ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗH ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΤΜΗΜΑ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Θέκα : Ζ ηζόηεηα ηωλ θύιωλ ζηελ θνηλωληθή αζθάιηζε.

Transcript

1 Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗH ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΧΝ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέκα : Ζ ηζόηεηα ηωλ θύιωλ ζηελ θνηλωληθή αζθάιηζε Δπηβιέπωλ : Γξ. Πέηξνο Σζαληίιαο πνπδάζηξηα: Αληηγόλε Γηαλλνπξάθνπ ΑΘΖΝΑ

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεη ην δήηεκα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ απφ ηε ζθνπηά ηεο εζληθήο αιιά θαη ηεο θνηλνηηθήο έλλνκεο ηάμεο επηρεηξψληαο κία απνηίκεζε ηνπ ζρεηηθνχ λνκηθνχ πιαηζίνπ, φπσο απηφ έρεη έσο ζήκεξα δηακνξθσζεί. Δπίζεο, εμεηάδνληαη νη εμειίμεηο ζε λνκνινγηαθφ επίπεδν θαζψο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηέο επεξεάδνπλ ηηο επηινγέο ηνπ θνηλνηηθνχ αιιά θαη ηνπ εζληθνχ λνκνζέηε. Αλαιχεηαη, ηέινο, ην επίθαηξν ζέκα ηεο παξαπνκπήο ηεο Διιάδαο ελψπηνλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθσλ Κνηλνηήησλ (ΓΔΚ) αλαθνξηθά κε νξηζκέλεο δηαηάμεηο ηνπ Κψδηθα πνιηηηθψλ θαη ζηξαηησηηθψλ ζπληάμεσλ ζε κηα πξνζπάζεηα εληνπηζκνχ αζαθεηψλ ή αθφκε θαη αληηθάζεσλ ηεο αληίζηνηρεο θνηλνηηθήο λνκνινγίαο κε ηειηθφ ζηφρν ηελ εμεχξεζε θαηάιιεισλ επηρεηξεκάησλ πνπ ζα εληζρχζνπλ ηελ ειιεληθή επηρεηξεκαηνινγία. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε βαζίζηεθε ζηελ αλαδήηεζε ηεο ζρεηηθήο εζληθήο θαη θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο, ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ θαη ησλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ, θαζψο θαη ζρεηηθψλ κειεηψλ θαη δεκνζηεχζεσλ πνπ αθνξνχλ γεληθφηεξα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Δθηφο απφ ην παξαπάλσ βηβιηνγξαθηθφ πιηθφ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη πεγέο απφ ην δηαδίθηπν. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα κειεηεζεί ε έλλνηα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, ε ζεκαζία ηεο γηα ην ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ε ζχλδεζή ηεο κε άιιεο πνιηηηθέο, ηα βήκαηα πνπ έρνπλ γίλεη έσο ζήκεξα ζηνλ ηνκέα απηφ θαζψο θαη νη επηπηψζεηο απφ ηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο. ε απηφ ην πιαίζην θπξίαξρν ξφιν έρνπλ νη εμειίμεηο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, νη νπνίεο ελδερνκέλσο πεξηνξίδνπλ ην εχξνο ησλ επηινγψλ ηνπ εζληθνχ λνκνζέηε θαζνξίδνληαο ζε κεγάιν βαζκφ ηηο κειινληηθέο απνθάζεηο. ΛΔΞΔΗ - ΚΛΔΗΓΗΑ ηζφηεηα ησλ θχισλ ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ - γπλαηθψλ επαγγεικαηηθά - λνκηθά ζπζηήκαηα αζθάιηζεο ακνηβή νδεγία 79/7/ΔΟΚ νδεγία 86/378/ΔΟΚ νδεγία 96/97/ΔΚ νδεγία 2006/54/ΔΚ άξζξν 141 (πξψελ 119) πλζδκ άξζξν 4 παξ. 2 θαη 116 ηνπ πληάγκαηνο άκεζεο δηαθξίζεηο έκκεζεο δηαθξίζεηο απφθαζε Barber απφθαζε Defrenne απνθαηάζηαζε ηζφηεηαο δεκηνπξγηθή εθαξκνγή ηζφηεηαο πκβνχιην Δπηθξαηείαο Διεγθηηθφ πλέδξην ηζηνξηθή εμέιημε θαη δηνηθεηηθή νξγάλσζε ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο βαζηθνί αζθαιηζηηθνί 2

3 θνξείο απνθιίζεηο απφ ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο αληζφηεηεο Κψδηθαο πνιηηηθψλ θαη ζηξαηησηηθψλ ζπληάμεσλ δεκφζηνη ππάιιεινη απνθάζεηο Beune, Griesmar, Niemi παξαπνκπή ηεο Διιάδαο 3

4 ABSTRACT The present essay examines the question of gender equality from the viewpoint of the national, as well as the Community legal order, attempting an assessment of the relative legal frame, as this has been shaped until today. Furthermore, we are interested in the development of the case law, while, at the same time, examining how these developments influence the choices of the Community but also of the national legislator. Finally, the current subject of referral of Greece before the European Court of Justice (ECJ) ) with regard to certain provisions of the Code of political and military pensions is analyzed, so as for possible ambiguities or even contradictions of the relevant Community case law to be identified and adequately used for the strengthening of the Greek argumentation. The methodology followed was based on the search of the relevant national and Community legislation, the case law of the ECJ and the national courts, as well as the literature on gender equality. Except for the aforementioned bibliographic material, internet sources were also used. The present essay aims at studying the significance of gender equality, its importance for the social security system of Greece and its connection with other policies, the progress that has been achieved so far, as well as the repercussions stemming from its full implementation. In this regard, the latest developments in the Community Legal Order, which potentially limit the scope of the national legislator s choices, determining to a great extent future decisions, play a crucial role. KEY - WORDS gender equality equal treatment of men and women occupational - statutory social security schemes pay directive 79/7/EEC directive 86/378/EEC directive 96/97/EC directive 2006/54/EC article 141 (former 119) of the European Community Treaty article 4 par. 2 and 116 of the Greek Constitution direct discrimination indirect discrimination judgment Barber judgment Defrenne reinstatement of equality creative implementation of equality Council of State Court of Auditors historic development and administrative organization of the Greek social security system basic security agencies derogations from the principle of equality inequalities Code of political and military pensions civil servants judgments Beune, Griesmar, Niemi referral of Greece 4

5 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΗΑΓΧΓΖ...7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν ΓΗΔΘΝΔ ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 1.1 Ο ξφινο ηεο Γηεζλνχο Οξγάλσζεο Δξγαζίαο πνπδαηφηεηα ηεο ΓΔ 102 (1952) Ζ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε επίπεδν Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαη πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν ΚΟΗΝΟΣΗΚΟ ΝΟΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 2.1 Δηζαγσγηθέο παξαηεξήζεηο γηα ην δήηεκα ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ Ζ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε Οδεγία 79/7/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19 εο Γεθεκβξίνπ 1978 πεξί ηεο πξννδεπηηθήο εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρεηξίζεσο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε ζέκαηα θνηλσληθήο αζθαιίζεσο α) Πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο β) Απαγφξεπζε δηαθξίζεσλ γ) Παξεθθιίζεηο απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο Οδεγία 2006/54/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 5 εο Ηνπιίνπ 2006, γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ησλ ίζσλ επθαηξηψλ θαη ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε ζέκαηα εξγαζίαο θαη απαζρφιεζεο (αλαδηαηχπσζε) α) Ζ έλλνηα ηεο ακνηβήο β) Κξηηήξηα βάζεη ησλ νπνίσλ έλα ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιηζεο ραξαθηεξίδεηαη σο επαγγεικαηηθφ Οη απνθιίζεηο ηεο νδεγίαο 2006/54/ΔΚ ζε ζρέζε κε ηηο αληίζηνηρεο πξνγελέζηεξεο νδεγίεο Πφηε επηηξέπεηαη δηαθνξνπνηεκέλε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε ζπληαμηνδνηηθή λνκνζεζία Σξφπνο απνθαηάζηαζεο ηεο ηζφηεηαο

6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν ΔΘΝΗΚΟ ΝΟΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 3.1 πληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ηνπ ζεζκνχ ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο Ηδηνκνξθίεο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο - πξφλνηαο Ζ ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηνπ ειιεληθνχ κνληέινπ θνηλσληθήο αζθάιεηαο Ζ δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο ζηελ Διιάδα Σν ζχζηεκα ησλ ηξηψλ ππιψλσλ Οη βαζηθνί αζθαιηζηηθνί θνξείο ζην ειιεληθφ ζχζηεκα θνηλσληθεο αζθάιηζεο α) Οη θνξείο αζθάιηζεο ησλ κηζζσηψλ β) Οη θνξείο αζθάιηζεο ησλ αγξνηψλ γ) Οη θνξείο αζθάιηζεο ησλ ειεχζεξσλ θαη αλεμάξηεησλ επαγγεικαηηψλ δ) Οη θνξείο αζθάιηζεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ Ζ ζπληαγκαηηθψο θαηνρπξσκέλε αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ζεηηθά κέηξα ππέξ ησλ γπλαηθψλ Ζ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ πξάμε Δλζσκάησζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ εζληθή λνκνζεζία Πεξηπηψζεηο αληζφηεηαο πνπ δηαπηζηψλνληαη ζην ηζρχνλ ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιηζεο Δθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε απφ ηα εζληθά δηθαζηήξηα ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ν ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖ ΝΟΜΟΛΟΓΗΑ ΣΟΤ ΓΔΚ 4.1 Ζ χπαξμε ζηελ Διιάδα επαγγεικαηηθψλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο πλέπεηεο ηεο εθαξκνγήο ηνπ άξζ. 141 πλζδκ Ζ δηαδηθαζία παξαπνκπήο ηεο Διιάδαο ζην ΓΔΚ Ζ αληίδξαζε ηεο ειιεληθήο πιεπξάο Απνηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο κεηά ηελ παξαπνκπή ηεο Διιάδαο ζην ΓΔΚ Οη ειιεληθέο απφπεηξεο ζπκκφξθσζεο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο Κξηηηθή ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ θαη ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο ηεο ειιεληθήο πιεπξάο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ...74 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

