Αηομική Δπγαζία Β Δξαμήνος

Transcript

1 ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΙΟ ΚΡΗΣΗ Σμήμα Απσιηεκηόνων Μησανικών Μάθημα: Ιζηοπία και θεωπία ηηρ Απσιηεκηονικήρ 2 ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΣΟ Β ΔΞΑΜΗΝΟ ΓΙΓΑΚΟΝΣΔ: ΑΜΑΛΙΑ ΚΩΣΑΚΗ ΝΙΚΟ ΠΑΣΑΒΟ Αηομική Δπγαζία Β Δξαμήνος ύγκπιζη δςο Ναών Ιεπόρ Ναόρ ηηρ ηος Θεού οθίαρ ζηην Κωνζηανηινούπολη Γαλάζιο ηζαμί ή Σζαμί οςληάν Ασμέη Α Δπιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνζηανηίνορ Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 1

2 ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΙΟ ΚΡΗΣΗ Σμήμα Απσιηεκηόνων Μησανικών Μάθημα: Ιζηοπία και θεωπία ηηρ Απσιηεκηονικήρ 2 ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΣΟ Β ΔΞΑΜΗΝΟ ΓΙΓΑΚΟΝΣΔ: ΑΜΑΛΙΑ ΚΩΣΑΚΗ ΝΙΚΟ ΠΑΣΑΒΟ Αηομική Δπγαζία Β Δξαμήνος ύγκπιζη δςο Ναών Ιερός Ναός της τοσ Θεού Σουίας στην Κωνσταντινούπολη Γαλάζιο τζαμί ή Τζαμί Σοσλτάν Ατμέτ Α Δπιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνζηανηίνορ Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 2

3 Π ε ρ ι ε τ ό μ ε ν α Ειζαγωγή ζελ. 4 Μέθοδος ζελ. 5 Εσρήμαηα 1.Ιεξόο Ναόο ηεο ηνπ Θενύ Σνθίαο ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε ζελ Γαιάδην ηδακί ή Τδακί Σνπιηάλ Αρκέη Α ζελ. 14 Ερμηνεία ζελ. 19 Καηάλογος εικόνων ζελ. 21 Βιβλιογραθία ζελ. 22 Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 3

4 Ειζαγωγή Σθνπόο ηεο εξεπλεηηθήο κειέηεο είλαη ε εμέηαζε ησλ επηξξνώλ ηεο Αγίαο Σνθίαο ζην Γαιάδην Τδακί δύν κεγάισλ κλεκείσλ ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο, ρξηζηηαληθό θαη ηζιακηθό αληίζηνηρα. Ο λαόο ηεο Αγίαο Σνθίαο ρηίζηεθε θαηά ηελ Ινπζηηληάλεηα επνρή θαη ελζαξθώλεη κε εμαϋισηηθή ηάζε ηε ρξηζηηαληθή ηδέα, δειαδή όηη ν λαόο απνηειεί εηθόλα ηνπ γήηλνπ θαη νπξάληνπ θόζκνπ, ελώ, ζπγρξόλσο, απνηειεί ην θνξπθαίν αξρηηεθηνληθό έξγν θαηά ηνλ Μεζαησληθό Διιεληζκό. Από ηελ άιιε πιεπξά, ην Γαιάδην ηδακί, ρηίζηεθε ηνλ 17 ν αηώλα ζηελ νζσκαληθή Κσλζηαληηλνύπνιε Ιζηαλκπνύι, αθξηβώο απέλαληη από ηελ Αγία Σνθία, θαη ζεσξείηαη έλα από ηα κεγαιύηεξα αξηζηνπξγήκαηα ηεο Ιζιακηθήο αξρηηεθηνληθήο παγθνζκίσο, ελώ παξάιιεια εκθαλίδεηαη σο ζπλέρεηα ηεο Βπδαληηλήο αξρηηεθηνληθήο, θαζώο παξαηεξνύληαη εθιεθηηθέο ζπγγέλεηεο αλάκεζα ζε απηό, ηελ Αγία Σνθία θαζώο θαη άιινπο βπδαληηλνύο λανύο. Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 4

5 . Μέθοδος Α) Μέζοδος ζσιιογής ζηοητείωλ Τν κεγαιύηεξν κέξνο ησλ πιεξνθνξηώλ ηεο εξεπλεηηθήο κειέηεο αληιήζεθε από: Ξέλες θαη Διιεληθές βηβιηογραθηθές πεγές, οη οποίες είλαη: Γεηνξάθεο Θενράξεο, Αγία Σνθία,ν Ναόο ηεο ηνπ Θενύ Σνθίαο, Δθδόζεηο Έθεζνο, Αζήλα, 2004 Χαξ. Μπνύξαο, Μαζήκαηα Ιζηνξίαο ηεο Αξρηηεθηνληθήο, Τόκνο Β, Αζήλα 1999 David Watkin, Ιζηνξία ηεο Γπηηθήο Αξρηηεθηνληθήο, Δθδόζεηο Μνξθσηηθό Ίδξπκα Δζληθήο Τξαπέδεο, 2005 Τδνλ Φξίιη, Κσλζηαληηλνύπνιε, από ηνλ Χξηζηηαληζκό ζην Ιζιάκ, Δθδόζεηο Πεξίπινπο, UK, 1996 Godfrey Goodwin, A History of Ottoman Architecture, Δθδόζεηο Thames & Hudson, London 1971 Donald Langmead, Christine Garnaut, Encyclopedia of architectural and engineering feats, Δθδόζεηο ABC-CLIO, 2001 έρεσλα ζηο δηαδίθησο: έρεσλα πεδίοσ θαη ζηοσς δσο τώροσς Β) Δρκελεσηηθή κέζοδος Η εξεπλεηηθή κέζνδνο πνπ επηιέρζεθε λα ρξεζηκνπνηεζεί είλαη απηή ηεο ζύγθξηζεο ησλ δεδνκέλσλ. Δξσηήκαηα Πνηά είλαη ε κνξθνινγηθή ζρέζε ησλ δύν λαώλ; Πνηεο είλαη νη επηξξνέο πνπ άζθεζε ν λαόο ηεο Αγίαο Σνθίαο ζην Μπιε Τδακί; Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 5

