιεια επηκνξθψλεη ην πξνζσπηθφ ζε ζέκαηα πξναγσγήο θαη θαιιηέξγεηαο θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ. ε γεληθέο γξακκέο, ηα ζρνιεία απηά δηαθξίλνληαη γηα ηα θαιιηηερληθά, αθαδεκατθά, πνιηηηζηηθά θαη αζιεηηθά ηνπο επηηεχγκαηα (Αζαλαζίνπ 2004 Γθνχβξα, Κπξίδεο & Μαπξηθάθε, 2005). πλνιηθά, κέζα απφ ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο πξνσζνχληαη ζχγρξνλεο παηδαγσγηθέο κέζνδνη θαη ελζαξξχλνληαη λέεο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο. Αθφκε, δεκηνπξγνχληαη λένη ξφινη γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνλ καζεηή, θαζψο ν πξψηνο γίλεηαη ζπληνληζηήο ηεο κάζεζεο θαη ν δεχηεξνο πξσηαγσληζηήο. Θεηηθά είλαη ηα απνηειέζκαηα θαη γηα ην ίδην ην ζρνιείν, ην νπνίν αλαδηακνξθψλεηαη θαη αλαπξνζαξκφδεηαη ζηηο λέεο αλάγθεο ηεο εθπαίδεπζεο (Ησαλλίδε, 2003). 2.3 Σα Πνιηηηζηηθά Πξνγξάκκαηα Ζ έλλνηα ηνπ πνιηηηζκνχ είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ πνξεία ηνπ αλζξψπνπ κέζα ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν. Με ηνλ φξν πνιηηηζκφ αλαθεξφκαζηε ζην ζχλνιν ησλ πιηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ αμηψλ πνπ αλέπηπμε ν άλζξσπνο (Γεσξγηηζνγηάλλε, 2011). ηε ζχγρξνλε επνρή, ε ζχλδεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο κε ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ πλεχκαηνο θαη ηε κειέηε ηνπ πνιηηηζκνχ θξίλεηαη απαξαίηεηε γηα ηελ νιφπιεπξε αλάπηπμε ησλ καζεηψλ. Σα Πνιηηηζηηθά Πξνγξάκκαηα πινπνηνχληαη ζην πιαίζην ησλ ρνιηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ κε βάζε ηελ Τπνπξγηθή Απφθαζε Γ2/4867/ , (ΦΔΚ 629 η. Β/ ), ζηελ νπνία γηα πξψηε θνξά νξίδνληαη ν ζεζκφο, νη θαηεγνξίεο, ην πεξηερφκελν θαη ν ηξφπνο πινπνίεζεο. Σα Πνιηηηζηηθά Πξνγξάκκαηα αθνξνχλ θάζε δεκηνπξγηθή δηαδηθαζία πνπ έρεη σο ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο αηζζεηηθήο κέζα απφ ηελ έξεπλα, ηε κειέηε θαη ηε δεκηνπξγία (Τ.ΠΑΗ.Θ., 2014). θνπφο ησλ Πνιηηηζηηθψλ Πξνγξακκάησλ είλαη ε ζχλδεζε ηεο Παηδείαο κε ηηο Σέρλεο, αιιά θαη ε αλάδεημε θαη πξνψζεζε ζηνηρείσλ ηνπ πνιηηηζκνχ καο (ππξνπνχινπ θ.α., 2008). Γηα ηελ ζηήξημε ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ πινπνηνχλ ηέηνηνπ είδνπο πξνγξάκκαηα, έρεη ζεζκνζεηεζεί ε ζέζε ηνπ Τπεπζχλνπ Πνιηηηζηηθψλ Θεκάησλ ζε φιεο ηηο Γηεπζχλζεηο Πξσηνβάζκηαο ηεο ρψξαο. Αλάκεζα ζηηο αξκνδηφηεηεο ησλ Τπεπζχλσλ είλαη λα επηζθέπηνληαη ηηο ζρνιηθέο κνλάδεο πξνθεηκέλνπ λα ελεκεξψζνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη 15

24 ηνπο Γηεπζπληέο γηα ηηο δπλαηφηεηεο πινπνίεζεο Πνιηηηζηηθψλ Πξνγξακκάησλ, ζπκβάιινπλ ζηνλ ζρεδηαζκφ ησλ πξνγξακκάησλ πξνηείλνληαο ζέκαηα, αιιά θαη εκςπρψλνληαο θαη ζηεξίδνληαο ηνπο καζεηέο. Αθφκε, νξγαλψλνπλ παξνπζηάζεηο ησλ πξνγξακκάησλ κε ηε ιήμε ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, επηκνξθσηηθέο εκεξίδεο, ζεκηλάξηα θαη επηζθέςεηο. Ζ ζεκαηνινγία ησλ Πνιηηηζηηθψλ Πξνγξακκάησλ πεξηιακβάλεη έλα επξχ θάζκα ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ησλ ηερλψλ. Δλδεηθηηθά κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ δξάζεηο φπσο: Θεαηξηθά, κνπζηθνρνξεπηηθά, εηθαζηηθά θαη ινγνηερληθά εξγαζηήξηα. Πξνγξάκκαηα πξνψζεζεο ηεο αλάγλσζεο. Οξγάλσζε ηνπ καζεηηθνχ ηχπνπ. Παηδί θαη παηρλίδη. Λέζρεο θσηνγξαθίαο, θηλεκαηνγξάθνπ θαη ληνθηκαληέξ. Θέκαηα πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ηνπηθήο ηζηνξίαο, ιανγξαθίαο θαη κπζνινγίαο. Σα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα κέζα απφ ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηηο ηέρλεο. Καηά ηελ εθαξκνγή Πνιηηηζηηθψλ Πξνγξακκάησλ πξνηείλεηαη ε ζπλεξγαζία κε θνξείο φπσο πνιηηηζηηθνί ζχιινγνη, Μνπζεία, Γήκνη, Ννκαξρίεο, χιινγνη γνλέσλ θαη θεδεκφλσλ θαζψο θαη Ηδξχκαηα Σξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. εκαληηθφ ζηνηρείν ησλ πξνγξακκάησλ είλαη ε ζχλδεζή ηνπο κε ηα ππφινηπα πεδία ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο. Δπηπιένλ, κε επζχλε ηνπ Τπεπζχλνπ Πνιηηηζηηθψλ Θεκάησλ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα ζπγθξνηεζνχλ ηνπηθά δίθηπα πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ. Οη ηέρλεο θαη ν πνιηηηζκφο απνηεινχλ ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ε βησκαηηθή εκπεηξία θαηέρεη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν, ζπλεπψο ε πινπνίεζε ηέηνησλ πξνγξακκάησλ κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ εζσηεξηθή θηλεηνπνίεζε ηνπ αηφκνπ. Ζ ζπγθηλεζηαθή απηή ιεηηνπξγία κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κηα πνιχκνξθε ελεξγνπνίεζε θαη εκπινθή ηνπ παηδηνχ ζηε ζρνιηθή δσή. Καηά ζπλέπεηα, νη καζεηέο απφ απινί απνδέθηεο κεηαηξέπνληαη ζε ζπλδηακνξθσηέο θαη δεκηνπξγνχο, αλαθαιχπηνληαο κέζα απφ ηε κειέηε ηνπ πνιηηηζκνχ φιν ην θάζκα ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο, ζε πλεπκαηηθφ θαη πιηθφ επίπεδν (ηγάιαο θ.α., 2001). 16

25 2.4 Ζ Δπέιηθηε Εώλε Ζ Δπέιηθηε Εψλε απνηειεί έλα θαηλνηφκν πξφγξακκα, πνπ έρεη ζαλ βάζε ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο, εζηηάδνληαο ζηελ πξναγσγή ςπρνθηλεηηθψλ δεμηνηήησλ, ζηελ γλσζηηθή αλάπηπμε θαη ζηελ θαιιηέξγεηα ζεηηθψλ ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ησλ καζεηψλ απέλαληη ζηνλ εαπηφ ηνπο, ζηελ θνηλσλία θαη ην πεξηβάιινλ (Αιαρηψηεο, 2001 ππξνπνχινπ, 2004 Παηζάιεο & Παπνπηζάθε, 2011). χκθσλα κε ηνλ Μαηζαγγνχξα (2001), ε Δπέιηθηε Εψλε απνζθνπεί ζε κηα νιηζηηθή, δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ησλ ζεκάησλ, πνπ επηιέγνληαη κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη ζπλάδνπλ κε ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα. Δπηπξφζζεηνο ζθνπφο είλαη λα απνηειέζεη κηα πξφηαζε πνπ ζα επηθέξεη αιιαγέο θαη ζε άιινπο ηνκείο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο. Αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο είλαη λα ζπλδεζεί ην ζρνιείν κε ην θπζηθφ, θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ ηνπ, θαζψο θαη λα απνηειέζεη έλα πην ειθπζηηθφ πεδίν κάζεζεο. Αθφκε, ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε γλσζηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ θαη ζηελ πξνψζεζε ησλ θιίζεσλ θαη ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπο (ππξνπνχινπ, 2004). Ζ Δπέιηθηε Εψλε εθαξκφζηεθε, αξρηθά σο πεηξακαηηθφ πξφγξακκα, ζε ζρνιηθέο κνλάδεο απφ ην 2001 έσο ην 2003, ιεηηνπξγψληαο σο πξνπνκπφο ησλ Γ.Δ.Π.Π..- Α.Π.., ζε κηα πξνζπάζεηα λα αλαβαζκηζηεί ν ξφινο ηνπ ζρνιείνπ (ππξνπνχινπ θ.α., 2008). Σν 2005 ζεζπίζηεθε ε ππνρξεσηηθή εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζην σξνιφγην πξφγξακκα, ζε φια ηα ζρνιεία ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο. Γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο δεκηνπξγήζεθε θαηάιιειν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, φπσο θαίλεηαη παξαθάησ (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην): Οδεγφο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο (Βηβιίν γηα ηνλ δάζθαιν), Γηαζεκαηηθφ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ γηα ηελ Δπέιηθηε Εψλε (Βηβιίν καζεηή γηα ηελ Α & Β ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ), «Βιέπσ ηνλ ζεκεξηλφ θφζκν», Πνιπζεκαηηθφ βηβιίν δεκνηηθνχ ζρνιείνπ γηα ηελ Δπέιηθηε Εψλε, Ζ ζεκαηνινγία ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο πξνέξρεηαη απφ ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε επίθαηξα δεηήκαηα αιιά θαη εξεζίζκαηα απφ ηα ππφινηπα καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ. Οη καζεηέο αλαιακβάλνπλ ελεξγεηηθφ ξφιν ζηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο, πνπ γίλεηαη έπεηηα απφ ειεχζεξε, ζπιινγηθή δηαδηθαζία. Με ηνλ ηξφπν απηφ θαιιηεξγείηαη ε απζφξκεηε 17

26 απηελέξγεηα, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν ζθνπφο, ε κέζνδνο θαη ην αληηθείκελν ηεο γλσζηηθήο δηαδηθαζίαο επηιέγεηαη θαη θαζνξίδεηαη απφ ηνπο καζεηέο (Κνπηξνχκπα, 2004). Με βάζε φζα αλαθέξζεθαλ, ε Δπέιηθηε Εψλε απνηειεί κηα εθπαηδεπηηθή θαηλνηνκία, πνπ κέζα απφ ηηο πξαθηηθέο ηεο επηρεηξεί λα αλαδηακνξθψζεη ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ζηνρεχνληαο ζηελ νιφπιεπξε αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ. Σαπηφρξνλα, επηδηψθεη λα επαλαπξνζδηνξίζεη ηνλ ξφιν ηνπ ζρνιείνπ, δεκηνπξγψληαο έλα πην ειθπζηηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο, αλαπηχζζνληαο ζηάζεηο θαη δεμηφηεηεο ζηνπο καζεηέο ψζηε λα πξνεηνηκαζηνχλ θαηάιιεια σο απξηαλνί πνιίηεο. Μέζα απφ ηελ εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ελζαξξχλνληαη φινη νη καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, θαζψο θηλείηαη κέζα απφ ηηο ζπληεηαγκέλεο καζεηνθεληξηθψλ θαη δεκηνπξγηθψλ πξνζεγγίζεσλ (Αιαρηψηεο, 2001 Μαηζαγγνχξαο, 2001). 2.5 Σν πιαίζην πινπνίεζεο θαη ε κεζνδνινγία ηωλ θαηλνηόκωλ πξνγξακκάηωλ Σν πξψην ζηάδην γηα ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ αλαθέξεηαη ζηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ πξνγξάκκαηνο. πγθεθξηκέλα, ζηελ αξρή ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο νη Τπεχζπλνη ρνιηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ ελεκεξψλνπλ ηνπο Γηεπζπληέο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηηο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Έπεηηα, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ επηζπκνχλ λα πινπνηήζνπλ θάπνην πξφγξακκα ζπκπιεξψλνπλ θαη ππνβάινπλ έλα ζρέδην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζηνπο Τπεπζχλνπο ησλ νηθείσλ δηεπζχλζεσλ εθπαίδεπζεο. Ο αξρηθφο απηφο ζρεδηαζκφο πεξηιακβάλεη ηνλ ηίηιν, ηα ππνζέκαηα, ηνπο ζηφρνπο, ην πεξηερφκελν, ηε κεζνδνινγία, ην ρξνλνδηάγξακκα αλάπηπμεο, ηηο ελδερφκελεο ζπλεξγαζίεο, ηα πεδία ζχλδεζεο κε ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, ην εκεξνιφγην πξνγξακκαηηζκνχ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηα νλνκαηεπψλπκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ (Τ.ΠΑΗ.Θ., 2014). Αλαθνξηθά κε ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο, νη ζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε, ηελ Αγσγή Τγείαο θαη ηα Πνιηηηζηηθά Πξνγξάκκαηα έρνπλ δηάξθεηα απφ δχν έσο έμη κήλεο. Σν ρξνληθφ πιαίζην ηεο πινπνίεζεο είλαη εληφο ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο θαη κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ θαηά ηελ Δπέιηθηε Εψλε, ζην Οινήκεξν ζρνιείν, ζηα καζήκαηα ησλ εηδηθνηήησλ θαζψο θαη κε δηάρπζε ζε φια ηα καζήκαηα. Ζ εηζαγσγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζην ππνρξεσηηθφ πξφγξακκα ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ππήξμε έλα πνιχ ζεκαληηθφ βήκα, ψζηε λα απνθηήζνπλ θαη ηα ππφινηπα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα ρψξν θαη ρξφλν ζην σξνιφγην πξφγξακκα. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ε Δπέιηθηε Εψλε απνηειεί ην πιαίζην ζην νπνίν κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ θαηλνηφκα 18

27 πξνγξάκκαηα ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ φπσο ε Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε, ε Αγσγή Τγείαο θαη ηα Πνιηηηζηηθά Πξνγξάκκαηα (Αιαρηψηεο, 2001 ππξνπνχινπ θ.α., 2008). Έλα πνιχ ζεκαληηθφ ζηάδην θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ελφο πξνγξάκκαηνο είλαη ε κεζνδνινγία, πνπ αλαθέξεηαη ζηηο ζηξαηεγηθέο αιιά θαη ζηηο παηδαγσγηθέο θαη δηδαθηηθέο κεζφδνπο πνπ ζα αθνινπζήζεη ν εθπαηδεπηηθφο θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ο εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη ηελ θαηάιιειε δηδαθηηθή κέζνδν, ζχκθσλα κε ηελ θξίζε ηνπ, έρνληαο αμηνινγήζεη ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ηάμεο θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο εθάζηνηε ελφηεηαο κε βάζε ηνπο ζηφρνπο πνπ ηέζεθαλ (Κνπηξνχκπα, 2004). πλήζσο εθαξκφδεηαη ζπλδπαζκφο δηαθνξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, ψζηε κε ηε ζσζηή ρξήζε πνηθίισλ κεζφδσλ λα επηηεπρζεί ε ειεχζεξε έθθξαζε ησλ καζεηψλ θαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ νκάδσλ (Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999 Γθνχβξα, Κπξίδεο & Μαπξηθάθε, 2005). Βαζηθέο αξρέο θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη ε δηαζεκαηηθφηεηα θαη ε βησκαηηθή πξνζέγγηζε ησλ ζεκάησλ, νη νπνίεο έρνπλ ηηο ξίδεο ηνπο ζηελ πξννδεπηηθή εθπαίδεπζε. Χο δηαζεκαηηθφηεηα ή δηαζεκαηηθή δηδαζθαιία νξίδεηαη ν ηξφπνο νξγάλσζεο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν εληαηνπνηείηαη ε ζρνιηθή γλψζε, θαηαξγψληαο ηα δηαθξηηά καζήκαηα σο πιαίζην νξγάλσζεο ηεο γλψζεο (Μαηζαγγνχξαο, 2002). Ζ Υαηδεκηραήι (2010) θαη ε ηάππα-μνπξηδίλε (2010) δηαηππψλνπλ ηελ άπνςε φηη ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο ππνζηεξίδεη ηελ αξρή ηεο ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο ζηελ εθπαίδεπζε θαη κε ηελ εθαξκνγή ηεο ηα δηάθνξα ζέκαηα δελ εξεπλψληαη κφλν ζε κηα θαζνξηζκέλε ψξα, αιιά δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα επαλέιζεη ζπρλά κέζα ζην σξνιφγην πξφγξακκα. Μέζα απφ ηε δηαζεκαηηθή δηδαζθαιία νη καζεηέο έξρνληαη ζε επαθή κε κηα νιηζηηθή εηθφλα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη θαινχληαη λα ζπγθξνηήζνπλ έλα εληαίν ζχλνιν γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ. Με ηνλ φξν βησκαηηθή δηδαζθαιία αλαθεξφκαζηε ζην ζχλνιν ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ πνπ έρνπλ σο αθφξκεζε βησκαηηθέο θαηαζηάζεηο, δειαδή ζθέςεηο θαη πξνβιεκαηηζκνχο ησλ καζεηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή θαη ηνλ θνηλσληθφ ηνπο πεξίγπξν. Ο ελεξγεηηθφο απηφο ηξφπνο κάζεζεο έρεη σο αξρή ηελ πξσηνβνπιία ησλ παηδηψλ γηα ζπκκεηνρή, θαηαζέηνληαο ζηελ ηάμε ζέκαηα πνπ ηνπο απαζρνινχλ θαη θαηαιήγεη ζηελ αβίαζηε κάζεζε κέζα απφ ηελ εκπεηξία. Ζ βησκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπνζεηεί ζην επίθεληξν ηνπο καζεηέο, πξνζαξκφδνληαο ηε δηδαζθαιία αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηνπο, ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο, ελζαξξχλνληαο παξάιιεια νκαδνζπλεξγαηηθέο δηαδηθαζίεο (Υξπζαθίδεο, 2005 ηάππα-μνπξηδίλε, 2010). 19

28 Ζ κέζνδνο πνπ κπνξεί λα ηαπηηζηεί ζε κεγάιν βαζκφ κε ηε βησκαηηθή δηδαζθαιία είλαη ε κέζνδνο project ή «κέζνδνο ησλ βησκάησλ», φπσο ζπρλά εκθαλίδεηαη ζηε βηβιηνγξαθία. Ο Frey (1986) πεξηγξάθεη ηε κέζνδν project σο κηα εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ νδεγεί ζηε κφξθσζε κέζσ κηαο ζπγθεθξηκέλεο κνξθήο δηδαζθαιίαο, ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ απνθαζηζηηθά φινη. Αθεηεξία ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπ είλαη, ζχκθσλα κε ηνλ Υξπζαθίδε (2005), νη πξνβιεκαηηζκνί κεκνλσκέλσλ αηφκσλ ή ηνπ ζπλφινπ ηεο δηδαθηηθήο νκάδαο ζρεηηθά κε θάπνην δήηεκα. Ο ζρεδηαζκφο ηνπ καζήκαηνο απνηειεί επζχλε ηεο νκάδαο θαη έρεη σο ζηφρν ηελ επίιπζε ηνπ αξρηθνχ πξνβιήκαηνο. ηελ πεξίπησζε απηή ν ξφινο ηνπ δαζθάινπ επηθεληξψλεηαη ζην δηαρσξηζκφ ησλ νκάδσλ ησλ καζεηψλ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ζε απηέο λα ελζσκαηψλνληαη παηδηά κε δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο (Κνπηξνχκπα, 2004). Απφ ην 1918, νπφηε θαη παξνπζηάζηεθε απφ ηνλ W.Killpatrick γηα πξψηε θνξά ε κέζνδνο project, έρεη ηξνπνπνηεζεί ζε κεγάιν βαζκφ. Γεληθά πξφθεηηαη γηα κηα αλνηρηή δηαδηθαζία κάζεζεο, ηεο νπνίαο ηα φξηα θαη νη δπλαηφηεηεο δελ είλαη απζηεξά θαζνξηζκέλα, αιιά κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηελ εθάζηνηε θαηάζηαζε (Frey, 1986 Γεσξγφπνπινο & Σζαιίθε, 2006). ην πιαίζην ηεο βησκαηηθήο δηδαζθαιίαο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ είλαη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή φισλ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο, απνθιείνληαο ηηο κνλνκεξείο απνθάζεηο θαη ηνπο απηαξρηζκνχο (Υξπζαθίδεο, 2005). Ο Frey (1986), ζπλνςίδνληαο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεζφδνπ project αλαθέξεη φηη: Αθνξκή γηα ηελ νξγάλσζε ελφο project απνηειεί θάπνην βίσκα, πξφβιεκα ή γεγνλφο. Οη αξκνδηφηεηεο απνθαζίδνληαη απφ φινπο ηνπο ζπκκεηέρνληεο θαη νινθιεξψλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. ε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο νη νκάδεο αληαιιάζζνπλ πιεξνθνξίεο θαη εξγάδνληαη ζε έλα αλνηρηφ πεδίν δξάζεο. Οη εληάζεηο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη, δηεπζεηνχληαη απφ ηηο νκάδεο. Γηα ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ project έρνπλ νξηζηεί κηα ζεηξά βεκάησλ πνπ αθνινπζνχληαη, ρσξίο φκσο ηα ζηάδηα απηά λα είλαη απνιχησο δηαθξηηά. Αξρηθά, δηαηππψλνληαη απφ ηελ νκάδα δηάθνξνη πξνβιεκαηηζκνί θαη αλεζπρίεο πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ θάπνηεο θαηεγνξίεο ζεκάησλ πνπ απαζρνινχλ ηνπο καζεηέο. ηε ζπλέρεηα, αθνχ γίλεη ε επηινγή ηνπ ζέκαηνο πξνο κειέηε, δηεξεπλάηαη ε ππάξρνπζα γλψζε γηα ην ζέκα. Έπεηηα, δηακνξθψλεηαη ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν ζα νξγαλσζνχλ θαη ζα ζρεδηαζηνχλ νη δξαζηεξηφηεηεο θαη δεκηνπξγνχληαη νη νκάδεο ψζηε λα μεθηλήζεη ε πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. Σέινο, φηαλ νινθιεξσζεί ε κειέηε γίλεηαη κηα ηειηθή ζχλζεζε φισλ ησλ ζηνηρείσλ, θαηαγξάθνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα θαη δηαηππψλνληαη νη πξνηάζεηο. Ζ ιήμε ηνπ 20