7 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαηνρπξψλεηαη ζηα άξζ. 4 παξ. 2 θαη 116 παξ. 2 ηνπ Διιεληθνχ πληάγκαηνο θαη απνηειεί κηα εηδηθφηεξε εθδήισζε ηεο γεληθήο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ηνπ άξζ. 4 παξ. 1. Ζ αξρή απηή εθαξκφδεηαη θαη ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, φπνπ επηβάιιεηαη ε φκνηα κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, απαγνξεχνληαο, θαη αξρήλ, ξπζκίζεηο πνπ εηζάγνπλ εμαηξέζεηο ζηε βάζε ηνπ θχινπ. Σελ ηειεπηαία δεθαπεληαεηία νη πεξηζζφηεξεο λνκνζεηηθέο παξεκβάζεηο θηλνχληαη πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε, ζεζπίδνληαο δηαηάμεηο πνπ αίξνπλ ηηο έσο ζήκεξα πθηζηάκελεο αληζφηεηεο ή δηαηάμεηο πνπ ξπζκίδνπλ λέα δεηήκαηα θαηά ηξφπν ζχκθσλν πξνο ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Ζ αξρή απηή, φκσο, δελ απαζρνιεί κφλν ηνλ Έιιελα αιιά θαη ηνλ θνηλνηηθφ λνκνζέηε. Σν άξζ. 141 πλζδκ ζεζπίδεη ηελ ίζε ακνηβή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ γηα ίζεο αμίαο παξερφκελε εξγαζία. Δηδηθφηεξα, γηα ηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, έρεη εθδνζεί κηα ζεηξά νδεγηψλ, νη νπνίεο δηαθξίλνπλ κεηαμχ ησλ λνκηθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη θαζηεξψλνπλ θαη γηα ηηο δχν θαηεγνξίεο, κε δηαθνξεηηθνχο φξνπο, ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. 1 Ζ θνηλσληθή αζθάιηζε θαηνρπξψλεηαη ζπληαγκαηηθά ζην άξζ. 22 παξ. 5. Απνηειεί ην θπξηφηεξν κέζν δηαζθάιηζεο ηνπ αλαγθαίνπ εηζνδήκαηνο γηα ηελ επηβίσζε ηνπ δηθαηνχρνπ θαη ζπλεπάγεηαη ηελ παξνρή ή θαηαβνιή ζηνλ δηθαηνχρν νηθνλνκηθψλ κέζσλ πνπ εμαξηψληαη θαη πξνζδηνξίδνληαη απφ ην χςνο αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ πνπ έρνπλ ήδε θαηαβιεζεί απφ ή γηα ινγαξηαζκφ ηνπ αζθαιηζκέλνπ. Οη θαηαβαιιφκελεο παξνρέο δελ ζπλδένληαη, θαηά νπνηνδήπνηε ηξφπν, κε ηα πθηζηάκελα, θαηά ηνλ ρξφλν θαηαβνιήο, νηθνλνκηθά κέζα ή εηζνδήκαηα ηνπ δηθαηνχρνπ. 2 Καηά ζπλέπεηα, ε θνηλσληθή αζθάιηζε - καδί κε ην θνξνινγηθφ 1 ε επίπεδν εζληθνχ δηθαίνπ, ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο απνηειεί ζεκειηψδε αξρή ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ, δεζκεχεη ηελ εξγνδνηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ζηνρεχεη ζηελ δίθαηε κεηαρείξηζε φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ απαγνξεχνληαο ηελ απζαίξεηε δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ φκνησλ θαηαζηάζεσλ. Aπνξξέεη απφ ην άξζξν 288 AK θαη βξίζθεη έξεηζκα ζην άξζ. 22 παξ. 1 εδ. β ηνπ πληάγκαηνο. Πξέπεη λα δηαθξίλεηαη απφ ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, ε νπνία αλαθέξεηαη, θαη αξρήλ, ζηηο ζρέζεηο ηνπ πνιίηε κε ηελ θξαηηθή εμνπζία. Αο ζεκεησζεί φηη νη θνηλνηηθέο νδεγίεο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθεο αζθάιηζεο ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ φξν «ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ». Πεξηζζφηεξα γηα ηελ δηαθνξά «απφρξσζεο» κεηαμχ ησλ φξσλ «ίζε κεηαρείξηζε» θαη «ηζφηεηα» βι. Γεκ. Εεξδειή, Αηνκηθέο Δξγαζηαθέο ρέζεηο, Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια, Αζήλα - Κνκνηελή, 1999, ζει θαη η. Βιαζηφ, Αηνκηθέο Δξγαζηαθέο ρέζεηο (Οπζηαζηηθά θαη Γηθνλνκηθά δεηήκαηα), Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια, Αζήλα - Κνκνηελή, 2005, ζει Γηα ηελ απνζαθήληζε ηεο έλλνηαο ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηε δηαθνξνπνίεζή ηεο απφ ηηο έλλνηεο ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο βι. Γ. Ρσκαληά, Διιεληθνί & 7

8 ζχζηεκα θαη ηηο κεηαβηβαζηηθέο πιεξσκέο - αλήθεη ζηνπο κεραληζκνχο εθείλνπο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ αλαδηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο. 3 ε απηφ ην πιαίζην, ε παξνχζα εξγαζία ζηφρν έρεη λα κειεηήζεη ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε ππφ ην θσο ησλ εμειίμεσλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, θαη κάιηζηα κε έκθαζε ζην ζπληαμηνδνηηθφ ζχζηεκα, φπνπ παξαηεξνχληαη νη πεξηζζφηεξεο αληζφηεηεο αιιά θαη εληνπίδνληαη θαη νη κεγαιχηεξεο δπζθνιίεο γηα ηελ πιήξε εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ. Πξνθεηκέλνπ λα ππάξμεη κηα εηο βάζνο θαηαλφεζε ησλ ζρεηηθψλ ζεκάησλ, ζεσξήζεθε ζθφπηκν ε εξγαζία λα ζπκπεξηιάβεη ηα εμήο θεθάιαηα : Αξρηθψο, γίλεηαη κηα αλαθνξά ζε δηεζλείο κεραληζκνχο ησλ νπνίσλ ην έξγν θαη νη παξεκβάζεηο έρνπλ, ζε θάπνην βαζκφ, επεξεάζεη ηηο εμειίμεηο ζην πεδίν ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Δηδηθφηεξα, πξφθεηηαη γηα ηελ Γηεζλή Οξγάλσζε Δξγαζίαο, ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο θαη ηνλ ΟΖΔ, νη νπνίνη κέζα απφ αληίζηνηρεο δηεζλείο ζπκβάζεηο αθελφο έρνπλ ηνλίζεη ηε ζεκαζία ηνπ ζεζκνχ θαη αθεηέξνπ ηνλ έρνπλ ζπζρεηίζεη θαη κε ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. ηε ζπλέρεηα, αλαιχεηαη ην θνηλνηηθφ λνκηθφ πιαίζην θαη ε λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ΓΔΚ). Δλδηαθέξνλ είλαη πψο ε ζπιινγηζηηθή θαη ε εξκελεία ησλ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ, φπσο απηέο απνηππψλνληαη ζηηο απνθάζεηο ηνπ Γηθαζηεξίνπ, επεξεάδνπλ ηηο εμειίμεηο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ θαη δηακνξθψλνπλ λέεο πξννπηηθέο ζην δήηεκα ηεο εθαξκνγήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε. Οη αιιαγέο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν επεξεάδνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο ηηο επηινγέο ηνπ Έιιελα λνκνζέηε, ν νπνίνο αλαγθάδεηαη λα βξεη ηξφπνπο λα ζπκκνξθσζεί κε ην θνηλνηηθφ δίθαην. ην επφκελν θεθάιαην, ινηπφλ, πνπ εμεηάδεη ην εζληθφ λνκηθφ πιαίζην, γίλεηαη κηα ζχληνκε παξνπζίαζε ηεο ηζηνξηθήο εμέιημεο ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηεο ζεκεξηλήο δηνηθεηηθήο ηνπ νξγάλσζεο, αλαιχεηαη ε ζπληαγκαηηθψο θαηνρπξσκέλε αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη παξαηίζεληαη δηαηάμεηο λφκσλ απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 έσο ζήκεξα πνπ εμεηδηθεχνπλ ηελ ζπγθεθξηκέλε αξρή. Παξάιιεια, εμεηάδεηαη ε λνκνινγία ησλ επξσπατθνί κύζνη γηα ην αζθαιηζηηθό - Μύζνη γηα ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, Δθδφζεηο Αδειθνί Βιάζζε, Αζήλα, 2007, ζει. 30 επ. 3 Ζ αλαδηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο πξνθχπηεη σο ζπλέπεηα ηεο εθαξκνγήο κηαο ζεκειηψδνπο αξρήο ηνπ ζεζκνχ ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ηεο αξρήο ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, ε νπνία δηαθξίλεηαη ζε θάζεηε (αλαδηαλνκή απφ ηα πινπζηφηεξα εηζνδήκαηα πξνο ηα θησρφηεξα) θαη νξηδφληηα (αλαδηαλνκή πξνο ηα κέιε εθείλα ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ πνπ αληηκεησπίδνπλ θάπνηνλ αζθαιηζηηθν θίλδπλν πρ αζζέλεηα ή αλεξγία). Πεξηζζφηεξα γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά, ηα είδε θαη ηνλ ξφιν ηεο αιιειεγγχεο βι. P. Tsantilas, Les modes de financement de la sécurité sociale : une Recherche Comparative à la Lumière des Systèmes Français, Grec et Italien, Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπιαο/bruylant, Αζήλα/Βξπμέιιεο, 2004, ζει

9 εζληθψλ δηθαζηεξίσλ δηαρξνληθά ελψ γηα ηελ πιεξφηεηα ηεο πξνζέγγηζεο παξαηίζεληαη ηζρχνπζεο δηαηάμεηο πνπ αληίθεηληαη, θαη αξρήλ, ζηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Καηά ηελ πεξίνδν ζπγγξαθήο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ε ηζφηεηα ησλ θχισλ, ηδίσο ζε ζρέζε κε ηα φξηα ειηθίαο ζπληαμηνδφηεζεο, απνηειεί έλα εμαηξεηηθά επίθαηξν ζέκα, δεδνκέλεο θαη ηεο παξαπνκπήο ηεο ρψξαο ελψπηνλ ηνπ ΓΔΚ αλαθνξηθά κε ηηο ζπληάμεηο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ. Κξίζεθε, σο εθ ηνχηνπ, ζθφπηκν ην ηειεπηαίν θεθάιαην λα αθνξά ηηο επηπηψζεηο ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ ζε κηα ζεηξά ζεκάησλ, φπσο πρ ε χπαξμε ζηελ Διιάδα επαγγεικαηηθψλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο ή νη πξνυπνζέζεηο δηαηήξεζεο δηαθνξεηηθψλ νξίσλ ειηθίαο ζπληαμηνδφηεζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Ο ζρεηηθφο πξνβιεκαηηζκφο απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία ελφςεη ηεο πνιπζπδεηεκέλεο θαη πνιπαλακελφκελεο «αζθαιηζηηθήο κεηαξξχζκηζεο», ε νπνία παξνπζηάδεηαη πεξηζζφηεξν επηηαθηηθή απφ πνηέ. ε απηήλ αθξηβψο ηελ πξνζπάζεηα ε Κνηλσληθή Γηνίθεζε πξέπεη λα δηαδξακαηίζεη έλαλ ζεκαίλνληα ξφιν : θαιείηαη λα κειεηήζεη ηα ζρεηηθά δεηήκαηα, λα θαηαλνήζεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηηο παζνγέλεηεο ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη λα βξεη ηηο θαηαιιειφηεξεο ιχζεηο ζε ζπλεξγαζία θαη κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο. Απηφ ηζρχεη θαη γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, ε νπνία κπνξεί λα επεθηαζεί ζηαδηαθά, κέζα απφ κηα ζπλνιηθή λνκνζεηηθή παξέκβαζε πνπ ζα ιακβάλεη ππ φςηλ ηελ πνιππινθφηεηα θαη ηελ νηθνλνκηθή ηζνξξνπία ηνπ ζπζηήκαηνο θαζψο θαη κηα ζεηξά λνκηθψλ δεηεκάησλ, φπσο ιρ ηελ αλαδξνκηθφηεηα ησλ ξπζκίζεσλ θαη ηνλ ζεβαζκφ ησλ θεθηεκέλσλ δηθαησκάησλ. Ζ πξφθιεζε έγθεηηαη ζην φηη ε Γηνίθεζε δελ ελεξγεί ζε φια ηα ζέκαηα κε πιήξε ειεπζεξία αιιά ζπρλά ππνρξενχηαη λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Γηα ηελ πιεξφηεηα ηεο πξνζέγγηζεο αλαδεηήζεθε ε ζρεηηθή εζληθή θαη θνηλνηηθή λνκνζεζία, θπξίσο λφκνη, πξνεδξηθά δηαηάγκαηα, Δπξσπατθέο πλζήθεο θαη νδεγίεο, ε λνκνινγία ηνπ ΓΔΚ θαη ησλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ αλαθνξηθά κε ηελ εξκελεία ηνπ ηζρχνληνο λνκηθνχ πιαηζίνπ, κειέηεο, αξζνγξαθία θαη δεκνζηεχζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε. Δθηφο απφ ηε βηβιηνγξαθία, ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη πεγέο απφ ην δηαδίθηπν. Σν πιηθφ πνπ ζπγθεληξψζεθε ηαμηλνκήζεθε θαη αμηνινγήζεθε πξνθεηκέλνπ λα γίλεη κηα ζθαηξηθή παξνπζίαζε ησλ ζρεηηθψλ δεηεκάησλ θαη λα πξνθχςεη έλαο γφληκνο πξνβιεκαηηζκφο φζνλ αθνξά ηηο επφκελεο θηλήζεηο, νπηψο 9