6 Εσρήμαηα 1. Ιερός Ναός ηες ηοσ Θεού Σοθίας ζηελ Κωλζηαληηλούποιε 'Ο Ιεξόο λαόο ηεο 'Αγίαο Σνθίαο ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε πήξε ηε ζέζε ελόο νκσλύκνπ λανύ πνπ θάεθε ζηελ ζηάζε ηνπ Νίθα. (*) Αξρηηέθηνλέο ηνπ ήηαλ δύν δεηλνί επηζηήκνλεο, κεραληθνί θαη καζεκαηηθνί, ν Αλζέκηνο ό Τξαιιηαλόο θαη ν Ιζίδσξνο ν Μηιήζηνο. (1) Ο λαόο απηόο είλαη ην γλσζηόηεξν θαη ην ιακπξόηεξν παξάδεηγκα ηνπ ηύπνπ ηεο βαζηιηθήο µε ηξνύιν, όπνπ ζπλδπάδνληαη ηα πιενλεθηήκαηα ησλ πεξηθέληξσλ θηηζκάησλ (ζπγθέληξσζε, αλάηαζε θαζ' ύςνο) µε εθείλα ησλ βαζηιηθώλ. (2) Κάτοψη Αγίαρ ουίαρ (Εικόνα 1) Γεληθά ν λαόο είλαη έλα νξζνγώλην νηθνδόκεκα θηηζκέλν ζηε ΝΓ πιεπξά ηνπ πξώηνπ ιόθνπ ηεο Πόιεο κε θαηεύζπλζε λόηην - αλαηνιηθή. Πεξηβάιιεηαη από δύν απιέο ηελ βόξεηα θαη ηελ δπηηθή, θαινύκελε θαη αίζξην. Σπλνξεύεη λόηηα κε ηα Παηξηαξρηθά θηίξηα ηα νπνία ζπλδένληαλ κε ην Απγνπζηαίν, ηε κεγάιε δειαδή πιαηεία πνπ βξηζθόηαλ ην ιακπξό από πνξθπξό κάξκαξν άγαικα ηεο Απγνύζηαο Διέλεο. Σε γεληθέο γξακκέο ν Ναόο απνηειείηαη από ηα εμήο κέξε: Τν αίζξην: ππαίζξηα καξκαξόζηξσηε απιή κέ πεξηκεηξηθέο ζηνέο, ζην κέζνλ ηεο νπνίαο ήηαλ ε "θνκςή θηάιε" ε καξκάξηλε θξήλε πνπ έθεξε ηελ νλνκαζηή θαξθηληθή επηγξαθή "ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ". Τνλ έμσ θαη ηνλ θπξίσο λάξζεθαο Τνλ θύξην Ναό (3) (*) Ο Ινπζηηληαλόο θαηέζηεηιε εθείλε ηελ εμέγεξζε θαη άδξαμε ηελ επθαηξία λα ζεκαδέςεη ηε λίθε ηνπ αλεγείξνληαο ζηα κ.χ. ηε λέα Αγία Σνθία, έλα από ηα κεγαιύηεξα, πινπζηόηεξα θαη δαπαλεξόηεξα θηίξηα όισλ ησλ επνρώλ. Άξρηζε λα θηίδεηαη ην 532 θαη ηα εγθαίληα ηεο έγηλαλ ηελ 27ε Γεθεκβξίνπ ηνπ 537 (1) David Watkin, Ιζηνξία ηεο Γπηηθήο Αξρηηεθηνληθήο, Δθδόζεηο Μνξθσηηθό Ίδξπκα Δζληθήο, ζει.93 (2) (3) Χαξ. Μπνύξαο, Μαζήκαηα Ιζηνξίαο ηεο Αξρηηεθηνληθήο, Τόκνο Β, Αζήλα ζει Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 6

7 Πην ζπγθεθξηκέλα, Ή θάηνςε ηνπ θηεξίνπ απνηειείηαη από έλα ηεξάζηην νξζνγώλην (71 ρ 77 κέηξα), πνπ πεξηθιείεη έλαλ θεληξηθό ηεηξάγσλν ρώξν ν νπνίνο νξίδεηαη από ηέζζεξηο πεζζνύο, νη νπνίνη ππνβαζηάδνπλ ηνλ επκεγέζε ηξνύιν πνπ δεζπόδεη ζηνλ εζσηεξηθό ρώξν. (1) Σην θέληξν ηνπ αλαηνιηθνύ ηνίρνπ πξνεμέρεη ε θόγρε ηνπ ν εμσλάξζεθαο θαη ν λάξζεθαο, κε ελλέα κεγάια ηνμσηά παξάζπξα θαη ελλέα ζηαπξνζόιηα ζηελ νξνθή. Νόηηα ηνπ λάξζεθα ππάξρεη έλαο δηάδξνκνο κε ηξία ζηαπξνζόιηα, γλσζηόο σο Σηνά ησλ Πνιεκηζηώλ, όπνπ ηα κέιε ηεο απηνθξαηνξηθήο ζσκαηνθπιαθήο πεξίκελαλ όζε ώξα ν απηνθξάηνξαο παξαθνινπζνύζε ηε ιεηηνπξγία. Βόξεηα ηνπ λάξζεθα, κηα ξάκπα δηπιήο θαηεπζύλζεσο (θνριίαο) νδεγεί ζηα ππεξώα. (2) (1) David Watkin,βι ζει.6 (2) Τδνλ Φξίιη, Κσλζηαληηλνύπνιε, από ηνλ Χξηζηηαληζκό ζην Ιζιάκ, Δθδόζεηο Πεξίπινπο, UK, 1996, ζει Κάτοψη Αγίαρ ουίαρ (Εικόνα 2) Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 7

8 Δπηπξνζζέησο, πέληε πύιεο από ην αίζξην νδεγνύλ ζηνλ έμσ λάξζεθα θαη από απηόλ άιιεο πέληε πύιεο νδεγνύλ ζηνλ εζσηεξηθό λάξζεθα, από ηηο νπνίεο ε κεζαία πύιε ιέγεηαη θαη Μεγάιε ή Ωξαία Πύιε. Από ηνλ έζσ λάξζεθα ελλέα πύιεο, ηξεηο αλά θιίηνο νδεγνύλ ζηνλ θπξίσο Ναό. Οη ηξεηο κεζαίεο εμ απηώλ θαινύληαη Βαζηιηθέο πύιεο επεηδή εμ απηώλ εηζήξρεην ν Απηνθξάηνξαο ζηηο επίζεκεο ηειεηέο. Καη νη δύν λάξζεθεο θαηαιακβάλνπλ πεξίπνπ ην ίδην πιάηνο ηνπ Νανύ κε κηθξό κήθνο εηζόδνπ ν θαζέλαο. Δθαηέξσζελ ηνπ λάξζεθα δηαζώδνληαη πξνζαξηήκαηα κεγάιεο ηζηνξηθήο ζεκαζίαο.. Τν πξνο Ν. εθαιείην Πξνπύιαην ηνπ Νάξζεθα ή Ωξαία Πύιε πνπ από ηνλ 10ν αηώλα ήηαλ ε θύξηα είζνδνο ζηνλ Ναό. Γεμηά απηνύ ηνπ πξνππιαίνπ ήηαλ ην απνδπηήξηνλ (κεηαηώξηνλ) όπνπ ν Απηνθξάηνξαο θαηά ηελ είζνδό ηνπ άιιαδε ην ηδηηδάθην θαη θνξνύζε ην ζαγίν. Πάλσ από ηνλ έζσ λάξζεθα είλαη ν γπλαηθσλίηεο, εμ νπ θαη ην όλνκα "λάξζεμ γπλαηθσλίηηδνο" ε είζνδνο ζηνλ νπνίν νδεγνύζε άιιν πξναύιην ηεο Β. πιεπξάο. Δηακεθήο ηνκή ηεο Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 3) Δπηπιένλ, ε είζνδνο ζηνλ θπξίσο Ναό όπσο πξναλαθέξζεθε ήηαλ νη ηξεηο Βαζηιηθέο πύιεο θαη νη έμη, αλά ηξεηο εθαηέξσζελ, ηνπ έζσ λάξζεθα. Ο θπξίσο Ναόο ρσξίδεηαη ζε ηξία θιίηε (ζηνέο ζα ιέγακε ζήκεξα) ησλ νπνίσλ ην κεζαίν είλαη δηπιάζηνπ πιάηνπο ησλ εθαηέξσζελ. Τν εζσηεξηθό ζρέδην είλαη απιό. Τέζζεξηο πεζζνί, θηηζηνί ζηύινη, ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο κε ππεξώα ηόμα ζηα νπνία θαη θέξνληαη επηζόιηα ηόμα ζπλαπνηειώληαο έηζη κηα πεξηκεηξηθή βάζε επί ηεο νπνίαο θαη εδξάδεη ν ηεξάζηηνο ζόινο. Η πεξηκεηξηθή βάζε θέξεη πιήζνο ζηπιηδίσλ ππό κνξθή παξαζύξσλ από ηα νπνία θαη νιόθιεξνο ν Ναόο θαηαπγάδεηαη από ην θσο. Η όιε θαηαζθεπή παξνπζηάδεη πξάγκαηη ηελ εληύπσζε κηα αξκνλίαο θσηόο θαη αξρηηεθηνληθήο. (1) (1) Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 8