29 πξνγξάκκαηνο γίλεηαη κε κηα ηειηθή παξνπζίαζή ηνπ απφ ηνπο καζεηέο αιιά θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ project ψζηε λα δηαπηζησζεί θαηά πφζν επηηεχρζεθαλ νη αξρηθνί ζηφρνη (Γθνχβξα, Κπξίδεο & Μαπξηθάθε, 2005 Γεσξγφπνπινο & Σζαιίθε, 2006). Αλάκεζα ζηα πιενλεθηήκαηα ηεο κεζφδνπ project είλαη ε ελίζρπζε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ καζεηψλ. Ζ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο βειηηψλεηαη, ελψ παξάιιεια αιιάδνπλ νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δηδαζθφλησλ θαη ησλ δηδαζθνκέλσλ. Σν γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γηα θάπνην πξαγκαηηθφ πξφβιεκα, πνπ πξνέθπςε απφ ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπο ελζαξξχλεη λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ δηαδηθαζία (Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999). Σα ζπλεζέζηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο αθνξνχλ ηνλ ιαλζαζκέλν πξνγξακκαηηζκφ ζε φηη αθνξά ηε δηάξθεηα ελφο ηέηνηνπ πξνγξάκκαηνο. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο δελ ππάξρεη ζσζηή εθηίκεζε είηε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ καζεηψλ, είηε ηνπ ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο πνπ απαηηεί ε θάζε δξαζηεξηφηεηα. πρλά νη εθπαηδεπηηθνί αληηκεησπίδνπλ αλνκνηνγελή ζπκκεηνρή απφ ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ, κε απνηέιεζκα θάπνηνη λα είλαη πνιχ δξαζηήξηνη ελψ θάπνηνη άιινη λα κε ζπκκεηέρνπλ ελεξγά. ηελ πεξίπησζε απηή, ζα πξέπεη λα εμνκαιπλζνχλ νη δηαθνξέο ψζηε λα ππάξρεη αξκνληθή ζπλεξγαζία ηεο νκάδαο (Γθνχβξα, Κπξίδεο & Μαπξηθάθε, 2005). Μία άιιε κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο είλαη ε κέζνδνο ηεο επίιπζεο πξνβιήκαηνο. Ζ ζπνπδαηφηεηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη νη δεμηφηεηεο γηα ηελ επίιπζε ελφο πξνβιήκαηνο ζεσξνχληαη βαζηθέο γηα ηελ αθνκνίσζε ηεο γλψζεο (Γεσξγφπνπινο & Σζαιίθε, 2006). Σα ζηάδηα ηεο παξαπάλσ κεζφδνπ είλαη (Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999): Ο πξνζδηνξηζκφο θαη ε ηνπνζέηεζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Ζ αλάιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Ζ αλαδήηεζε ιχζεσλ. Ζ αμηνιφγεζε ησλ πξνηεηλφκελσλ ιχζεσλ. Ο ζρεδηαζκφο ηεο δξάζεο. Ζ πξαγκαηνπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Γχν κνξθέο δηδαζθαιίαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο είλαη ε κειέηε πεδίνπ (field trip) θαη ηα πεξηβαιινληηθά κνλνπάηηα (environmental trails). ηελ πξψηε πεξίπησζε, πξφθεηηαη γηα έλαλ ηξφπν παξαηήξεζεο θαη βίσζεο ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο πξαγκαηηθήο δσήο. Με ηνλ ηξφπν απηφ αλαπηχζζνληαη εξεπλεηηθέο, αλαιπηηθέο θαη ζπλζεηηθέο δεμηφηεηεο. Ζ δεχηεξε πεξίπησζε αλαθέξεηαη ζε κηα νξγαλσκέλε δηαδξνκή κέζα απφ δηάθνξεο ηνπνζεζίεο εθπαηδεπηηθνχ 21

30 ελδηαθέξνληνο, φπνπ εκπιέθνληαη φιεο νη αηζζήζεηο θαη πξνζθέξεηαη βαζηά γλψζε ζηα παηδηά γηα ην ηνπηθφ ηνπο πεξηβάιινλ (Γεσξγφπνπινο & Σζαιίθε, 2006). Οη πξννδεπηηθέο καζεζηαθέο πξνζεγγίζεηο πνπ αλαθέξζεθαλ δηαζέηνπλ εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο πνπ κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζην ζχλνιν ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Μεξηθέο απφ ηηο πην δεκνθηιείο είλαη ην εξσηεκαηνιφγην, ν θαηαηγηζκφο ηδεψλ, ε κειέηε πεξηπηψζεσλ (case study) θαη ηα παηρλίδηα ξφισλ ή πξνζνκνίσζεο. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαηά ηελ εθαξκνγή ηέηνηνπ είδνπο πξνγξακκάησλ είλαη θαηαιπηηθφο. Ο Μαηζαγγνχξαο (2001), ππνζηεξίδεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο δηαηεξεί ηνλ δηδαθηηθφ ηνπ ξφιν, αιιά παξάιιεια αλαιακβάλεη ηνπο ξφινπο ηνπ εκςπρσηή, ηνπ θαζνδεγεηή θαη ηνπ ζπληνληζηή. Ζ ηάππα- Μνπξηδίλε (2010) ππνγξακκίδεη ηελ αλαγθαηφηεηα δεκηνπξγίαο ελφο θιίκαηνο ζπλεξγαζίαο, αιιεινθαηαλφεζεο, εκπηζηνζχλεο θαη επηθνηλσλίαο ζηε ζρνιηθή αίζνπζα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. 22

31 3. Ζ αμηνιόγεζε ηωλ θαηλνηόκωλ πξνγξακκάηωλ 3.1 Σν ζηάδην ηεο αμηνιόγεζεο ελόο θαηλνηόκνπ πξνγξάκκαηνο Ζ αμηνιφγεζε απνηειεί ην ηειηθφ ζηάδην θαηά ηελ πινπνίεζε ελφο πξνγξάκκαηνο θαη ζεσξείηαη αλαγθαία, δηφηη κέζσ απηήο κπνξεί λα εθηηκεζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξαθηηθψλ αιιά θαη ε βειηίσζε ησλ καζεζηαθψλ απνηειεζκάησλ. Δπηπιένλ, ε αμηνιφγεζε κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ νξγάλσζε κειινληηθψλ πξνγξακκάησλ, ελψ δε ζα πξέπεη λα εθιακβάλεηαη σο έλα πεηζαξρηθφ ή θαηαζηαιηηθφ εξγαιείν. Με ηνλ φξν αμηνιφγεζε αλαθεξφκαζηε ζηε δηαδηθαζία ζχγθξηζεο ελφο αληηθεηκέλνπ κε θάπνην πξφηππν, πνπ απνηειεί ηε βάζε ζχγθξηζεο (Γθνχβξα, Κπξίδεο & Μαπξηθάθε, 2005). Ζ αμηνιφγεζε ελφο πξνγξάκκαηνο ζηελ νπζία πεξηιακβάλεη ηε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή, ηελ θξηηηθή αλάιπζε, ηελ εξκελεία πιεξνθνξηαθψλ ζηνηρείσλ θαη ηελ πνζνηηθή θαη πνηνηηθή απνηίκεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Ο ζθνπφο ηεο αμηνιφγεζεο είλαη λα βειηησζεί ην πξφγξακκα, ε δηδαζθαιία θαη ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ, αιιά θαη λα αλαζεσξεζνχλ κειινληηθνί ζρεδηαζκνί πξνγξακκάησλ (Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999). Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο αμηνιφγεζεο ελφο πξνγξάκκαηνο είλαη (ηάππα- Μνπξηδίλε, 2010): Ζ πξφνδνο, ε νπνία αθνξά ηε ζχγθξηζε ππαξθηψλ θαη πξνγξακκαηηζκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ ζρεηίδεηαη κε ηε ζπλερή παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ψζηε λα επηβεβαησζεί φηη ην πξφγξακκα πινπνηείηαη κε βάζε ηνλ αξρηθφ ζρεδηαζκφ. Ζ απνδνηηθφηεηα, ε νπνία αθνξά ηνλ ζπζρεηηζκφ ησλ απνηειεζκάησλ πνπ επηηεχρζεθαλ θαη ησλ κέζσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. Γηα ηελ εθηίκεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ιακβάλνληαη ππφςε αλζξψπηλνη, νηθνλνκηθνί θαη άιινη πφξνη πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ, εξεπλάηαη δειαδή ε ζρέζε θφζηνπο- απνδνηηθφηεηαο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα, πνπ εθθξάδεη ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα ελφο πξνγξάκκαηνο., κεηξψληαο ηνλ βαζκφ πνπ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ επίδξαζε, ε νπνία πξνζδηνξίδεη ην ζπλνιηθφ απνηέιεζκα ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ζηνρεχεη ζηνλ εληνπηζκφ ησλ αλαγθαίσλ αιιαγψλ ψζηε λα βειηησζεί ε παξερφκελε εθπαίδεπζε. 23

32 χκθσλα κε ηηο νδεγίεο ζρεδηαζκνχ πξνγξακκάησλ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ θαηά ηελ αμηνιφγεζε ελφο πξνγξάκκαηνο ηα θξηηήξηα κπνξεί λα είλαη: Ο βαζκφο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ (π.ρ. ε νηθνδφκεζε γλψζεσλ, ε αλάπηπμε δεμηνηήησλ, ε δηακφξθσζε θψδηθα αμηψλ, ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ησλ καζεηψλ απέλαληη ζηνλ εαπηφ ηνπο, ηελ νκάδα, ην πεξηβάιινλ). Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε. Ζ πξσηνηππία αληηκεηψπηζεο ηνπ ζέκαηνο. Ζ δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε. Σν πιήζνο, ε εηεξνγέλεηα θαη ε πνηφηεηα ησλ πεγψλ πνπ επηιέρζεθαλ. Ζ ηθαλφηεηα νξγάλσζεο θαη επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ, πιεξνθνξηψλ θαη ζηνηρείσλ πνπ ζπγθεληξψζεθαλ. Ζ εμαγσγή θαη ηεθκεξίσζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηα ζηνηρεία, ηηο κεηξήζεηο θαη ηα δηαγξάκκαηα. Ο βαζκφο αμηνπνίεζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Ζ ζχλζεζε ηεο εξγαζίαο. Ο βαζκφο δπζθνιίαο ηνπ ζέκαηνο θαη φπνηα άιια θξηηήξηα ζεσξεί ν εθπαηδεπηηθφο απαξαίηεηα. χκθσλα κε ηνπο Γθνχβξα, Κπξίδεο & Μαπξηθάθε (2005) ε αμηνιφγεζε πθίζηαηαη ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα αθελφο γηα ηνλ έιεγρν ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ζε επίπεδν πξνζψπσλ θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο θαη αθεηέξνπ γηα λα εμαζθαιηζηεί ε δπλαηφηεηα πιεξνθφξεζεο ηνπ επηπέδνπ επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ. Οη Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο (1999) ππνζηεξίδνπλ φηη ε αμηνιφγεζε ιακβάλεη ρψξα ζηελ εθαξκνγή ζρνιηθψλ πξνγξακκάησλ γηα λα εμαθξηβσζεί πψο νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη, αληηδξνχλ θαη έρνπλ επεξεαζηεί απφ ηηο εκπεηξίεο ηνπο θαη λα βειηησζεί ε εθαξκνγή λέσλ πξνγξακκάησλ. Καηά ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο επηκέξνπο ζηνηρεία πνπ αμηνινγνχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ελφο πξνγξάκκαηνο είλαη ν βαζκφο ζπκκεηνρήο ησλ κειψλ ηεο νκάδαο, ε αχμεζε ησλ γλψζεσλ ησλ καζεηψλ, ν βαζκφο πηνζέηεζεο αμηψλ, απφςεσλ, ζηάζεσλ θαη ιήςεο απνθάζεσλ, ε αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο θαη ε δηαπίζησζε κείσζεο ηπρφλ ππάξρνληνο πξνβιήκαηνο (Θάλνπ, 2003). Αλαθνξηθά κε ην πνηνο ζα θάλεη ηελ αμηνιφγεζε, ζχκθσλα κε ηνπο κειεηεηέο, ε αμηνιφγεζε γίλεηαη θπξίσο απφ ηνλ ππεχζπλν ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζην πξφγξακκα, ελψ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο νξίδεηαη εμσηεξηθφο αμηνινγεηήο. Σα εξγαιεία ηεο αμηνιφγεζεο επηιέγνληαη ζπλήζσο απφ ηνλ αμηνινγεηή κε βάζε ην πφζν είλαη ηθαλά λα κεηξήζνπλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ 24

33 πξνγξάκκαηνο. Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ απνηειεζκαηηθψλ εξγαιείσλ είλαη ε ζαθήλεηα, ε πιεξφηεηα, ε απιφηεηα θαη ε επθνιία ζηνλ ρεηξηζκφ (Καιατηδίδεο & Οπδνχλεο, 1999). 3.2 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηόκωλ πξνγξακκάηωλ Γηα ηελ θαιχηεξε εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζηελ εθπαίδεπζε, απαξαίηεηε δηαδηθαζία απνηειεί ε κειέηε ησλ παξαγφλησλ πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ πινπνίεζε απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ. Πξνθεηκέλνπ, ινηπφλ, λα βειηησζνχλ ηα πξνγξάκκαηα ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζα πξέπεη λα αλαιπζνχλ ηφζν νη παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ φζν θαη απηνί πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπο. ε φ,ηη αθνξά ηελ επηηπρία ησλ πξναλαθεξζέλησλ πξνγξακκάησλ, απηή εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη απφ ηε ζπλεξγαζία πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ηνπο. Άιινη παξάγνληεο, αλαθνξηθά κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, είλαη ε απηνλνκία πνπ ηνπο παξέρεηαη θαζψο θαη ε εκπεηξία πνπ δηαζέηνπλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πξνζφληα ηνπο. εκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ ηα θίλεηξα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε αθνχ, ζχκθσλα κε έξεπλεο, βαζηθφ θίλεηξν ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη λα δνθηκάζνπλ παηδαγσγηθέο θαηλνηνκίεο κέζα απφ ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ. Σν ελδηαθέξνλ ζπρλά επηθεληξψλεηαη θαη ζηνπο παξάγνληεο πνπ δε ζρεηίδνληαη κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, αιιά αθνξνχλ ηε ζπλεξγαζία ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ θνηλσλία θαη ηνλ ξφιν ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (Cholevas & Loucaides, 2011). Ο Αζαλαζίνπ (2004) επηζεκαίλεη ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ηελ νηθνγέλεηα, θαζψο ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ ζηάζε ηεο νηθνγέλεηαο απέλαληη ζηα πξνγξάκκαηα απηά. Οη γνλείο πξέπεη λα αηζζαλζνχλ φηη απνηεινχλ κέξνο ησλ πξνγξακκάησλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ηα παηδηά ηνπο θαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηνλ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ επηηπρή έθβαζε ησλ πξνγξακκάησλ. Δπηπιένλ, θάπνηεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ζρνιηθψλ πξνγξακκάησλ κπνξνχλ λα ιάβνπλ ρψξα ζην ζπίηη, ψζηε ε νηθνγέλεηα λα αηζζάλεηαη πσο ζπλεηζθέξεη ζηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ. Αληίζηνηρα, ε θνηλσλία κπνξεί λα εκπιαθεί ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή εηδηθψλ ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο, πγείαο θαη πνιηηηζκνχ πξνο φθεινο ησλ καζεηψλ. ε αληηδηαζηνιή κε ηα παξαπάλσ, δηαθαίλνληαη κηα ζεηξά απφ παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πινπνίεζε ζρνιηθψλ πξνγξακκάησλ. χκθσλα κε ηνπο Γθνχβξα, Κπξίδεο θαη Μαπξηθάθε (2005) ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη θαηά ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο ζρεηίδνληαη κε: 25

34 Σελ έιιεηςε θαηάξηηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαζψο απνηειεί έλα ζνβαξφ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ζηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο ζην ζρνιείν. Πνιινί είλαη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηζηάδνπλ λα πινπνηήζνπλ πξνγξάκκαηα, δηφηη απαηηνχληαη ζπγθεθξηκέλεο γλψζεηο θαη θαηάιιειεο δηδαθηηθέο κέζνδνη. Σν δηαξθψο εμειηζζφκελν πεδίν ηεο Αγσγήο Τγείαο, πνπ απαηηεί ζπλερή έξεπλα θαη επηκφξθσζε, ψζηε λα εθαξκνζηνχλ ηα πξνγξάκκαηα ζηε ζρνιηθή πξάμε. Σε δπλαηφηεηα ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο λα αληαπνθξηζεί ζηηο γλσζηηθέο δεμηφηεηεο θαη ηα ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ. Σελ εθαξκνγή ησλ θαηάιιεισλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ, νη νπνίεο πνιιέο θνξέο δε βξίζθνπλ ρψξν ζηε κνξθή ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο. Δμεηάδνληαο ηα εκπφδηα πνπ ζπλαληνχλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζπλήζσο αλαθέξεηαη ε αλεπαξθήο επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο πξνο ηε θηινζνθία θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ε πεξηνξηζκέλε εκπεηξία ζηελ εθαξκνγή πξννδεπηηθψλ κεζφδσλ. Έλα αθφκε εκπφδην απνηειεί ε έιιεηςε ρξφλνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αδπλακία θάιπςεο ηεο δηδαθηηθήο χιεο. Πξνβιεκαηηζκφο εκθαλίδεηαη αλαθνξηθά κε ηελ έιιεηςε επαξθνχο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο θαη ηελ αλεπαξθή επηθνηλσλία κεηαμχ ζρνιείνπ θαη θνηλσλίαο (ππξνπνχινπ θ.α., 2008 Cholevas & Loucaides, 2011). πλνςίδνληαο, θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο γηα ηελ εθαξκνγή ελφο πξνγξάκκαηνο είλαη (ηάππα-μνπξηδίλε, 2010): Ζ αλαγλψξηζε ησλ αλαγθψλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ απνδνρή ηνπ απφ ηε ζρνιηθή θνηλφηεηα, σο αλάγθε θαη πξνηεξαηφηεηα γηα ην ζρνιείν. Ζ πξφηαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο απφ ηνπο καζεηέο. Ζ δηάρπζή ηνπ ζην σξνιφγην πξφγξακκα, ηθαλνπνηψληαο ηελ αλάγθε γηα δηαζεκαηηθφηεηα. Σν άλνηγκα ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσλία. Ζ χπαξμε δηαζέζηκσλ πφξσλ θαη ε θαηάιιειε πιηθνηερληθή ππνδνκή. Ζ εμεηδίθεπζε θαη ε δέζκεπζε ησλ ππεπζχλσλ ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ ζηαζεξφηεηα ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 26

35 3.3 Ζ βηωζηκόηεηα ηωλ θαηλνηόκωλ πξνγξακκάηωλ Όπσο δείρλεη έλα ζχλνιν εξεπλψλ, ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγλσξίδεη ηε κεγάιε παηδαγσγηθή αμία ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, πνπ εθαξκφδνληαη ζηα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο ρψξαο. Γηεπζπληέο, εθπαηδεπηηθνί θαη καζεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ηα πξνγξάκκαηα ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζα πξέπεη λα ζπλερηζηνχλ, παξά ηελ χπαξμε νξηζκέλσλ πξνβιεκάησλ. Ζ ζεηηθή ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλνδεχεηαη απφ παξακέηξνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε βησζηκφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ (Γαιαλνπνχινπ, 2001 Apostolidou & Fontana, 2003 Γνχπνο, 2006 ππξνπνχινπ θ.α., 2008). Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα πνπ πξνέθπςαλ θαηά ηε κειέηε ησλ παξαγφλησλ πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ είλαη ε ειιηπήο επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα εθαξκνγήο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. χκθσλα κε ηελ έξεπλα ηεο ηακαηνχξνπ (2011), ην ζχλνιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηαηχπσζε ηελ αλάγθε λα επηκνξθσζεί θαη κάιηζηα κέζα απφ ηε δεκηνπξγία κηθξψλ νκάδσλ, θαζψο έηζη επλνείηαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο. Αλαθνξηθά κε ηελ επηκφξθσζε ζε ζέκαηα Αγσγήο Τγείαο, νη εθπαηδεπηηθνί εμέθξαζαλ ηελ επηζπκία λα απνθηήζνπλ γλψζεηο, δεμηφηεηεο θαη ηξφπνπο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ καζεηψλ. Ζ Γαζθνιηά (2002) ππνγξακκίδεη φηη ηφζν ε θαιιηέξγεηα ζεηηθήο ζηάζεο φζν θαη ε απφθηεζε γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζε ζρέζε κε ηηο θαηλνηφκεο δξάζεηο, ζα πξέπεη λα επηδησρζνχλ ζην πιαίζην ηεο βαζηθήο ηνπο εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζεο. Έλαο κεγάινο αξηζκφο εθπαηδεπηηθψλ πνπ δηζηάδνπλ ή απνθεχγνπλ λα πινπνηήζνπλ πξνγξάκκαηα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο πξνβάιινπλ σο βαζηθή αηηία ηελ έιιεηςε πξνεγνχκελεο βαζηθήο εθπαίδεπζεο ή επηκφξθσζεο. Έκθαζε ζα πξέπεη λα δνζεί θαη ζηνλ ξφιν ηεο νηθνγέλεηαο, αθνχ νη γνλείο παξέρνληαο ηα θαηάιιεια βηψκαηα θαη εξεζίζκαηα κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε αμηψλ, ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ. Ζ νηθνγέλεηα κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ θαηάθηεζε ησλ ζηφρσλ ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, αξθεί λα εκπιαθνχλ ζηε δηαδηθαζία θαη λα ελεκεξψλνληαη γηα ηελ πνξεία ηνπ πξνγξάκκαηνο (Βαζηινχδεο θ.α., 2009). Ο φξνο βησζηκφηεηα, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πηζαλφηεηα θάπνηνπ λα επηβηψζεη, εκθαλίδεηαη ζηελ έξεπλα ησλ ππξνπνχινπ θ.α. (2008) κε ηελ έλλνηα ησλ πξνηάζεσλ πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηε δηαζθάιηζε ηεο δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο θαη ηεο κεγηζηνπνίεζεο ησλ απνηειεζκάησλ ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Απφ ηελ έξεπλα πξνέθπςε ε αλάγθε λα θαζηεξσζνχλ θίλεηξα πνπ ζα ζηνρεχνπλ ζηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ πινπνίεζε ηνπ 27

36 πξνγξάκκαηνο θαζψο θαη απφ ηελ πξνβνιή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο δνπιεηάο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηνπο καζεηέο ηνπο. Ζ ζπλνιηθή παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ απνηειεί εζηθή ηθαλνπνίεζε, αιιά θαη εξέζηζκα γηα ηνπο ππφινηπνπο εθπαηδεπηηθνχο ψζηε λα αλαιάβνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Πιένλ γλσξίδνπκε φηη έλα αθφκε θίλεηξν είλαη ε θαιιηέξγεηα επγελνχο άκηιιαο κεηαμχ ησλ ζρνιείσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάπηπμε δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ απνηειεί ε πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθήο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζε φινπο ηνπο ζπληειεζηέο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ζπγθεθξηκέλα αλάκεζα ζηνπο δηεπζπληέο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ηνπο ρνιηθνχο πκβνχινπο θαη ηνπο Τπεχζπλνπο Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ ησλ δηεπζχλζεσλ. Παξάιιεια, ηδηαίηεξε έκθαζε πξέπεη λα δνζεί ζηελ επαξθή ζηειέρσζε ησλ ππνζηεξηθηηθψλ θέληξσλ κε εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, 2002). Άιινη παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε βησζηκφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη, ζχκθσλα κε ηελ Ησαλλίδε (2003, 2007) ε εθαξκνγή ηνπο ζε φιεο ηηο κνξθέο θαη φια ηα επίπεδα ηεο εθπαίδεπζεο, κε δηάρπζε ζε φια ηα καζήκαηα ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. πκπιεξσκαηηθά, ε δηεπηζηεκνληθφηεηα πνπ ππαγνξεχνπλ ηα πξνγξάκκαηα ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πξνβάιιεη ηελ αλαγθαηφηεηα γηα ζπλεξγαζία κεηαμχ Τπνπξγείσλ Παηδείαο, Τγείαο, Πνιηηηζκνχ θαη Πεξηβάιινληνο γηα ηελ νξζφηεξε δηαρείξηζε ησλ αληίζηνηρσλ ζεκάησλ. 28