10 ψζηε λα επηηεπρζεί ε πιήξεο ελζσκάησζε ηεο ηζφηεηαο κε ην κηθξφηεξν δπλαηφ θφζηνο γηα φιεο ηηο ελδηαθεξφκελεο πιεπξέο. 10

11 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν ΓΗΔΘΝΔ ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 1.1 Ο ξόινο ηεο Γηεζλνύο Οξγάλωζεο Δξγαζίαο Ζ Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο (ζην εμήο : ΓΟΔ) απνηειεί έλαλ εμεηδηθεπκέλν θαη απνθεληξσκέλν νξγαληζκφ ηνπ ΟΖΔ θαη έρεη σο θαηαζηαηηθφ ζθνπφ ηελ πξναγσγή ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο θαη ηελ θαηνρχξσζε θαη εθαξκνγή ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. Ηδξχζεθε κε ηε πλζήθε ησλ Βεξζαιιηψλ 4 ην 1919 θαη απνηέιεζε κεραληζκφ δηαπξαγκάηεπζεο θαη ςήθηζεο δηεζλψλ ζπκβάζεσλ κε αληηθείκελν ηε βειηίσζε ησλ εξγαζηαθψλ ζπλζεθψλ θαη ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαζψο θαη ειέγρνπ ηεο εθαξκνγήο ηνπο απφ ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε. Δίλαη νξγαλσκέλε κε βάζε ηελ ηξηκεξή εθπξνζψπεζε θξαηψλ, εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ θαη απηφ ηζρχεη φρη κφλν γηα ηα θαηαζηαηηθά ηεο φξγαλα αιιά γηα ηα φξγαλα ειέγρνπ εθαξκνγήο ησλ ζπλζεθψλ. Απφ ηελ ίδξπζή ηεο έσο ζήκεξα ε ΓΟΔ έρεη πξνβεί ζηελ ςήθηζε πεξηζζφηεξσλ απφ 170 πκβάζεσλ θαη 180 πζηάζεσλ, νη νπνίεο θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο εκπίπηνπλ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, ελψ έλαο κηθξφηεξνο αξηζκφο εκπίπηεη ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο, φπνπ έσο ζήκεξα έρνπλ πηνζεηεζεί 31 πκβάζεηο. Ζ Διιάδα έρεη θπξψζεη πεξηζζφηεξεο απφ 70 Γηεζλείο πκβάζεηο Δξγαζίαο (ΓΔ), εθ ησλ νπνίσλ κφλνλ επηά αλήθνπλ ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο. 1.2 πνπδαηόηεηα ηεο ΓΔ 102 (1952) ηαζκφο ζηηο ζεζκηθέο παξεκβάζεηο ηεο ΓΟΔ ππήξμε ε ΓΔ 102 (1952) 5 γηα ηα ειάρηζηα φξηα θνηλσληθήο αζθάιεηαο, ε νπνία ζέηεη ειάρηζηα φξηα θαη πξνδηαγξαθέο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο γηα θάζε θιάδν, αλάινγα κε ηελ νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα θάζε ρψξαο θαη ηνπο πθηζηάκελνπο κηζζνχο. Δηδηθφηεξα, ε χκβαζε επηθεληξψλεηαη ζηελ θάιπςε ησλ ελλέα παξαδνζηαθψλ θηλδχλσλ, δειαδή ηεο αζζέλεηαο, ηεο αλεξγίαο, ηνπ γήξαηνο, ηνπ εξγαηηθνχ αηπρήκαηνο θαη ηεο επαγγεικαηηθήο αζζέλεηαο, ηεο αλαηξνθήο ησλ παηδηψλ, ηεο κεηξφηεηαο, ηεο αλαπεξίαο θαη ηνπ ζαλάηνπ πξνζηάηε νηθνγέλεηαο. 4 Ζ πλζήθε δηαθήξπμε φηη ε αδπλακία έζησ θαη ελφο θξάηνπο λα θαζηεξψζεη αλζξψπηλεο ζπλζήθεο εξγαζίαο απνηειεί εκπφδην γηα ηελ αλάινγε πξνζπάζεηα φισλ ησλ εζλψλ ηνπ θφζκνπ. 5 Ο αλαγλψζηεο κπνξεί λα αλαδεηήζεη ην θείκελν ηεο χκβαζεο ζηελ ηζηνζειίδα Σελ ζπγθεθξηκέλε χκβαζε έρνπλ θπξψζεη κέρξη ζηηγκήο 43 θξάηε. Ζ Διιάδα ηελ θχξσζε κε ηνλ Ν. 3251/1955 (ΦΔΚ 140 Α / ). 11

12 Σν ειιεληθφ ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιεηαο ππεξθαιχπηεη ηα ειάρηζηα φξηα ηεο ΓΔ 102, ε νπνία ζήκεξα εκθαλίδεηαη θάπσο παξσρεκέλε. Δπνκέλσο, ν βαζηθφο εγγπεηηθφο ηεο ξφινο ζπλίζηαηαη ζηελ εμαζθάιηζε ηνπ θνηλσληθνχ θεθηεκέλνπ ηεο ππάξρνπζαο λνκνζεζίαο θαη ηελ απαγφξεπζε νπηζζνδξφκεζήο ηεο πέξαλ ησλ νξίσλ πνπ θαζνξίδεη. Δηδηθφηεξε ΓΔ γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε δελ ππάξρεη. Ζ ΓΔ 100 (1951) αθνξά ηελ ίζε ακνηβή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ γηα ίζεο αμίαο εξγαζία ελψ ε 118 (1962) αθνξά ηελ ίζε κεηαρείξηζε ππεθφσλ ελφο θξάηνπο θαη ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζε ζέκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζρεηηθψλ ΓΔ θαη θπξίσο ηεο πξναλαθεξζείζαο ΓΔ 102 (1952) πξνθχπηνπλ νξηζκέλα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηα νπνία απνηεινχλ ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο έλλνηαο ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο 6 : Ζ ππνρξεσηηθφηεηα ησλ ξπζκίζεψλ ηεο, Απνηειεί ππνρξέσζε θαη επζχλε ηνπ θξάηνπο, Ζ αζθαιηζηηθή παξνρή πξέπεη λα είλαη επαξθήο, λα αληηζηνηρεί, δειαδή, φρη πξνο ηηο αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο αιιά πξνο ηηο πθηζηάκελεο πξαγκαηηθέο αλάγθεο, ηηο νπνίεο θαη νθείιεη λα θαιχπηεη, Αλαδεηθλχεηαη ην ζηνηρείν ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, Ζ θαζνιηθφηεηα ησλ ξπζκίζεψλ ηεο, Ζ ιεηηνπξγία ηεο νθείιεη λα εληάζζεηαη ζην εχξνο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πεδίσλ πνπ νξίδεη ε ΓΔ 102 (1952) θαη Ζ ζπιινγηθφηεηα ηεο ρξεκαηνδφηεζήο ηεο κέζσ ηεο επηβνιήο εηζθνξψλ ή θφξσλ ή θαη ησλ δχν πνπ επηβαξχλνπλ θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο αζθαιηζκέλνπο (ζπιινγηθή αληαπνδνηηθφηεηα). 1.3 Ζ αξρή ηεο ηζόηεηαο ηωλ θύιωλ ζε επίπεδν Ζλωκέλωλ Δζλώλ θαη πκβνπιίνπ ηεο Δπξώπεο Σν 1966 ε Γεληθή πλέιεπζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ πηνζέηεζε ην Γηεζλέο χκθσλν αηνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ. Σν άξζ νξίδεη πσο «Όια ηα πξόζσπα είλαη ίζα ελώπηνλ ηνπ λόκνπ θαη έρνπλ δηθαίσκα, ρσξίο θακία δηάθξηζε, ζηελ ίζε πξνζηαζία ηνπ λόκνπ. Όζνλ αθνξά απηό ην δήηεκα, ν λόκνο ζα απαγνξεύεη θάζε 6 Όπσο παξνπζηάδνληαη απφ ηνλ Γ. Ρσκαληά, Διιεληθνί & επξσπατθνί κύζνη γηα ην αζθαιηζηηθό - Μύζνη γηα ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, Δθδφζεηο Αδειθνί Βιάζζε, Αζήλα, 2007, ζει Ζ Διιάδα ην θχξσζε κε ηνλ Ν. 2462/1997 (ΦΔΚ 25 Α / ) κε ηίηιν «Κύξσζε ηνπ Γηεζλνύο πκθώλνπ γηα ηα αηνκηθά θαη πνιηηηθά δηθαηώκαηα, ηνπ πξναηξεηηθνύ πξσηνθόιινπ ζην Γηεζλέο ύκθσλν γηα ηα αηνκηθά θαη πνιηηηθά δηθαηώκαηα θαη ηνπ δεύηεξνπ πξναηξεηηθνύ πξσηνθόιινπ ζην Γηεζλέο ύκθσλν γηα ηα αηνκηθά θαη πνιηηηθά δηθαηώκαηα». 12