9 Εγθάξζηα ηνκή ηεο Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 4) Πάλσ από ην θεληξηθό -ηκήκα ηνπ νξζνγσλίνπ ηνπ κεζαίνπ θιίηνπο, ππάξρεη έλαο πειώξηνο ηξνύινο, κε κηθξόηεξα εκηζόιηα ζη' αλαηνιηθά θαη ζηα δπηηθά θαη θόγρεο πάλσ από ηελ αςίδα θαη ηηο ηέζζεξηο γσλίεο. Απηά θαιύπηνπλ ην κεζαίν θιίηνο, ην νπνίν έρεη από ηηο δπν ηνπ πιεπξέο ζηνέο κε ππεξώα, πνπ επεθηείλνληαη γύξσ από ην δπηηθό ηκήκα ηνπ λανύ πάλσ απ' ηνλ λάξζεθα. (1) Λεπηνκεξήο δηακεθήο ηνκή ηεο Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 21) (1) Τδνλ Φξίιη,ζει βι. ζει. 7 Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 9

10 Ο ηξνύινο πνπ δεζπόδεη ηεο ζπλζέζεσο είλαη δηακέηξνπ 31,87 κέηξσλ, εθαηό δειαδή βπδαληηλώλ πόδσλ, θαη ην κέγηζην ύςνο ηνπ θζάλεη ηα 55,60 κέηξα. Τέζζεξα πειώξηα ηόμα, ππνζηεξηδόκελα από ηέζζεξηο πεζζνύο αθαλόληζηνπ ζρήκαηνο, πνπ νξζώλνληαη ζηηο γσλίεο ελόο ηεηξαγώλνπ, θξαηνύλ ηνλ ηξνύιν. Τα δύν από απηά θιείλνληαη κε δηώξνθεο θηνλνζηνηρίεο θαη ηύκπαλν ζην αλώηαην κέξνο ηνπο, δηάηξεην από πειώξηα παξάζπξα, ελώ ηα άιια δύν ζρεκαηίδνπλ ηα κέησπα ηεξαζηίσλ θνγρώλ πνύ ζηεγάδνληαη κε ηεηαξηνζθαίξηα. Γηώξνθεο εμέδξεο κε θηνλνζηνηρίεο δηεπξύλνπλ ηηο θόγρεο απηέο, ελώ κία πεξηκεηξηθή ζηνά, ζηεγαδνκέλε κε ζηαπξνζόιηα θαη ζηνπο δύν νξόθνπο, πιαηζηώλεη ην ζύλνιν. Ο ηξνύινο ζηεξίδεηαη ζε θπθιηθή ζηεθάλε, θαη δελ έρεη θπιηλδξηθό ηύκπαλν. Σαξάληα κεγάια παξάζπξα, πνύ αλνίγνληαη πεξηκεηξηθά ζηελ ρακειόηεξε δώλε ηνπ, θέξλνπλ ιακπξό θσο ζην εζσηεξηθό. πσο ιέεη ν Πξνθόπηνο, από ηα παξάζπξα απηά «αεί δηαγειά ή εκέξα» θαη δίδεηαη ε εληύπσζε όηη ν ηξνύινο δελ έρεη βάξνο, αιιά όηη θξέκεηαη από ηνλ νπξαλό (Πεξί θηηζκάησλ 1, 1,41-46). Αιιά εμήληα παξάζπξα, ζε άιιεο ζέζεηο, θάλνπλ πάκθσην ην εζσηεξηθό ηνπ λανύ. Ο ρεηξηζκόο ηνπ θπζηθνύ θσηόο είλαη πξαγκαηηθά εθπιεθηηθόο θαη απνβιέπεη ζηελ γεληθή εληύπσζε ειαθξόηεηνο θαη εμαϋιώζεσο πνύ δεζπόδεη ζην θηήξην. (1) Σηα αλαηνιηθά θαη ηα δπηηθά, κηθξόηεξα δεπγάξηα βνεζεηηθώλ πεζζώλ ππνζηεξίδνπλ ηα δύν πειώξηα εκηζόιηα, ηα νπνία δίλνπλ ζην κεζαίν θιίηνο ην κεγάιν ηνπ κάθξνο. Καζέλα απ' απηά δηαζέηεη πέληε παξάζπξα. Τα θεληξηθά ηόμα πξνο βνξξά θαη λόην είλαη γεκάηα κε ηα ηνηρώκαηα ηνπ ηπκπάλνπ, ηξππεκέλα από δώδεθα παξάζπξα ην θαζέλα, επηά ζηελ θάησ ζεηξά θαη πέληε ζηελ πάλσ. Αλάκεζα ζηνπο νγθώδεηο πεζζνύο πξνο βνξξά θαη πξνο λόην, ηέζζεξηο πξαζηλσπέο κνλνιηζηθέο θνιόλεο από ζεξπεληίλε ζηεξίδνπλ ηα ππεξώα, ελώ από πάλσ έμη θνιόλεο θηηαγκέλεο από ην ίδην πιηθό ζπγθξαηνύλ ηνπο ηνίρνπο ηνπ ηπκπάλνπ. Σηηο ηέζζεξηο γσλίεο ηνπ κεζαίνπ θιίηνπο ππάξρνπλ εκηθπθιηθέο εμέδξεο κέζα ζε θόγρεο, πνπ ε θαζεκία έρεη δύν νγθώδεηο θνιόλεο από πνξθπξίηε από θάησ θη έμη θνιόλεο από ζεξπεληίλε από πάλσ. Ση' αλαηνιηθά, πίζσ από ηνπο Εσωτεπικό Αγίαρ ουίαρ (Εικόνα 5) βνεζεηηθνύο πεζζνύο, ε εκηθπθιηθή αςίδα πξνεμέρεη από ηνλ αλαηνιηθό ηνίρν ηνπ λανύ, ζρεκαηίδνληαο θόγρε. Βόξεηα θαη λόηηα ησλ θπξίσλ πεζζώλ ππάξρνπλ πιεπξηθνί πεζζνί, ελσκέλνη δνκηθά κε ηα ηέζζεξα θύξηα αληεξείζκαηα απηώλ ησλ πιεπξώλ, ζηαζεξνπνηώληαο ηε δνκή ηνπ λανύ. Απηά ρσξίδνπλ ηα πιάγηα θιίηε κε ηα ππεξώα ηνπο ζε έμη κεγάια δηακεξίζκαηα ζε θάζε όξνθν, ηξία από θάζε πιεπξά, ελσκέλα κεηαμύ ηνπο κε ηεξάζηηα ηόμα αλάκεζα ζηνπο πεζζνύο. (2) (1) Χαξ. Μπνύξαο, ζει, βι. ζει 6. (2) Τδνλ Φξίιη, ζει βι. ζει 7 Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 10