37 4. Δπηζθόπεζε ζρεηηθώλ εξεπλώλ Ζ βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπηζε έθεξε ζηελ επηθάλεηα έξεπλεο πνπ έρνπλ δηεμαρζεί ηφζν ζε δηεζλέο επίπεδν φζν θαη ζηελ Διιάδα θαη βξίζθνληαη ζε ζπλάθεηα κε ηελ παξνχζα έξεπλα, αλαθνξηθά κε ην ζέκα πνπ πξαγκαηεχνληαη. Έπεηηα απφ εμέηαζε ηεο μελφγισζζεο αξζξνγξαθίαο, παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα ηξεηο έξεπλεο. Ζ πξψηε ζρεηηθή έξεπλα ησλ Jourdan, Pommier & Quidu (2010) κε ηίηιν Practices and representations of health education among primary school teachers, δεκνζηεχηεθε ζην πεξηνδηθφ Scandinavian Journal of Public Health θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε Γαιιία κε ηε ζπκκεηνρή 626 εθπαηδεπηηθψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο πνπ δηδάζθνπλ ζε παηδηά ειηθίαο 6 έσο 11 εηψλ. Λακβάλνληαο ππφςε φηη ην ζρνιείν δηαδξακαηίδεη έλαλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ ηνκέα ηεο Αγσγήο Τγείαο, ζηφρνο ηεο έξεπλαο ήηαλ ε αμηνιφγεζε ησλ πξαθηηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ νη δάζθαινη ζηηο ηάμεηο ηνπο θαηά ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο, θαζψο θαη ε πεξηγξαθή ηνπ ξφινπ ηνπο αλαθνξηθά κε ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα. Γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ εξσηεκαηνιφγηα, αθνχ πξνεγήζεθαλ ζπλεληεχμεηο ζε εθπαηδεπηηθνχο. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο: Σα ηξία ηέηαξηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ πήξαλ κέξνο ζηελ έξεπλα δήισζαλ φηη εθαξκφδνπλ πξνγξάκκαηα Αγσγήο Τγείαο, εθ ησλ νπνίσλ κφλν ην έλα ηξίην πξνζεγγίδεη νινθιεξσκέλα ηα ζέκαηα. Σα δχν ηξίηα ησλ εξσηεζέλησλ απάληεζαλ φηη δε ζπλεξγάδνληαη κε θάπνηνλ θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, ελψ νη γνλείο ζπάληα εκπιέθνληαη ζηε δηαδηθαζία. Σν γεγνλφο απηφ ζπλδέεηαη κε ηε γεληθφηεξε θαηάζηαζε ζε φηη αθνξά ηε ζπλεξγαζία ζρνιείνπ νηθνγέλεηαο θαη φρη απνθιεηζηηθά ζε ζέκαηα Αγσγήο Τγείαο. Οη δάζθαινη πνπ δελ εθαξκφδνπλ πξνγξάκκαηα Αγσγήο Τγείαο ζεσξνχλ σο αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ηελ έιιεηςε ρξφλνπ, επηκφξθσζεο, πφξσλ θαη πεγψλ πιεξνθφξεζεο. Ζ δεχηεξε ζρεηηθή μελφγισζζε έξεπλα ησλ Hofman, Jansen & Spijkerboer (2011) κε ηίηιν Innovations: Perceptions of teachers and school leaders on bottlenecks and outcomes, δεκνζηεχηεθε ζην πεξηνδηθφ Education as Change θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Υξφληλγθελ ζηελ Οιιαλδία. ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 178 εθπαηδεπηηθνί δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηεο Οιιαλδίαο, ζπκπιεξψλνληαο ην εξσηεκαηνιφγην πνπ θαηαζθεπάζηεθε γηα ηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα. ηφρνο ηεο έξεπλαο ήηαλ λα αμηνινγήζεη ηελ εθαξκνγή αιιά θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ είραλ νη θαηλνηνκίεο πνπ ζεζπίζηεθαλ, έπεηηα απφ ηηο ηειεπηαίεο 29

38 εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Ζ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε πεξηειάκβαλε αιιαγέο ζηηο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, ζηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο, ζηελ εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο αιιά θαη ζηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο. Σα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο απαληήζεηο αθνξνχλ ηξεηο ζεκαηηθέο: Οη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη ηα ηξία κεγαιχηεξα εκπφδηα ζηελ εθαξκνγή θαηλνηνκηψλ είλαη ε έιιεηςε ρξφλνπ, ν ζπληεξεηηθφο ηξφπνο ζθέςεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε έιιεηςε ρξεκάησλ. Αθνινπζνχλ νη αλεπαξθείο θηηξηαθέο εγθαηαζηάζεηο, ελψ ζε ρακειφηεξε ζέζε βξίζθεηαη ε έιιεηςε ππνζηήξημεο πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. χκθσλα κε ηηο απφςεηο ησλ εξσηεζέλησλ, ζηα απνηειέζκαηα ηεο εθαξκνγήο θαηλνηνκηψλ ζπγθαηαιέγεηαη ε αχμεζε ηεο ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ε βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ζπλαδέιθσλ, ε αχμεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο κέζσ ηεο εξγαζίαο αιιά θαη ε ελίζρπζε ησλ θηλήηξσλ ηνπο. Σα απνηειέζκαηα ηεο εθαξκνγήο θαηλνηνκηψλ ζηνπο καζεηέο ήηαλ ζχκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ε ελίζρπζε ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, ηεο αλεμαξηεζίαο θαη ηνπ ελζνπζηαζκνχ ησλ καζεηψλ. Αθφκε, εληζρχζεθαλ ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ, βειηηψζεθε ε ζρέζε εθπαηδεπηηθνχ- καζεηή, ελψ ζε κηθξφηεξν βαζκφ βειηηψζεθε ε επίδνζε ησλ καζεηψλ. Ζ ηξίηε ζρεηηθή έξεπλα ησλ Cholevas & Loucaides (2011), δεκνζηεχηεθε ζην πεξηνδηθφ Health Education Journal κε ηίηιν Factors that facilitate and barriers towards the implementation of health educational programmes in primary education schools of the prefecture of Achaia, Greece. ηε ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ηεο έξεπλαο ζπκκεηείραλ 141 εθπαηδεπηηθνί πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο απφ ζρνιεία ηνπ λνκνχ Αραΐαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα είρε ζθνπφ λα κειεηήζεη ηνπο παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ, αιιά θαη απηνχο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο. Μέζα απφ ηελ έξεπλα πξνέθπςε φηη: Οη παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο είλαη ηα θίλεηξα επαγγεικαηηθήο εμέιημεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε ζπλεξγαζία κε ηνλ Τπεχζπλν εθπαηδεπηηθψλ ζεκάησλ, ε νηθνλνκηθή ζηήξημε ηέηνησλ πξνγξακκάησλ θαη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο. Ληγφηεξνη ήηαλ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζεσξνχλ φηη ε νξγάλσζε ζεκηλαξίσλ θαη ε αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ απφ ηνλ Γηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δηεπθνιχλνπλ ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο. Αλαθνξηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο, νη εθπαηδεπηηθνί δήισζαλ πξψηα ηελ έιιεηςε επηκφξθσζεο, ζηε ζπλέρεηα ηε 30

39 κηθξή εκπεηξία ζηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ θαη ηελ άξλεζε άιισλ εθπαηδεπηηθψλ λα ζπκκεηέρνπλ. Αθνινπζεί ε επηζθφπεζε ηεο ειιεληθήο αξζξνγξαθίαο, φπνπ εληνπίζηεθαλ ηξεηο έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζηελ Διιάδα θαη αθνξνχλ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα ζηελ εθπαίδεπζε. πγθεθξηκέλα, ε πξψηε ζρεηηθή έξεπλα κε ηίηιν «Αμηνιφγεζε ηνπ Καηλνηφκνπ Πηινηηθνχ Πξνγξάκκαηνο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζηα ζρνιεία ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο» δηεμήρζε ην ζρνιηθφ έηνο απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην κε ζθνπφ ηε ζπλνιηθή αμηνιφγεζε ηνπ πηινηηθνχ πξνγξάκκαηνο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, 2002). ηε ζρεηηθή έθζεζε κεηαμχ άιισλ εθπαηδεπηηθψλ ζπκκεηείραλ 734 δάζθαινη απφ φιε ηελ Διιάδα. ηφρνο ηεο έξεπλαο ήηαλ ε κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ πηινηηθή εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Διιάδαο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ζπλνςίδνληαη παξαθάησ: Σν 83% ησλ δαζθάισλ εθηηκά φηη ε εθαξκνγή ηνπ Πξνγξάκκαηνο είλαη πνιχ έσο αξθεηά αλαγθαία γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ εθαξκνγή ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο είρε σο απνηέιεζκα ηελ έθθξαζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ καζεηψλ, ηε δηεχξπλζε ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπο, ηελ εμνηθείσζε κε θνηλσληθά ζέκαηα, ηελ αλακφξθσζε ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο, ηελ ελίζρπζε ηεο απηνκάζεζεο, ηε ζπλεξγαζία ζρνιείνπ- θνηλσλίαο, ηελ αλάπηπμε θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ, ηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ζρνιείνπ, ηε δηεπθφιπλζε πεηξακαηηζκνχ θαη ηε βειηίσζε ηεο επίδνζεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πινπνίεζαλ νη καζεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ: - Παξνπζίαζε εξγαζηψλ - Δξγαζία ζε νκάδεο - Γηεμαγσγή δηαιφγνπ - πιινγή πιεξνθνξηψλ - Δλαζρφιεζε κε θαηαζθεπέο - Γηεμαγσγή έξεπλαο - Αμηνιφγεζε πιηθνχ - Αμηνπνίεζε λέσλ ηερλνινγηψλ - Γξαζηεξηφηεηεο νξζήο αθξφαζεο 31

40 Ο ξφινο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηα δεκνηηθά ζρνιεία θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο πεξηειάκβαλε ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο, ηελ παξνρή νδεγηψλ ζηνπο καζεηέο, ηελ παξνρή βνήζεηαο κφλν φηαλ νη καζεηέο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο, ηελ θαζνδήγεζε ζηηο δξαζηεξηφηεηεο, ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζεκαηνινγίαο θαη ησλ αξκνδηνηήησλ, ηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ ειεπζεξίαο θαη απηνλνκίαο θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο. Οη καζεηέο θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπλεξγάζηεθαλ αξκνληθά, ππήξρε νιηθή ζπκκεηνρή, έλησζαλ άλεηα, ήηαλ επραξηζηεκέλνη απφ ην πξφγξακκα, ελψ ιηγφηεξνη ήηαλ απηνί πνπ έδεηρλαλ θνπξαζκέλνη. Οη ζπκκεηέρνληεο εθηηκνχλ φηη ε εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπλέβαιε αξθεηά ζηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ κε ηνπο καζεηέο ηνπο. Αθφκε, νη καζεηέο επαηζζεηνπνηήζεθαλ ζε ζέκαηα ηνπ θπζηθνχ θαη θνηλσληθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο, εληζρχζεθε ε κεηαμχ ηνπο αιιειεγγχε θαη παξαηεξήζεθε ζεηηθφηεξε ζηάζε απέλαληη ζην ζρνιείν. Ζ δεχηεξε ζρεηηθή έξεπλα ζηελ ειιεληθή αξζξνγξαθία είλαη ησλ ππξνπνχινπ θ.α. (2008) κε ηίηιν «Καηλνηφκα Πξνγξάκκαηα ζηελ εθπαίδεπζε». Ζ κειέηε δεκνζηεχηεθε απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην. ηφρνο ηεο έξεπλαο ήηαλ λα παξνπζηαζηνχλ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα πνπ εθαξκφζηεθαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, λα κειεηεζεί αλ πξάγκαηη ιεηηνχξγεζαλ σο θαηλνηνκίεο θαη ζε πνην βαζκφ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη ηνπο. ηελ έξεπλα έιαβαλ κέξνο 971 εθπαηδεπηηθνί πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ηα βαζηθά εξγαιεία ηεο έξεπλαο ήηαλ ην εξσηεκαηνιφγην θαη ε ζπλέληεπμε. Ζ έξεπλα έδεημε φηη: Σν 51% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ πήξαλ κέξνο ζηελ έξεπλα δε ζπκκεηέρεη ζηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Ζ πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξνχλ φηη είλαη ιίγνη εθείλνη πνπ αμηνπνηνχλ ηα Κέληξα ζηήξημεο ησλ θαηλνηφκσλ δξάζεσλ, φπσο ηα Κέληξα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. ε φηη αθνξά ηελ αιιαγή ηεο ζηάζεο ησλ καζεηψλ έπεηηα απφ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί επέιεμαλ ηελ εθδνρή «Γελ μέξσ/γελ απαληψ». ρεηηθά κε ηελ επάξθεηα ηεο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ πινπνηνχλ θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα, νη πεξηζζφηεξεο απαληήζεηο δείρλνπλ φηη ε θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα είλαη αλεπαξθήο. Πξσηαξρηθνί αλαζηαιηηθνί παξάγνληεο γηα ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη ε έιιεηςε επαξθνχο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο, ε ειιηπήο ρξεκαηνδφηεζε, ην αλειαζηηθφ Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ θαη ε ειιηπήο επηκφξθσζε. 32

41 Ζ πιεηνλφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπκθσλεί αξθεηά κε ηελ πξφηαζε φηη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα απνηεινχλ «κνριφ» εμέιημεο θαη αλαβάζκηζεο ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο. Οινθιεξψλνληαο ηελ επηζθφπεζε ηεο ειιεληθήο αξζξνγξαθίαο, ε ηξίηε ζρεηηθή έξεπλα κε ηίηιν «Δπέιηθηε Εψλε, ζεσξία θαη πξάμε» πινπνηήζεθε απφ ηνπο Παηζάιεο & Παπνπηζάθε (2011) θαη δεκνζηεχηεθε ζην πεξηνδηθφ Δπηζεψξεζε Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο , κε 700 δαζθάινπο ηεο Α Γηεχζπλζεο Αζήλαο θαη ην εξεπλεηηθφ εξγαιείν ήηαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα. θνπφο ηεο έξεπλαο ήηαλ λα δηεξεπλήζεη ηνλ ηξφπν πνπ πινπνηείηαη ην πξφγξακκα ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο θαη αλ απηφ ζπκβάιιεη ζηελ θαιιηέξγεηα ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη γλσζηηθψλ δεμηνηήησλ. Σα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο δείρλνπλ φηη: Ζ πιεηνςεθία εμ απηψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα θαίλεηαη πσο δελ εθαξκφδεη ην πξφγξακκα ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο. Οη αηηίεο ηεο κε εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε έιιεηςε ρξφλνπ, επηκφξθσζεο, πιηθνηερληθψλ ππνδνκψλ θαζψο θαη ε ειιηπήο θαζνδήγεζε θαη ππνζηήξημε απφ ηνπο ζρνιηθνχο ζπκβνχινπο. Ζ επηινγή ησλ ζεκάησλ γίλεηαη κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο θιίζεηο ησλ καζεηψλ. Παξάιιεια, ε πιεηνςεθία επηιέγεη ζέκαηα πνπ δηεπξχλνπλ ηηο γλψζεηο ησλ καζεηψλ. Γηα ηελ πξνζέγγηζε ησλ ζεκάησλ ρξεζηκνπνηνχληαη ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο κέζνδνη (αλαθαιππηηθή, βησκαηηθή, νκαδνζπλεξγαηηθή, project). Αληίζεηα, ιηγφηεξνη είλαη απηνί πνπ εθαξκφδνπλ δηαζεκαηηθέο πξνζεγγίζεηο. Ζ αμηνιφγεζε πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο, αηνκηθά ή ζπιινγηθά, θαη φρη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Οη δηδαθηηθνί ζηφρνη απνζθνπνχλ ζηελ θαιιηέξγεηα γλσζηηθψλ δεμηνηήησλ, ελψ νη δηαδηθαζίεο πνπ εθαξκφδνληαη ζπληεινχλ ζηελ θαιιηέξγεηα ζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ. Σέινο, νη εθπαηδεπηηθνί επηδηψθνπλ ηελ αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ καζεηψλ, ηελ πξναγσγή εζηθψλ αμηψλ θαη ηελ θαιιηέξγεηα ζεηηθψλ ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ. 33

42 Β. Δκπεηξηθή έξεπλα 5. Μέζνδνο 5.1 θνπόο θαη ζηόρνη ηεο έξεπλαο Έπεηηα απφ ηελ παξαπάλσ ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε, πξνέθπςαλ θάπνηα ζέκαηα πνπ ρξήδνπλ πεξαηηέξσ δηεξεχλεζεο θαη απνηέιεζαλ ην αληηθείκελν έξεπλαο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. θνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη λα εμεηάζεη ηηο ζηάζεηο θαη ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή θαη αμηνιφγεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν. Παξάιιεια, θηινδνμεί λα δηεξεπλήζεη ηηο παηδαγσγηθέο κεζφδνπο πνπ αθνινπζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ θαζψο θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ή δηεπθνιχλνπλ ηελ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε έξεπλα ζηνρεχεη λα δηεξεπλήζεη: Σελ χπαξμε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη γνλέσλ αιιά θαη κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη ρνιηθψλ πκβνχισλ θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Σνλ βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηελ επηκφξθσζε πνπ έρνπλ ιάβεη ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ δξάζεσλ. Σνπο ηξφπνπο κάζεζεο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο κε ηηο νπνίεο πξνζεγγίδνληαη ηα ζέκαηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Σελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζηελ θαιιηέξγεηα γλσζηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη ςπρνζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ. Οη ππνζέζεηο πνπ πξνθχπηνπλ κέζσ ηεο κειέηεο ζρεηηθψλ εξεπλεηηθψλ πνξηζκάησλ είλαη νη εμήο: Ζ 0 : Ζ παξαθνινχζεζε επηκφξθσζεο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ν ζηφρνο λα ζπλεξγαζηνχλ νη καζεηέο ψζηε λα αλαπηχμνπλ θηιηθέο ζρέζεηο είλαη αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο. Ζ 1 : Ζ παξαθνινχζεζε επηκφξθσζεο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ν ζηφρνο λα ζπλεξγαζηνχλ νη καζεηέο ψζηε λα αλαπηχμνπλ θηιηθέο ζρέζεηο είλαη εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο. Ζ 0 : Ζ επηινγή ζέκαηνο κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη ε εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο είλαη αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο. Ζ 1 : Ζ επηινγή ζέκαηνο κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη ε εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο είλαη εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο. 34

43 5.2 πκκεηέρνληεο ηελ παξνχζα έξεπλα ζπκκεηείραλ 300 εθπαηδεπηηθνί πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, πνπ δηδάζθνπλ ζε δεκνηηθά ζρνιεία ησλ λνκψλ Αηηηθήο θαη Θεζζαινλίθεο. Σα ζηνηρεία ησλ ζρνιείσλ δφζεθαλ απφ ηηο αληίζηνηρεο Γηεπζχλζεηο Δθπαίδεπζεο. Απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο νη 197 (65,7%) δηδάζθνπλ ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Αηηηθήο θαη νη 103 (34,3%) ζε ζρνιεία ηεο Θεζζαινλίθεο. Σν δείγκα ηεο έξεπλαο απνηειείηαη απφ 90 (30%) άλδξεο θαη 210 (70%) γπλαίθεο. 5.3 Δξεπλεηηθό εξγαιείν Ζ ζπιινγή ησλ απνηειεζκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ρξήζε γξαπηνχ εξσηεκαηνινγίνπ (Παξάξηεκα Γ, Δξσηεκαηνιφγην). χκθσλα κε ηνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο θαη έπεηηα απφ ηε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζπληάρζεθε εξσηεκαηνιφγην ψζηε λα εμεηαζηνχλ νη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. πγθεθξηκέλα ζηεξίρζεθε ζηηο έξεπλεο ησλ ππξνπνχινπ θ.α. (2008), Jourdan et al. (2010), Παηζάιεο & Παπνπηζάθε (2011), Cholevas & Loucaides (2011), Hofman, Jansen & Spijkerboer (2011) θαζψο θαη ζε έξεπλα ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ (2002). Σν εξσηεκαηνιφγην απνηειείηαη απφ δχν κέξε. Σν πξψην κέξνο πεξηιακβάλεη ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο: ην θχιν, ηελ ειηθία, ηελ εηδηθφηεηα, ηε ζρέζε εξγαζίαο, ηα έηε ππεξεζίαο θαη ηνπο ηίηινπο ζπνπδψλ. Σν δεχηεξν κέξνο απνηειείηαη απφ 22 εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ. Οη εηδηθέο εξσηήζεηο ρσξίδνληαη ζε ηξεηο ζεκαηηθνχο άμνλεο: α. Πιεξνθνξίεο γηα ην θαηλνηφκν πξφγξακκα β. Δθαξκνγή ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο γ. Αμηνιφγεζε ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο Πην αλαιπηηθά νη εξσηήζεηο αθνξνχλ ην είδνο ησλ πξνγξακκάησλ πνπ εθπνλνχλ νη εθπαηδεπηηθνί, ηελ χπαξμε ζπλεξγαζίαο ηφζν κε ηελ νηθνγέλεηα φζν θαη κε ηνπο ρνιηθνχο πκβνχινπο αιιά θαη ηνπο αξκφδηνπο θνξείο, ηνλ ηξφπν επηινγήο ησλ ζεκάησλ ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, ηνλ ηξφπν πξνζέγγηζεο ησλ ζεκάησλ, ηνπο παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ θαζψο θαη απηνχο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αθφκε, νη εθπαηδεπηηθνί εθθξάδνπλ ηνλ βαζκφ πνπ ζπκθσλνχλ κε ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο. Οη εξσηήζεηο θάζε ζεκαηηθνχ άμνλα απνηεινχληαη απφ κεηαβιεηέο, απνηππσκέλεο ζχκθσλα κε ηε πεληαβάζκηα θιίκαθα Likert (1-θαζφινπ έσο 5-πάξα πνιχ). 35

44 5.4 Γηαδηθαζία Πξηλ απφ ηε δηαλνκή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ζηνπο ζπκκεηέρνληεο, πξαγκαηνπνηήζεθε πηινηηθή δηαλνκή ζε εθπαηδεπηηθνχο ψζηε λα γίλνπλ νη απαξαίηεηεο ηξνπνπνηήζεηο. Μεηά ηελ έγθξηζε ηεο επηβιέπνπζαο θαζεγήηξηαο θαη ησλ ππνινίπσλ κειψλ ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο, ην εξσηεκαηνιφγην δηαλεκήζεθε ζην δείγκα. Ζ δηαλνκή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ μεθίλεζε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2015 θαη νινθιεξψζεθε ηνλ Απξίιην ηνπ ίδηνπ έηνπο. πλνιηθά κνηξάζηεθαλ 200 εξσηεκαηνιφγηα ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Αηηηθήο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο. Σα εξσηεκαηνιφγηα απαληήζεθαλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ρσξίο ηελ παξέκβαζε ηνπ εξεπλεηή, γηα ηελ απνθπγή κεξνιεςίαο θαη ηε δηαηήξεζε ηεο αλσλπκίαο ησλ ζπκκεηερφλησλ. Ο ρξφλνο ζπκπιήξσζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ήηαλ θαηά πξνζέγγηζε 10 ιεπηά. Καζφηη ππήξμε αξηζκφο κε επηζηξαθφκελσλ εξσηεκαηνινγίσλ απφ εθπαηδεπηηθνχο πνπ αξλήζεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ, ζπιιέρζεθαλ 142 θαη απφ απηά ν αξηζκφο ησλ αξηίσο ζπκπιεξσκέλσλ έθηαζε ηα 135, δειαδή ην πνζνζηφ αληαπφθξηζεο (response rate) ήηαλ 67,5%. Σν ελ ιφγσ εξσηεκαηνιφγην, αθνχ δεκηνπξγήζεθε ζε ειεθηξνληθή κνξθή κε ηε θφξκα google drive, πξνσζήζεθε κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Αηηηθήο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο, κε απνηέιεζκα λα ζπγθεληξσζνχλ 165 ειεθηξνληθέο απαληήζεηο. Αθνχ νινθιεξψζεθε ε ζπιινγή ησλ 300 ζπλνιηθά εξσηεκαηνινγίσλ αθνινχζεζε ε θσδηθνπνίεζε ησλ κεηαβιεηψλ θαη ε εηζαγσγή ηνπο ζην ζηαηηζηηθφ πξφγξακκα IBM SPSS Statistics 19, απφ ην νπνίν πξνέθπςαλ νη θαηαλνκέο ζπρλνηήησλ θαη νη ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ. 36

45 6. Απνηειέζκαηα 6.1 Απνηειέζκαηα πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο ην ζπγθεξθηκέλν θεθάιαην αθνινπζεί ε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ, ηα νπνία πξνέθπςαλ απφ ηελ έξεπλα ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. Αξρηθά ιακβάλεη ρψξα ε πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή αλάιπζε γηα ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπκκεηερφλησλ (θχιν, ειηθία, εηδηθφηεηα, ζρέζε εξγαζίαο, έηε ππεξεζίαο, ζπνπδέο). Έπεηηα παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο εηδηθέο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ κε ηε βνήζεηα δηαγξακκάησλ θαη πηλάθσλ Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία Φύιν ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ ζπλνιηθά 300 εθπαηδεπηηθνί, εθ ησλ νπνίσλ νη 210 είλαη γπλαίθεο (70%) θαη νη 90 είλαη άλδξεο (30%) (Παξάξηεκα Α, Πίλαθαο 1). Δηθόλα 1 Κπθιηθό δηάγξακκα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ ηνπ θύινπ ησλ ζπκκεηερόλησλ. Δηδηθόηεηα Αλαθνξηθά κε ηηο εηδηθφηεηεο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα, νη δάζθαινη αληηπξνζσπεχνπλ ην 80,7% ηνπ ζπλφινπ, δειαδή 242 εθπαηδεπηηθνί. Οη 27 απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο (9%) είλαη θαζεγεηέο μέλσλ γισζζψλ θαη νη 6 (2%) δηδάζθνπλ Πιεξνθνξηθή. Αθφκε ππάξρνπλ 12 γπκλαζηέο, δειαδή 4% ηνπ ζπλφινπ, 7 κνπζηθνί ή αιιηψο ην 2,3% ηνπ δείγκαηνο. Σέινο, ζπκκεηείραλ 1 εηθαζηηθφο θαη 5 εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ Θεαηξηθή Αγσγή κε αληίζηνηρα πνζνζηά 0,3% θαη 1,7% (Παξάξηεκα Α, Πίλαθαο 3). Ηιηθία Όζνλ αθνξά ηελ ειηθία ησλ ζπκκεηερφλησλ, πξνέθπςε φηη 37 ζπκκεηέρνληεο (12,3%) αλήθνπλ ζηελ νκάδα εηψλ, 48 εθπαηδεπηηθνί (16%) έρνπλ ειηθία απφ Σν 48%, 37