13 δηάθξηζε θαη ζα εγγπάηαη ζε όια ηα πξόζσπα ίζε θαη απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία θαηά ησλ παληνεηδώλ δηαθξίζεσλ, όπσο είλαη... νη δηαθξίζεηο βάζεη θύινπ...». ε επίπεδν πεξηθεξεηαθήο πξνζηαζίαο, ζεκαληηθή είλαη ε Δπξσπατθή χκβαζε Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ (ΔΓΑ), 8 ε νπνία ππεγξάθε ζηε Ρψκε ζηηο 4 Ννεκβξίνπ 1950 θαη έθηνηε έρεη ηξνπνπνηεζεί κε κηα ζεηξά πξσηνθφιισλ. ην άξζ. 14 κε ηίηιν «Απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ» νξίδεηαη φηη «Η ρξήζηο ησλ αλαγλσξηδνκέλσλ ελ ηε παξνύζε πκβάζεη δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηώλ δένλ λα εμαζθαιηζζή αζρέησο δηαθξίζεσο θύινπ,...». Ζ ΔΓΑ είλαη κεραληζκφο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο θαη ε ηπρφλ παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ πνπ ζεζπίδνληαη βάζεη απηήο ειέγρεηαη λνκηθά απφ ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ (ΔΓΓΑ). 9 θφπηκν είλαη λα γλσξίδνπκε ηηο εμειίμεηο θαη απφ ηελ πιεπξά ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Ίζσο λα κελ είλαη πάληνηε ηφζν ζεκαληηθέο, ιρ ζε ζχγθξηζε κε ην θνηλνηηθφ δίθαην, παξακέλνπλ σζηφζν ελά ζηαζεξφ ζεκείν αλαθνξάο γηα δηεζλψο αλαγλσξηζκέλεο αξρέο, φπσο είλαη απηή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, θαη γηα έλα ειάρηζην επίπεδν παξερφκελεο πξνζηαζίαο ζε επίπεδν ζεζκψλ, φπσο απηφ πνπ αλακέλνπκε απφ ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε. 8 Κπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ηνλ Ν. 2325/1953 θαη πάιη, κεηά ηελ πηψζε ηεο δηθηαηνξίαο, κε ην Ν.Γ.. 53/1974 (ΦΔΚ 256 Α / ). 9 Ζ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα δελ έρεη αθφκε πξνζρσξήζεη ζηελ ΔΓΑ. Αλαθνξηθά κε ην δήηεκα ηεο κε πξνζρψξεζεο βι. Υξ. Παπαδεκεηξίνπ, Η ζεκαζία ηεο πξνζρώξεζεο ηεο Δ.Κ. ζηελ ΔΓΑ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πξνζηαζίαο ησλ ζεκειησδώλ δηθαησκάησλ ζηελ θνηλνηηθή έλλνκε ηάμε, ΑξρΝ 2007, ηεχρ. 1, ζει

14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν ΚΟΗΝΟΣΗΚΟ ΝΟΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 2.1 Δηζαγωγηθέο παξαηεξήζεηο γηα ην δήηεκα ηεο ηζόηεηαο κεηαμύ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ Σν 1957 ε πλζήθε γηα ηελ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο θαζηέξσζε ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. χκθσλα κε ην άξζ. 2 ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ, ε Κνηλφηεηα έρεη σο απνζηνιή, κεηαμχ άιισλ, ηελ πξναγσγή ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ελψ ζηελ παξ. 2 ηνπ επφκελνπ άξζξνπ νξίδεηαη φηη ε Κνηλφηεηα επηδηψθεη λα εμαιεηθζνχλ νη αληζφηεηεο θαη λα πξναρζεί ε ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο φπνπ εθηείλεηαη ε δξάζε ηεο. Με ζηφρν ηελ επίηεπμε ελφο πςεινχ θαη δηαξθνχο επηπέδνπ απαζρφιεζεο θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ απνθιεηζκνχ, ην άξζ. 136 (πξψελ 117) αλαθέξεη φηη ε Κνηλφηεηα θαη ηα θξάηε - κέιε ιακβάλνπλ ππ φςηλ ηα ζεκειηψδε θνηλσληθά δηθαηψκαηα, φπσο απηά νξίδνληαη ζηνλ Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε, ν νπνίνο ππεγξάθε ζην Σνξίλν ζηηο 18 Οθησβξίνπ , θαη ζηνλ Κνηλνηηθφ Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ησλ Δξγαδνκέλσλ ηνπ Ζ Κνηλφηεηα ππνζηεξίδεη θαη ζπκπιεξψλεη ηε δξάζε ησλ θξαηψλ - κειψλ θαη ζηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ φζνλ αθνξά ηηο επθαηξίεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ηε κεηαρείξηζε ζηελ εξγαζία αιιά θαη ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε θαη θνηλσληθή πξνζηαζία (άξζ. 137, πξψελ 118) ελψ, ηέινο, ην άξζ. 141 (πξψελ άξζ. 119) νξίδεη φηη παξέρεηαη ίζε ακνηβή ζηνπο άλδξεο θαη ζηηο γπλαίθεο γηα ίζεο αμίαο παξερφκελε εξγαζία. 10 Ο Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο θπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ηνλ Ν. 1426/1984 (ΦΔΚ 32 Α / ) (κε ηελ εμαίξεζε ησλ άξζ. 5 θαη 6). Πξφθεηηαη γηα κεραληζκφ ν νπνίνο ιεηηνπξγεί ζην πιαίζην ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. ην άξζ. 4 νξίδεηαη φηη ηα πκβαιιφκελα Μέξε αλαιακβάλνπλ λα αλαγλσξίζνπλ ην δηθαίσκα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε ίζε ακνηβή γηα εξγαζία ίζεο αμίαο. Ζ Διιάδα έρεη ππνγξάςεη αιιά δελ έρεη θπξψζεη αθφκε ηνλ αλαζεσξεκέλν Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε ηνπ 1966, έρεη φκσο θπξψζεη θαη ηα ηξία Πξσηφθνιια ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Υάξηε : ην πκπιεξσκαηηθφ Πξσηφθνιιν ηνπ 1988 θπξψζεθε κε ηνλ Ν. 2595/1998, ην Σξνπνπνηεηηθφ Πξσηφθνιιν ηνπ 1991 θπξψζεθε κε ηνλ Ν. 2422/1996 θαη ην Πξσηφθνιιν ηνπ 1996 γηα ην ζχζηεκα ζπιινγηθψλ θαηαγγειηψλ θπξψζεθε κε ηνλ Ν. 2595/ Ο Κνηλνηηθφο Υάξηεο ησλ Θεκειησδψλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ησλ Δξγαδνκέλσλ εγθξίζεθε ην 1989 κε ηε κνξθή δήισζεο, απφ φια ηα θξάηε κέιε, πιελ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ πνπ ηνλ ππέγξαςε κφιηο ην Θεσξήζεθε σο πνιηηηθφ κέζν ην νπνίν πεξηιακβάλεη «εζηθέο ππνρξεψζεηο» πνπ απνζθνπνχλ ζηελ εμαζθάιηζε ηνπ ζεβαζκνχ νξηζκέλσλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζηα θξάηε. ην άξζ. 23 κε ηίηιν «Ιζόηεηα αλδξώλ θαη γπλαηθώλ» νξίδεηαη φηη «Η ηζόηεηα αλδξώλ θαη γπλαηθώλ πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη ζε όινπο ηνπο ηνκείο, κεηαμύ άιισλ ζηελ απαζρόιεζε, ηελ εξγαζία θαη ηηο απνδνρέο. Η αξρή ηεο ηζόηεηαο δελ απνθιείεη ηε δηαηήξεζε ή ηε ζέζπηζε κέηξσλ πνπ πξνβιέπνπλ εηδηθά πιενλεθηήκαηα ππέξ ηνπ ππνεθπξνζσπνύκελνπ θύινπ». Ο Υάξηεο ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ εγθξίζεθε ζηε Νίθαηα ζηηο 7 Γεθεκβξίνπ 2000 θαη ζπκπεξηιήθζεθε ζην ζρέδην ηνπ επξσπατθνχ πληάγκαηνο. 14

15 Απφ ην 1975 έρεη εθδνζεί ζεηξά νδεγηψλ πνπ επεθηείλνπλ ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ζηελ επαγγεικαηηθή πξνψζεζε, κε ζηφρν ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζηνλ ρψξν εξγαζίαο θαη, ελ ζπλερεία, ζηνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ησλ λνκηθψλ θαζψο θαη ησλ επαγγεικαηηθψλ θαζεζηψησλ Ζ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξώλ θαη γπλαηθώλ ζηελ θνηλωληθή αζθάιηζε Ζ ηζφηεηα ηεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζην πεδίν ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο πξνσζείηαη κέζα απφ ηε ζέζπηζε νδεγηψλ νη νπνίεο ζηνρεχνπλ ζηελ ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ. Με βάζε ηηο πθηζηάκελεο νδεγίεο δηαθξίλνπκε δχν θαηεγνξίεο ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο : αθελφο ηα εθ ηνπ λόκνπ 13 θαη αθεηέξνπ ηα επαγγεικαηηθά. Ζ ππαγσγή ελφο αζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηε κία ή ηελ άιιε θαηεγνξία είλαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθή, δεδνκέλνπ φηη νη ξπζκίζεηο πνπ εηζάγνληαη κε ηηο νδεγίεο είλαη δηαθνξεηηθέο, φπσο δηαθνξεηηθέο είλαη θαη νη εμαηξέζεηο πνπ γίλνληαη δεθηέο, ηδίσο φζνλ αθνξά ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο θάζε νδεγίαο. Δηδηθφηεξα : Οδεγία 79/7/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19 εο Γεθεκβξίνπ 1978 πεξί ηεο πξννδεπηηθήο εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρεηξίζεωο κεηαμύ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ ζε ζέκαηα θνηλωληθήο αζθαιίζεωο α) Πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο Βαζηθφ πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο είλαη ε θνηλσληθή αζθάιηζε, δει. ηα εθ ηνπ λφκνπ ζπζηήκαηα πνπ εμαζθαιίδνπλ πξνζηαζία θαηά ησλ θηλδχλσλ ηεο αζζέλεηαο, ηεο αλαπεξίαο, ηνπ γήξαηνο, ηνπ εξγαηηθνχ αηπρήκαηνο θαη επαγγεικαηηθήο αζζέλεηαο θαη ηεο αλεξγίαο. 14 Ζ νδεγία αθνξά έλαλ επξχ θχθιν πξνζψπσλ : εθαξκφδεηαη επί ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ αλεμάξηεηα εξγαδνκέλσλ, ησλ εξγαδνκέλσλ ησλ νπνίσλ ε δξαζηεξηφηεηα έρεη δηαθνπεί ιφγσ αζζελείαο, αηπρήκαηνο ή κε εζειεκέλεο αλεξγίαο, επί ησλ πξνζψπσλ πνπ αλαδεηνχλ εξγαζία, θαζψο θαη επί ησλ ζπληαμηνχρσλ θαη ησλ αλάπεξσλ 12 ην πιαίζην ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ε Διιάδα έρεη, επίζεο, θπξψζεη ηνλ Δπξσπατθφ Κψδηθα Κνηλσληθήο Αζθάιεηαο ηνπ 1964 (κε ηνλ Ν. 1136/1981) κε ηελ εμαίξεζε ησλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχλ ηηο παξνρέο αλεξγίαο θαη ηηο νηθνγελεηαθέο παξνρέο, ελψ έρεη ππνγξάςεη αιιά δελ έρεη θπξψζεη αθφκε ηνλ Αλαζεσξεκέλν Δπξσπατθφ Κψδηθα Κνηλσληθήο Αζθάιεηαο ηνπ Ζ ειιεληθή κεηάθξαζε ρξεζηκνπνηεί εζθαικέλσο ηνλ φξν «λνκηθά ζπζηήκαηα» γηα λα απνδψζεη ηνλ γαιιηθν φξν «régimes légaux» ή ηνλ αγγιηθφ «statutory schemes». 14 Άξζ.3 παξ. 1 ηεο Οδεγίαο 79/7/ΔΟΚ. 15