11 Έηζη, ν θεληξηθόο ρώξνο κέλεη ηειείσο ειεύζεξνο θαη νξίδεηαη από ζηνηρεία πνύ δίλνπλ ηελ εληύπσζε όηη έραζαλ ηελ πιηθή ηνπο ππόζηαζε, ελώ ηα πιάγηα θιίηε, πίζσ από ηηο κεγαινπξεπείο θηνλνζηνηρίεο, δεκηνπξγνύλ δεύηεξα θαη ηξίηα επίπεδα (ζνθά θσηηζκέλα ζε ρακειόηεξν ηόλν) πνύ ύπνβάιινπλ ηελ ηδέα ηνπ αηέξκνλνο ρώξνπ. (1) 'ζνλ αθνξά ηελ ελόηεηα ηνπ λανύ, απηή δηαθξίλεηαη πίζσ από όιεο ηηο ιεπηνκέξεηεο θαη όια ηα επί µέξνπο ζηνηρεία. Τα γιππηά θαη ν ελ γέλεη δηάθνζκνο ππεξεηνύλ δηαθξηηηθά ηηο γεληθέο αξρέο ηεο ζπλζέζεσο, ελώ ζπγρξόλσο πξνζζέηνπλ πνηθηιία θαη πινύην ζην εζσηεξηθό. Τα ςεθηδσηά µε ηηο νιόρξπζεο επηθάλεηεο, πεξίθεκα ραξαγκέλα θηνλόθξαλα ηνπ λανύ, ε κεγάιε πνηθηιία ζπάλησλ θαη σξαηόηαησλ καξκάξσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηηο έμνρεο επελδύζεηο ησλ πεζζώλ θαη ησλ ηνίρσλ, νη πνιύηηµεο ράιθηλεο πόξηεο µαο εληππσζηάδνπλ αθόµα. (2) Εζσηεξηθό ηεο Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 6) Τύκπαλν ηξνπιινπ Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 8) Τξνύιινο Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 7) Άπνςε ηνπ εζσηεξηθνύ ηεο Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 9) (1) Χαξ. Μπνύξαο, ζει βι. ζει 6 (2) Χαξ. Μπνύξαο, ζει. 131 βι. ζει.6 Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 11

12 H δηάπιαζε ησλ όγθσλ ηεο Αγίαο Σνθίαο απνηειείηαη από δηάθνξεο νγθώδεηο κάδεο επηρξηζκέλσλ ηνύβισλ, πνπ επηζηέθνληαη από γθξίδνπο κνιπβέληνπο ηξνύινπο. Ή ζηαδηαθή πξνζζήθε νγθσδώλ αληεξίδσλ θαη, κεηά ηε κεηαηξνπή ηνπ λανύ ζε ηδακί ην 1453, γηγάληησλ κηλαξέδσλ, δελ βειηίσζε ηελ αξρηηεθηνληθή ηεο ζπλνρή. Αο παξεγνξεζνύκε, επνκέλσο, ιίγν κε ηε γνεηεπηηθή θαη όκνξθε έθθξαζηλ ηεο Αγίαο Σνθίαο πνπ έγξαςε ν ηζηνξηθόο ηνπ Ινπζηηληαλνύ Πξνθόπηνο. Ή πνηεηηθή ηνπ πεξηγξαθή επηβεβαηώλεη όηη δελ είλαη ππεξβνιή λα δνύκε ην εζσηεξηθό ηεο σο έμνρν δείγκα κηαο ραξαθηεξηζηηθά βπδαληηλήο αηζζεηηθήο ηνπ ρώξνπ (Πεξη θηηζκάησλ Ι, 1, 29 θ.έ.): «Δίλαη ππεξθπζηθά γεκάηνο θσο θαη αληαλαθιάζεηο ησλ ιηαρηίδσλ πάλσ ζην κάξκαξν. Θά 'ιεγε θαλείο πσο ό ρώξνο δελ θαηαπγάδεηαη απ' έμσ, από ηνλ ήιηo, αιιά πσο ε ιάκςε γελληέηαη κέζα ηνπ: ηόζε θσηνρπζία πεξηινύδεη απηό ην ηεξό. ηξνύινο είλαη ώο πξνο ηε ράξε ηνπ ζαπκαζηόο, κα ώο πξνο ηε θαηλνκεληθή αλαζθάιεηα ηεο ζύλζεζή ο ηνπ εληειώο θνβεξόο, Γηαηί κνηάδεη λα αησξείηαη, όρη λα παηά ζε θάηη ζηαζεξό, ζαλ λα κεηεσξίδεηαη επηθίλδπλα γηα όζνπο βξίζθνληαη κέζα... θαη από ηηο δύν πιεπξέο ππάξρνπλ θίνλεο ζην δάπεδν, πνπ νύηε απηνί ζηέθνπλ ζε επζεία γξακκή παξά ππνρσξνύλ πξνο ηα κέζα ζε ζρήκα εκηθπθιίνπ, ζαλ λα θάλνπλ ηόπν ν έλαο ζηνλ άιιν, όπσο ζην ρνξό... ['Ο ηξνπινο] κνηάδεη λα κελ παηά πάλσ ζε ζηέξεε νηθνδνκή, αιιά λα ζθεπάδεη ην ρώξν κε ηε ρξπζή ζθαίξα πνπ θξέκεηαη απ' ηνλ νπξαλό. 'ια δε απηά, έηζη όπσο είλαη ζπλαξκνζκέλα ζηνλ αέξα κε απίζηεπην ηξόπν θαη αησξνύληαη ην έλα καθξηά από ην άιιν θαη ζηεξίδνληαη κόλν ζηα δηπιαλά ηνπο, από ηε κηα δεκηνπξγνύλ κηα εληαία, έμνρε αξκνλία, από ηελ άιιε όκσο δελ επηηξέπνπλ ζε όπνηνλ ηα θνηηά λα ηα κειεηήζεη γηα πνιύ, γηαηί ην θαζέλα ηνπο έιθεη ην κάηη θαη ην ηξαβά αθαηαλίθεηα επάλσ ηνπ. 'Έηζη ε ζέα αιιάδεη δηαξθώο θαη γξήγνξα. θαη ν ζεαηήο δελ θαηαθέξλεη λα δηαιέμεη ηί απ' όια απηά ζα ζαπκάζεη πεξηζζόηεξν. Οιόθιεξε ε νξνθή είλαη ζηξσκέλε κε αηόθηα ρξπζάθη, πξνζζέηνληαο δόμα ζηελ νκνξθηά, ληθά όκσο ε αληαύγεηα ησλ ιίζσλ, πνπ αζηξάθηεη όζν ην ρξπζάθη... πνηνο ζα κπνξνύζε λα εμηζηνξήζεη ηελ νκνξθηά ησλ θηόλσλ θαη ησλ ιίζσλ». (1) Φσηνξεαιηζηηθή απεηθόληζε ηεο Αγίαο Σνθίαο (Εηθόλα 10) (1) David Watkin, ζει. 95 βι. ζει 6. Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 12

13 Εξωτεπική άποψη τηρ Αγίαρ ουίαρ (Εικόνα 11) Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 13