46 δειαδή 144 εθπαηδεπηηθνί είλαη εηψλ θαη ηέινο 71 ζπκκεηέρνληεο (23,7 %) είλαη άλσ ησλ 51 εηψλ (Παξάξηεκα Α, Πίλαθαο 2). Δηθόλα 2 Γηάγξακκα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ ησλ ειηθηώλ ησλ ζπκκεηερόλησλ. Σρέζε εξγαζίαο ε φ,ηη αθνξά ηε ζρέζε εξγαζίαο ησλ εξσηεζέλησλ νη 265, δειαδή ην 88,3% είλαη κφληκνη εθπαηδεπηηθνί ελψ νη 35 ή 11,7% είλαη αλαπιεξσηέο (Παξάξηεκα Α, Πίλαθαο 4). Έηε ππεξεζίαο ρεηηθά κε ηελ πξνυπεξεζία ησλ εξσηεζέλησλ, 17 εθπαηδεπηηθνί εξγάδνληαη 1-5 έηε, δειαδή 5,7% ηνπ ζπλφινπ, απφ 6-15 έηε δηαζέηεη ην 29,7%, δειαδή 89 εθπαηδεπηηθνί. 98 εθπαηδεπηηθνί (32,7%) έρνπλ απφ ρξφληα πξνυπεξεζίαο, 65 εθπαηδεπηηθνί (21,7%) έρνπλ απφ έηε θαη ηέινο 31 εθπαηδεπηηθνί (10,3%) δηδάζθνπλ πάλσ απφ 31 ρξφληα (Παξάξηεκα Α, Πίλαθαο 5). Σπνπδέο Οινθιεξψλνληαο ηα απνηειέζκαηα ησλ δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ, εμεηάζηεθαλ νη πεξαηηέξσ ζπνπδέο ησλ εξσηεζέλησλ. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα, 34 εθπαηδεπηηθνί (11,3%) είλαη θάηνρνη δεχηεξνπ πηπρίνπ, 48 εθπαηδεπηηθνί (16%) έρνπλ παξαθνινπζήζεη Μεηεθπαίδεπζε ζην Γηδαζθαιείν. Αθφκε, νη 59 απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο, πνπ αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 19,7% έρνπλ θάλεη Μεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο, ην 2,7%, δειαδή 8 εθπαηδεπηηθνί είλαη θάηνρνη Γηδαθηνξηθνχ δηπιψκαηνο, ελψ ηέινο ε πιεηνςεθία ηνπ δείγκαηνο δελ έρεη παξαθνινπζήζεη επηπιένλ ζπνπδέο αθνχ ην πιήζνο ηνπο είλαη 151 ή 50,3% (Παξάξηεκα Α, Πίλαθαο 6). 38

47 6.1.2 Δηδηθέο εξωηήζεηο ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή θαη αμηνιφγεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν. πγθεθξηκέλα, δηεξεπλψληαη νη απφςεηο ζε ζέκαηα ζπλεξγαζίαο, επηκφξθσζεο, κεζφδσλ εθαξκνγήο ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, θαζψο θαη ζηνλ ηξφπν αμηνιφγεζεο ηεο δηαδηθαζίαο. ηνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ αλαιχνληαη νη απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο εηδηθφηεξεο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Δπηπιένλ, θαηαγξάθεηαη ν κέζνο φξνο (Μ.Ο.) θαη ε ηππηθή απφθιηζε (Σ.Α.) Δξώηεζε 1 πκκεηνρή εθπαηδεπηηθψλ ζε θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα Δηθόλα 3 Κπθιηθό δηάγξακκα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ ηεο ζπκκεηνρήο ζε θαηλνηόκα πξνγξάκκαηα. Ζ πξψηε απφ ηηο εηδηθέο εξσηήζεηο αθνξνχζε ζηε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ην παξαπάλσ θπθιηθφ δηάγξακκα, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ (93%), δειαδή 279 εθπαηδεπηηθνί, απάληεζε φηη έρεη ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην θαηλνηφκν πξφγξακκα. Αληίζεηα, αξλεηηθή απάληεζε έδσζε κφιηο ην 7%, πνπ αληηζηνηρεί ζε 21 εθπαηδεπηηθνχο. Δξώηεζε 2 Παξαθνινχζεζε επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ Δηθόλα 4 Κπθιηθό δηάγξακκα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ γηα ηελ παξαθνινύζεζε επηκόξθσζεο. 39

48 Ζ δεχηεξε εξψηεζε επηθεληξψλεηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρνπλ παξαθνινπζήζεη επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα ζρεηηθά κε ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο, ην 84,3% ηνπ ζπλφινπ, δειαδή 253 εθπαηδεπηηθνί, έρεη ζπκκεηάζρεη ζε επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα. Σν 15,7% ησλ εξσηεζέλησλ, πνπ αληηζηνηρεί ζε 47 εθπαηδεπηηθνχο δελ έρεη ζπκκαηάζρεη ζε θάπνηα επηκφξθσζε. Δξώηεζε 3 Δίδνο θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο Δηθόλα 5 Γηάγξακκα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ γηα ηα είδε ησλ πξνγξακκάησλ πνπ πινπνηνύληαη ηελ ηξίηε εξψηεζε νη εθπαηδεπηηθνί θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ πνην είδνο πξνγξάκκαηνο έρνπλ πινπνηήζεη. Παξαηεξψληαο ην παξαπάλσ δηάγξακκα, είλαη εκθαλέο φηη ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ, δειαδή 103 (34,3%) έρεη πινπνηήζεη πξφγξακκα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. Αθνινπζνχλ κε κηθξή δηαθνξά ηα πξνγξάκκαηα Αγσγήο Τγείαο κε πνζνζηφ 32%, δειαδή 96 εθπαηδεπηηθνί. Πεξίπνπ ην ¼ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ απάληεζαλ ή αιιηψο 77 εθπαηδεπηηθνί, έρεη πινπνηήζεη πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ Πνιηηηζηηθά Θέκαηα. Σέινο, 24 εθπαηδεπηηθνί (8%) έρνπλ πινπνηήζεη θάπνην πξφγξακκα πνπ αθνξά άιιν ηνκέα. 40

49 Δξώηεζε 4 Γηάξθεηα θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο Δηθόλα 6 Γηάγξακκα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ ζρεηηθά κε ηε δηάξθεηα ησλ πξνγξακκάησλ. ε φ,ηη αθνξά ηε δηάξθεηα ησλ πξνγξακκάησλ, ην 37,3% ηνπ ζπλφινπ, δειαδή 112 εθπαηδεπηηθνί πινπνηνχλ πξνγξάκκαηα πνπ δηαξθνχλ 3 κήλεο. Με κηθξή δηαθνξά, 106 εθπαηδεπηηθνί (35,3%) απάληεζαλ φηη ε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο πνπ εθαξκφδνπλ είλαη 6 κήλεο. Απφ ην ζχλνιν ησλ εξσηεζέλησλ νη 82 (27,3%) πινπνηνχλ πξνγξάκκαηα ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. Δξώηεζε 5 Πεγέο Δηθόλα 7 Γηάγξακκα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ ησλ πεγώλ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη. ηελ πέκπηε εξψηεζε δεηήζεθε απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο λα επηιέμνπλ ηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρεηαη ην πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα. Σν 18% ησλ εξσηεζέλησλ, πνπ είλαη 54 εθπαηδεπηηθνί επηιέγνπλ σο πεγή ηηο βηβιηνζήθεο, 6 εθπαηδεπηηθνί (2%) επηιέγνπλ ηα Μνπζεία θαη 45 εθπαηδεπηηθνί (15%) εληνπίδνπλ ην πιηθφ ζε άιιεο πεγέο. Ζ πιεηνςεθία κε πνζνζηφ 65%, πνπ αληηζηνηρεί ζε 195 εθπαηδεπηηθνχο ρξεζηκνπνηεί ην δηαδίθηπν γηα λα εληνπίζεη ην απαξαίηεην πιηθφ. 41

50 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 1: Απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηε ζπλεξγαζία θαη ηνλ βαζκφ ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ επηκφξθσζε πνπ έρνπλ ιάβεη (πνζνζηά %). Μ.Ο. Σ.Α. Σπλεξγαζία κε ηνλ Σρνιηθό Σύκβνπιν ζην πιαίζην πξνγξακκαηηζκνύ ησλ θαηλνηόκσλ πξνγξακκάησλ. 38, , ,04 1,05 Σπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο , ,3 3 2,44 1 Σπλεξγαζία κε άιινπο θνξείο θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. 7 18,3 38,7 26,7 9,3 3,13 1,04 Ιθαλνπνίεζε από ηελ παξερόκελε επηκόξθσζε ,7 38,7 22,7 3 2,82 1 ηνλ «Πίλαθα 1» παξνπζηάδνληαη νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ βαζκφ ζπλεξγαζίαο ηνπο κε ηνλ ρνιηθφ χκβνπιν, ηνπο γνλείο αιιά θαη άιινπο θνξείο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αθφκε, εμεηάδεηαη θαηά πφζν είλαη ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ επηκφξθσζε πνπ έρνπλ ιάβεη πάλσ ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ δξάζεσλ. ε φ,ηη αθνξά ηε ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηνλ ρνιηθφ χκβνπιν θαηά ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζα πινπνηήζνπλ, ε πιεηνςεθία κε πνζνζηφ 38,7% αλαθέξεη φηη δελ εκπιέθεηαη θαζφινπ ν ρνιηθφο χκβνπινο. Δπίζεο πςειά πνζνζηά (32% θαη 18,3%) ηνπ δείγκαηνο απάληεζαλ φηη ζπλεξγάδνληαη ειάρηζηα θαη κεξηθέο θνξέο αληίζηνηρα κε ηνλ ρνιηθφ χκβνπιν. Αληηζέησο, ρακειά είλαη ηα πνζνζηά ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ απάληεζαλ πσο ζπλεξγάδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ηνλ ρνιηθφ χκβνπιν γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Όζνλ αθνξά ζηε ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ θαηά ηελ πινπνίεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, νη απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ έδεημαλ φηη ην 36,7% ηνπ δείγκαηνο ζπλεξγάδεηαη ειάρηζηα κε ηνπο γνλείο, ελψ κφλν ην 3% ησλ εθπαηδεπηηθψλ δείρλεη λα ζπλεξγάδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ. ηε ζπλέρεηα, νη εθπαηδεπηηθνί θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ θαηά πφζν ζπλεξγάδνληαη κε άιινπο θνξείο φηαλ πινπνηνχλ θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα. Σν 38,7% ησλ εξσηεζέλησλ ζπλεξγάδεηαη κεξηθέο θνξέο, ελψ ιίγνη (7%) είλαη απηνί πνπ δελ έρνπλ θαζφινπ ζπλεξγαζία 42

51 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθέο θνξέο πνιύ πάξα πνιύ κε άιινπο θνξείο. Δπηπξφζζεηα, νη πεξηζζφηεξνη ζπκκεηέρνληεο, δειαδή 38,7% ηνπ δείγκαηνο είλαη κεξηθψο ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ παξερφκελε επηκφξθσζε ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Διάρηζηνη είλαη νη εθπαηδεπηηθνί (3%) πνπ εθθξάδνπλ απφιπηε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ επηκφξθσζε πνπ έρνπλ ιάβεη. Πίλαθαο 2: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν επηινγήο ηνπ ζέκαηνο ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο. Σπόπορ επιλογήρ ηος θέμαηορ ηος ππογπάμμαηορ Μ.Ο. Σ.Α. Υπνδεηθλύεηαη ην ζέκα ζηνπο καζεηέο, αθνύ ιεθζνύλ ππόςε ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. Απνθαζίδνπλ κόλνη ηνπο νη καζεηέο γηα ην ζέκα. Απνθαζίδεη ν εθπαηδεπηηθόο ρσξίο λα ιάβεη ππόςε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηώλ. Δπηιέγεηαη ην ζέκα από θνηλνύ κε ηνπο καζεηέο. Δπηιέγνληαη ζέκαηα πνπ δηεπξύλνπλ ηηο γλώζεηο ησλ καζεηώλ. Δπηιέγνληαη ζέκαηα πνπ ν εθπαηδεπηηθόο γλσξίδεη θαιά. 3 10, ,3 3,54 0,95 18, ,3 16,3 1,7 2,51 1,03 41, ,3 2,05 1,13 3,7 14,7 34, ,3 3,43 1,05 0,7 2,7 8, ,3 4,35 0,8 3, ,7 22 3,71 1 ηελ εξψηεζε πνπ αθνξά ηνλ ηξφπν επηινγήο ηνπ ζέκαηνο ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο, νη εθπαηδεπηηθνί απάληεζαλ φηη επηιέγνπλ ην ζέκα πνπ ζα αζρνιεζνχλ κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ ηνπο (57,3%). Μεξηθέο θνξέο νη καζεηέο αλαιακβάλνπλ λα επηιέμνπλ ην ζέκα κε ην νπνίν ζα αζρνιεζνχλ. Αθφκε, ειάρηζηεο είλαη νη πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ν εθπαηδεπηηθφο απνθαζίδεη ην ζέκα ηνπ πξνγξάκκαηνο αλεμάξηεηα απφ ηα ελδηαθέξνληα ησλ παηδηψλ. πλήζσο ην ζέκα επηιέγεηαη απφ θνηλνχ κε ηνπο καζεηέο (64,3%), ελψ νη εθπαηδεπηηθνί θξνληίδνπλ λα αζρνινχληαη κε ζέκαηα πνπ δηεπξχλνπλ ηηο γλψζεηο ησλ καζεηψλ (50,3%). Σέινο, νη εξσηεζέληεο επηιέγνπλ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο ζέκαηα, ηα νπνία γλσξίδνπλ θαιά. 43

52 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 3: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο. ηόσοι πος επιδιώκονηαι καηά ηον ζσεδιαζμό ηος ππογπάμμαηορ Μ.Ο. Σ.Α. Να ζπλεξγαζηνύλ νη καζεηέο κε ζθνπό ηελ αλάπηπμε θηιηθώλ ζρέζεσλ. Οη καζεηέο λα ηαμηλνκνύλ, λα αλαιύνπλ θαη λα επεμεξγάδνληαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ βξίζθνπλ. Να πξνζεγγίδνπλ ην ζέκα κε έλαλ κόλν ηξόπν. Να δίλνπλ πνιιέο ιύζεηο ζηα δηεξεπλνύκελα πξνβιήκαηα. Να εληζρπζεί ε απηνεθηίκεζε ησλ καζεηώλ. Να πεξηνξηζηνύλ ηα πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηώλ. 1 2,3 10,7 44,7 41,3 4,23 0,81 0,3 3 15,7 52,3 28,7 4,06 0,77 34, ,3 5,3 3 2,02 1 0,7 3 18, ,96 0,76 1 1, ,7 4,39 0,73 0,3 3 15,3 36,7 44,7 4,22 0,84 ηνλ παξαπάλσ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε φ,ηη αθνξά ηελ ζηνρνζεζία ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ, ην 86% ηνπ δείγκαηνο ζέηεη ζαλ ζηφρν λα ζπλεξγαζηνχλ νη καζεηέο θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο, ψζηε λα αλαπηχμνπλ θηιηθέο ζρέζεηο. Δπίζεο, πςειφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (52,3%) ζεσξεί πνιχ ζεκαληηθφ νη καζεηέο λα κπνξνχλ λα ηαμηλνκνχλ, λα αλαιχνπλ θαη λα επεμεξγάδνληαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ βξίζθνπλ. Ζ πιεηνςεθία αλαθέξεη φηη αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο είλαη λα πξνζεγγίδνληαη ηα ζέκαηα κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο θαη λα δίλνληαη πνιιέο ιχζεηο ζηα δηεξεπλνχκελα πξνβιήκαηα. Σν ζχλνιν ζρεδφλ ησλ εξσηεζέλησλ (92,7%) ζέηεη ζαλ ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηεο απηνεθηίκεζεο ησλ καζεηψλ θαη έλα κηθξφηεξν πνζνζηφ (81,4%) ζηνρεχεη ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ κέζσ ηεο εθαξκνγήο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. 44

53 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθέο θνξέο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 4: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πξνζέγγηζεο ησλ ζεκάησλ. Σπόποι πποζέγγιζηρ ηων θεμάηων Μ.Ο. Σ.Α. Φξήζε νκαδνζπλεξγαηηθώλ κεζόδσλ. 1 0, ,3 4,34 0,77 Φξήζε βησκαηηθώλ κεζόδσλ. 1,3 3 13, ,11 0,85 Δθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο (project). 0,3 6 18,3 38,3 37 4,06 0,91 Οη καζεηέο αλαηξέρνπλ ζε πεγέο όπσο δηαδίθηπν, εγθπθινπαίδεηεο, εθεκεξίδεο. 1,3 3,3 14, ,21 0,90 Οη καζεηέο εξγάδνληαη αηνκηθά ,7 28,7 4,3 1,3 2,24 0,83 Οη καζεηέο θαζνδεγνύληαη δηαθξηηηθά. 1 3,7 20,7 56,3 18,3 3,87 0,78 Ο «Πίλαθαο 4» πεξηέρεη ηηο απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηνπο ηξφπνπο πξνζέγγηζεο ησλ ζεκάησλ κε ηα νπνία αζρνινχληαη ζηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα. πγθεθξηκέλα, παξαηεξνχληαη πςειά πνζνζηά ηφζν ζηε ρξήζε νκαδνζπλεξγαηηθψλ φζν θαη βησκαηηθψλ κεζφδσλ, 88,3% θαη 82% αληίζηνηρα. ε ζρέζε κε ηηο παξαπάλσ κεζφδνπο, ηα ζρέδηα εξγαζίαο ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ, θαζψο ην 75,3% ησλ εξσηεζέλησλ απάληεζε φηη εθαξκφδεη πνιχ ζπρλά project θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Δπηπξφζζεηα, ην 81% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα αλαθέξεη φηη νη καζεηέο αλαηξέρνπλ ζπρλά ζε πεγέο φπσο ην δηαδίθηπν, νη εγθπθινπαίδεηεο θαη νη εθεκεξίδεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, κφιηο ην 5,6% ηνπ δέηγκαηνο απάληεζε φηη νη καζεηέο εξγάδνληαη αηνκηθά θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αμίδεη λα αλαθέξνπκε επίζεο, φηη ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαζνδεγεί δηαθξηηηθά ηνπο καζεηέο θαηά ηελ πινπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ (74,6%). 45

54 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 5: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηνλ ξφιν ηνπο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Ο πόλορ ηος εκπαιδεςηικού Μ.Ο. Σ.Α. Ο εθπαηδεπηηθόο επηθεληξώλεηαη ζηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε. 0,3 1 20,7 59,7 18,3 3,95 0,68 Παξέρεη βνήζεηα ζηνπο καζεηέο κόλν όηαλ αληηκεησπίδνπλ θάπνηα δπζθνιία. 1,3 6,7 41,3 40,3 10,3 3,52 0,82 Γίλεη νδεγίεο. 0, ,7 20 3,81 0,80 Καζνδεγεί ηνπο καζεηέο ζην πσο πξέπεη λα εθηεινύλ ηηο δηάθνξεο 0,7 6,3 33,3 46,3 13,3 3,65 0,81 δξαζηεξηόηεηεο. Γηεπθνιύλεη ηε ζπλεξγαζία κεηαμύ ησλ καζεηώλ. 0,3 2,3 4,7 57,7 35 4,25 0,68 Αθήλεη ειεύζεξνπο ηνπο καζεηέο λα δξαζηεξηνπνηνύληαη από κόλνη ηνπο. 2 12, ,7 9 3,31 0,87 Καζνξίδεη ηε ζεκαηνινγία θαη ηηο αξκνδηόηεηεο ησλ καζεηώλ. 2 8,7 41, ,45 0,86 Παξαηεξψληαο ηνλ «Πίλαθα 5», ν νπνίνο παξνπζηάδεη ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηνλ ξφιν ηνπο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, θαίλεηαη φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ (78%) πξνζεγγίδεη δηαζεκαηηθά ηα ζέκαηα πξνο κειέηε. Αθφκε, παξέρνπλ βνήζεηα ζηνπο καζεηέο κφλν φηαλ αληηκεησπίδνπλ θάπνηα δπζθνιία ζε πνζνζηφ 50,6%. Σν 64,7% ηνπ δείγκαηνο δίλεη νδεγίεο ζηνπο καζεηέο θαη έλα κηθξφηεξν πνζνζηφ (59,6%) θαζνδεγεί ηνπο καζεηέο ζην πσο πξέπεη λα εθηεινχλ ηηο δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο. Έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ ζπκκεηερφλησλ (92,7%) απάληεζε φηη κε ηελ ζηάζε ηνπ πξνζπαζεί λα δηεπθνιχλεη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Αληίζεηα, κφιηο ην 38,7% ηνπ δείγκαηνο επηιέγεη λα αθήλεη ηνπο καζεηέο λα δξαζηεξηνπνηνχληαη απφ κφλνη ηνπο. Σέινο, ε ζεκαηνινγία θαη νη αξκνδηφηεηεο ησλ καζεηψλ θαζνξίδνληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζε πνζνζηφ 48% ηνπ ζπλφινπ. 46

55 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθέο θνξέο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 6: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πινπνηνχληαη απφ ηνπο καζεηέο θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Τλοποίηζη δπαζηηπιοηήηων από ηοςρ μαθηηέρ Μ.Ο. Σ.Α. Δξγάδνληαη ζε νκάδεο ,7 40,3 47 4,31 0,78 Παξνπζηάδνπλ ην πιηθό πνπ έρνπλ ζπγθεληξώζεη. 0,7 0, ,47 0,69 Φξεζηκνπνηνύλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο. 1,3 7,3 22,7 39,7 29 3,88 0,96 Σπγθεληξώλνπλ πιεξνθνξίεο. 0,7 2 11,3 46,7 39,3 4,22 0,77 Αζρνινύληαη κε θαηαζθεπέο. 1 8, ,7 20 3,68 0,92 Γηεμάγνπλ έξεπλεο. 3,7 20,7 39,7 24,3 11,7 3,20 1,01 Αμηνινγνύλ ην πιηθό πνπ έρνπλ παξαγάγεη. 2 10,3 26, ,3 3,65 0,96 ηε ζπλέρεηα νη ζπκκεηέρνληεο θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε πνην βαζκφ πινπνηνχληαη ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Έλα κεγάιν κέξνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (87,3%) απάληεζε φηη νη καζεηέο εξγάδνληαη ζε νκάδεο. Δπηπιένλ, ην 93% ησλ ζπκκεηερφλησλ δειψλεη φηη νη καζεηέο ηνπο, πνιχ έσο πάξα πνιχ ζπρλά, παξνπζηάδνπλ ην πιηθφ πνπ έρνπλ ζπγθεληξψζεη. Έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ (68,7%) ησλ εθπαηδεπηηθψλ δειψλεη φηη νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Σν 86% ησλ ζπκκεηερφλησλ απάληεζε φηη νη καζεηέο ζπγθεληξψλνπλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην πξφγξακκα, ελψ έλα κηθξφηεξν πνζνζηφ (58,7%) αζρνιείηαη κε θαηαζθεπέο. Χζηφζν, κφιηο ην 36% ηνπ δείγκαηνο απάληεζε φηη νη καζεηέο δηεμάγνπλ έξεπλεο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Δπίζεο, νη εθπαηδεπηηθνί ζε πνζνζηφ 61,3% ππνζηεξίδνπλ φηη νη καζεηέο αμηνινγνχλ ην πιηθφ πνπ έρνπλ παξαγάγεη. 47