16 εξγαδνκέλσλ. 15 θνπφο είλαη ε πξννδεπηηθή εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρεηξίζεσο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε ζέκαηα θνηλσληθήο αζθαιίζεσο. 16 Σν Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ζην εμήο : ΓΔΚ) έρεη κε ζεηξά απνθάζεψλ ηνπ θξίλεη φηη κηα παξνρή πξέπεη λα ζπληζηά ζχλνιν ή κέξνο ζπζηήκαηνο πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηνλ λφκν γηα ηελ πξνζηαζία απφ έλαλ απφ ηνπο απαξηζκνχκελνπο θηλδχλνπο ή κνξθή θνηλσληθήο πξφλνηαο πνπ απνβιέπεη ζηνλ ίδην ζθνπφ γηα λα εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο ζπγθεθξηκέλεο νδεγίαο. 17 To Γηθαζηήξην έρεη, επίζεο, δηεπθξηλίζεη φηη ε παξνρή πξέπεη λα έρεη άκεζε θαη πξαγκαηηθή ζρέζε κε ηελ πξνζηαζία απφ έλαλ απφ ηνπο πξναλαθεξζέληεο θηλδχλνπο πνπ απαξηζκνχληαη ζην άξζ. 3 παξ β) Απαγόξεπζε δηαθξίζεωλ Ζ νδεγία ζην άξζ. 4 παξ. 1, ρσξίο λα δίλεη νξηζκφ, απαγνξεχεη ηηο δηαθξίζεηο πνπ βαζίδνληαη ζην θχιν, είηε άκεζεο είηε έκκεζεο, ηδίσο ζε ζρέζε κε ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ελψ παξάιιεια ζηελ παξ. 2 δηεπθξηλίδεη φηη ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο δελ ζίγεη ηηο δηαηάμεηο πεξί πξνζηαζίαο ηεο γπλαίθαο ιφγσ κεηξφηεηαο. Οη άκεζεο δηαθξίζεηο δελ παξνπζηάδνπλ πξφβιεκα ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπο. Πξφθεηηαη γηα ηηο δηαθξίζεηο πνπ ζηεξίδνληαη άκεζα ζηε δηαθνξά θχινπ. Άκεζεο δηαθξίζεηο εκπεξηέρνπλ νη δηαηάμεηο εθείλεο πνπ πξνβιέπνπλ επζέσο επλντθφηεξεο ξπζκίζεηο ππέξ ηνπ ελφο θχινπ ζε ζρέζε κε ην άιιν (πρ ρακειφηεξα φξηα ειηθίαο ζπληαμηνδφηεζεο ή ιηγφηεξα ρξφληα αζθάιηζεο γηα ζεκειίσζε δηθαηψκαηνο ζε ζχληαμε, ηα νπνία ζπλήζσο πξνβιέπνληαη γηα ηηο γπλαίθεο) ή ρξεζηκνπνηνχλ σο θξηηήξην δηαθνξνπνίεζεο ζηνηρείν ή θαηάζηαζε πνπ κφλν ζην έλα θχιν κπνξεί λα ζπληξέρεη, φπσο πρ ε εγθπκνζχλε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, κηα δηάηαμε ε νπνία, εθ πξψηεο φςεσο, εθαξκφδεηαη αλεμαξηήησο ηνπ θχινπ ηνπ εξγαδνκέλνπ ή ηνπ αζθαιηζκέλνπ, ζηελ πξάμε φκσο πιήηηεη ζεκαληηθά πςειφηεξν πνζνζηφ αηφκσλ ηνπ ελφο θχινπ ζε ζρέζε κε ην άιιν εηζάγεη έκκεζε (de facto) δηάθξηζε. 19 Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ε δηαθνξνπνίεζε 15 Άξζ. 2 ηεο Οδεγίαο 79/7/ΔΟΚ. 16 Άξζ. 1 ηεο Οδεγίαο 79/7/ΔΟΚ. 17 Απνθάζεηο ηεο 24 εο Ηνπλίνπ 1986, C-150/85, Drake, ηεο 4 εο Φεβξνπαξίνπ 1992, C-243/90, Smithson, ηεο 16 εο Ηνπιίνπ 1992, C-63/91 θαη C-64/91, Jackson θαη Cresswell θαη ηεο 13 εο Ηνπιίνπ 1995, C- 137/94, Richardson. 18 Απνθάζεηο ηεο 4 εο Φεβξνπαξίνπ 1992, C-243/90, Smithson θαη ηεο 16 εο Ηνπιίνπ 1992, C-63/91 θαη C-64/91, Jackson θαη Cresswell. 19 Ζ νδεγία 76/207/ΔΚ πεξί εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρεηξίζεσο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζε απαζρφιεζε, ηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη πξνψζεζε θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο, φπνπ γηα πξψηε θνξά γίλεηαη ξεηή αλαθνξά ζηηο έκκεζεο δηαθξίζεηο, δελ πεξηείρε νξηζκφ 16

17 ζηεξίδεηαη ζε ζηνηρεία θαη πξνυπνζέζεηο ηηο νπνίεο είλαη κελ δπλαηφ λα πιεξνχλ ηφζν νη άλδξεο φζν θαη νη γπλαίθεο, ζηελ πξάμε φκσο απνδεηθλχεηαη φηη πρ νη γπλαίθεο ζε κεγάιν βαζκφ πιεξνχλ ηα ζηνηρεία απηά θαη ηηο πξνυπνζέζεηο, ψζηε θαη απνηέιεζκα ην ζπγθεθξηκέλν κέηξν λα πιήηηεη πνιχ κεγαιχηεξν αξηζκφ γπλαηθψλ παξά αλδξψλ. Ζ ζρεηηθή θξίζε ζηεξίδεηαη ζηελ πνζνζηηαία αλαινγία αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηηο δχν νκάδεο θαη φρη ζηνπο απφιπηνπο αξηζκνχο ησλ ζηγφκελσλ πξνζψπσλ. Κξίζηκεο είλαη θαη νη δπζκελείο ζπλέπεηεο ελφο κέηξνπ αλεμαξηήησο ησλ θηλήηξσλ πνπ νδήγεζαλ ζηε ιήςε ηνπ. 20 Οη έκκεζεο δηαθξίζεηο 21 γίλνληαη δεθηέο κφλν εάλ δηθαηνινγνχληαη απφ ιφγνπο αληηθεηκεληθνχο θαη μέλνπο πξνο νπνηαδήπνηε δηάθξηζε βαζηδφκελε ζην θχιν 22 θαη ην εζληθφ κέηξν, ην νπνίν ηηο εηζάγεη, επηδηψθεη έλαλ λφκηκν ζθνπφ θξαηηθήο θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη είλαη θαηάιιειν θαη αλαγθαίν γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ απηνχ. Σέινο, ην ΓΔΚ ζεσξεί φηη ν ζηφρνο πεξηνξηζκνχ ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ, ηνλ νπνίν ζπρλά επηθαινχληαη νη δεκφζηεο αξρέο θαηά ηελ εηζαγσγή ηεο κείσζεο ηεο ζχληαμεο ζηελ εζληθή λνκνζεζία, δελ κπνξεί λα γίλεη δεθηφο γηα λα δηθαηνινγήζεη κηα δηαθνξεηηθή κεηαρείξηζε βαζηδφκελε ζην θχιν. Σν Γηθαζηήξην έρεη θξίλεη φηη εθηηκήζεηο αλαγφκελεο ζηνλ πξνυπνινγηζκφ δελ κπνξνχλ λα δηθαηνινγήζνπλ δπζκελή δηάθξηζε εηο βάξνο ηνπ ελφο ησλ θχισλ. Πξάγκαηη, ην λα γίλεη δεθηφ φηη ηέηνηεο εθηηκήζεηο κπνξνχλ λα δηθαηνινγήζνπλ δηαθνξά κεηαρεηξίζεσο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, ε νπνία, ειιείςεη απηψλ, ζα ζπληζηνχζε έκκεζε δπζκελή δηάθξηζε ιφγσ θχινπ, ζπλεπάγεηαη φηη ε εθαξκνγή θαη ην πεξηερφκελν ελφο ηφζν ζεκειηψδνπο θαλφλα ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, φπσο ηεο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, κπνξνχλ λα πνηθίιινπλ, απφ πιεπξάο ρξφλνπ θαη ηφπνπ, αλάινγα κε ηελ θαηάζηαζε ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ ησλ θξαηψλ - κειψλ. 23 ηεο έλλνηαο.ζ νδεγία απηή ηξνπνπνηήζεθε κε ηελ νδεγία 2002/73 ε νπνία ζην άξζ. 2 παξ. 2 νξίδεη φηη έκκεζε δηάθξηζε πθίζηαηαη «όηαλ κηα εθ πξώηεο όςεσο νπδέηεξε δηάηαμε, θξηηήξην ή πξαθηηθή ζέηεη ζε ηδηαίηεξα κεηνλεθηηθή ζέζε ηνπο εθπξνζώπνπο ηνπ ελόο θύινπ ζε ζύγθξηζε κε ηνπο εθπξνζώπνπο ηνπ άιινπ θύινπ, εθηόο αλ απηή ε δηάηαμε, ην θξηηήξην ή ε πξαθηηθή δηθαηνινγείηαη αληηθεηκεληθώο από λόκηκν ζηόρν θαη ηα κέζα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ελ ιόγσ ζηόρνπ είλαη πξόζθνξα θαη αλαγθαία». 20 Βι. ζρεηηθά Γεκ.Εεξδειή, Δξγαηηθό Γίθαην - Αηνκηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, Σφκνο Η, Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια, Αζήλα - Κνκνηελή, Γηα ην ζέκα ησλ έκκεζσλ δηαθξίζεσλ βι. Ζ. Νηθνιαθνπνχινπ-ηεθάλνπ, Οη έκκεζεο δηαθξίζεηο ησλ θύισλ ζηε λνκνινγία ηνπ ΓΔΚ, ΔΓΚΑ, 1995, ζει θαη Γεκ. Κνληηδά, Η εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζόηεηαο αλδξώλ θαη γπλαηθώλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, ΔΓΚΑ, 1996, ζει Απνθάζεηο ηεο 13 εο Ηνπιίνπ 1989, C-171/88, Rinner-Kühn, ηεο 9 εο Φεβξνπαξίνπ 1999, C-167/97, Seymour-Smith θαη Perez θαη ηεο 23 εο Οθησβξίνπ 2003, C-4/02 θαη C-5/02, Schönheit. Δηδηθφηεξα γηα ηελ απφθαζε Schönheit βι. Παλ. Πεηξφγινπ, Παξαηεξήζεηο ζηε ΓΔΚ Schönheit, ΔΓΚΑ, 2004, ζει Απνθάζεηο ηεο 24 εο Φεβξνπαξίνπ 1994, C-343/92, Roks, ηεο 6 εο Απξηιίνπ 2000, C-226/98, Jørgensen, ηεο 20 εο Μαξηίνπ 2003, C-187/00, Kutz-Bauer θαη ηεο 23 εο Οθησβξίνπ 2003, C-4/02 θαη C- 5/02, Schönheit. 17