14 2. Γαιάδηο ηδακί ή Τδακί Σοσιηάλ Ατκέη Α Τν ηέκελνο Σνπιηάλ Αρκέη Α ρηίζηεθε ηελ πεξίνδν κ. Χ. θνληά ζηελ ηνπνζεζία ηνπ αξραίνπ Ιππόδξνκνπ θαη απέλαληη (δπηηθά) από ηελ Αγία Σνθία από ηνλ αξρηηέθηνλα Sedefkar Mehmet Aga (καζεηή ηνπ Sinan), κε δηαηαγή ηνπ βαζηά ζξεζθεπόκελνπ Σνπιηάλνπ Αρκέη, ν νπνίνο ήζειε λα ρηίζεη έλα Τδακί, ην νπνίν ζα κπνξνύζε λα αληαγσληζηεί ζε κεγαιείν ην Βπδαληηλνύ Ναό ηεο Αγίαο Σνθίαο. Ο ζρεδηαζκόο ηνπ Σνπιηάλ Αρκέη Τδακί είλαη ην απνθνξύθσκα ηεο αλάπηπμεο ηνπ Οζσκαληθνύ ηδακηνύ θαη ηεο βπδαληηλήο εθθιεζίαο ηνλ 15 θαη 16 αηώλα. Δλζσκαηώλεη νξηζκέλα Βπδαληηλά ζηνηρεία ηεο γεηηνληθήο Αγίαο Σνθίαο κε ηελ παξαδνζηαθή ηζιακηθή αξρηηεθηνληθή θαη ζεσξείηαη όηη είλαη ην ηειεπηαίν κεγάιν ηδακί ηεο θιαζζηθήο πεξηόδνπ. Ο αξρηηέθηνλαο έρεη ζπλζέζεη κε επηδέμην ηξόπν ηηο ηδέεο ηνπ δαζθάινπ ηνπ, Σηλάλ, κε ζηόρν ην ππεξβνιηθό κέγεζνο, ην κεγαιείν θαη ηε ιάκςε, παξόια απηά,όκσο, ην εζσηεξηθό ηνπ ζηεξείηαη δεκηνπξγηθήο ζθέςεο. (1) Μπλε Σζαμί (Εικόνα 12) Τν ηέκελνο Σνπιηάλ Αρκέη Α ζεσξείηαη από πνιινύο ην κεγαινπξεπέζηεξν εμσηεξηθά ηδακί ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο, κε ζεηξά ζόισλ θαη εκηζνιίσλ θαζώο θαη ηνπο έμη κηλαξέδεο. (2) (1) Donald Langmead, Christine Garnaut, Encyclopedia of architectural and engineering feats, Εθδόζεηο ABC-CLIO, 2001 ζει. 322 (2) Τδνλ Φξίιη, ζει. 405 βι. ζει. 7. Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 14

15 Η βαζηθή δνκή ηνπ ηδακηνύ είλαη πεξίπνπ θπβηθή, κε δηαζηάζεηο 53 επί 51 κέηξα. Η κεγάιε όςε, πνπ ιεηηνπξγεί σο είζνδνο, είλαη ζηξακκέλε ζηνλ Ιππόδξνκν, ελώ ε θάηνςε ηνπ είλαη έλα ζπκκεηξηθό ηεηξάπιεπξν_ βαζηζκέλν ζην ηεηξάγσλν_ κε έλα επξύρσξν αίζξην απιή. πσο ζπκβαίλεη κε όια ηα ηδακηά, είλαη έηζη πξνζαλαηνιηζκέλν ώζηε όηαλ νη πηζηνί θάλνπλ ηελ πξνζεπρή ηνπο λα είλαη ζηξακκέλνη πξνο ηε Μέθθα. Η δνκή δηαθξίλεηαη ζε ηξία κέξε: ηελ εμσηεξηθή απιή, ηελ εζσηεξηθή απιή (αίζξην) θαη ην θπξίσο νηθνδόκεκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, κπξνζηά από ην θηήξην ηνπ ηεκέλνπο ππάξρεη κία απιή αίζξην πνπ θαιύπηεη ηελ ίδηα έθηαζε κε ηελ αίζνπζα πξνζεπρήο θη έρεη κεγαινπξεπείο εηζόδνπο ζε θαζεκία από ηηο ηξεηο πιεπξέο ηεο. (1) Η απιή είλαη θιαζζηθνύ, νζσκαληθνύ ηύπνπ κε πεξηζηύιην από είθνζη έμη θνιόλεο από ξνδ γξαλίηε, κάξκαξν θαη πνξθπξίηε, πνπ ζρεκαηίδνπλ πύιε ζθεπαζκέλε κε ηξηάληα κηθξνύο ζόινπο. Δπηπιένλ, ε απιή είλαη ζηξσκέλε κε καξκάξηλεο πιάθεο θαη ζην θέληξν ηεο ππάξρεη κηα θνκςή νθηάγσλε θξήλε θαζαξκώλ. Από ην αίζξην, ην ηδακί κνηάδεη κε κία νκαιή δηαδνρή από ζόινπο θαη εκη-ζόιηα, ελώ, ε ζπλνιηθή εμσηεξηθή όςε ηνπ ηδακηνύ δεκηνπξγεί ζηνλ επηζθέπηε νπηηθή αξκνλία, πνπ νδεγεί ην κάηη ζηελ θνξπθή ηνπ θεληξηθνύ ηξνύινπ. ζνλ αθνξά ηνπο κηλαξέδεο, νη ηέζζεξηο πνπ βξίζθνληαη ζηηο γσλίεο ηνπ ηεκέλνπο έρνπλ από ηξία κπαιθόληα ν θαζέλαο, ελώ νη άιινη δύν _πνπ είλαη ειαθξώο θνληύηεξνη_, θαη βξίζθνληαη ζηηο γσληέο ηνπ πξναπιίνπ έρνπλ κόλν δύν. Τέινο, νη κηλαξέδεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηδακηνύ είλαη δηαθνζκεκέλνη κε ξαβδώζεηο θαη ηα κπαιθόληα ηνπο θέξνπλ ζηεζαία κε ζθαιηζηνύο ζηαιαθηίηεο. (2) Κάηνςε ηνπ Μπιε Τδακηνύ (Εηθόλα 13) (1) Donald Langmead,ζει.322- βι.ζει.14 (2) Τδνλ Φξίιη, ζει 405 βι. ζει 7. Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 15

16 Αμνλνκεηξηθό ζρέδην θαη θάηνςε ηνπ Μπιε Τδακηνύ (Εηθόλα 14) Κεληξηθό Αίζξην (Εηθόλα 15 ) Εμσηεξηθή άπνςε ηνπ Μπιε Τδακηνύ (Εηθόλα 16) Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 16