56 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 7: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηελ ζηάζε ησλ καζεηψλ θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Η ζηάζη ηων μαθηηών Μ.Ο. Σ.Α. Σπλεξγάδνληαη αξκνληθά κεηαμύ ηνπο. 1 0,3 25,3 63,7 9,7 3,81 0,65 Σπκκεηέρνπλ όινη ελεξγά. 0,7 1 35,3 51,3 11,7 3,72 0,70 Νηώζνπλ άλεηα. 0,3 0,3 11,7 61,7 26 4,13 0,64 Δίλαη επραξηζηεκέλνη. 0,7 0,3 9, ,7 4,21 0,67 Γείρλνπλ θνπξαζκέλνη. 14,3 54,3 29, ,20 0,73 ηελ εξψηεζε αλαθνξηθά κε ηελ ζηάζε ησλ καζεηψλ θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ νη ζπκκεηέρνληεο απάληεζαλ φηη νη καζεηέο ζπλεξγάδνληαη αξκνληθά κεηαμχ ηνπο ζε πνζνζηφ 73,4%. Σν 63% ησλ εθπαηδεπηηθψλ δειψλεη φηη ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πινπνηνχληαη ζην πιαίζην ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Σν κεγαιχηεξν, επίζεο, πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (87,7%) δειψλεη πσο νη καζεηέο ληψζνπλ άλεηα θαη ην 89,7% φηη νη καζεηέο είλαη επραξηζηεκέλνη θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, κφιηο ην 2% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πηζηεχεη φηη νη καζεηέο δείρλνπλ θνπξαζκέλνη φηαλ εθαξκφδνληαη θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα ζηελ ηάμε. 48

57 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 8: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηα απνηειέζκαηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αποηελέζμαηα ηων καινοηόμων ππογπαμμάηων Μ.Ο. Σ.Α. Δθθξάδεηαη ε δεκηνπξγηθόηεηα ησλ καζεηώλ. 0,3 1 13,7 59,3 25,7 4,09 0,68 Γηεπξύλνληαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. 0,3 0,7 9,3 62,3 27,3 4,16 0,63 Δμνηθεηώλνληαη κε θνηλσληθά ζέκαηα. 0,3 1,7 15,7 54,7 27,7 4,07 0,73 Αλακνξθώλεηαη ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε. 0, ,3 17 3,83 0,75 Δληζρύεηαη ε απηνκάζεζε. 0,3 3,7 25,7 49,3 21 3,87 0,79 Βειηηώλεηαη ε ζπλεξγαζία ζρνιείνπ θνηλσλίαο. Φξεζηκνπνηνύληαη πεξηζζόηεξν νη λέεο ηερλνινγίεο από ηνπο εθπαηδεπηηθνύο. 2 8,3 28, ,65 0,92 0,3 4,3 30,7 39,3 25,3 3,85 0,86 Βειηηώλεηαη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλαδέιθνπο. 2 11, ,7 10 3,50 0,89 Δίλαη πεξηζζόηεξν ηθαλνπνηεκέλνη από ηελ εξγαζία ηνπο. 1,3 2,7 19,3 54,3 22,3 3,94 0,80 Οη καζεηέο απέθηεζαλ θίλεηξα κάζεζεο. 1 2, ,7 3,94 0,76 Βειηηώζεθε ε ζρέζε εθπαηδεπηηθνύκαζεηή , ,7 4,07 0,76 Βειηηώζεθε ε επίδνζε ησλ καζεηώλ. 0,7 6 39,3 40,3 13,7 3,60 0,82 49

58 Ο «Πίλαθαο 8» απεηθνλίδεη ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηα απνηειέζκαηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Τπάξρεη έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (85%), νη νπνίνη ζεσξνχλ φηη κέζα απφ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα εθθξάδεηαη ε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ καζεηψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί ζε πνζνζηφ 89,6% πηζηεχνπλ φηη κε ηνλ ηξφπν απηφ δηεπξχλνληαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη ην 82,4% ηνπ δείγκαηνο ζεσξεί φηη νη καζεηέο εμνηθεηψλνληαη κε θνηλσληθά ζέκαηα. Δπίζεο, ην 69,3% ησλ εθπαηδεπηηθψλ εθθξάδεη ηελ πεπνίζεζε φηη κέζα απφ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα αλακνξθψλεηαη ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε, ελψ ην 70,3% φηη εληζρχεηαη ε απηνκάζεζε. Οη εθπαηδεπηηθνί πηζηεχνπλ φηη κε ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ βειηηψλεηαη ε ζπλεξγαζία ζρνιείνπ- θνηλσλίαο ζε πνζνζηφ 61% θαη φηη ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν νη λέεο ηερλνινγίεο ζε πνζνζηφ 64,6%. Οη εθπαηδεπηηθνί ζε πνζνζηφ 55,7% δηαπίζησζαλ φηη βειηηψζεθε ε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, ελψ ην 76,6% ησλ εξσηεζέλησλ δειψλεη φηη αηζζάλνληαη πεξηζζφηεξν ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ εξγαζία ηνπο. Σα ηξία ηέηαξηα ησλ ζπκκεηερφλησλ ζεσξνχλ φηη αλάκεζα ζηα απνηειέζκαηα ηεο εθαξκνγήο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη ην γεγνλφο φηη νη καζεηέο απέθηεζαλ θίλεηξα κάζεζεο, ελψ ην 83,7% παξαηήξεζε θάπνηα βειηίσζε ζηε ζρέζε ηνπο κε ηνπο καζεηέο. Σέινο, πεξίπνπ νη κηζνί εθπαηδεπηηθνί δειψλνπλ φηη βειηηψζεθε ε επίδνζε ησλ καζεηψλ έπεηηα απφ ηελ εθαξκνγή θάπνηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο. 50

59 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 9: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Παπάγονηερ πος δςζσεπαίνοςν ηην ςλοποίηζη καινοηόμων ππογπαμμάηων Μ.Ο. Σ.Α. Τν αλειαζηηθό αλαιπηηθό πξόγξακκα ζπνπδώλ. Η ειιηπήο επηκόξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ. Η έιιεηςε ελδηαθέξνληνο εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθώλ. Η αλεπαξθήο ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ. Η έιιεηςε επαξθνύο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο. 1,3 3 28,3 43,3 24 3,86 0,86 1,3 9 41, ,49 0,88 4,3 19,7 37, ,7 3,22 1,03 1, , ,7 3,39 0,92 0,7 4 23, ,03 0,90 Η ειιηπήο ρξεκαηνδόηεζε ,7 31,3 42 4,06 1 Η πιεζώξα ηεο δηδαθηηθήο ύιεο ,3 35,7 42 4,15 0,89 Ο «Πίλαθαο 9» πεξηέρεη ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηεζέλησλ ζρεηηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξάκκαησλ. χκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ην αλειαζηηθφ αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ απνηειεί αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε πνζνζηφ 67,3%. Παξάιιεια νη κηζνί πεξίπνπ εθπαηδεπηηθνί δειψλνπλ φηη ε ειιηπήο επηκφξθσζή ηνπο κπνξεί λα απνηειέζεη εκπφδην ζηελ εθαξκνγή αθηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Δπηπιένλ, ιηγφηεξνη είλαη νη ζπκκεηέρνληεο πνπ ζεσξνχλ φηη ε κε εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ νθείιεηαη ζε έιιεηςε ελδηαθέξνληνο απφ ηελ πιεπξά ησλ εθπαηδεπηηθψλ (38,7%). Έλα κηθξφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (44,7%) δειψλεη φηη δελ είλαη επαξθψο ελεκεξσκέλνη ζε φηη αθνξά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Σν 72% ηνπ δείγκαηνο ζεσξεί φηη ε έιιεηςε επαξθνχο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο κπνξεί λα απνηειέζεη εκπφδην γηα ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. ε κεγάιν πνζνζηφ 73,3% θαη 77,7% αληίζηνηρα, νη εθπαηδεπηηθνί απάληεζαλ φηη ε ειιηπήο ρξεκαηνδφηεζε θαη ε πιεζψξα ηεο δηδαθηηθήο χιεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο. 51

60 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 10: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Παπάγονηερ πος διεςκολύνοςν ηην ςλοποίηζη καινοηόμων ππογπαμμάηων Μ.Ο. Σ.Α. Η ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο. 1 9, ,7 12,7 3,54 0,87 Οη πξσηνβνπιίεο πνπ ιακβάλνληαη από ηνλ Γηεπζπληή. Η νηθνλνκηθή ζηήξημε ηέηνησλ πξνγξακκάησλ. Η ζπλεξγαζία κε ηνλ Υπεύζπλν Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ. Η δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ γηα αληαιιαγή πιεξνθνξηώλ θαη εκπεηξηώλ. Η παξνρή θηλήηξσλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο ,3 44,3 18,3 3,69 0,93 2,3 4, ,7 34,3 4 0,96 2 7, ,7 24 3,81 0,95 0,7 3,3 12,3 47,3 36,3 4,15 0,81 5,3 10, ,7 26,3 3,61 1,14 ηνλ «Πίλαθα 10» παξνπζηάδνληαη νη απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. πγθεθξηκέλα, πεξίπνπ νη κηζνί ζπκκεηέρνληεο (53,4%) ζεσξνχλ φηη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ. Σν 62,6% απάληεζε φηη νη πξσηνβνπιίεο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηνλ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. εκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ πξνγξακκάησλ απνηειεί ε νηθνλνκηθή ζηήξημε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ζχκθσλα κε ην 75% ησλ εξσηεζέλησλ, ελψ ην 68,7% ηνπ δείγκαηνο ζεσξεί νπζηαζηηθφ παξάγνληα ηε ζπλεξγαζία κε ηνλ Τπεχζπλν Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ ησλ δηεπζχλζεσλ. Ζ πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ απάληεζε φηη ε δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ γηα αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ κπνξεί λα εληζρχζεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (83,6%). Σέινο, ην 56% ησλ εξσηεζέλησλ αλαθέξεη σο ζεκαληηθφ παξάγνληα ηελ παξνρή θηλήηξσλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο. 52

61 θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθώο πνιύ πάξα πνιύ θαζόινπ ειάρηζηα κεξηθέο θνξέο πνιύ πάξα πνιύ Πίλαθαο 11: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν αμηνιφγεζεο ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αξιολόγηζη ηων καινοηόμων ππογπαμμάηων Μ.Ο. Σ.Α. Τν έξγν ησλ καζεηώλ αμηνινγείηαη απνθιεηζηηθά από ηνλ δάζθαιν. 5 16,3 24,3 41,7 12,7 3,40 1,06 Οη καζεηέο απηναμηνινγνύληαη ζπλερώο ,7 41,3 11 3,43 0,96 Τν έξγν ησλ καζεηώλ αμηνινγείηαη κε πνηνηηθά θξηηήξηα, ηα νπνία ζρεηίδνληαη κε ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. 3 10,3 31,7 40,3 14,7 3,53 0,97 ηελ εξψηεζε αλαθνξηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ αμηνινγνχληαη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα, νη εθπαηδεπηηθνί απάληεζαλ φηη ην έξγν ησλ καζεηψλ αμηνινγείηαη απνθιεηζηηθά απφ ηνπο ίδηνπο (54,4%). Σν 52,3% ησλ ζπκκεηερφλησλ δειψλεη φηη νη καζεηέο απηναμηνινγνχληαη, ελψ ην 55% ηνπ δείγκαηνο φηη ην έξγν ησλ καζεηψλ αμηνινγείηαη κε πνηνηηθά θξηηήξηα ηα νπνία ζρεηίδνληαη κε ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Πίλαθαο 12: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αποηελεζμαηικόηηηα ηων καινοηόμων ππογπαμμάηων ζε ό,ηι αθοπά: Μ.Ο. Σ.Α. Σε γλσζηηθή ελίζρπζε ησλ καζεηψλ (π.ρ. θαηάθηεζε λέσλ γλψζεσλ). Σελ αλάπηπμε θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ (π.ρ. ζπλεξγαζία, πξνζαξκνζηηθφηεηα, ζεβαζκφο). Σελ θαιιηέξγεηα ςπρνζπλαηζζεκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηνπο καζεηέο (π.ρ. απηνγλσζία, απηνπεηζαξρία). 0,3 2,7 18,7 58,7 19,7 3,95 0,72 0,7 1 9,7 56,3 32,3 4,19 0,70 0,7 1,3 14, ,7 4,12 0,74 53

62 Αλαθνξηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ νη εθπαηδεπηηθνί ζεκεηψλνπλ φηη ε εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζπλέβαιε ζηελ γλσζηηθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ (78,4%). Σν 88,6% ηνπ δείγκαηνο ζεσξεί φηη αλαπηχρζεθαλ νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ θαη ην 83,7% πηζηεχεη φηη κέζα απφ ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ θαιιηεξγνχληαη ςπρνζπλαηζζεκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ζηνπο καζεηέο. Πίλαθαο 13: Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ πνξεία ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Βιωζιμόηηηα ηων καινοηόμων ππογπαμμάηων δε ζπκθωλώ θαζόινπ ζπκθωλώ ιίγν ζπκθωλώ κεξηθώο ζπκθωλώ ζε κεγάιν βαζκό ζπκθωλώ απόιπηα Μ.Ο. Σ.Α. «Ζ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη αλαγθαία γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο». «Σα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα έρνπλ θιείζεη ηνλ θχθιν ηνπο θαη ζα πξέπεη λα αληηθαηαζηαζνχλ απφ θάπνηα θαηλνχξηα δξάζε ζην δεκνηηθφ ζρνιείν». 1,3 4, ,3 18 3,77 0,84 39,3 22,3 22, ,19 1,19 Ο «Πίλαθαο 13» παξνπζηάδεη ηνλ βαζκφ ζπκθσλίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε πξνηάζεηο πνπ αθνξνχλ ηε βησζηκφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Δηδηθφηεξα, πξνέθπςε φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζπκθσλνχλ ζε κεγάιν βαζκφ ή απφιπηα κε ηελ πξφηαζε φηη ε εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη αλαγθαία γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (66,3%). Σν 28% ησλ εξσηεζέλησλ ζπκθσλεί κεξηθψο, ελψ ην 5,6% δε ζπκθσλεί θαζφινπ ή ζπκθσλεί ιίγν. Με ηελ πξφηαζε φηη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα έρνπλ θιείζεη ηνλ θχθιν ηνπο θαη ζα πξέπεη λα αληηθαηαζηαζνχλ απφ θάπνηα θαηλνχξηα δξάζε ζην δεκνηηθφ ζρνιείν ζπκθσλεί ην 16% ηνπ δείγκαηνο. Αληίζεηα, ην 61,6% δε ζπκθσλεί κε ηελ παξαπάλσ πξφηαζε, ελψ ην 22,3% ησλ εξσηεζέλησλ ζπκθσλεί κεξηθψο κε ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. 54

63 6.2 Απνηειέζκαηα επαγωγηθήο ζηαηηζηηθήο Έιεγρνο ππνζέζεωλ αλεμαξηεζίαο θαη πίλαθεο δηπιήο εηζόδνπ Αξρηθά πξαγκαηνπνηήζεθε ν έιεγρνο ρ 2 θαιήο πξνζαξκνγήο γηα φιεο ηηο κεηαβιεηέο ηνπ εξεπλεηηθνχ εξγαιείνπ. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα, απφ ην ζχλνιν ησλ 79 κεηαβιεηψλ, νη 78 παξνπζίαζαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ απνηέιεζκα, θαζψο ε ηηκή p ηείλεη ζην 0 (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 16). ην ζεκείν απηφ ρξεζηκνπνηήζεθε ν έιεγρνο αλεμαξηεζίαο ρ 2 ψζηε λα δηαπηζησζεί ν βαζκφο εμάξηεζεο κεηαμχ δχν κεηαβιεηψλ. Ζ ζχκπησζε ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο ησλ δχν εμεηαδφκελσλ κεηαβιεηψλ εκθαλίδεηαη ζε έλαλ πίλαθα δηπιήο εηζφδνπ. Αθνινχζσο, παξαηίζεηαη ε αλάιπζε ησλ ειέγρσλ ππνζέζεσλ θαη ησλ πηλάθσλ δηπιήο εηζφδνπ ηεο έξεπλαο. Οη ζπζρεηίζεηο ησλ κεηαβιεηψλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ηε ρξήζε ηνπ ζηαηηζηηθνχ πξνγξάκκαηνο IBM SPSS Statistics 19. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ πην έγθπξεο νη ζπζρεηίζεηο, ρξεηάζηεθε λα γίλνπλ ζπγρσλεχζεηο θαη νη κεηαβιεηέο λα κεηαηξαπνχλ ζε ςεπδνκεηαβιεηέο. Όπσο θαίλεηαη παξαθάησ, νη πεληάηηκεο κεηαβιεηέο κεηαηξάπεθαλ ζε ηξίηηκεο: Πξηλ ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ Μεηά ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ 1: θαζφινπ 2: ειάρηζηα 1: ζε κηθξφ βαζκφ 3: κεξηθψο 2: ζε κέηξην βαζκφ 4: πνιχ 5: πάξα πνιχ 3: ζε κεγάιν βαζκφ 55

64 Φύιν Πίλαθαο 14: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηνπ θχινπ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε ζρέζε κε ηελ παξνρή θηλήηξσλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο σο παξάγνληα πνπ δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 1). Παξνρή θηλήηξωλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο θαζφινπ ειάρηζηα κεξηθψο πνιχ πάξα πνιχ χλνιν Άλδξαο Γπλαίθα χλνιν Πνζνζηά θαηά γξακκέο 10% 17,8% 22,2% 25,6% 24,4% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 3,3% 7,6% 30,5% 31,4% 27,1% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 5,3% 10,7% 28% 29,7% 26,3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «θχιν» θαη «παξνρή θηλήηξσλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=13,785, p=0,008 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπ θχινπ θαη ηεο παξνρήο θηλήηξσλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 1%. Πην αλαιπηηθά, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, νη κηζνί απφ ηνπο άλδξεο ζπκκεηέρνληεο (50%) απάληεζαλ απφ «πνιχ» έσο «πάξα πνιχ» ζηελ εξψηεζε γηα ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ε παξνρή θηλήηξσλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο απνηειεί παξάγνληα πνπ κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Μεγαιχηεξν είλαη ην πνζνζηφ ζηηο γπλαίθεο (58,5%), νη νπνίεο πηζηεχνπλ φηη ε παξνρή θηλήηξσλ επαγγεικαηηθήο εμέιημεο απνηειεί κέζν δηεπθφιπλζεο γηα ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. 56

65 Ζιηθία θαη άλσ χλνιν Πίλαθαο 15: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο ειηθίαο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε ζρέζε κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ επηκφξθσζε ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 2). Ηθαλνπνίεζε από ηελ παξερόκελε επηκόξθωζε θαζφινπ ειάρηζηα κεξηθψο πνιχ πάξα πνιχ χλνιν Πνζνζηά θαηά γξακκέο 18,9% 37,8% 24,3% 18,9% 0% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 20,8% 29,2% 35,4% 14,6% 0% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 9% 24,3% 41,7% 22,2% 2,8% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 4,2% 15,5% 42,3% 31,0% 7% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 11% 24,7% 38,7% 22,7% 3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «ειηθία» θαη «ηθαλνπνίεζε απφ ηελ επηκφξθσζε ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ», έδσζε ηηκή ρ 2 (12)=28,132, p=0,005 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο ειηθίαο θαη ηεο ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ επηκφξθσζε ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 1%. Πην αλαιπηηθά, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ην 37,8% ησλ εθπαηδεπηηθψλ ειηθίαο εηψλ δειψλνπλ ειάρηζηα ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ επηκφξθσζε πνπ έρνπλ ιάβεη ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Μεξηθψο ηθαλνπνηεκέλνη (35,4%) είλαη νη εθπαηδεπηηθνί ειηθίαο εηψλ θαζψο θαη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ αλήθνπλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα εηψλ (41,7%). Οη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί ειηθίαο 51 εηψλ θαη άλσ δειψλνπλ κεξηθψο έσο πνιχ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ παξερφκελε επηκφξθσζε ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (73,3%). 57

66 Πίλαθαο 16: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο ζρέζεο εξγαζίαο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε ζρέζε κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε φ,ηη αθνξά ηε γλσζηηθή ελίζρπζε ησλ καζεηψλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 3). Απνηειεζκαηηθόηεηα πξνγξακκάηωλ ζηε γλωζηηθή ελίζρπζε ηωλ καζεηώλ ρέζε εξγαζίαο θαζφινπ ειάρηζηα κεξηθψο πνιχ πάξα πνιχ χλνιν Μφληκνο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 0% 3% 19,2% 60,4% 17,4% 100% πρλφηεηα Αλαπιεξσηήο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 2,9% 0% 14,3% 45,7% 37,1% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 0,3% 2,7% 18,7% 58,7% 19,7% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «ζρέζε εξγαζίαο» θαη «απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζηε γλσζηηθή ελίζρπζε ησλ καζεηψλ», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=16,322, p=0,003 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο ζρέζεο εξγαζίαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζηε γλσζηηθή ελίζρπζε ησλ καζεηψλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 1%. Πην αλαιπηηθά, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ κφληκσλ εθπαηδεπηηθψλ (60,4%) ζεσξεί φηη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα είλαη απνηειεζκαηηθά ζε φ,ηη αθνξά ηε γλσζηηθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ. Σν 82,8% ησλ αλαπιεξσηψλ εθπαηδεπηηθψλ απάληεζε φηη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα είλαη πνιχ έσο πάξα πνιχ απνηειεζκαηηθά ζηε γλσζηηθή ελίζρπζε ησλ καζεηψλ. 58

67 Πίλαθαο 17: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ησλ εηψλ ππεξεζίαο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε ζρέζε κε ηελ ζπλεξγαζία κε άιινπο θνξείο θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 4). πλεξγαζία κε άιινπο θνξείο Έηε ππεξεζίαο θαζφινπ ειάρηζηα κεξηθψο πνιχ πάξα πνιχ χλνιν θαη άλσ χλνιν Πνζνζηά θαηά γξακκέο 5,9% 29,4% 35,3% 17,6% 11,8% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 12,4% 15,7% 41,6% 27% 3,4% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 4,1% 21,4% 38,8% 19,4% 16,3% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 1,5% 16,9% 33,8% 41,5% 6,2% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 12,9% 12,9% 41,9% 22,6% 9,7% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 7% 18,3% 38,7% 26,7% 9,3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «έηε ππεξεζίαο» θαη «ζπλεξγαζία κε άιινπο θνξείο θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο», έδσζε ηηκή ρ 2 (16)=29,852, p=0,019 < a=0,05. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ εηψλ ππεξεζίαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κε άιινπο θνξείο θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 5%. Πην αλαιπηηθά, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ην 35,3% ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε πξνυπεξεζία 1-5 ρξφληα ζπλεξγάδνληαη κεξηθψο κε άιινπο θνξείο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε πξνυπεξεζία απφ 6-15 έηε είλαη 41,6%. Λίγν κηθξφηεξν (38,8%) είλαη ην πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε έηε ππεξεζίαο απφ ρξφληα πνπ απάληεζε φηη ζπλεξγάδεηαη ζε κέηξην βαζκφ κε άιινπο θνξείο φπσο επαγγεικαηίεο, δεκνηηθέο αξρέο, Κέληξα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο θ.ά. Οη ζπκκεηέρνληεο κε έηε ππεξεζίαο δήισζαλ φηη ζπλεξγάδνληαη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ κε άιινπο θνξείο, ελψ νη εθπαηδεπηηθνί κε πξνυπεξεζία 31 θαη άλσ έηε απάληεζαλ φηη ζπλεξγάδνληαη κεξηθψο κε εμσηεξηθνχο θνξείο (41,9%). 59

68 Πίλαθαο 18: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο παξαθνινχζεζεο επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ ζε ζρέζε κε ηελ επηδίσμε λα ζπλεξγαζηνχλ νη καζεηέο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 5). πλεξγαζία καζεηώλ κε ζθνπό ηελ αλάπηπμε θηιηθώλ ζρέζεωλ Παξαθνινύζεζε επηκόξθωζεο θαζφινπ ειάρηζηα κεξηθψο πνιχ πάξα πνιχ χλνιν Ναη Πνζνζηά θαηά γξακκέο 0,4% 2,8% 7,9% 46,2% 42,7% 100% πρλφηεηα Όρη Πνζνζηά θαηά γξακκέο 4,3% 0% 25,5% 36,2% 34% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 1% 2,3% 10,7% 44,7% 41,3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «παξαθνινχζεζε επηκφξθσζεο» θαη «ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=20,369, p=0,000 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο παξαθνινχζεζεο επηκφξθσζεο θαη ηεο επηδίσμεο λα ζπλεξγαζηνχλ νη καζεηέο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0%. Πην αλαιπηηθά, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ην 88,9% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρεη επηκνξθσζεί ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ επηδηψθεη ζε πνιχ έσο πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ λα ζπλεξγάδνληαη νη καζεηέο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ. Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δελ έρνπλ παξαθνινπζήζεη θάπνηα επηκφξθσζε ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη 70,2%. πγθεθξηκέλα, ην έλα ηέηαξην ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δελ έρνπλ επηκνξθσζεί (25,5%) απάληεζε φηη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ απνηειεί κέξνο ηεο ζηνρνζεζίαο ησλ πξνγξακκάησλ ζε κέηξην βαζκφ. 60