18 Έρεη θξηζεί φηη δελ επηηξέπεηαη, ζην πιαίζην εζληθήο λνκνζεζίαο ε νπνία εμαζθαιίδεη έλα θαηψηαην εηζφδεκα ζηνπο αζθαιηζκέλνπο πνπ θαζίζηαληαη αλίθαλνη πξνο εξγαζία, κηα εμαίξεζε πνπ δελ εμαζθαιίδεη ην ειάρηζην απηφ εηζφδεκα ζηνπο αζθαιηζκέλνπο νη νπνίνη πξηλ ηελ επέιεπζε ηεο αληθαλφηεηαο εξγάδνληαλ κε κεξηθή απαζρφιεζε. Σν κέηξν απηφ ζπληζηά έκκεζε δηάθξηζε δηφηη πιήηηεη πνιχ κεγαιχηεξν αξηζκφ γπλαηθψλ παξά αλδξψλ. 24 Αλ νη αξρέο ελφο θξάηνπο - κέινπο δελ κεηέθεξαλ ή δελ κεηέθεξαλ νξζψο ζην εζσηεξηθφ δίθαην ηελ νδεγία κέρξη ηε ιήμε ηεο πξνζεζκίαο γηα ηε ιήςε ησλ θαηάιιεισλ εθηειεζηηθψλ κέηξσλ, δει. κέρξη ηηο 23/12/1984, νη ζαθείο θαη άλεπ αηξέζεσλ δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο κπνξνχλ, ζχκθσλα κε πάγηα λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ, λα ηχρνπλ άκεζεο εθαξκνγήο εθ κέξνπο ηνπ εζληθνχ δηθαζηή. 25 γ) Παξεθθιίζεηο από ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο ην άξζ. 7 παξ. 1 απαξηζκνχληαη νη επηηξεπφκελεο παξεθθιίζεηο απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο. Απφ ηηο πέληε πεξηπηψζεηο πνπ πξνβιέπνληαη ζπνπδαηφηεξε είλαη ε πξψηε ε νπνία νξίδεη φηη : «Η παξνύζα νδεγία δελ ζίγεη ηελ επρέξεηα πνπ έρνπλ ηα θξάηε κέιε λα απνθιείνπλ από ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο : α) ηνλ θαζνξηζκό ηεο ειηθίαο ζπληαμηνδνηήζεσο γηα ηελ ρνξήγεζε ζπληάμεσλ γήξαηνο θαη ζπληάμεσλ ελ γέλεη θαη ηηο ζπλέπεηεο πνπ είλαη δπλαηό λα πξνθύςνπλ γηα άιιεο παξνρέο...» Ζ παξ. 2 νξίδεη φηη : «Σα θξάηε κέιε πξνβαίλνπλ πεξηνδηθά ζηελ εμέηαζε ησλ ζεκάησλ πνπ εμαηξνύληαη θαηά ηελ παξάγξαθν 1, πξνθεηκέλνπ λα εμαθξηβώζνπλ αλ δηθαηνινγείηαη, ιακβαλνκέλεο ππόςε ηεο θνηλσληθήο εμειίμεσο, ε δηαηήξεζε ησλ ελ ιόγσ εμαηξέζεσλ». Σν ΓΔΚ ζε ζεηξά απνθάζεψλ ηνπ έρεη ηνλίζεη φηη ιακβαλνκέλεο ππ φςηλ ηεο ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, ε εμαίξεζε απφ ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ βάζεη ηνπ θχινπ, ε νπνία πξνβιέπεηαη απφ ηελ ελ ιφγσ δηάηαμε, πξέπεη λα εξκελεχεηαη ζηελψο. 26 Δπηζεκαίλεηαη, αθφκε, φηη αλ θαη νη αηηηνινγηθέο ζθέςεηο ηεο νδεγίαο 79/7 δελ δηεπθξηλίδνπλ ηνλ ιφγν χπαξμεο ησλ πξνβιεπφκελσλ παξεθθιίζεσλ, απφ ηε θχζε ησλ εμαηξέζεσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη 24 Απφθαζε ηεο 13 εο Γεθεκβξίνπ 1989, C-102/88, Ruzius-Wilbrink. 25 Απφθαζε ηεο 25 εο Μαΐνπ 1971, C-80/70, Defrenne I, πιινγή , ζει θαη ηεο 25 εο Μαΐνπ 1993, C-154/92, van Gant. Πεξηζζφηεξα γηα ην άκεζν απνηέιεζκα ηεο νδεγίαο βι.. Κνπθνχιε-πειησηνπνχινπ, Σα άκεζα έλλνκα απνηειέζκαηα ηεο νδεγίαο 79/7/ΔΟΚ γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε αλδξώλ θαη γπλαηθώλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, ΔΓΚΑ, 1989, ζει Σελ άκεζε εθαξκνγή δέρνληαη πιένλ θαη ηα εζληθά δηθαζηήξηα, βι. ΓηνηθΔθΑζ 4611/2001, ΔΓΚΑ, 2003, ζει Απνθάζεηο ηεο 30 εο Μαξηίνπ 1993, C-328/91, Thomas, ηεο 30 εο Απξηιίνπ 1998, C-377/96 έσο C- 384/96, De Vriendt, ηεο 23 εο Μαΐνπ 2000, C-104/98, Buchner θαη ηεο 4 εο Μαξηίνπ 2004, C-303/02, Haackert. 18

19 ζην άξζ. 7 παξ. 1 ηεο νδεγίαο κπνξεί λα ζπλαρζεί φηη ν θνηλνηηθφο λνκνζέηεο ζέιεζε λα επηηξέςεη ζηα θξάηε κέιε λα δηαηεξήζνπλ πξνζσξηλψο, φζνλ αθνξά ηηο ζπληάμεηο, ηα πιενλεθηήκαηα πνπ έρνπλ αλαγλσξηζηεί ζηηο γπλαίθεο, ψζηε απηά λα κπνξέζνπλ λα πξνβνχλ πξννδεπηηθά ζηελ ηξνπνπνίεζε, σο πξνο ην ζεκείν απηφ, ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ ρσξίο λα δηαηαξαρζεί ε πεξίπινθε νηθνλνκηθή ηζνξξνπία ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ, ε ζπνπδαηφηεηα ηεο νπνίαο δελ κπνξεί λα παξαγλσξηζηεί. 27 Αλαθνξηθά κε ηηο «άιιεο παξνρέο» γηα ηηο νπνίεο γίλεηαη ιφγνο ζην άξζ. 7 παξ. 1 πεξ. α, ην ΓΔΚ έρεη δηεπθξηλήζεη πσο δηαθξίζεηο πνπ πξνβιέπνληαη ζε άιια ζπζηήκαηα παξνρψλ, πιελ ησλ ζπζηεκάησλ ζπληάμεσλ ιφγσ γήξαηνο θαη ζπκπιήξσζεο ζπληάμηκνπ ρξφλνπ, δελ κπνξνχλ λα δηθαηνινγεζνχλ, σο ζπλέπεηα θαζνξηζκνχ ειηθίαο ζπληαμηνδφηεζεο δηαθνξεηηθήο αλάινγα κε ην θχιν, παξά κφλνλ εάλ νη δηαθξίζεηο απηέο είλαη αληηθεηκεληθψο αλαγθαίεο γηα λα απνθεπρζεί ν θίλδπλνο δηαηαξάμεσο ηεο νηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο ηνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθαιίζεσο ή γηα λα εμαζθαιηζζεί ε ζπλνρή κεηαμχ ηνπ ζπζηήκαηνο ζπληάμεσλ ιφγσ ζπκπιήξσζεο ηνπ ζπληάμηκνπ ρξφλνπ θαη ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ άιισλ παξνρψλ Οδεγία 2006/54/ΔΚ ηνπ Δπξωπαϊθνύ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 5 εο Ηνπιίνπ 2006, γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηωλ ίζωλ επθαηξηώλ θαη ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξώλ θαη γπλαηθώλ ζε ζέκαηα εξγαζίαο θαη απαζρόιεζεο (αλαδηαηύπωζε) Ζ νδεγία αθνξά ηξεηο θπξίσο ηνκείο : ηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο επαγγεικαηηθήο εμέιημεο, θαη ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ηνπο φξνπο εξγαζίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ακνηβήο, θαη ηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Με ηελ νδεγία απηή ελνπνηνχληαη επηά πξνγελέζηεξεο νδεγίεο ζε κία εληαία αλαδηαηππσκέλε έθδνζε. Μεηαμχ απηψλ είλαη θαη ε νδεγία 96/97/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 20 εο Γεθεκβξίνπ 1996 γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ε νπνία ηξνπνπνίεζε ηελ πξνγελέζηεξε νδεγία 86/378/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 24 εο Ηνπιίνπ Να ζεκεησζεί φηη νη δχν ηειεπηαίεο νδεγίεο κεηαθέξζεθαλ ζην ειιεληθφ δίθαην κε κεγάιε θαζπζηέξεζε (κφιηο ην 2002) ελψ, γηα ιφγνπο πνπ ζα δνχκε παξαθάησ, ε κεηαθνξά απηή δελ έγηλε θαηά ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. 27 Απνθάζεηο ηεο 7 εο Ηνπιίνπ 1992, C-9/91, Equal Opportunities Commission θαη ηεο 30 εο Μαξηίνπ 1993, C-328/91, Thomas. 28 Βι. ππνζεκ Οη ππφινηπεο πέληε είλαη νη νδεγίεο 75/117ΔΟΚ, 76/207/ΔΟΚ, 97/80/ΔΚ, 98/52/ΔΚ θαη 2002/73/ΔΚ. 19