17 Τν εζσηεξηθό ηνπ ηεκέλνπο έρεη 51 κέηξα κήθνο θαη 53 κέηξα πιάηνο θαη θαιύπηεηαη από έλα ζύζηεκα ζόισλ θαη εκη-ζόισλ, κε απνθνξύθσκα ηνλ ηεξάζηην θεληξηθό ηξνύιν δηακέηξνπ 23,5 κέηξσλ, ν νπνίνο αθνπκπά ζε ηέζζεξα κπηεξά ηόμα θαη ηέζζεξα ινθία, κε ηελ θνξπθή ηνπ λα απέρεη 43 κέηξα από ην δάπεδν. Ο ηξνύινο ζηεξίδεηαη θη από ηηο ηέζζεξηο πιεπξέο ζε εκηζόιηα, θαζέλα από ηα νπνία πεξηζηνηρίδεηαη από κηθξόηεξα εκηζόιηα ζηηο γσλίεο. Τν βαζηθό ζηήξηγκα,όκσο, ηνπ ηεξάζηηνπ ηξνύινπ ην απνηεινύλ ηέζζεξηο θνινζζηαίεο αλεμάξηεηεο θνιόλεο, δηακέηξνπ 5 κέηξσλ, κε ζπγθιίλνπζεο απιαθώζεηο ζην πάλσ ηκήκα ελώ ην άλσ ήκηζπ ηνπο είλαη δσγξαθηζκέλν, ρσξηζκέλν από ην θάησ ηνπο ηµήµα κέζσ κίαο ισξίδαο κε επηρξπζσκέλα ιόγηα. Δίλαη πξνθαλέο όηη ν Μερκέη Αγά, κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ παξαπάλσ ηεξαζηίσλ ππνζηεισκάησλ θαηαζηξέθεη ηηο θνκςέο αλαινγίεο ηνπ ηξνύινπ θαη ηνπ εζσηεξηθνύ ηνπ λανύ. (Εηθόλα 17 ) Εζσηεξηθή άπνςε ηνπ Μπιε ηδακηνύ (Εηθόλα 18) Πάλσ από 250 παξάζπξα εμαζθαιίδνπλ θώο ζην ηδακί. Κάπνηε είραλ ηδάµηα κε ηνπξθηθά βηηξό ησλ αξρώλ ηνπ δεθάηνπ εβδόµνπ αηώλα. Τα δσγξαθηζηά αξαβνπξγήκαηα ζηνπο ζόινπο θαη ζηα ςειόηεξα ζεµεία ηνπ θηηξίνπ είλαη ζύγρξνλα έξγα. Δδώ ην θπξίαξρν ρξώµα είλαη έλα ππεξβνιηθά ρηππεηό κπιε, από ην νπνίν ην θηίξην πήξε ηελ θνηλή ηνπ νλνµαζία Γαιάδην Τδαµί. πεξηζζόηεξα από ρεηξνπνίεηα θεξακηθά πιαθίδηα, πνπ θαηαζθεπάδνληαη ζην Iznik (αξραία Νηθαία) δηαθνζµνύλ ην θάησ µέξνο ησλ ηνίρσλ, θπξίσο ζηα ππεξώα. Σηα ζαπµάζηα ζρέδηα ινπινπδηώλ δηαθξίλνληαη ηα παξαδνζηαθά µνηίβα κε θξίλα, γαξίθαια θαη ηνπιίπεο, θαζώο επίζεο θππαξίζζηα θαη άιια δέληξα. Οη δηαθνζκήζεηο ζπκπεξηιακβάλνπλ, αθόκα, ζηίρνπο από ην Κνξάλη, πνιιέο από απηέο κάιηζηα έρνπλ γίλεη από ην Seyyid Kasim Gubari, πνπ ζεσξείηαη σο ν κεγαιύηεξε θαιιηγξάθνο ηεο επνρήο ηνπ. ια έρνπλ εμαίζηα ρξώµαηα κε θπξίαξρα ην δηαθξηηηθό γαιάδην θαη ην πξάζηλν. (1) Τξνύιινο ηνπ Μπιε ηδακηνύ (Εηθόλα 19 ) (1) Τδνλ Φξίιη, ζει βι. ζει.7. Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 17

18 Δπηπιένλ, ηδηαίηεξα ζεκαληηθό ζηνηρείν ηεο εζσηεξηθήο αξρηηεθηνληθήο ηνπ ηεκέλνπο, είλαη ην κηρξάκπ, δειαδή ε θόγρε πξνζεπρήο,, θηηαγµέλν από ιεπθό πξνθνλλήζην µάξµαξν, απνηειεί ππέξνρν δείγµα ιαμεπηήο ιηζνπνηίαο ησλ αξρώλ ηνπ δεθάηνπ εβδόµνπ αηώλα. Σηα δεμηά ηνπ κηρξάκπ βξίζθεηαη ην κηλκπέξ, δειαδή ν άκβσλαο, όπνπ ζηέθεηαη ν ηκάκεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κεζεκεξηαλήο πξνζεπρήο ηεο Παξαζθεπήο ή ησλ ηεξώλ εκεξώλ. Μάιηζηα, ην ηδακί έρεη ζρεδηαζηεί θαηά ηέηνην ηξόπν ώζηε, αθόκα θη όηαλ είλαη γεκάην θόζκν, όινη λα κπνξνύλ λα βιέπνπλ θαη λα αθνύλ ηνλ ηκάκε. (1) Αμηόινγε είλαη επίζεο ε μπινγιππηηθή ζηηο πόξηεο θαη ηα παληδνύξηα ησλ παξαζύξσλ, κε έλζεηε δηαθόζµεζε από ειεθαληόδνλην, ζεληέθη (µάξγαξν) θαη όζηξαθν ζαιάζζηαο ρειώλαο. Πάλσ από ην ζεσξείν ηνπ ζνπιηάλνπ, πνπ βξίζθεηαη ζηνλ ςειόηεξν εμώζηε αξηζηεξά ηνπ µηρξάµπ, ε μύιηλε νξνθή είλαη δσγξαθηζµέλε µε ινπινύδηα θαη γεσµεηξηθά αξαβνπξγήµαηα, ζ' εθείλε ηελ εμαίζηα ηερλνηξνπία κε πινύζηα θαη εθζαµβσηηθά ρξώµαηα, Εζσηεξηθή άπνςε ηνπ Μπιε ηδακηνύ (Εηθόλα 22 ) ηεο νπνίαο ηόζα ιίγα δείγµαηα έρνπλ απνµείλεη. Μηα ξάµπα ζηε βνξεηναλαηνιηθή γσλία ηνπ ηεµέλνπο µαο αλεβάδεη ζην ρηνπλθηάξ ηζαξζί, ην απηνθξαηνξηθό πεξίπηεξν, µηα ζεηξά δσµαηίσλ πνπ ρξεζηµνπνηνύζε ν ζνπιηάλνο όπνηε εξρόηαλ εδώ γηα ηελ πξνζεπρή. Έλαο εζσηεξηθόο δηάδξνµνο νδεγνύζε ζην βαζηιηθό ζεσξείν µέζα ζην ηδαµί. (2) Τξνύιινο ηνπ Μπιε ηδακηνύ (Εηθόλα 20 ) (1) Blue_Mosque. (2) Τδνλ Φξίιη, ζει βι. ζει.7 Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 18