69 Πίλαθαο 19: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο παξαθνινχζεζεο επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ ζε ζρέζε κε ηελ ειιηπή επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο παξάγνληα πνπ δπζρεξαίλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 6). Διιηπήο επηκόξθωζε εθπαηδεπηηθώλ Παξαθνινύζεζε επηκόξθωζεο θαζφινπ ειάρηζηα κεξηθψο πνιχ πάξα πνιχ χλνιν Ναη Πνζνζηά θαηά γξακκέο 1,2% 10,3% 44,7% 31,2% 12,6% 100% πρλφηεηα Όρη Πνζνζηά θαηά γξακκέο 2,1% 2,1% 25,5% 55,3% 14,9% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 1,3% 9% 41,7% 35% 13% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «παξαθνινχζεζε επηκφξθσζεο» θαη «ειιηπήο επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=13,398, p=0,009 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο παξαθνινχζεζεο επηκφξθσζεο θαη ηεο έιιεηςεο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο παξάγνληα πνπ δπζρεξαίλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 1%. Πην αλαιπηηθά, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ παξαθνινπζήζεη επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα ζρεηηθά κε ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζεσξνχλ φηη ε ειιηπήο επηκφξθσζε κπνξεί λα απνηειέζεη αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε κέηξην βαζκφ (44,7%). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δελ έρνπλ παξαθνινπζήζεη αληίζηνηρε επηκφξθσζε δήισζαλ φηη ε έιιεηςε θαηάιιειεο επηκφξθσζεο απνηειεί ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ παξάγνληα πνπ δπζρεξαίλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (55,3%). 61

70 Πίλαθαο 20: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο επηινγήο ζέκαηνο κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ ζε ζρέζε κε ηελ εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 7). Δθαξκνγή ζρεδίωλ εξγαζίαο (projects) Δπηινγή ζέκαηνο κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ηωλ καζεηώλ κεξηθέο πνιχ ειάρηζηα χλνιν θνξέο ζπρλά ειάρηζηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 17,1% 19,5% 63,4% 100% πρλφηεηα κεξηθέο θνξέο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 6,9% 23% 70,1% 100% πρλφηεηα πνιχ ζπρλά Πνζνζηά θαηά γξακκέο 3,5% 15,7% 80,8% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 6,3% 18,3% 75,3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «επηινγή ζέκαηνο κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ» θαη «εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=13,193, p=0,010 < a=0,05. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο επηινγήο ζέκαηνο κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη ηεο εθαξκνγήο ζρεδίσλ εξγαζίαο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 5%. Αλαιπηηθφηεξα, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ (80,8%) απάληεζε φηη πνιχ ζπρλά επηιέγεη ην ζέκα κε ην νπνίν ζα αζρνιεζεί κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη ηαπηφρξνλα ρξεζηκνπνηεί πνιχ ζπρλά ζρέδηα εξγαζίαο. Παξαηεξψληαο ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ πνπ ιακβάλνπλ ειάρηζηα ππφςε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαηά ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο, βιέπνπκε φηη εθαξκφδνπλ projects πνιχ ζπρλά ζε πνζνζηφ 63,4%. 62

71 Πίλαθαο 21: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο επηινγήο ζέκαηνο απφ ηνπο καζεηέο ζε ζρέζε κε ηε δηεμαγσγή εξεπλψλ απφ ηνπο καζεηέο θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 8). Οη καζεηέο δηεμάγνπλ έξεπλεο Δπηινγή ζέκαηνο από ηνπο καζεηέο ειάρηζηα κεξηθέο θνξέο πνιχ ζπρλά χλνιν Πνζνζηά θαηά γξακκέο κεξηθέο πνιχ ειάρηζηα χλνιν θνξέο ζπρλά 35,6% 34,2% 30,2% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 11,3% 49,5% 39,2% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 16,7% 37% 46,3% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 24,3% 39,7% 36% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «επηινγή ζέκαηνο απφ ηνπο καζεηέο» θαη «δηεμαγσγή εξεπλψλ απφ ηνπο καζεηέο», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=22,582, p=0,000 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε ηεο επηινγήο ζέκαηνο απφ ηνπο καζεηέο θαη ηεο δηεμαγσγήο εξεπλψλ απφ ηνπο καζεηέο θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0%. Αλαιπηηθφηεξα, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ (35,6%) πνπ αλαζέηεη ειάρηζηεο θνξέο ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο ζηνπο καζεηέο, δελ επηιέγεη σο δξαζηεξηφηεηα ηε δηεμαγσγή εξεπλψλ απφ ηνπο καζεηέο ζην πιαίζην ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αληίζεηα, ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ε επηινγή ηνπ ζέκαηνο γίλεηαη πνιχ ζπρλά απφ ηνπο καζεηέο (46,3%), δηαπηζηψλεηαη φηη πνιχ ζπρλά δηεμάγνληαη έξεπλεο απφ ηνπο καζεηέο. 63

72 Πίλαθαο 22: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο επηινγήο ζέκαηνο απφ θνηλνχ κε ηνπο καζεηέο ζε ζρέζε κε ηελ απηναμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 9). Οη καζεηέο απηναμηνινγνύληαη Δπηινγή ζέκαηνο από θνηλνύ κε ηνπο καζεηέο κεξηθέο πνιχ ειάρηζηα χλνιν θνξέο ζπρλά ειάρηζηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 23,6% 43,6% 32,7% 100% πρλφηεηα κεξηθέο θνξέο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 22,3% 40,8% 36,9% 100% πρλφηεηα πνιχ ζπρλά Πνζνζηά θαηά γξακκέο 10,6% 18,3% 71,1% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 17% 30,7% 52,3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «επηινγή ζέκαηνο απφ θνηλνχ κε ηνπο καζεηέο» θαη «απηναμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=38,442, p=0,000 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο επηινγήο ζέκαηνο απφ θνηλνχ κε ηνπο καζεηέο θαη ηεο απηναμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0%. Παξαηεξψληαο ηνλ πίλαθα, δηαπηζηψλεηαη φηη ην 43,6% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ επηιέγεη ειάρηζηεο θνξέο ην ζέκα ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο απφ θνηλνχ κε ηνπο καζεηέο, ρξεζηκνπνηεί κεξηθέο θνξέο σο κέζνδν αμηνιφγεζεο ηελ απηναμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο ρξεζηκνπνηνχλ πνιχ ζπρλά ηε κέζνδν ηεο απηναμηνιφγεζεο ηνπ καζεηή, ηαπηφρξνλα ηείλνπλ λα επηιέγνπλ πνιχ ζπρλά απφ θνηλνχ κε ηνπο καζεηέο ηνπο ην ζέκα ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο (71,1%). 64

73 Πίλαθαο 23: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο εθαξκνγήο ζρεδίσλ εξγαζίαο (projects) ζε ζρέζε κε ηε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο, σο παξάγνληα πνπ δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 10). πλεξγαζία κε γνλείο Δθαξκνγή ζρεδίωλ εξγαζίαο πάξα ειάρηζηα κεξηθψο χλνιν πνιχ ειάρηζηα κεξηθέο θνξέο πνιχ ζπρλά χλνιν Πνζνζηά θαηά γξακκέο 21,1% 47,4% 31,6% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 7,3% 52,7% 40% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 10,6% 31% 58,4% 100% πρλφηεηα Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 10,7% 36% 53,3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο» θαη «ζπλεξγαζία κε γνλείο», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=13,669, p=0,008 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο εθαξκνγήο ζρεδίσλ εξγαζίαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηνπο γνλείο σο παξάγνληα πνπ δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 1%. Αλαιπηηθφηεξα, ην 47,4% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ εθαξκφδνπλ ειάρηζηεο θνξέο ζρέδηα εξγαζίαο ζην πιαίζην ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, πηζηεχνπλ φηη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε ηέηνησλ πξνγξακκάησλ ζε κέηξην βαζκφ. Πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο εθπαηδεπηηθνχο (58,4%), πνπ εθαξκφδνπλ projects θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, ζεσξνχλ φηη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο είλαη έλαο πάξα πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο. 65

74 Πίλαθαο 24: Ο βαζκφο ζηνλ νπνίν νη καζεηέο δξαζηεξηνπνηνχληαη ειεχζεξα ζε ζρέζε κε ηε βειηίσζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ κέζα απφ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 11). Βειηίωζε ηεο επίδνζεο Οη καζεηέο δξαζηεξηνπνηνύληαη ειεύζεξα πάξα ειάρηζηα κεξηθψο χλνιν πνιχ ειάρηζηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 14% 53,5% 32,6% 100% πρλφηεηα κεξηθψο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 7,8% 38,3% 53,9% 100% πρλφηεηα πάξα πνιχ Πνζνζηά θαηά γξακκέο 2,6% 35,3% 62,1% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 6,7% 39,3% 54,0% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «νη καζεηέο δξαζηεξηνπνηνχληαη ειεχζεξα» θαη «βειηίσζε ηεο επίδνζεο», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=14,352, p=0,006 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπ βαζκνχ ζηνλ νπνίν νη καζεηέο δξαζηεξηνπνηνχληαη ειεχζεξα θαη ηεο βειηίσζεο ηεο επίδνζεο σο απνηέιεζκα ηεο πινπνίεζεο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 1%. πγθεθξηκέλα, παξαηεξνχκε φηη ην ην 53,5% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ αθήλνπλ ειάρηζηα ηνπο καζεηέο λα δξαζηεξηνπνηνχληαη ειεχζεξα, ζεσξνχλ φηη κέζα απφ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα κπνξεί λα βειηησζεί κεξηθψο ε επίδνζε ησλ καζεηψλ. Σν ίδην πεξίπνπ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ επηηξέπεη ζε έλαλ κέηξην βαζκφ ζηνπο καζεηέο λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ ειεχζεξα ζην πιαίζην ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, δειψλεη ηαπηφρξνλα φηη νη καζεηέο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ επίδνζή ηνπο ζε πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ κέζα απφ ηα πξνγξάκκαηα απηά. Σέινο, έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (62,1%), πνπ εληζρχεη ηελ ειεχζεξε θηλεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ ζε κεγάιν βαζκφ, πηζηεχεη φηη ε επίδνζε ησλ καζεηψλ κπνξεί λα βειηησζεί ζε πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ κέζσ ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. 66

75 Πίλαθαο 25: Ο βαζκφο ζπζρέηηζεο ηεο ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηνπο καζεηέο ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 12). Υξήζε λέωλ ηερλνινγηώλ από ηνπο εθπαηδεπηηθνύο Υξήζε λέωλ ηερλνινγηώλ από ηνπο καζεηέο πάξα ειάρηζηα κεξηθψο χλνιν πνιχ ειάρηζηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 23,1% 42,3% 34,6% 100% πρλφηεηα κεξηθέο θνξέο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 11,8% 41,2% 47,1% 100% πρλφηεηα πνιχ ζπρλά Πνζνζηά θαηά γξακκέο 0% 25,7% 74,3% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 4,7% 30,7% 64,7% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηνπο καζεηέο» θαη «ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=50,905, p=0,000 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηνπο καζεηέο θαη ηεο ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0%. Απφ ηνλ πίλαθα δηαθαίλεηαη φηη ην 42,3% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ απάληεζαλ φηη νη καζεηέο ηνπο ρξεζηκνπνηνχλ ειάρηζηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, ρξεζηκνπνηνχλ ζε κέηξην βαζκφ θαη νη ίδηνη ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Αληίζεηα, ην 74,3% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ απάληεζαλ φηη νη καζεηέο ηνπο ρξεζηκνπνηνχλ πνιχ ζπρλά ηηο λέεο ηερλνινγίεο, δειψλνπλ φηη θαη νη ίδηνη ρξεζηκνπνηνχλ ζε πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ ηηο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσλίαο. Υαξαθηεξηζηηθφ επίζεο είλαη φηη δελ ππάξρεη θαλέλαο εθπαηδεπηηθφο, ηνπ νπνίνπ νη καζεηέο λα ρξεζηκνπνηνχλ πνιχ ζπρλά ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη ν ίδηνο λα ηηο ρξεζηκνπνηεί ειάρηζηα θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. 67

76 Πίλαθαο 26: Ο βαζκφο ζηνλ νπνίν νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο απνηειεί παξάγνληα πνπ δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε ζρέζε κε ηε βειηίσζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 13). Βειηίωζε ηεο επίδνζεο πλεξγαζία κε ηνπο γνλείο πάξα ειάρηζηα κεξηθψο χλνιν πνιχ ειάρηζηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 21,9% 59,4% 18,8% 100% πρλφηεηα κεξηθψο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 5,6% 39,8% 54,6% 100% πρλφηεηα πάξα πνιχ Πνζνζηά θαηά γξακκέο 4,4% 35% 60,6% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 6,7% 39,3% 54% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο» θαη «βειηίσζε ηεο επίδνζεο», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=25,272, p=0,000 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηνπο γνλείο, σο παξάγνληα πνπ δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ θαη ηεο βειηίσζεο ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0%. Δηδηθφηεξα, ηα δεδνκέλα ηνπ πίλαθα δείρλνπλ φηη ην 59,4% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ πηζηεχνπλ φηη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο δελ απνηειεί παξάγνληα πνπ κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, απάληεζαλ ηαπηφρξνλα φηη ε επίδνζε ησλ καζεηψλ βειηηψλεηαη έπεηηα απφ ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε κέηξην βαζκν. Σν 60,6% ησλ ζπκκεηερφλησλ πνπ ζεσξεί ηελ ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, δήισζαλ φηη ε επίδνζε ησλ καζεηψλ κπνξεί λα βειηησζεί ζε πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα. 68

77 Πίλαθαο 27: Ο βαζκφο ζηνλ νπνίν νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη νη πξσηνβνπιίεο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηνλ δηεπζπληή κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε ζρέζε κε ηε βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ζπλαδέιθσλ θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 14). Βειηίωζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμύ ζπλαδέιθωλ Πξωηνβνπιίεο δηεπζπληή πάξα ειάρηζηα κεξηθψο χλνιν πνιχ ειάρηζηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 36,7% 33,3% 30% 100% πρλφηεηα κεξηθψο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 17,1% 37,8% 45,1% 100% πρλφηεηα πάξα πνιχ Πνζνζηά θαηά γξακκέο 8% 27,7% 64,4% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 13,3% 31% 55,7% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «πξσηνβνπιίεο δηεπζπληή» θαη «βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ζπλαδέιθσλ», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=26,849, p=0,000 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε αλάκεζα ζηηο πξσηνβνπιίεο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηνλ δηεπζπληή ζρεηηθά κε ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ θαη ζηε βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ζπλαδέιθσλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0%. Απφ ηα δεδνκέλα ηνπ πίλαθα πξνθχπηεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζεσξνχλ φηη νη πξσηνβνπιίεο ηνπ δηεπζπληή αλαθνξηθά κε ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα δηεπθνιχλνπλ ειάρηζηα ηελ πινπνίεζή ηνπο, απάληεζαλ φηη παξαηεξνχλ κηθξή βειηίσζε ζηε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλαδέιθνπο θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ. Σν 64,4% ησλ εξσηεζέλησλ πνπ ζεσξνχλ φηη νη πξσηνβνπιίεο ηνπ δηεπζπληή δηαδξακαηίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, δειψλνπλ φηη ε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο βειηηψζεθε ζε πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ κέζα απφ ηελ πινπνίεζε ηέηνηνπ είδνπο πξνγξακκάησλ. 69

78 Πίλαθαο 28: Ο βαζκφο ζηνλ νπνίν νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη κέζα απφ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα βειηηψλεηαη ε ζπλεξγαζία ζρνιείνπ θνηλσλίαο ζε ζρέζε κε ηελ αλαγθαηφηεηα εθαξκνγήο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ (Παξάξηεκα Β, Πίλαθαο 15). Αλαγθαηόηεηα εθαξκνγήο θαηλνηόκωλ πξνγξακκάηωλ Βειηίωζε ζπλεξγαζίαο ζρνιείνπ θνηλωλίαο δηαθσλψ νπδέηεξνο ζπκθσλψ χλνιν ειάρηζηα Πνζνζηά θαηά γξακκέο 6,5% 48,4% 45,2% 100% πρλφηεηα κεξηθψο Πνζνζηά θαηά γξακκέο 9,3% 37,2% 53,5% 100% πρλφηεηα πάξα πνιχ Πνζνζηά θαηά γξακκέο 3,8% 20,2% 76% 100% πρλφηεηα χλνιν Πνζνζηά επί ηνπ ζπλφινπ 5,7% 28% 66,3% 100% πρλφηεηα Ζ εθηίκεζε ηνπ ειέγρνπ αλεμαξηεζίαο ρ 2 γηα ηηο κεηαβιεηέο «βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο ζρνιείνπ θνηλσλίαο» θαη «αλαγθαηφηεηα εθαξκνγήο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ», έδσζε ηηκή ρ 2 (4)=21,088, p=0,000 < a=0,01. Άξα απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε (Ζ 0 ). Δπνκέλσο, ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε αλάκεζα ζηε βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ζρνιείνπ θαη θνηλσλίαο θαη ζηελ αλαγθαηφηεηα εθαξκνγήο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο 0%. Πην αλαιπηηθά, ην 48,4% ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζεσξνχλ φηη κέζα απφ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα βειηηψλεηαη ειάρηζηα ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ζρνιείνπ θαη θνηλσλίαο, δειψλνπλ νπδέηεξε ζηάζε σο πξνο ηελ αλαγθαηφηεηα εθαξκνγήο θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Αλακελφκελν είλαη ην πνζνζηφ 76% ησλ εξσηεζέλησλ πνπ απάληεζαλ φηη ππάξρεη πάξα πνιχ κεγάιε βειηίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ζρνιείνπ θαη θνηλσλίαο θαη παξάιιεια πηζηεχνπλ φηη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα είλαη αλαγθαία γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. 70

79 7. ρνιηαζκόο απνηειεζκάηωλ 7.1 πκπεξάζκαηα θνπφο ηεο παξνχζαο κειέηεο ήηαλ λα δηεξεπλεζνχλ νη ζηάζεηο θαη νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο γηα ηελ εθαξκνγή θαη αμηνιφγεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν. Δπηκέξνπο ζηφρνη ηεο έξεπλαο ήηαλ λα εμεηαζηνχλ νη παηδαγσγηθέο κέζνδνη πνπ αθνινπζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ θαζψο θαη νη παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ή δηεπθνιχλνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπο. Με βάζε ηε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε δηαηππψζεθαλ δχν ππνζέζεηο, ψζηε λα δηεξεπλεζεί ε χπαξμε εμάξηεζεο αλάκεζα ζηηο δχν κεηαβιεηέο. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη παξαπάλσ ζηφρνη ρξεζηκνπνηήζεθε δνκεκέλν εξσηεκαηνιφγην, ην νπνίν ζπκπιεξψζεθε απφ 300 εθπαηδεπηηθνχο πνπ εξγάδνληαη ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Αηηηθήο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο. Αλαθνξηθά κε ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο, θαηαγξάθεθε απμεκέλν πνζνζηφ γπλαηθψλ πνπ ζπκκεηείρε ζηελ έξεπλα, ελψ νη κηζνί απφ ηνπο εξσηεζέληεο αλήθνπλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα εηψλ. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ζπκκεηερφλησλ είλαη κφληκνη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηαζέηνπλ αξθεηά ρξφληα ππεξεζίαο (16-25 έηε). Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά είλαη ζρεηηθά αλακελφκελα, αλ ιάβνπκε ππφςε φηη ε έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα δχν κεγαιχηεξα αζηηθά θέληξα ηεο ρψξαο. ρεηηθά κε ηελ εηδηθφηεηα ησλ εξσηεζέλησλ, νη πεξηζζφηεξνη είλαη δάζθαινη, ελψ ππάξρεη πνιχ κηθξή αληηπξνζψπεπζε απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο εηδηθνηήησλ, παξά ηε ζπζηεκαηηθή ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αθφκε, νη κηζνί απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο δε δηαζέηνπλ επηπιένλ ζπνπδέο ζηηο επηζηήκεο ηεο αγσγήο. Σν δεχηεξν κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αθνξά ηηο εηδηθέο εξσηήζεηο θαη ρσξίδεηαη ζε ηξεηο επηκέξνπο άμνλεο. ηνλ πξψην άμνλα νη εθπαηδεπηηθνί θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην είδνο ησλ πξνγξακκάησλ. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία έρεη ζπκκεηάζρεη ζε θάπνην θαηλνηφκν πξφγξακκα (93%), ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ζηελ έξεπλα ησλ ππξνπνχινπ θ.α. (2008) ήηαλ 44%. Ζ πξναλαθεξζείζα αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ πινπνηνχλ θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα, εθηφο απφ ηε ζεζκνζέηεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζην σξνιφγην πξφγξακκα ηνπ δεκνηηθνχ ζρφιεηνπ, πηζαλφλ λα νθείιεηαη ζηελ παξνπζία εληαηηθήο επηκφξθσζεο ζε αληίζηνηρα ζέκαηα αιιά θαη ζηνλ ελεξγφ ξφιν ησλ Τπεπζχλσλ Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ ησλ δηεπζχλζεσλ. 71

80 Δπηπιένλ, παξαηεξείηαη εκθαλήο αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζεκηλαξίσλ πνπ πινπνηνχληαη, αθνχ ην 85% ηνπ δείγκαηνο δήισζε φηη έρεη παξαθνινπζήζεη επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα ζρεηηθά κε ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Παξάιιεια, νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί δειψλνπλ κεξηθψο ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ παξερφκελε επηκφξθσζε. Δπνκέλσο, παξά ην γεγνλφο φηη νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ιάβεη επηκφξθσζε ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, δε δείρλνπλ λα είλαη ηθαλνπνηεκέλνη απφ απηήλ. πγθεθξηκέλα, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά πξνέθπςε κεηαμχ ηεο ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ παξερφκελε επηκφξθσζε θαη ηεο ειηθίαο ησλ εξσηεζέλησλ. χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ην είδνο ηνπ πξνγξάκκαηνο πνπ έρνπλ πινπνηήζεη, ην 1/3 ησλ εξσηεζέλησλ απάληεζε φηη έρεη εθαξκφζεη πξφγξακκα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. Διαθξψο κηθξφηεξνο είλαη ν αξηζκφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρνπλ πινπνηήζεη πξνγξάκκαηα Αγσγήο Τγείαο, ελψ ην 1/4 ησλ ζπκκεηερφλησλ έρεη εθαξκφζεη πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ Πνιηηηζηηθά Θέκαηα. Σν απμεκέλν πνζνζηφ ησλ πξνγξακκάησλ Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο πηζαλφλ λα νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε είλαη ζεζκνζεηεκέλε γηα πεξηζζφηεξα ρξφληα θαζψο θαη ζηε ιεηηνπξγία ησλ Κέληξσλ Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο (Κ.Π.Δ.). Σν παξαπάλσ απνηέιεζκα βξίζθεηαη ζε ζπκθσλία κε ηελ έξεπλα ησλ ππξνπνχινπ θ.α. (2008), φπνπ ε πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ ζπκκεηείρε ζε πξνγξάκκαηα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. Αλαθνξηθά κε ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο, νη εθπαηδεπηηθνί απάληεζαλ φηη απηά δηαξθνχλ απφ 3 έσο 6 κήλεο θαη ε θχξηα πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρεηαη ην πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα είλαη ην δηαδίθηπν (65%). Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ επέιεμαλ ην δηαδίθηπν σο πεγή ζηελ έξεπλα ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ (2002) ήηαλ κφιηο 38,6%. πλεπψο, παξαηεξείηαη φηη ε ρξήζε ηερλνινγηθψλ κέζσλ απνηειεί θπξίαξρν εξγαιείν έξεπλαο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα απνηειέζκαηα ηεο παξνχζαο έξεπλαο ζηνλ ηνκέα ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ έδεημαλ φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ δε ζπλεξγάδεηαη θαζφινπ κε ηνλ ρνιηθφ χκβνπιν ζην πιαίζην πξνγξακκαηηζκνχ ησλ θαηλνηφκσλ δξάζεσλ. Σαπηφρξνλα, νη εθπαηδεπηηθνί δήισζαλ φηη ζπλεξγάδνληαη ειάρηζηα κε ηνπο γνλείο θαη ζε έλαλ κέηξην βαζκφ κε εμσηεξηθνχο θνξείο. ε γεληθέο γξακκέο, θαίλεηαη φηη ηα παξαπάλσ επξήκαηα ζπκπιεξψλνπλ ηε βηβιηνγξαθηθή έξεπλα, φπνπ αλαθέξεηαη φηη ηα 2/3 ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα απάληεζαλ φηη δε ζπλεξγάδνληαη κε θάπνηνλ θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Αγσγήο Τγείαο (Jourdan, Pommier & Quidu, 72