20 ην άξζ. 2 παξαηίζεληαη κία ζεηξά απφ νξηζκνχο, εθ ησλ νπνίσλ ελδηαθέξνπλ ην πεδίν ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο απηνί ηεο άκεζεο θαη έκκεζεο δηάθξηζεο, ηεο ακνηβήο θαη ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο. πγθεθξηκέλα: - άκεζε δηάθξηζε δηαπηζηψλεηαη φηαλ έλα πξφζσπν πθίζηαηαη, γηα ιφγνπο θχινπ, κεηαρείξηζε ιηγφηεξν επλντθή απφ απηήλ πνπ πθίζηαηαη, ππέζηε ή ζα πθίζηαην έλα άιιν πξφζσπν ζε αλάινγε θαηάζηαζε, - έκκεζε δηάθξηζε δηαπηζηψλεηαη, φηαλ κηα εθ πξψηεο φςεσο νπδέηεξε δηάηαμε, θξηηήξην ή πξαθηηθή ζέηεη ζε ηδηαίηεξα κεηνλεθηηθή ζέζε πξφζσπα ελφο θχινπ ζε ζχγθξηζε κε πξφζσπα ηνπ άιινπ θχινπ, εθηφο αλ απηή ε δηάηαμε, ην θξηηήξην ή ε πξαθηηθή δηθαηνινγείηαη αληηθεηκεληθψο απφ λφκηκν ζηφρν θαη ηα κέζα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ελ ιφγσ ζηφρνπ είλαη πξφζθνξα θαη αλαγθαία, - σο ακνηβή λννχληαη νη ζπλήζεηο βαζηθνί ή θαηψηαηνη κηζζνί ή απνδνρέο θαη φια ηα άιια νθέιε, πνπ ιακβάλεη ν εξγαδφκελνο άκεζα ή έκκεζα, ζε ρξήκαηα ή ζε είδνο, απφ ηνλ εξγνδφηε βάζεη ηεο ζρέζεο εξγαζίαο θαη - σο επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα θνηλωληθήο αζθάιηζεο νξίδνληαη ηα ζπζηήκαηα πνπ δελ δηέπνληαη απφ ηελ νδεγία 79/7/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19 εο Γεθεκβξίνπ 1978, πεξί ηεο πξννδεπηηθήο εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρεηξίζεσο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε ζέκαηα θνηλσληθήο αζθαιίζεσο θαη πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ηε ρνξήγεζε ζηνπο εξγαδνκέλνπο, κηζζσηνχο ή απηναπαζρνινχκελνπο, ζηα πιαίζηα επηρείξεζεο ή νκάδαο επηρεηξήζεσλ, νηθνλνκηθνχ θιάδνπ ή επαγγεικαηηθνχ ή δηεπαγγεικαηηθνχ ηνκέα, παξνρψλ πνπ πξννξίδνληαη λα ζπκπιεξψζνπλ ή λα ππνθαηαζηήζνπλ ηηο παξνρέο ησλ εθ ηνπ λφκνπ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο, αλεμαξηήησο ηνπ αλ ε ππαγσγή ζηα ζπζηήκαηα απηά είλαη ππνρξεσηηθή. α) Ζ έλλνηα ηεο ακνηβήο Σν άξζξν 119 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ πξνβιέπεη ηα εμήο : «Κάζε θξάηνο κέινο εμαζθαιίδεη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξώηνπ ζηαδίνπ θαη δηαηεξεί ελ ζπλερεία ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζόηεηνο ησλ ακνηβώλ γηα όκνηα εξγαζία κεηαμύ εξγαδνκέλσλ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ. Ωο ακνηβή λννύληαη, θαηά ηελ έλλνηα ηνπ παξόληνο άξζξνπ, νη ζπλήζεηο βαζηθνί ή ειάρηζηνη κηζζνί ή απνδνρέο θαη όια ηα άιια νθέιε 30 πνπ 30 ηελ απφθαζε Defrenne I (απφθαζε ηεο 25 εο Μαΐνπ 1971, C-80/70, πιινγή , ζει ) ην ΓΔΚ δηεπθξίλεζε φηη απφ ηα «επηπιένλ ηνπ κηζζνχ νθέιε» απνθιείνληαη νη παξνρέο απφ ηα εθ ηνπ λφκνπ ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο (ζηα νπνία αλαθέξεηαη ε νδεγία 79/7/ΔΟΚ). 20

21 παξέρνληαη άκεζα ή έκκεζα, ζε ρξήκαηα ή ζε είδνο, από ηνλ εξγνδόηε ζηνλ εξγαδόκελν, ιόγσ ηεο ζρέζεσο εξγαζίαο». 31 Σν ζπγθεθξηκέλν άξζξν επηδηψθεη έλαλ δηπιφ ζθνπφ, νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ 32 : Αθελφο, ζηα πιαίζηα ηνπ ελδνθνηλνηηθνχ αληαγσληζκνχ, λα απνθεπρζεί ην θαηλφκελν νη επηρεηξήζεηο πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζε θξάηε πνπ έρνπλ πξάγκαηη θαζηεξψζεη ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ ακνηβψλ λα ηεινχλ ζε κεηνλεθηηθή ζέζε έλαληη ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζε θξάηε πνπ δελ έρνπλ αθφκε εμαιείςεη ηηο δπζκελείο δηαθξίζεηο, απφ ηελ άπνςε ησλ ακνηβψλ, εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ εξγαδνκέλσλ. Αθεηέξνπ ε δηάηαμε απηή εληάζζεηαη ζηνπο θνηλσληθνχο ζηφρνπο ηεο Κνηλφηεηαο, ε νπνία δελ πεξηνξίδεηαη ζε κηα νηθνλνκηθή έλσζε, αιιά νθείιεη λα εμαζθαιίζεη ζπγρξφλσο, κε θνηλή δξάζε, ηελ θνηλσληθή πξφνδν θαη λα επηδηψμεη ηε ζηαζεξή βειηίσζε ησλ φξσλ δηαβίσζεο θαη απαζρφιεζεο ησλ επξσπατθψλ ιαψλ, φπσο ππνγξακκίδεηαη ζην πξννίκην ηεο πλζήθεο. Να ζεκεησζεί, επίζεο, ην άκεζν απνηέιεζκα ηεο σο άλσ δηάηαμεο δεδνκέλνπ φηη ην ΓΔΚ έρεη θξίλεη πσο : «... κπνξεί λα γίλεηαη επίθιεζε ηεο αξρήο ηεο ηζόηεηαο ησλ ακνηβώλ ηνπ άξζξνπ 119 ελώπηνλ ησλ εζληθώλ δηθαζηεξίσλ, ηα νπνία νθείινπλ λα εμαζθαιίδνπλ ηελ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ πνπ παξέρεη ε δηάηαμε απηή ζηνπο ηδηώηεο, ηδίσο ζε πεξίπησζε δηαθξίζεσλ πνπ πεγάδνπλ άκεζα από λνκνζεηηθέο δηαηάμεηο ή από ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο, θαζώο θαη ζε πεξίπησζε άληζεο ακνηβήο γπλαηθώλ θαη αλδξώλ εξγαδνκέλσλ γηα όκνηα εξγαζία, όηαλ απηή εθηειείηαη ζηελ ίδηα επηρείξεζε ή ππεξεζία, ηδησηηθή ή δεκόζηα». 33 Απφ ηελ 1 ε Μαΐνπ 1999, εκεξνκελία ελάξμεο ηεο ηζρχνο ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ, ην άξζξν 141 ηεο πλζήθεο ΔΚ πξνβιέπεη ηα εμήο : «1. Κάζε θξάηνο κέινο εμαζθαιίδεη ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζόηεηαο ηεο ακνηβήο κεηαμύ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ γηα όκνηα εξγαζία ή γηα εξγαζία ηεο απηήο αμίαο. 2. Γηα ηνπο ζθνπνύο ηνπ παξόληνο άξζξνπ, σο ακνηβή λννύληαη νη ζπλήζεηο βαζηθνί ή θαηώηαηνη κηζζνί ή απνδνρέο θαη όια ηα άιια νθέιε, πνπ παξέρνληαη άκεζα ή έκκεζα, ζε ρξήκαηα ή ζε είδνο, από ηνλ εξγνδόηε ζηνλ εξγαδόκελν, ιόγσ ηεο ζρέζεσο εξγαζίαο». 31 Σα ειιεληθά δηθαζηήξηα ζπρλά επηθαινχληαη, εθηφο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ, θαη ηε δηάηαμε ηνπ άξζ. 119 (πιένλ 141) πλζδκ. Ζ ζέζε απηή δελ είλαη λνκηθά απφιπηα αθξηβήο, θαζψο ην άξζ. 119 δελ εηζάγεη γεληθή απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, αιιά εηδηθή απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ θχινπ. πλεπψο, δελ απνηειεί λνκνζεηηθφ ππφβαζξν ηεο γεληθήο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο. Βι. ζρεηηθά απφθαζε ηεο 9 εο επηεκβξίνπ 1999, C- 281/97, Krüger (ΓΔΔ 1999, ζει ) φπνπ εθξίζε φηη ην άξζ. 119 δελ αθνξά ηηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο κηα νκάδα εξγαδνκέλσλ πθίζηαηαη δηαθξίζεηο ζε ζρέζε κε άιιε νκάδα εξγαδνκέλσλ πνπ αλήθεη ζην ίδην θχιν. 32 Απφθαζε ηεο 8 εο Απξηιίνπ 1976, C-43/75, Defrenne II, πιινγή 1976, ζει θέςε 40 ηεο απφθαζεο. 21

22 ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα γίλεη εηδηθφηεξε αλαθνξά ζε κία απφθαζε - ζηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ θαζνξηζκφ ηεο έλλνηαο ηεο ακνηβήο, ζηελ απφθαζε Barber. 34 ηελ ελ ιφγσ ππφζεζε θιήζεθε ην ΓΔΚ λα απνθαλζεί εάλ κηα ζχληαμε επηδψληνο απνηειεί ακνηβή θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 119 ηεο πλζήθεο κε ζπλέπεηα λα θαιχπηεηαη απφ ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ πνπ επηβάιιεη ε δηάηαμε απηή. Σν Γηθαζηήξην δηεπθξίλεζε φηη ε έλλνηα ηεο ακνηβήο θαηά ην άξζξν 119, δεχηεξν εδάθην, πεξηιακβάλεη φια ηα νθέιε, ζε ρξήκα ή ζε είδνο, ησξηλά ή κειινληηθά, εθφζνλ θαηαβάιινληαη, έζησ θαη εκκέζσο, απφ ηνλ εξγνδφηε ζηνλ εξγαδφκελν ιφγσ ηεο εξγαζίαο ηνπ ηειεπηαίνπ. Σν γεγνλφο φηη νξηζκέλεο παξνρέο θαηαβάιινληαη κεηά ηε ιήμε ηεο ζρέζεσο εξγαζίαο δελ απνθιείεη φηη κπνξνχλ λα έρνπλ ραξαθηήξα ακνηβήο θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ Οπζηαζηηθά, ζπλεπψο, αλαγλσξίζηεθε φηη φιεο νη κνξθέο επαγγεικαηηθψλ ζπληάμεσλ απνηεινχλ ζηνηρείν ακνηβήο θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζ. 119 ηεο πλζήθεο, θαη πιένλ θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζ Οη δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο 86/378/ΔΟΚ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο επεξεάζηεθαλ απφ ηελ απφθαζε Barber θαη απηφ απεηέιεζε έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο πνπ νδήγεζαλ ζηελ ηξνπνπνίεζή ηεο κε ηελ ζέζπηζε ηεο κεηαγελέζηεξεο νδεγίαο 96/97/ΔΚ. Θεκειηψδεο δηαθνξά κεηαμχ ησλ νδεγηψλ πνπ ξπζκίδνπλ ηα δεηήκαηα ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηεο νδεγίαο 79/7/ΔΟΚ αλαθνξηθά κε ηα εθ ηνπ λφκνπ ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη ζηελ πεξίπησζε ηεο δεχηεξεο δελ εθαξκφδεηαη ην άξζ. 141 αληηζέησο, εάλ έλα ζχζηεκα θξηζεί σο επαγγεικαηηθφ, δελ επηηξέπεηαη θακία παξέθθιηζε απφ ηελ πξναλαθεξζείζα αξρή ηεο ηζφηεηαο ηεο ακνηβήο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Έρεη θξηζεί φηη ε έλλνηα ηεο ακνηβήο, φπσο απηή νξίδεηαη ζην άξζ. 141 ηεο πλζήθεο, δελ πεξηιακβάλεη ηα ζπζηήκαηα ή ηηο παξνρέο θνηλσληθήο αζθαιίζεσο, ηδίσο ηηο ζπληάμεηο ιφγσ ζπκπιεξψζεσο ζπληάμηκνπ ρξφλνπ ππεξεζίαο, νη νπνίεο ξπζκίδνληαη απεπζείαο απφ ηνλ λφκν, xσξίο θαλέλα ζηνηρείν δηαβνπιεχζεσο ζην πιαίζην ηεο επηρεηξήζεσο ή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ επαγγεικαηηθνχ θιάδνπ θαη πνπ έρνπλ ππνρξεσηηθή εθαξκνγή ζε γεληθέο θαηεγνξίεο εξγαδνκέλσλ. Πξάγκαηη, ηα 34 Απφθαζε ηεο 17 εο Μαΐνπ 1990, C-262/88, Douglas Harvey Barber. 35 Ζ άπνςε απηή ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ακνηβήο επαλαιήθζεθε ζε ζεηξά απνθάζεσλ θαη απνηειεί πιένλ πάγηα λνκνινγία ηνπ ΓΔΚ. Βι. ελδεηθηηθά απνθάζεηο ηεο 6 εο Οθησβξίνπ 1993, C-109/91, Ten Oever, ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93 Beune θαη ηεο 17 εο Απξηιίνπ 1997, C147/95, Δβξελφπνπινο. 36 Ζ δηαπίζησζε απηή αλαθέξεηαη ζηηο αηηηνινγηθέο ζθέςεηο ηεο νδεγίαο 96/97/ΔΚ θαη επαλαιακβάλεηαη θαη ζηελ αηηηνινγηθή ζθέςε κε αξηζ. 13 ζην πξννίκην ηεο πιένλ πξφζθαηεο νδεγίαο 2006/54/ΔΚ. 22