19 Ερμηνεία Σην ηέινο ηεο έξεπλαο θαη αθνύ πξώηα έρεη κειεηεζεί επηκέξνπο θάζε ρώξνο μερσξηζηά είλαη ινγηθό λα νδεγεζνύκε ζε θάπνηα ζπκπεξάζκαηα. Απηά ηα ζπκπεξάζκαηα είλαη ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο θαη ζύγθξηζεο ησλ δύν λαώλ. Αξρηθά, όζνλ αθνξά ηε κνξθνινγία θαη ηελ δνκή ησλ δύν ρώξσλ, νη θαηόςεηο θαη ησλ δύν λαώλ έρνπλ ζαλ βάζε νξζνγώληα, ζπκκεηξηθά ηεηξάπιεπξα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην Μπιε ηδακί απνηειείηαη από κία εμσηεξηθή απιή, κία εζσηεξηθή απιή (αίζξην) θαη ην θπξίσο νηθνδόκεκα ηνπ λανύ ρώξνπ πξνζεπρήο. Από ηελ άιιε πιεπξά, ε Αγία Σνθία απνηειείηαη από κία ππαίζξηα απιή (αίζξην), ηνλ έμσ θαη ηνλ θπξίσο λάξζεθα θαζώο θαη ηνλ θπξίσο Ναό. Σπλεπώο, έλα θνηλό ζηνηρείν θαη ησλ δύν λαώλ είλαη ην αίζξην, θαζώο θαη ε Αγία Σνθία θαη ην Μπιε ηδακί έρνπλ κία ππαίζξηα απιή κε πεξηκεηξηθέο ζηνέο θαη κία θξήλε/εο ζην θέληξν ηεο. ζνλ αθνξά ηελ εμσηεξηθή κνξθή ησλ λαώλ, ε εμσηεξηθή εηθόλα ηεο Αγία Σνθίαο απνηειείηαη θπξίσο από έλαλ θύβν πάλσ ζηνλ νπνίν έρεη εγγξαθεί έλαο ηξνύινο θαη ζηεξίδεηαη ζε ηέζζεξηο ηεξάζηηνπο πεζζνύο. Από ηελ άιιε κεξηά, ε εμσηεξηθή όςε ηνπ Μπιε ηδακηνύ είλαη κία νκαιή δηαδνρή από κηθξνύο ζόινπο θαη εκη ζόινπο,νη νπνίνη δεκηνπξγνύλ κία ηέιεηα νπηηθή αξκνλία θαη νδεγώληαο ζηνλ θεληξηθό ηξνύιν, ελώ δεκηνπξγνύλ κία επράξηζηε νπηηθή αληίζεζε κε ηνπο έμη κηλαξέδεο. Σρεηηθά κε ηελ ηνπνζεζία θαη ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ησλ δύν λαώλ, ε Αγία Σνθία είλαη ρηηζκέλε κε θαηεύζπλζε λόηην αλαηνιηθή, αθνινπζώληαο ην πξόηππν ησλ νξζόδνμσλ λαώλ, ελώ ην Μπιε ηδακί είλαη πξνζαλαηνιηζκέλν κε θαηεύζπλζε ηελ Μέθθα, αθνινπζώληαο ηα πξόηππα ησλ ηζιακηθώλ λαώλ. ζνλ αθνξά ην εζσηεξηθό ησλ δπν ρώξσλ, ε είζνδνο ζηνπο θπξίσο λανύο γίλεηαη κε δηαθνξεηηθό ηξόπν. Σηελ Αγία Σνθία, ηνπ θπξίσο λανύ πξνεγνύληαη δηαδνρηθά ν έμσ θαη ν έζσ λάξζεθαο, νη νπνίνη κε πέληε θαη ελλέα πύιεο αληίζηνηρα νδεγνύλ ζην θπξίσο λαό αληηζέησο, ζην Μπιε ηδακί, από ην αίζξην νδεγνύκαζηε θαηεπζείαλ, κέζσ ηξηώλ εηζόδσλ, ζηνλ θπξίσο λαό ρώξν πξνζεπρήο, ρσξίο λα πξνεγνύληαη ελδηάκεζα άιινη ρώξνη. Δπηπιένλ, ν θπξίσο λαόο, ζηελ Αγία Σνθία, ρσξίδεηαη ζε ηξία θιίηε (ζηνέο ζα ιέγακε ζήκεξα) ησλ νπνίσλ ην κεζαίν είλαη δηπιάζηνπ πιάηνπο ησλ εθαηέξσζελ. Δθηόο από απηό, ην εζσηεξηθό ζρέδην ηνπ λανύ είλαη απιό θαη απνηειείηαη, θπξίσο, από ηέζζεξηο πεζζνύο, θηηζηνύο ζηύινπο, πνπ ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο κε ππεξώα ηόμα ζηα νπνία θαη θέξνληαη επηζόιηα ηόμα ζπλαπνηειώληαο έηζη κηα πεξηκεηξηθή βάζε επί ηεο νπνίαο θαη εδξάδεη ν ηεξάζηηνο ζόινο. Από ηελ άιιε πιεπξά, ν θπξίσο λαόο, ζην Μπιε ηδακί, ζπλίζηαηαη θαηά θύξην ιόγν από ηέζζεξηο θνινζζηαίεο αλεμάξηεηεο θνιόλεο, νη νπνίεο ζπγθξαηνύλ θαηά θύξην ιόγν ηνλ ηεξάζηην ηξνύιν θαζώο από ηέζζεξα εκη - ζόιηα, ζηηο ηέζζεξηο πιεπξέο ηνπ θηεξίνπ. Με ηε ρξεζηκνπνίεζε, κάιηζηα, ησλ παξαπάλσ ηεξαζηίσλ ππνζηπισκάησλ θαηαζηξέθνληαη νη θνκςέο αλαινγίεο ηνπ ηξνύινπ θαη ηνπ εζσηεξηθνύ ηνπ λανύ. Δθηόο από απηά, κειεηώληαο ηνπο δύν ρώξνπο, παξαηεξνύκε ηνλ ζεκαληηθό ξόιν πνπ παίδεη ν ηξνύινο ζηε ζύλζεζε ηόζν ζηελ Αγία Σνθία ηόζν θαη ζην Μπιε ηδακί, θαζώο θαη ηελ δηαθνξεηηθνύ ηξόπνπ ζηήξημήο ηνπ ζηα δύν κέξε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην Μπιε ηδακί ν ηξνύινο παηάεη ζε ηέζζεξα κπηεξά ηόμα θαη ηέζζεξα ινθία, ηα νπνία ζηεξίδνπλ νη ηέζζεξηο ηεξάζηηεο θνιόλεο, ελώ, παξάιιεια, έρεη θαη αλνίγκαηα πνπ επηηξέπνπλ ηελ εηζξνή θσηόο ζηνλ λαό. Αληίζεηα, ζην λαό ηεο Αγίαο Σνθίαο, ηέζζεξα πειώξηα ηόμα, ππνζηεξηδόκελα από ηέζζεξηο πεζζνύο αθαλόληζηνπ ζρήκαηνο θξαηνύλ ηνλ ηξνύιν. Τα δύν από απηά θιείλνληαη κε δηώξνθεο θηνλνζηνηρίεο θαη ηύκπαλν ζην αλώηαην κέξνο ηνπο, δηάηξεην από πειώξηα παξάζπξα, ελώ ηα άιια δύν ζρεκαηίδνπλ ηα κέησπα ηεξαζηίσλ θνγρώλ πνύ ζηεγάδνληαη κε ηεηαξηνζθαίξηα. Ο ηξνύινο ζηεξίδεηαη ζε θπθιηθή ζηεθάλε, θαη δελ έρεη θπιηλδξηθό ηύκπαλν, ελώ ηα ζαξάληα κεγάια πεξηκεηξηθά παξάζπξα, πνύ αλνίγνληαη ζηελ ρακειόηεξε δώλε ηνπ, θέξλνπλ ιακπξό θσο ζην εζσηεξηθό. πσο ιέεη ν Πξνθόπηνο, από ηα παξάζπξα απηά «αεί Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 19