81 2010). ηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε πξνέθπςε κεηαμχ ησλ εηψλ πξνππεξεζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηνπ βαζκνχ ζπλεξγαζίαο κε άιινπο θνξείο. Χο δεχηεξνο ζεκαηηθφο άμνλαο κειεηήζεθε ε εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε. ρεηηθά κε ηνλ ηξφπν επηινγήο ηνπ ζέκαηνο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ιακβάλεη ππφςε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ θαη επηιέγεη ζέκαηα πνπ δηεπξχλνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο. Σείλνπλ επίζεο λα επηιέγνπλ ζέκαηα πνπ νη ίδηνη γλσξίδνπλ αξθεηά θαιά, ελψ ιηγφηεξνη είλαη νη ζπκκεηέρνληεο πνπ είηε επηιέγνπλ απφ θνηλνχ ην ζέκα κε ηνπο καζεηέο είηε ηνπο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα απνθαζίζνπλ κφλνη ηνπο γηα ην δήηεκα κε ην νπνίν ζα αζρνιεζνχλ. Σα παξαπάλσ απνηειέζκαηα εληζρχνπλ ηελ ήδε ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία (Παηζάιεο & Παπνπηζάθε, 2011). Δμεηάδνληαο ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ θαηλνηφκνπ πξνγξάκκαηνο, απηνί ζρεηίδνληαη κε ηε ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θηιηθψλ ζρέζεσλ, ηελ ελίζρπζε ηεο απηνεθηίκεζεο ησλ καζεηψλ θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ. ε κεγάιν βαζκφ νη εθπαηδεπηηθνί επηδηψθνπλ, κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ ζηα πξνγξάκκαηα λα κπνξνχλ λα επεμεξγάδνληαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ βξίζθνπλ θαη λα δίλνπλ ιχζεηο ζηα δηεξεπλνχκελα πξνβιήκαηα. Οη παξαπάλσ ζηφρνη ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηνπο ηξφπνπο πξνζέγγηζεο ησλ ζεκάησλ. πγθεθξηκέλα, ε πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ πξνζεγγίδεη ηα ζέκαηα κε ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο κεζφδνπο, φπσο ε νκαδνζπλεξγαηηθή θαη ε βησκαηηθή. Σαπηφρξνλα, κεγάινο είλαη ν αξηζκφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ εθαξκφδνπλ ζρέδηα εξγαζίαο (projects). Αμίδεη λα ηνληζηεί ε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά πνπ πξνέθπςε κεηαμχ ηεο παξαθνινχζεζεο επηκφξθσζεο θαη ηνπ ζηφρνπ πνπ ζέηνπλ νη εθπαηδεπηηθνί γηα ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Δπηβεβαηψλεηαη έηζη ε αξρηθή ππφζεζε φηη ππάξρεη εμάξηεζε αλάκεζα ζηηο δχν κεηαβιεηέο. Ζ ζπγθεθξηκέλε ππφζεζε δηαηππψζεθε έπεηηα απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ησλ Παηζάιεο & Παπνπηζάθε (2011), φπνπ αλαδείρζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά κεηαμχ ησλ ρξφλσλ ππεξεζίαο θαη ηνπ ζηφρνπ λα ζπλεξγαζηνχλ νη καζεηέο, ψζηε λα αλαπηχμνπλ θηιηθέο ζρέζεηο. Δπηπξφζζεηα, ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ππάξρεη κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ «εθαξκνγή ζρεδίσλ εξγαζίαο» θαη «επηινγή ζέκαηνο ζχκθσλα κε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ». Σν εχξεκα απηφ βξίζθεηαη ζε ζπκθσλία κε ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία, φπνπ θαηαγξάθεηαη φηη αθεηεξία ηεο κεζφδνπ project απνηεινχλ νη 73

82 πξνβιεκαηηζκνί ηεο δηδαθηηθήο νκάδαο, ελψ ην ζέκα άπηεηαη ησλ ελδηαθεξφλησλ ησλ καζεηψλ (Υξπζαθίδεο, 2005). Άιιεο πξαθηηθέο πνπ αλαδεηθλχνπλ ηνλ ξφιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη ε ρξήζε δηαζεκαηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, ε παξνρή νδεγηψλ αιιά θαη βνήζεηαο ζηνπο καζεηέο κφλν ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο θαη ε δηαθξηηηθή θαζνδήγεζε ζηνλ ηξφπν εθηέιεζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ιηγφηεξνη είλαη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ αθήλνπλ ειεχζεξνπο ηνπο καζεηέο λα δξαζηεξηνπνηνχληαη απφ κφλνη ηνπο. πλεπψο, ηα απνηειέζκαηα ζπκπιεξψλνπλ ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν εθπαηδεπηηθφο δηαηεξεί ηνλ δηδαθηηθφ ηνπ ξφιν θαηά ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ, αιιά παξάιιεια αλαιακβάλεη ηνπο ξφινπο ηνπ εκςπρσηή, ηνπ θαζνδεγεηή θαη ηνπ ζπληνληζηή (Μαηζαγγνχξαο, 2001). Ο επφκελνο ζεκαηηθφο άμνλαο αθνξά ηελ αμηνιφγεζε θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ πσο κέζα απφ ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα εθθξάδεηαη ε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ καζεηψλ, δηεπξχλνληαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο θαη εμνηθεηψλνληαη κε θνηλσληθά ζέκαηα. Φαίλεηαη, ινηπφλ, φηη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα απνηεινχλ ζχκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο έλα αξθεηά δεκηνπξγηθφ αληηθείκελν πνπ αλακνξθψλεη ηε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε. ηε ζπλέρεηα, ελδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ νη απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. πγθεθξηκέλα, ν φγθνο ηεο δηδαθηηθήο χιεο απνηειεί ηε κεγαιχηεξε δπζθνιία πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, αθνινπζεί ε ειιηπήο ρξεκαηνδφηεζε θαη ε έιιεηςε επαξθνχο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο. ε αληίζεζε κε ηα παξαπάλσ απνηειέζκαηα, ζηελ έξεπλα ησλ Cholevas & Loucaides (2011) ε κηθξή εκπεηξία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα Αγσγήο Τγείαο απνηειεί ηνλ ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα πνπ δπζρεξαίλεη ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Αληίζηνηρα, ζηελ έξεπλα ησλ ππξνπνχινπ θ.α. (2008) πξσηαξρηθφο αλαζηαιηηθφο παξάγνληαο είλαη ε έιιεηςε επαξθνχο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο πηζαλφλ λα ζρεηίδνληαη κε ηε δπζθνιία πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηελ νινθιήξσζε ηεο δηδαζθαιίαο νξηζκέλσλ καζεκάησλ ζηνλ πξνβιεπφκελν ρξφλν, κε απνηέιεζκα λα ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ δηδαθηηθφ ρξφλν ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ γηα ηηο δηδαθηηθέο αλάγθεο άιισλ αληηθεηκέλσλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη νη ζεκαληηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη ε δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ γηα αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ, ε νηθνλνκηθή ζηήξημε ησλ 74

83 πξνγξακκάησλ θαη ε ζπλεξγαζία κε ηνλ Τπεχζπλν Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ. Ο πξψηνο παξάγνληαο ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηε βνχιεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα επηκφξθσζε πνπ ζηεξίδεηαη ζε πξαθηηθά δεηήκαηα. Δπηπιένλ, ν ηξίηνο παξάγνληαο επηβεβαηψλεηαη απφ ηελ έξεπλα ησλ Cholevas & Loucaides (2011), φπνπ αλαθέξεηαη ν θαζνξηζηηθφο ξφινο ηνπ Τπεπζχλνπ Αγσγήο Τγείαο γηα ηελ πεηπρεκέλε εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. ην ζεκείν απηφ αμίδεη λα αλαθέξνπκε ηελ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ, νη πεξηζζφηεξνη ζεσξνχλ φηη κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ αλαπηχζζνληαη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο ζηνπο καζεηέο, φπσο ε ζπλεξγαζία, ε πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη ν ζεβαζκφο. Δπίζεο, αξθεηνί είλαη απηνί πνπ δειψλνπλ φηη ε εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ζπληειεί ζηελ θαιιηέξγεηα ςπρνζπλαηζζεκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ζηε γλσζηηθή ελίζρπζε ησλ καζεηψλ. Σν απνηέιεζκα απηφ ζπκθσλεί κε ηελ έξεπλα ησλ Παηζάιεο & Παπνπηζάθε (2011) πνπ αλέδεημε ηνλ ζεκαληηθφ ξφιν ησλ πξνγξακκάησλ ζηε ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ. Σέινο, ζεκαληηθφ εχξεκα ηεο παξνχζαο έξεπλαο απνηειεί ην γεγνλφο φηη νη κηζνί απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζπκθσλνχλ ζε κεγάιν βαζκφ κε ηελ πξφηαζε «Ζ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ είλαη αλαγθαία γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο». Σν απνηέιεζκα απηφ ζπκθσλεί κε ηελ έξεπλα ησλ ππξνπνχινπ θ.α. (2008) θαη εληζρχεη ηε γεληθφηεξε πεπνίζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ φηη ηα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα θαηέρνπλ ζεκαληηθή ζέζε ζηε εθπαηδεπηηθή πξάμε. 7.2 Πεξηνξηζκνί Καηά ηε δηεμαγσγή ηεο παξνχζαο έξεπλαο, αλαγλσξίζηεθαλ νη παξαθάησ πεξηνξηζκνί. Αξρηθά, ην εξσηεκαηνιφγην πνπ θαηαζθεπάζηεθε γηα ηηο αλάγθεο ηεο έξεπλαο δελ έρεη ζηαζκηζηεί ζηνλ πιεζπζκφ θαη δελ έρεη ειεγρζεί ε αμηνπηζηία ηνπ. Δπηπιένλ, έλαο άιινο πεξηνξηζκφο αθνξά ηελ αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ηνπ δείγκαηνο ηεο έξεπλαο, θαζψο απηφ πξνέξρεηαη απφ δχν λνκνχο ηεο Διιάδαο. Δξεπλεηηθνί πεξηνξηζκνί πξνθχπηνπλ αθφκε απφ ην γεγνλφο φηη ηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο βαζίδνληαη ζηηο δειψζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ρσξίο λα δηαζθαιίδεηαη επνκέλσο ε αληηθεηκεληθφηεηα ησλ απαληήζεσλ. Σέινο, ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο θαηά ηελ ζηαηηζηηθή αλάιπζε απνηειεί ε απνπζία θαηάηκεζεο ηνπ ειέγρνπ ρ 2, κε ηελ νπνία ζα κπνξνχζε λα εθηηκεζεί κε αθξίβεηα ην πνχ εληνπίδνληαη νη ζηαηηζηηθψο ζεκαληηθέο δηαθνξέο. 75

84 7.3 Πξνηάζεηο Έπεηηα απφ ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο θαη ιακβάλνληαο ππφςε ηφζν ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία φζν θαη ηηο ππάξρνπζεο έξεπλεο αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή θαη αμηνιφγεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, κπνξνχλ λα γίλνπλ νξηζκέλεο πξνηάζεηο. Απαξαίηεηε είλαη ε δηνξγάλσζε δξαζηεξηνηήησλ πνπ πξνάγνπλ ηε ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηνπο γνλείο, ηνλ Τπεχζπλν Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ αιιά θαη κε εμσηεξηθνχο θνξείο. Όπσο θάλεθε απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο νη εθπαηδεπηηθνί δελ ζπλεξγάδνληαη κε άιινπο θνξείο θαη άηνκα θαηά ηελ πινπνίεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ θαη θαηά ζπλέπεηα κεηψλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Αθφκε, νη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί ππνγξάκκηζαλ ηελ αλάγθε γηα πεξηζζφηεξε ζπλεξγαζία κε ηνπο Τπεπζχλνπο Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ. Δπηπιένλ, θξίλεηαη ζεκαληηθφ λα ππάξμεη πην νπζηαζηηθή επηκφξθσζε ζε ζέκαηα θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Παξά ηε κεγάιε ζπκκεηνρή ησλ εξσηεζέλησλ ζε επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα, ζεκαληηθφο αξηζκφο εθπαηδεπηηθψλ δελ είλαη ηθαλνπνηεκέλνο απφ απηά, ππνδειψλνληαο φηη ρξεηάδνληαη νπζηαζηηθφηεξεο δξάζεηο, πνπ ζα ζρεηίδνληαη κε πην πξαθηηθά δεηήκαηα. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ πνιχ ζεκαληηθφ δηεπθνιπληηθφ παξάγνληα γηα ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ ηε δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ γηα αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ. Κάζε ρξφλν πινπνηείηαη έλαο κεγάινο αξηζκφο πξνγξακκάησλ ζε φια ηα δεκνηηθά ζρνιεία ηεο ρψξαο, ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα θαηαηίζεληαη ζε θάπνην ειεθηξνληθφ απνζεηήξην φπνπ ζα ζπγθεληξψλεηαη ην πιηθφ πνπ έρεη παξαρζεί απφ ηα δηάθνξα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα. Με βάζε ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ, θξίλεηαη ζθφπηκν λα ππάξμεη κηα αλαδηάξζξσζε ηεο δηδαθηηθήο χιεο. Πην αλαιπηηθά, νη καζεηέο δε ζα πξέπεη λα ζηεξνχληαη ηηο ψξεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηελ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί σο έλα βαζκφ κε ηελ εθαξκνγή πεξηζζφηεξσλ δηαζεκαηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, φπνπ ζα κπνξνχλ λα ζπλδπάδνληαη ηα δηαθνξεηηθά δηδαθηηθά αληηθείκελα. Δπηπξφζζεηα, ε αχμεζε ησλ θνλδπιίσλ γηα ηελ εθπαίδεπζε αιιά θαη ε βειηίσζε ησλ θηηξηαθψλ εγθαηαζηάζεσλ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ζνβάξα ππφςε. χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο, απαξαίηεηε θξίλεηαη ε παξνρή θηλήηξσλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ εθαξκφδνπλ θαηλνηφκεο δξάζεηο, πνπ ζα ζηνρεχνπλ ζηελ ηθαλνπνίεζε κέζσ ηεο πινπνίεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Οπζηαζηηθά, ε πξνβνιή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο 76

85 δνπιεηάο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ απνηειεί εζηθή ηθαλνπνίεζε γηα ηνπο ίδηνπο, αιιά θαη εξέζηζκα γηα ηνπο ππφινηπνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο ψζηε λα αλαιάβνπλ ηελ πινπνίεζε θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Ζ πνιηηεία ζα πξέπεη αθφκε λα δψζεη βαξχηεηα ζηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, δηφηη απηνί εθαξκφδνπλ ηελ εθάζηνηε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Παξάιιεια, ζα πξέπεη λα δηεπθνιπλζεί ε ζπλεξγαζία κεηαμχ Διιήλσλ θαη μέλσλ εθπαηδεπηηθψλ, γηα ηελ αληαιιαγή απφςεσλ θαη ηδεψλ πνπ κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ. Απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηνπλ θάπνηεο πξνηάζεηο γηα πεξαηηέξσ έξεπλα πνπ αθνξά ηελ εθαξκνγή αληίζηνηρσλ πξνγξακκάησλ ζηελ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε αιιά θαη ηε δηεξεχλεζε ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ πνπ εθαξκφδνληαη θαη ζρεηίδνληαη κε ηα Δπξσπατθά Δθπαηδεπηηθά Πξνγξάκκαηα, ηελ Αγσγή ηαδηνδξνκίαο θαη ηνπο Παλειιήληνπο Μαζεηηθνχο Καιιηηερληθνχο Αγψλεο, ηα νπνία δελ ήηαλ εθηθηφ λα εμεηαζηνχλ ζηελ παξνχζα έξεπλα. 77

86 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Διιεληθή βηβιηνγξαθία Αζαλαζίνπ, Κ. (2004). Αγσγή Υγείαο. Θεζζαινλίθε: International. Αιαρηψηεο,. (2001). Ζ Δπέιηθηε Εψλε ηνπ ζρνιείνπ. Δπηζεώξεζε Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ, 6, Αιαρηψηεο,. (2002). Γηα έλα ζχγρξνλν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Δπηζεώξεζε Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ, 7, Βαζηινχδεο, Η., Γθνχζηα-Ρίδνπ, Μ., δξάιε, Γ., Ακπειηψηεο, Κ. (2009). Ζ ζπκβνιή ησλ γνλέσλ ζηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ: εξεπλεηηθή πξνζέγγηζε. Παηδαγσγηθή Δπηζεώξεζε, 47, Γαιαλνπνχινπ, Α. (2001). Ζ εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο θαηά ην ζρνιηθφ έηνο Δπηζεώξεζε Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ, 6, Γεσξγηηζνγηάλλε, Δ. (2011). Δηζαγσγή ζηελ ηζηνξία ηνπ πνιηηηζκνύ. Αζήλα: Γηάδξαζε. Γεσξγφπνπινο, Α., Σζαιίθε, Δ. (2006). Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε. Αζήλα: Gutenberg. Γθνχβξα, Μ., Κπξίδεο, Α., Μαπξηθάθε, Δ. (2005). Αγσγή πγείαο θαη ζρνιείν. Παηδαγσγηθή θαη βηνινγηθή πξνζέγγηζε. Αζήλα: Σππσζήησ- Γαξδαλφο. Γνχπνο, Θ. (2006). Ζ εθαξκνγή ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε, Τα Δθπαηδεπηηθά, 81-82, Γαζθνιηά, Μ. (2002). Οη επηκνξθσηηθέο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε: Γηεξεχλεζε ηεο χπαξμεο αλαγθψλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη πξνζδηνξηζκφο ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηνπο. ην Α.Δ. Παπάο, Α. Σζηπιεηάξεο, Ν.Β. Πεηξνπιάθεο,. Νηθφδεκνο, Κ. Υάξεο, Ν.Γ. Ενχθεο (επηκ.), 2 ν Παλειιήλην Σπλέδξην γηα ηελ Διιεληθή Παηδαγσγηθή θαη Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα, 2-4 Ννεκβξίνπ 2000 (ζζ ). Αζήλα: Αηξαπφο. Θάλνπ, Ν. (2003). ρεδηαζκφο, κεζνδνινγία θαη εθαξκνγή πξνγξακκάησλ Αγσγήο Τγείαο ζηα ζρνιεία, Δπηζεώξεζε Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ, 8, Ησαλλίδε, Β. (2003). Ζ Αγσγή Τγείαο σο κέζν γλψζεσλ, αμηψλ θαη δεμηνηήησλ ζηε ζχγρξνλε εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα. ην Α.Δ. Παπάο (επηκ.), 2 ν Παλειιήλην Σπλέδξην ηνπ Διιεληθνύ Ιλζηηηνύηνπ Δθαξκνζκέλεο Παηδαγσγηθήο θαη Δθπαίδεπζεο γηα ηηο Γλώζεηο, Αμίεο θαη Γεμηόηεηεο ζηε Σύγρξνλε Δθπαίδεπζε, Μαξηίνπ 2003 (ζζ ). Αζήλα. 78

87 Ησαλλίδε, Β. (2007). Ζ αγσγή πγείαο σο θνξέαο πνιηηηθήο γηα ηελ πγεία. ην Μαξθαληψλεο, Η. (επηκ. έθδ.), Σύγρξνλα παηδαγσγηθά θαη εθπαηδεπηηθά ζέκαηα (ζ ). Αζήλα: Gutenberg. Κνπηξνχκπα, Κ. (2004). Γηδαθηηθή. Δθαξκνγή ζηε ζύγρξνλε Οηθηαθή Οηθνλνκία. Αζήλα: ηακνχιεο. Μαηζαγγνχξαο, Ζ. (2001). Δπέιηθηε Εψλε Γηαζεκαηηθψλ Πξνζεγγίζεσλ: Μηα εθπαηδεπηηθή θαηλνηνκία πνπ αιιάδεη ην ζρνιείν. Δπηζεώξεζε Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ, 6, Μαηζαγγνχξαο, Ζ. (2002). Γηεπηζηεκνληθφηεηα, δηαζεκαηηθφηεηα θαη εληαηνπνίεζε ζηα λέα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ: Σξφπνη νξγάλσζεο ηεο ζρνιηθήο γλψζεο. Δπηζεώξεζε Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ, 7, Καιατηδίδεο, Γ., Οπδνχλεο, Κ. (1999). Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε: Θεσξία θαη πξάμε. Ξάλζε: Δθδφζεηο παλίδεο. Κέληξν Μειεηψλ θαη Σεθκεξίσζεο ηεο Ο.Λ.Μ.Δ. (ΚΔ.ΜΔ.ΣΔ.) (1998). Αγσγή θαη Πξναγσγή ηεο Υγείαο ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε. ΚΔ.ΜΔ.ΣΔ., Μειέηεο- Έξεπλεο, 1, Μπειαδάθεο, Δ. (2009). Γηαρείξηζε θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ν ξφινο ηεο εθπαηδεπηηθήο εγεζίαο. Δπηζηήκεο Αγσγήο, 1, Παπαδεκεηξίνπ, Β. (1998). Πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε θαη ζρνιείν. Αζήλα: Σππσζήησ. Παπαδεκεηξίνπ, Β. (2014). Σα πνιιά πξφζσπα ηεο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. Γηα ηελ πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε, 6(51). Παπαθσλζηαληίλνπ, Γ. (2008). Δηζαγσγή θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή κνλάδα: ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή. ην Μαπξνζθνχθεο, Γ. (επηκ. έθδ.), Οδεγόο επηκόξθσζεο: Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε θαη αγσγή (ζ ). Θεζζαινλίθε: Α.Π.Θ. Παηζάιεο, Υ., Παπνπηζάθε, Κ. (2011). Δπέιηθηε Εψλε, ζεσξία θαη πξάμε. Δπηζεώξεζε Δθπαηδεπηηθώλ Θεκάησλ, 17, Πεηθνπνχινπ, Δ. (2014). ρέδην δξάζεο γηα ηελ επηηπρεκέλε εθαξκνγή εθπαηδεπηηθήο θαηλνηνκίαο ζε ίδξπκα πξνζρνιηθήο αγσγήο. Τα Δθπαηδεπηηθά, , Ρνχζζνο, Π. Λ., Σζανχζεο Γ. (2011). Σηαηηζηηθή ζηηο επηζηήκεο ηεο ζπκπεξηθνξάο κε ηε ρξήζε ηνπ SPSS. Αζήλα: Δθδφζεηο Σφπνο. ηγάιαο, Γ., Παπαδαξήο, Α., Καηζαξφο, Γ., Μπνχληα, Δ., Μαιάθε, Δ., Παηζαηδφπνπινο, Κ., Λπκπεξνπνχινπ,., Εσγξάθνπ, Β. (2001). Καηλνηφκεο 79

88 δξαζηεξηφηεηεο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε κε ζέκα «Πνιηηηζκφο- Σέρλεο». Τα Δθπαηδεπηηθά, 61-62, ππξνπνχινπ, Γ. (2001). Ζ Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε ζην πιαίζην ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο: Καηξφο θαη θιίκα- Πξνζηαζία ηεο αηκφζθαηξαο. Δπηζεώξεζε εθπαηδεπηηθώλ ζεκάησλ, 6, ππξνπνχινπ, Γ. (2004). Ζ Δπέιηθηε Εψλε σο εθπαηδεπηηθή θαηλνηνκία: Μηα κειέηε πεξίπησζεο ηεο εθαξκνγήο ηεο ζε ηξία Γπκλάζηα. Δπηζεώξεζε εθπαηδεπηηθώλ ζεκάησλ, 9, ππξνπνχινπ, Γ., Αλαζηαζάθε, Α., Γειεγηάλλε, Γ., Κνχηξα, Υ., Λνπθά, Δ., Μπνχξαο,. (2008). Καηλνηφκα πξνγξάκκαηα ζηελ εθπαίδεπζε. ην Βιάρνο, Γ. (επηκ. έθδ.), Η Πνηόηεηα ζηελ Δθπαίδεπζε (ζ ). Αζήλα: Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην. ηακαηνχξνπ, Α. (2011). Απφςεηο εθπαηδεπηηθψλ θαη εθπαηδεπηψλ ζρεηηθά κε ηε δηεμαγσγή θαη ηελ πινπνίεζε επηκνξθσηηθψλ πξνγξακκάησλ ζηελ Αγσγή Τγείαο. Παηδαγσγηθή επηζεώξεζε, 52, ηάππα- Μνπξηδίλε, Μ. (2010). Αγσγή Υγείαο. Βαζηθέο αξρέο- ζρεδηαζκόο πξνγξάκκαηνο. Αζήλα: Οξγαληζκφο Δθδφζεσο Γηδαθηηθψλ Βηβιίσλ. Τ.ΠΑΗ.Θ. [Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ] (2014). ρεδηαζκφο θαη πινπνίεζε πξνγξακκάησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Αζήλα: Γηεχζπλζε πκβνπιεπηηθνχ Δπαγγεικαηηθνχ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δθπαηδεπηηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ. Φινγαΐηε, Δ. (2011). Δθπαίδεπζε γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ αεηθνξία. Αζήλα: Πεδίν. Υξπζαθίδεο, Κ. (2005). Βησκαηηθή-Δπηθνηλσληαθή δηδαζθαιία. Η εηζαγσγή ηεο κεζόδνπ project ζην ζρνιείν. Αζήλα: Gutenberg. Ξελφγισζζε βηβιηνγξαθία Apostolidou, M., Fontana, D. (2003). Teacher attitudes towards health education in Greek-speaking Cyprus schools. Health Education, 103(2), Berg, R. van den, Sleegers, P., Geijsel, F., Vandenberghe, R. (2000). Implementation of an innovation: meeting the concerns of teachers. Studies in Educational Evaluation, 26(4), Cholevas, N., Loucaides C. (2011). Factors than facilitate and barriers towards the implementation of health educational programmes in primary education schools of the prefecture of Achaia, Greece. Health Education Journal, 71(3),