23 ζπζηήκαηα απηά δηαζθαιίδνπλ ζηνπο εξγαδνκέλνπο ην επεξγέηεκα ελφο εθ ηνπ λφκνπ ζπζηήκαηνο, ζηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ νπνίνπ ζπκβάιινπλ νη εξγαδφκελνη, νη εξγνδφηεο θαη, ελδερνκέλσο, νη δεκφζηεο αξρέο ζε βαζκφ πνπ είλαη ζπλάξηεζε φρη ηφζν ηεο ζρέζεσο εξγαζίαο κεηαμχ εξγνδφηε θαη εξγαδνκέλνπ φζν ιφγσλ θνηλσληθήο πνιηηηθήο. 37 β) Κξηηήξηα βάζεη ηωλ νπνίωλ έλα ζύζηεκα θνηλωληθήο αζθάιηζεο ραξαθηεξίδεηαη ωο επαγγεικαηηθό 38 Γηα λα θξηζεί αλ έλα ζχζηεκα ζπληαμηνδνηήζεσο εκπίπηεη ζηελ νδεγία 79/7/ΔΟΚ ή ζην άξζ. 141, πξέπεη λα εμεηαζηεί ε ζρεηηθή αμία ησλ θξηηεξίσλ πνπ έρεη δερζεί ην Γηθαζηήξην κε ηε λνκνινγία ηνπ. ηηο δηάθνξεο ππνζέζεηο πνπ έρεη έσο ζήκεξα εθδηθάζεη, ην ΓΔΚ δέρζεθε ηα αθφινπζα θξηηήξηα : ηελ επίδξαζε ηνπ λφκνπ ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ζπζηήκαηνο ζπληαμηνδνηήζεσο, ηε ζπκθσλία κεηαμχ εξγνδνηψλ θαη εθπξνζψπσλ ησλ εξγαδνκέλσλ, ηνλ ζπκπιεξσκαηηθφ ραξαθηήξα ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ ρνξεγνχληαη ζηνπο εξγαδνκέλνπο ζε ζρέζε κε ηηο παξνρέο θνηλσληθήο αζθαιίζεσο, ηνπο ηξφπνπο ρξεκαηνδνηήζεσο ηνπ ζπζηήκαηνο ζπληαμηνδνηήζεσο, ην θαηά πφζνλ εθαξκφδεηαη απηφ ζε γεληθέο θαηεγνξίεο εξγαδνκέλσλ θαη ηέινο ηε ζρέζε κεηαμχ ηεο παξνρήο θαη ηεο εξγαζίαο ηνπ εξγαδνκέλνπ. 39 Σν γεγνλφο φηη έλα ζχζηεκα θαζνξίδεηαη απεπζείαο απφ ηνλ λφκν δελ αξθεί γηα λα ην απνθιείζεη απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ άξζξνπ 141. Σν ΓΔΚ, κάιηζηα, δελ αξθείηαη ζηελ ηππηθή δηαπίζησζε ηεο επηδξάζεσο ηνπ λφκνπ αιιά πξνηηκά, αληί ηνπ θξηηεξίνπ ηεο λνκηθήο βάζεο ηνπ ζπζηήκαηνο, ην θξηηήξην ηνπ ζπκβαηηθνχ ραξαθηήξα ηνπ. Γηα ηνλ ιφγν απηφ έλα ζπληαμηνδνηηθφ ζχζηεκα πνπ έρεη ζεζπηζηεί θαηφπηλ δηαβνπιεχζεσλ κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη ρξεκαηνδνηείηαη απνθιεηζηηθά απφ ηνπο εξγαδνκέλνπο θαη ηνπο εξγνδφηεο ηνπ νηθείνπ θιάδνπ, απνθιεηνκέλεο θάζε νηθνλνκηθήο παξεκβάζεσο ηνπ Γεκνζίνπ, εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ άξζ. 119 (λπλ άξζ. 141), αθφκα θαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ νη δεκφζηεο αξρέο, θαηφπηλ αηηήκαηνο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ εξγνδνηηθψλ θαη ζπλδηθαιηζηηθψλ 37 Απνθάζεηο ηεο 25 εο Μαΐνπ 1971, 80/70, Defrenne, ηεο 13 εο Μαΐνπ 1986, 170/84,Bilka, ηεο 17 εο Μαΐνπ 1990, C-262/88, Barber, ηεο 6 εο Οθησβξίνπ 1993, C-109/91, Ten Oever, ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93, Beune, ηεο 25 εο Μαΐνπ 2000, C-50/99, Podesta, ηεο 29 εο Ννεκβξίνπ 2001, C-366/99, Griesmar θαη ηεο 12 εο επηεκβξίνπ 2002, C-351/00, Niemi. 38 Αλαιπηηθά γηα ηελ πνξεία ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΚ ζην ζέκα απηφ βι. Αξη. Αλαγλψζηνπ-Γεδνχιε, Κξηηήξηα εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ηνπ άξζξνπ 119 πλζδοκ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, ΔΓΚΑ, 2000, Απφθαζε ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93 Beune, ζθέςε

24 νξγαλψζεσλ, θήξπμαλ ην ζχζηεκα ππνρξεσηηθφ γηα ην ζχλνιν ηνπ επαγγεικαηηθνχ θιάδνπ. 40 Ζ εθαξκνγή ηνπ άξζ. 141 δελ εμαξηάηαη απφ ηελ πξνυπφζεζε φηη πξέπεη λα πξφθεηηαη γηα ζχληαμε ζπκπιεξσκαηηθή έλαληη ηεο παξνρήο πνπ ρνξεγείηαη απφ ην εθ ηνπ λφκνπ ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθαιίζεσο. 41 Σν γεγνλφο φηη έλα ζπγθεθξηκέλν ζπληαμηνδνηηθφ ζχζηεκα εληάζζεηαη ζε έλα γεληθφ θαη ελαξκνληζκέλν λνκνζεηηθφ πιαίζην ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ, έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη, ηδίσο, φηη νη κεηαβνιέο πνπ επέξρνληαη ζηηο ζρέζεηο εξγαζίαο δελ ζίγνπλ ηε πξνζκέηξεζε ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ δηθαησκάησλ, 42 ή αθφκε θαη ν ηξφπνο ρξεκαηνδνηήζεσο θαη δηαρεηξίζεσο ελφο ζπληαμηνδνηηθνχ ζπζηήκαηνο 43 δελ αξθνχλ γηα λα απνθιεηζηνχλ απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ άξζξνπ 141 ηεο πλζήθεο νη ζπληαμηνδνηηθέο παξνρέο δπλάκεη ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο. Σέινο, πξέπεη λα ζεκεησζεί πσο ζεσξήζεηο πεξί θνηλσληθήο πνιηηηθήο, νξγαλψζεσο ηνπ θξάηνπο, εζηθήο θχζεσο, ή αθφκε ζθέςεηο αθνξψζεο ηνλ πξνυπνινγηζκφ, πνπ επεξέαζαλ ή ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ επεξεάζεη ηνλ εζληθφ λνκνζέηε φζνλ αθνξά ηε δεκηνπξγία ελφο εζληθνχ ζπζηήκαηνο, δελ αζθνχλ επηξξνή ζηελ πεξίπησζε πνπ πιεξνχληαη ηα αθφινπζα ηξία θξηηήξηα : αλ ε ζχληαμε αθνξά κφλν κηα ηδηαίηεξε θαηεγνξία εξγαδνκέλσλ, αλ ηειεί ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηνλ ρξφλν ππεξεζίαο θαη αλ ην χςνο ηεο ππνινγίδεηαη βάζεη ηνπ ηειεπηαίνπ κηζζνχ. 44 πκπεξαζκαηηθά, πξνθεηκέλνπ λα θξηζεί εάλ ε ρνξήγεζε κηαο παξνρήο δπλάκεη ελφο ζπληαμηνδνηηθνχ ζπζηήκαηνο εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ άξζ. 141 ηεο πλζήθεο (πξψελ άξζ. 119) ή ηεο νδεγίαο 79/7/ΔΟΚ, ην ΓΔΚ δέρεηαη σο απνθαζηζηηθφ θξηηήξην ηελ χπαξμε ελφο δεζκνχ κεηαμχ ηεο ζρέζεσο εξγαζίαο θαη ηεο παξνρήο. Σν θξηηήξην απηφ δελ ζεσξείηαη απνθιεηζηηθφ, εθφζνλ γηα ηηο ζπληάμεηο πνπ θαηαβάιινπλ ηα εθ ηνπ λφκνπ ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθαιίζεσο κπνξνχλ λα ιακβάλνληαη ππφςε ελ φισ ή ελ κέξεη νη απνδνρέο πνπ ειάκβαλε ν εξγαδφκελνο φηαλ εξγαδφηαλ Απφθαζε ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93 Beune, ζθέςεηο 26 θαη Απνθάζεηο ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93, Beune, ζθέςε 37, ηεο 29 εο Ννεκβξίνπ 2001, C- 366/99, Griesmar, ζθέςε 37 θαη ηεο 12 εο επηεκβξίνπ 2002, C-351/00, Niemi, ζθέςε Απφθαζε ηεο 12 εο επηεκβξίνπ 2002, C-351/00, Niemi, ζθέςε Απνθάζεηο ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93 Beune, ζθέςε 38, ηεο 29 εο Ννεκβξίνπ 2001, C- 366/99, Griesmar, ζθέςε 37 θαη ηεο 12 εο επηεκβξίνπ 2002, C-351/00, Niemi, ζθέςε Απνθάζεηο ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93 Beune, ζθέςε 45, ηεο 17 εο Απξηιίνπ 1997, C147/95, Δβξελφπνπινο, ζθέςε 21, ηεο 29 εο Ννεκβξίνπ 2001, C-366/99, Griesmar, ζθέςε 30 θαη ηεο 12 εο επηεκβξίνπ 2002, C-351/00, Niemi, ζθέςε Απνθάζεηο ηεο 28 εο επηεκβξίνπ 1994, C-7/93 Beune, ζθέςεηο 43 θαη 44, ηεο 17 εο Απξηιίνπ 1997, C147/95, Δβξελφπνπινο, ζθέςεηο 19 θαη 20, ηεο 14 εο Γεθεκβξίνπ 2000, C-457/98, επί πξνζθπγήο ηεο 24