20 δηαγειά ή εκέξα» θαη δίδεηαη ε εληύπσζε όηη ν ηξνύινο δελ έρεη βάξνο, αιιά όηη θξέκεηαη από ηνλ νπξαλό (Πεξί θηηζκάησλ 1, 1,41-46). Ο ρεηξηζκόο ηνπ θπζηθνύ θσηόο είλαη πξαγκαηηθά εθπιεθηηθόο θαη απνβιέπεη ζηελ γεληθή εληύπσζε ηεο ειαθξόηεηνο θαη εμαϋιώζεσο. Πέξα από απηά, ε δηαθόζκεζε ηνπ εζσηεξηθνύ ησλ δύν λαώλ δηαθέξεη θαη είλαη αμηνπξόζερηε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην Μπιε ηδακί, ζηα πάλσ από 250 παξάζπξα ηνπ, ππήξραλ ηνπξθηθά βηηξό ηνπ 17 αηώλα. Δθηόο από απηά, πεξηζζόηεξα από ρεηξνπνίεηα θεξακηθά πιαθίδηα από ην Iznik (αξραία Νίθαηα) κε παξαδνζηαθά µνηίβα, ζρέδηα θαη ζηίρνπο από ην Κνξάλη,θαζώο θαη κε θπξίαξρα ρξώµαηα ην δηαθξηηηθό γαιάδην θαη ην πξάζηλν, δηαθνζκνύζαλ έλα κεγάιν κέξνο ησλ ηνίρσλ. Δπηπιένλ, ππέξνρν δείγµα ιαμεπηήο ιηζνπνηίαο απνηειεί ην κηρξάκπ, δειαδή ε θόγρε πξνζεπρήο, ελώ ε μπινγιππηηθή ζηηο πόξηεο θαη ηα παληδνύξηα ησλ παξαζύξσλ είλαη αμηόινγε ηέινο, έλα κέξνο ηεο μύιηλεο νξνθήο είλαη δσγξαθηζµέλν µε ινπινύδηα θαη γεσµεηξηθά αξαβνπξγήµαηα, αθνινπζώληαο κία εμαίζηα ηερλνηξνπία κε πινύζηα θαη εθζαµβσηηθά ρξώµαηα. Από ηελ άιιε κεξηά, ζηελ Αγία Σνθία, παξαηεξείηε κεγάιε πνηθηιία ζηελ δηαθόζκεζε ππεξεηώληαο κε απηό ηνλ ηξόπν, δηαθξηηηθά, ηηο γεληθέο αξρέο ηεο ζπλζέζεσο, πξνζζέηνληαο παξάιιεια πνηθηιία θαη πινύην ζην εζσηεξηθό ηνπ λανύ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ππάξρνπλ ελδηαθέξνληα, γιππηά, ςεθηδσηά µε νιόρξπζεο επηθάλεηεο, πεξίθεκα ραξαγκέλα θηνλόθξαλα ζε όιν ηελ έθηαζε ηνπ λανύ, κεγάιε πνηθηιία ζπάλησλ θαη σξαηόηαησλ καξκάξσλ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηηο έμνρεο επελδύζεηο ησλ πεζζώλ θαη ησλ ηνίρσλ θαζώο θαη πνιύηηµεο ράιθηλεο πόξηεο πνπ εληππσζηάδνπλ. Σπλνςίδνληαο, από ηελ αλάιπζε,ηελ κειέηε, θαζώο θαη ηε ζύγθξηζε ηνπ λανύ ηεο Αγίαο Σνθίαο θαη ηνπ Γαιάδηνπ ηδακηνύ, σο πξνο ηελ κνξθνινγία θαη ην εζσηεξηθό ηνπο, θαηέιεμα ζην ζπκπέξαζκα πσο ε αξρηηεθηνληθή ηνπ λανύ ηεο Αγίαο Σνθίαο επεξέαζε ζε κεγάιν βαζκό ην Μπιε ηδακί. Απηό είλαη εκθαλέο, θαζώο ε κίκεζε ηεο Αγίαο Σνθίαο ζηελ γεληθή δηάηαμε ηνπ Μπιε ηδακηνύ είλαη νξαηή, αλ θαη ην ύςνο ηνπ ηξνύινπ είλαη κηθξόηεξν. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ζθαηξηθνί ηξνύινη θαη γεληθά ε ζνινδνκία ηνπ ηδακηνύ, θαζώο θαη ε ζηήξημε ηνπ ηξνύινπ ζόινπ ζε ινθία απνηεινύλ ζηνηρεία ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεο Αγίαο Σνθίαο θαη ησλ βπδαληηλώλ λαώλ ηεο παιαηνρξηζηηαληθήο επνρήο. Δπηπιένλ, έλα άιιν ζηνηρείν είλαη ε αληηζηήξημε ηνπ θεληξηθνύ ηξνύινπ ηνπ ηεκέλνπο κε ηεηαξηνζθαίξηα, ηα νπνία βαίλνπλ ζε νξζνγώληνπο ζε θάηνςε ρώξνπο, όπσο αθξηβώο ζπκβαίλεη θαη ζηελ Αγία Σνθία θαζώο θαη ην γλσζηό πεξίζηπιν αίζξην κε ηελ θξήλε πνπ πξνεγείηαη ηνπ ηδακηνύ. Σπκπεξαζκαηηθά, κπνξεί ην Μπιε ηδακί θαηά θαηξνύο λα ζαπκάζηεθε πνιύ, παξόια απηά, αλ θαη δέρζεθε ζεκαληηθέο επηξξνέο από ηελ Αγία Σνθία, ιείπνπλ από απηό ηα ζηνηρεία ηνπ δπλακηζκνύ θαη ηεο εμαϋιώζεσο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ην πξόηππό ηνπ. Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 20

21 Καηάλογος εικόνων Δηθόλα 1 : Αξηζηείδεο Παζζαδαίνο, Η πόιε ηνπ Βνζπόξνπ, Αζήλα, 1981 Δηθόλα 2, 3, 4 : Γεηνξάθεο Θενράξεο, Αγία Σνθία,ν Ναόο ηεο ηνπ Θενύ Σνθίαο, Δθδόζεηο Έθεζνο, Αζήλα, 2004\ Δηθόλα 5 : Δηθόλα 6 : Δηθόλα 7 : θσηνγξαθία από έξεπλα πεδίνπ Δηθόλα 8: Γηάιεμε ηεο Α. Κσηζάθε, 2o Δμάκελν, Γηδαθηηθό έηνο: , Ιζηνξία ηεο Αξρηηεθηνληθήο 2, Πνιπηερλείν Κξήηεο Δηθόλα 9 : Δηθόλα 10: Γηάιεμε ηνπ Ν. Παηζαβνύ, 2o Δμάκελν, Γηδαθηηθό έηνο: , Ιζηνξία ηεο Αξρηηεθηνληθήο 2, Πνιπηερλείν Κξήηεο Δηθόλα 11 : Δηθόλα 12 : Δηθόλα 13 : Godfrey Goodwin, A History of Ottoman Architecture, Δθδόζεηο Thames & Hudson, London 1971 Δηθόλα 14 : Δηθόλα 15 : θσηνγξαθία από έξεπλα πεδίνπ Δηθόλα 16 : ww.sacreddestinations.com Δηθόλα 17 : Godfrey Goodwin, A History of Ottoman Architecture, Δθδόζεηο Thames & Hudson, London 1971 Δηθόλα 18 : Δηθόλα 19 : θσηνγξαθία από έξεπλα πεδίνπ Δηθόλα 20 : Δηθόλα 21 : Γηάιεμε ηεο Α. Κσηζάθε, 2o Δμάκελν, Γηδαθηηθό έηνο: , Ιζηνξία ηεο Αξρηηεθηνληθήο 2, Πνιπηερλείν Κξήηεο Δηθόλα 22 : ww.sacreddestinations.com Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 21

22 Βιβλιογραθία Ξέλες θαη Διιεληθές βηβιηογραθηθές πεγές, οη οποίες είλαη: Γεηοράθες Θεοτάρες, Αγία Σοθία,ο Ναός ηες ηοσ Θεού Σοθίας, Δθδόζεης Έθεζος, Αζήλα, 2004 Τδολ Φρίιη, Κωλζηαληηλούποιε, από ηολ Χρηζηηαληζκό ζηο Ιζιάκ, Δθδόζεης Περίπιοσς, UK, 1996 Χαρ. Μπούρας, Μαζήκαηα Ιζηορίας ηες Αρτηηεθηοληθής, Τόκος Β, Αζήλα 1999 David Watkin, Ιζηορία ηες Γσηηθής Αρτηηεθηοληθής, Δθδόζεης Μορθωηηθό Ίδρσκα Δζληθής Τραπέδες, 2005 Donald Langmead, Christine Garnaut, Encyclopedia of architectural and engineering feats, Δθδόζεης ABC-CLIO, 2001 Godfrey Goodwin, A History of Ottoman Architecture, Δθδόζεης Thames & Hudson, London 1971 Έρεσλα ζηο δηαδίθησο: Επιμέλεια: Σζιώπαρ Κωνσταντίνορ ελ. 22