89 Cottrell, R., Girvan, J., McKenzie, J. (2002). Principles and foundations of health promotion and education. San Francisco: Benjamin Cummings. Frey, K. (1986). Η κέζνδνο project. Μηα κνξθή ζπιινγηθήο εξγαζίαο ζην ζρνιείν σο ζεσξία θαη πξάμε. Θεζζαινλίθε: Αθνί Κπξηαθίδε. Frymier, J. (1983). On the way to the forum- Perseverate or Innovate? The Educational Forum, 47(3), Gorozidis, G., Papaioannou, A. (2014). Teachers motivation to participate in training and to implement innovations. Teaching and Teacher Education, 39(1), Hattie, J. (2003). Teachers make a difference: what is the research evidence? Paper presented at the 2003 ACER Conference Building teacher quality. Auckland: Australian Council for Educational research. Fullan, M. (1992). Successful School Improvement. Buckingham: Open University Press. Hofman, R. H., Jansen, E., Spijkerboer, A. (2011). Innovations: Perceptions of teachers and school leaders on bottlenecks and outcomes. Education as Change, 15(1), Hofman, R. H., Boom, J., Meeuwisse, M., Hofman, W. H. A. (2013). Educational Innovation, Quality and Effects: An exploration of innovations and their effects in secondary education. Educational Policy, 27(6), Jourdan, D., Pommier, J., Quidu, F. (2010). Practices and representations of health education among primary school teachers. Scandinavian Journal of Public Health, 38(1), Ketelaar, E., Beijaard, D., Boshuizen, H. P. A., Den Brok, P. J. (2012). Teachers positioning towards an educational innovation in the light of ownership, sense-making and agency. Teaching and Teacher Education, 28(2), Kuiper, W., Berkvens, J. (Eds) (2013). Balancing curriculum regulation and freedom across Europe. CIDREE Yearbook Enschede, the Netherlands: SLO. Mesquita, P., Drake, J. (1994). Educational reform and the self-efficacy beliefs of teachers implementing nongraded primary school programs. Teaching and Teacher Education, 10(3), Sharan, S., Shachar, H., Levine, T. (2000). Building innovative schools: the need for new approaches. Teaching and teacher education. 16(7),

90 Ζιεθηξνληθή βηβιηνγξαθία Λεμηθφ ηεο θνηλήο λενειιεληθήο (1998) %CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1 &dq= [πξφζβαζε 12/2/2015] Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε [πξφζβαζε 13/3/2015] Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, Δπέιηθηε Εψλε [πξφζβαζε 21/3/2015] Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, Αμηνιφγεζε ηνπ Καηλνηφκνπ Πηινηηθνχ Πξνγξάκκαηνο ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο ζηα ζρνιεία ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο (2002) [πξφζβαζε 21/3/2015] 82

91 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Παξάξηεκα Α Πίλαθαο 1 ΦΤΛΟ Μεηαβληηέρ ςσνόηηηα Ποζοζηό % Άνδρες Γσναίκες Σύνολο Πίλαθαο 2 ΗΛΙΚΙΑ Μεηαβληηέρ ςσνόηηηα Ποζοζηό % Αθποιζηική ςσνόηηηα ,3 12, , ,3 51 και άνω 71 23,7 100 Σύνολο Πίλαθαο 3 ΔΙΓΙΚΟΣΗΣΑ Μεηαβληηέρ ςσνόηηηα Ποζοζηό % Αθποιζηική ςσνόηηηα Δάζκαλος ,7 80,7 Ξένων γλωζζών ,7 Πληροθορικής ,7 Φσζικής Αγωγής ,7 Μοσζικής 7 2,3 98 Εικαζηικών 1 0,3 98,3 Θεαηρικής Αγωγής 5 1,7 100 Σύνολο

92 Πίλαθαο 4 ΥΔΗ ΔΡΓΑΙΑ Μεηαβληηέρ ςσνόηηηα Ποζοζηό % Μόνιμοι ,3 Αναπληρωηές 35 11,7 Σύνολο Πίλαθαο 5 ΔΣΗ ΤΠΗΡΔΙΑ Μεηαβληηέρ ςσνόηηηα Ποζοζηό % Αθποιζηική ςσνόηηηα ,7 5, ,7 35, , ,7 89,7 31 και άνω 31 10,3 100 Σύνολο Πίλαθαο 6 ΠΟΤΓΔ Μεηαβληηέρ ςσνόηηηα Ποζοζηό % Αθποιζηική ςσνόηηηα Δεύηερο πηστίο 34 11,3 11,3 Μεηεκπαίδεσζη ,3 Μεηαπηστιακό 59 19,7 47 Διδακηορικό 8 2,7 49,7 Τίποηα από ηα παραπάνω ,3 100 Σύνολο

93 Παξάξηεκα Β Πίλαθαο 1 sex * Q18f Crosstabulation Q18f 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Total sex,00 Count % within sex 10,0% 17,8% 22,2% 25,6% 24,4% 100,0% % of Total 3,0% 5,3% 6,7% 7,7% 7,3% 30,0% 1,00 Count % within sex 3,3% 7,6% 30,5% 31,4% 27,1% 100,0% % of Total 2,3% 5,3% 21,3% 22,0% 19,0% 70,0% Total Count % within sex 5,3% 10,7% 28,0% 29,7% 26,3% 100,0% % of Total 5,3% 10,7% 28,0% 29,7% 26,3% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 13,785 a 4,008 Likelihood Ratio 12,847 4,012 Linear-by-Linear 5,846 1,016 Association N of Valid Cases 300 a. 1 cells (10,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4,80. 85

94 Πίλαθαο 2 age * Q9 Crosstabulation Q9 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Total age 1,00 Count % within age 18,9% 37,8% 24,3% 18,9%,0% 100,0% % of Total 2,3% 4,7% 3,0% 2,3%,0% 12,3% 2,00 Count % within age 20,8% 29,2% 35,4% 14,6%,0% 100,0% % of Total 3,3% 4,7% 5,7% 2,3%,0% 16,0% 3,00 Count % within age 9,0% 24,3% 41,7% 22,2% 2,8% 100,0% % of Total 4,3% 11,7% 20,0% 10,7% 1,3% 48,0% 4,00 Count % within age 4,2% 15,5% 42,3% 31,0% 7,0% 100,0% % of Total 1,0% 3,7% 10,0% 7,3% 1,7% 23,7% Total Count % within age 11,0% 24,7% 38,7% 22,7% 3,0% 100,0% % of Total 11,0% 24,7% 38,7% 22,7% 3,0% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 28,132 a 12,005 Likelihood Ratio 29,558 12,003 Linear-by-Linear 21,578 1,000 Association N of Valid Cases 300 a. 5 cells (25,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1,11. 86

95 Πίλαθαο 3 status * Q21a Crosstabulation Q21a 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Total status 1,00 Count % within status,0% 3,0% 19,2% 60,4% 17,4% 100,0% % of Total,0% 2,7% 17,0% 53,3% 15,3% 88,3% 2,00 Count % within status 2,9%,0% 14,3% 45,7% 37,1% 100,0% % of Total,3%,0% 1,7% 5,3% 4,3% 11,7% Total Count % within status,3% 2,7% 18,7% 58,7% 19,7% 100,0% % of Total,3% 2,7% 18,7% 58,7% 19,7% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 16,322 a 4,003 Likelihood Ratio 12,982 4,011 Linear-by-Linear 2,939 1,086 Association N of Valid Cases 300 a. 3 cells (30,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,12. 87

96 Πίλαθαο 4 years * Q8 Crosstabulation Q8 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Total years 1,00 Count % within years 5,9% 29,4% 35,3% 17,6% 11,8% 100,0% % of Total,3% 1,7% 2,0% 1,0%,7% 5,7% 2,00 Count % within years 12,4% 15,7% 41,6% 27,0% 3,4% 100,0% % of Total 3,7% 4,7% 12,3% 8,0% 1,0% 29,7% 3,00 Count % within years 4,1% 21,4% 38,8% 19,4% 16,3% 100,0% % of Total 1,3% 7,0% 12,7% 6,3% 5,3% 32,7% 4,00 Count % within years 1,5% 16,9% 33,8% 41,5% 6,2% 100,0% % of Total,3% 3,7% 7,3% 9,0% 1,3% 21,7% 5,00 Count % within years 12,9% 12,9% 41,9% 22,6% 9,7% 100,0% % of Total 1,3% 1,3% 4,3% 2,3% 1,0% 10,3% Total Count % within years 7,0% 18,3% 38,7% 26,7% 9,3% 100,0% % of Total 7,0% 18,3% 38,7% 26,7% 9,3% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 29,852 a 16,019 Likelihood Ratio 30,005 16,018 Linear-by-Linear 2,305 1,129 Association N of Valid Cases 300 a. 7 cells (28,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1,19. 88

97 Πίλαθαο 5 Q2 * Q11a Crosstabulation Q11a 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Total Q2 1,00 Count % within Q2,4% 2,8% 7,9% 46,2% 42,7% 100,0% % of Total,3% 2,3% 6,7% 39,0% 36,0% 84,3% 2,00 Count % within Q2 4,3%,0% 25,5% 36,2% 34,0% 100,0% % of Total,7%,0% 4,0% 5,7% 5,3% 15,7% Total Count % within Q2 1,0% 2,3% 10,7% 44,7% 41,3% 100,0% % of Total 1,0% 2,3% 10,7% 44,7% 41,3% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 20,369 a 4,000 Likelihood Ratio 16,992 4,002 Linear-by-Linear Association 6,344 1,012 N of Valid Cases 300 a. 3 cells (30,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,47. 89

98 Πίλαθαο 6 Q2 * Q17b Crosstabulation Q17b 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Total Q2 1,00 Count % within Q2 1,2% 10,3% 44,7% 31,2% 12,6% 100,0% % of Total 1,0% 8,7% 37,7% 26,3% 10,7% 84,3% 2,00 Count % within Q2 2,1% 2,1% 25,5% 55,3% 14,9% 100,0% % of Total,3%,3% 4,0% 8,7% 2,3% 15,7% Total Count % within Q2 1,3% 9,0% 41,7% 35,0% 13,0% 100,0% % of Total 1,3% 9,0% 41,7% 35,0% 13,0% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 13,398 a 4,009 Likelihood Ratio 14,111 4,007 Linear-by-Linear Association 6,231 1,013 N of Valid Cases 300 a. 3 cells (30,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,63. 90

99 Πίλαθαο 7 Q10aN * Q12cN Crosstabulation Q12cN 1,00 2,00 3,00 Total Q10aN 1,00 Count % within Q10aN 17,1% 19,5% 63,4% 100,0% % of Total 2,3% 2,7% 8,7% 13,7% 2,00 Count % within Q10aN 6,9% 23,0% 70,1% 100,0% % of Total 2,0% 6,7% 20,3% 29,0% 3,00 Count % within Q10aN 3,5% 15,7% 80,8% 100,0% % of Total 2,0% 9,0% 46,3% 57,3% Total Count % within Q10aN 6,3% 18,3% 75,3% 100,0% % of Total 6,3% 18,3% 75,3% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 13,193 a 4,010 Likelihood Ratio 11,225 4,024 Linear-by-Linear Association 10,471 1,001 N of Valid Cases 300 a. 1 cells (11,1%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2,60. 91

100 Πίλαθαο 8 Q10bN * Q14fN Crosstabulation Q14fN 1,00 2,00 3,00 Total Q10bN 1,00 Count % within Q10bN 35,6% 34,2% 30,2% 100,0% % of Total 17,7% 17,0% 15,0% 49,7% 2,00 Count % within Q10bN 11,3% 49,5% 39,2% 100,0% % of Total 3,7% 16,0% 12,7% 32,3% 3,00 Count % within Q10bN 16,7% 37,0% 46,3% 100,0% % of Total 3,0% 6,7% 8,3% 18,0% Total Count % within Q10bN 24,3% 39,7% 36,0% 100,0% % of Total 24,3% 39,7% 36,0% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 22,582 a 4,000 Likelihood Ratio 23,276 4,000 Linear-by-Linear Association 12,030 1,001 N of Valid Cases 300 a. 0 cells (,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 13,14. 92

101 Πίλαθαο 9 Q10dN * Q19bN Crosstabulation Q19bN 1,00 2,00 3,00 Total Q10dN 1,00 Count % within Q10dN 23,6% 43,6% 32,7% 100,0% % of Total 4,3% 8,0% 6,0% 18,3% 2,00 Count % within Q10dN 22,3% 40,8% 36,9% 100,0% % of Total 7,7% 14,0% 12,7% 34,3% 3,00 Count % within Q10dN 10,6% 18,3% 71,1% 100,0% % of Total 5,0% 8,7% 33,7% 47,3% Total Count % within Q10dN 17,0% 30,7% 52,3% 100,0% % of Total 17,0% 30,7% 52,3% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 38,442 a 4,000 Likelihood Ratio 39,396 4,000 Linear-by-Linear Association 25,783 1,000 N of Valid Cases 300 a. 0 cells (,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 9,35. 93

102 Πίλαθαο 10 Q12cN * Q18aN Crosstabulation Q18aN 1,00 2,00 3,00 Total Q12cN 1,00 Count % within Q12cN 21,1% 47,4% 31,6% 100,0% % of Total 1,3% 3,0% 2,0% 6,3% 2,00 Count % within Q12cN 7,3% 52,7% 40,0% 100,0% % of Total 1,3% 9,7% 7,3% 18,3% 3,00 Count % within Q12cN 10,6% 31,0% 58,4% 100,0% % of Total 8,0% 23,3% 44,0% 75,3% Total Count % within Q12cN 10,7% 36,0% 53,3% 100,0% % of Total 10,7% 36,0% 53,3% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 13,669 a 4,008 Likelihood Ratio 13,226 4,010 Linear-by-Linear Association 6,658 1,010 N of Valid Cases 300 a. 1 cells (11,1%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2,03. 94

103 Πίλαθαο 11 Q13fN * Q20fN Crosstabulation Q20fN 1,00 2,00 3,00 Total Q13fN 1,00 Count % within Q13fN 14,0% 53,5% 32,6% 100,0% % of Total 2,0% 7,7% 4,7% 14,3% 2,00 Count % within Q13fN 7,8% 38,3% 53,9% 100,0% % of Total 3,7% 18,0% 25,3% 47,0% 3,00 Count % within Q13fN 2,6% 35,3% 62,1% 100,0% % of Total 1,0% 13,7% 24,0% 38,7% Total Count % within Q13fN 6,7% 39,3% 54,0% 100,0% % of Total 6,7% 39,3% 54,0% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 14,352 a 4,006 Likelihood Ratio 14,738 4,005 Linear-by-Linear Association 12,900 1,000 N of Valid Cases 300 a. 1 cells (11,1%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2,87. 95

104 Πίλαθαο 12 Q14cN * Q20aN Crosstabulation Q20aN 1,00 2,00 3,00 Total Q14cN 1,00 Count % within Q14cN 23,1% 42,3% 34,6% 100,0% % of Total 2,0% 3,7% 3,0% 8,7% 2,00 Count % within Q14cN 11,8% 41,2% 47,1% 100,0% % of Total 2,7% 9,3% 10,7% 22,7% 3,00 Count % within Q14cN,0% 25,7% 74,3% 100,0% % of Total,0% 17,7% 51,0% 68,7% Total Count % within Q14cN 4,7% 30,7% 64,7% 100,0% % of Total 4,7% 30,7% 64,7% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 50,905 a 4,000 Likelihood Ratio 49,730 4,000 Linear-by-Linear Association 42,535 1,000 N of Valid Cases 300 a. 2 cells (22,2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1,21. 96

105 Πίλαθαο 13 Q18aN * Q20fN Crosstabulation Q20fN 1,00 2,00 3,00 Total Q18aN 1,00 Count % within Q18aN 21,9% 59,4% 18,8% 100,0% % of Total 2,3% 6,3% 2,0% 10,7% 2,00 Count % within Q18aN 5,6% 39,8% 54,6% 100,0% % of Total 2,0% 14,3% 19,7% 36,0% 3,00 Count % within Q18aN 4,4% 35,0% 60,6% 100,0% % of Total 2,3% 18,7% 32,3% 53,3% Total Count % within Q18aN 6,7% 39,3% 54,0% 100,0% % of Total 6,7% 39,3% 54,0% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 25,272 a 4,000 Likelihood Ratio 23,297 4,000 Linear-by-Linear Association 17,537 1,000 N of Valid Cases 300 a. 1 cells (11,1%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2,13. 97

106 Πίλαθαο 14 Q18bN * Q20bN Crosstabulation Q20bN 1,00 2,00 3,00 Total Q18bN 1,00 Count % within Q18bN 36,7% 33,3% 30,0% 100,0% % of Total 3,7% 3,3% 3,0% 10,0% 2,00 Count % within Q18bN 17,1% 37,8% 45,1% 100,0% % of Total 4,7% 10,3% 12,3% 27,3% 3,00 Count % within Q18bN 8,0% 27,7% 64,4% 100,0% % of Total 5,0% 17,3% 40,3% 62,7% Total Count % within Q18bN 13,3% 31,0% 55,7% 100,0% % of Total 13,3% 31,0% 55,7% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 26,849 a 4,000 Likelihood Ratio 24,126 4,000 Linear-by-Linear Association 24,470 1,000 N of Valid Cases 300 a. 1 cells (11,1%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4,00. 98

107 Πίλαθαο 15 Q16fN * Q22aN Crosstabulation Q22aN 1,00 2,00 3,00 Total Q16fN 1,00 Count % within Q16fN 6,5% 48,4% 45,2% 100,0% % of Total,7% 5,0% 4,7% 10,3% 2,00 Count % within Q16fN 9,3% 37,2% 53,5% 100,0% % of Total 2,7% 10,7% 15,3% 28,7% 3,00 Count % within Q16fN 3,8% 20,2% 76,0% 100,0% % of Total 2,3% 12,3% 46,3% 61,0% Total Count % within Q16fN 5,7% 28,0% 66,3% 100,0% % of Total 5,7% 28,0% 66,3% 100,0% Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 21,088 a 4,000 Likelihood Ratio 20,556 4,000 Linear-by-Linear Association 15,961 1,000 N of Valid Cases 300 a. 2 cells (22,2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1,76. 99

108 Πίλαθαο 16 Test Statistics Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 Q6 Q7 Q8 Chi-Square 221,880 a 141,453 a 51,067 b 5,040 c 273,360 b 141,033 d 121,233 d 101,767 d df Asymp. Sig.,000,000,000,080,000,000,000,000 Test Statistics Q9 Q10a Q10b Q10c Q10d Q10e Q10f Q11a Chi-Square 112,100 a 161,633 a 93,667 a 137,733 a 91,167 a 308,167 a 139,033 a 273,567 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,000 Test Statistics Q11b Q11c Q11d Q11e Q11f Q12a Q12b Q12c Chi-Square 272,267 a 174,600 a 294,833 a 351,533 a 237,567 a 305,633 a 244,733 a 181,600 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,000 Test Statistics Q12d Q12e Q12f Q13a Q13b Q13c Q13d Q13e Chi-Square 233,900 a 224,967 a 292,667 a 348,667 a 223,233 a 214,233 a 221,433 a 386,667 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,000. Test Statistics Q13f Q13g Q14a Q14b Q14c Q14d Q14e Q14f Chi-Square 198,933 a 199,733 a 292,733 a 381,233 a 147,567 a 278,667 a 148,433 a 111,333 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,000 Test Statistics Q14g Q15a Q15b Q15c Q15d Q15e Q16a Q16b Chi-Square 148,400 a 418,467 a 303,167 a 392,267 a 360,567 a 303,000 a 355,067 a 408,033 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,

109 Test Statistics Q16c Q16d Q16e Q16f Q17a Q17b Q17c Q17d Chi-Square 300,333 a 272,433 a 232,067 a 176,433 a 190,100 a 181,933 a 99,667 a 149,600 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,000 Test Statistics Q17e Q17f Q17g Q18a Q18b Q18c Q18d Q18e Chi-Square 172,933 a 174,233 a 207,333 a 180,700 a 167,500 a 177,567 a 166,933 a 258,633 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,000 Test Statistics Q18f Q19a Q19b Q19c Q20a Q20b Q20c Q20d Chi-Square 74,967 a 117,067 a 146,233 a 144,067 a 172,233 a 191,833 a 275,033 a 306,533 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000,000 Test Statistics Q20e Q20f Q21a Q21b Q21c Q22a Q22b Chi-Square 312,633 a 209,567 a 327,633 a 347,067 a 293,567 a 219,700 a 105,700 a df Asymp. Sig.,000,000,000,000,000,000,000 a. 0 cells (,0%) have expected frequencies less than 5. The minimum expected cell frequency is 150,0. b. 0 cells (,0%) have expected frequencies less than 5. The minimum expected cell frequency is 75,0. c. 0 cells (,0%) have expected frequencies less than 5. The minimum expected cell frequency is 100,0. d. 0 cells (,0%) have expected frequencies less than 5. The minimum expected cell frequency is 60,0. 101

110 Παξάξηεκα Γ Χαροκόπειο Ρανεπιςτιμιο Τμιμα Οικιακισ Οικονομίασ και Οικολογίασ ΡΜΣ: Εκπαίδευςθ και Ρολιτιςμόσ Ν ν εξσηεκαηνινγίνπ Ζκεξνκελία. Πεξηνρή. ΕΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ Στο πλαίςιο εκπόνθςθσ τθσ διπλωματικισ μου εργαςίασ με κζμα: «Εφαρμογι και αξιολόγθςθ καινοτόμων δράςεων ςτο δθμοτικό ςχολείο: ςτάςεισ και απόψεισ εκπαιδευτικϊν πρωτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ», ςυντάχκθκε το παρόν ερωτθματολόγιο. Απευκφνεται ςε εκπαιδευτικοφσ πρωτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ που διδάςκουν ςε δθμοτικά ςχολεία και ζχει ςαν ςτόχο να εξετάςει τισ αντιλιψεισ τουσ ςχετικά με τθν εφαρμογι και αξιολόγθςθ καινοτόμων προγραμμάτων. Ο όροσ Καινοτόμα Προγράμματα αναφζρεται ςτα Διεπιςτθμονικά Ρρογράμματα του Υπουργείου Ραιδείασ (Ρεριβαλλοντικι Εκπαίδευςθ, Αγωγι Υγείασ, Ρολιτιςτικά Θζματα) και ςτθν Ευζλικτθ Ηϊνθ. Το ερωτθματολόγιο είναι ανϊνυμο και τα ςτοιχεία κα χρθςιμοποιθκοφν αποκλειςτικά για ερευνθτικοφσ ςκοποφσ. Σασ ευχαριςτϊ εκ των προτζρων, Μαρία Γαηάνθ Φφλο: Άνδρασ Γυναίκα Ηλικία: και άνω Ειδικότητα: Δάςκαλοσ Ξζνων γλωςςϊν Ρλθροφορικισ Φυςικισ Αγωγισ Μουςικισ Εικαςτικϊν Θεατρικισ Αγωγισ χζςη εργαςίασ: Μόνιμοσ Αναπλθρωτισ Έτη Τπηρεςίασ: και άνω ημειώςτε αν διαθζτετε: Δεφτερο πτυχίο Μετεκπαίδευςθ (Διδαςκαλείο) Μεταπτυχιακό * Διδακτορικό * *ςτισ Επιςτιμεσ τθσ Αγωγισ 102