Αζύλδεηα Κείκελα. Άξεο Γηαβξήο. Μεηξηόηεηα. Globish. Αμηνιόγεζε. Πνιηηηθή ξεηνξηθή. Δπηιεγκέλα θείκελα από ηνλ Τύπν

Transcript

1 Άξεο Γηαβξήο Globish Αζύλδεηα Κείκελα Μεηξηόηεηα Αμηνιόγεζε Πνιηηηθή ξεηνξηθή Δπηιεγκέλα θείκελα από ηνλ Τύπν Με κηα εηζαγσγή ζηα ζηεξεόηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε Powered By MagiCircle

2

3 Δπηκέιεηα παξνπζίαζεο θεηκέλσλ: Άξεο Γηαβξήο Δμώθπιιν: MagiCircle Φσηνγξαθία εμσθύιινπ: Άξεο Γηαβξήο MagiCircle Γ Γεκνζίεπζε: Ινύιηνο 2010

4 Πεξηερόκελα Πεξηερφκελα... 4 Δηζαγσγή ζηα ζηεξεφηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε... 6 Πξφινγνο ζηα θείκελα πνπ ζα δηαβάζεηε Σα αγγιηθά ηεο επηβίσζεο Σξεηο ζπκβνπιέο ζηνπο λένπο Οη άγλσζηνη αηαθαδφξνη ησλ πνιηηηθψλ βήκαηα θαη κία ζπκβνπιή γηα κηα ζσζηή νκηιία Πψο λα ιεο πνιιά ρσξίο λα ιεο ηίπνηα! Όξακα γηα ηε λενιαία: φινη ίζνη θάησ απφ ηε βάζε Γάζθαιε πνπ δίδαζθεο Ζ απνιπηαξρία ηεο κεηξηφηεηαο Σν «ζεξθάξηζκα» κάο παίξλεη ην... κπαιφ Παξάξηεκα χλδεζε ησλ θεηκέλσλ Πηέδνληαο ζηηο ελόηεηεο ή ζηνλ αξηζκό ηεο ζειίδαο κπνξείηε λα δηαβάζεηε ην αληίζηνηρν θείκελν.

5

6 Δηζαγσγή ζηα ζηεξεόηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε Κ άζε θείκελν ζπγθξνηεί κηα εξκελεία. ε πνιινχο αλαγλψζηεο ε πξνεγνχκελε πξφηαζε ζα θαλεί θαζεζπραζηηθά απηνλφεηε. Αο κπνχκε φκσο ζηνλ θφπν λα ζθεθηνχκε ιίγν πεξηζζφηεξν ην πεξηερφκελν θαη ην βάζνο ηεο. Τπνζέηνπκε αξρηθά φηη ην βάζνο απηφ είλαη πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην θαηλφκελν θαη, γη απηφ ην ιφγν, ε δηθαηνινγεκέλε αλάγθε γηα εκβάζπλζε κπνξεί λα ζπκβάιεη ηφζν ζηελ αιιαγή ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο καο δηάζεζεο, φζν θαη ζηε δηαηχπσζε ζπλζεηφηεξσλ ηδεψλ απφ απηέο πνπ είκαζηε δηαηεζεηκέλνη λα επηηξέςνπκε ζηε ζθέςε καο. Παξελζεηηθά, δειψλνπκε φηη ζ απηφ ην εηζαγσγηθφ θείκελν δε ζα δηαβάζνπκε ηηο ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο πνπ ζπλαληάκε ζπλήζσο ζηα πξνθνξηθά ή γξαπηά θείκελα εθηφο ειαρίζησλ εμαηξέζεσλ ηεο θαζεκεξηλφηεηάο καο. Ο ιφγνο είλαη φηη θξάζεηο φπσο «ζε ραιεπνχο θαηξνχο», «ζπιινγηθή παξάλνηα», «θξίζε ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο» θαη άιιεο παξφκνηεο, εμαηηίαο ηεο αδηάθνπεο επαλάιεςεο, ζρεκαηίδνπλ, έζησ θαη πεξηζηαζηαθά, πιέγκαηα ζεκαζηψλ θαη πξνδηαζέζεσλ, ηθαλψλ λα ππνβάιινπλ ζηνπο αλαγλψζηεο ηελ νπηηθή γσλία απφ ηελ νπνία είλαη αλάγθε λα ζεσξήζνπλ ην ζχλνιν ησλ γεγνλφησλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ επηθαηξφηεηα, λα ζπλζέζνπλ ηα επηρεηξήκαηά ηνπο (νξζά ή φρη ειάρηζηα ελδηαθέξεη) θαη ηειηθά λα κεηαηξαπνχλ ζε δνξπθφξνπο ηεο επίθαηξεο πξαγκαηηθφηεηαο ηελ νπνία θαινχληαη λα εξκελεχζνπλ. Κιείλνληαο πξνζσξηλά ηελ παξέλζεζε πνπ αλνίμακε, επηζηξέθνπκε ζηελ πξνεγνχκελε ζθέςε. Καλέλα θείκελν δελ ππάξρεη αθ εαπηνχ, δειαδή απφ κφλν ηνπ, ελ θελψ. ε θάζε θείκελν ζπλαληψληαη θαη αξράο, ε αδηφξαηε πξνζδνθία ηνπ ζπγγξαθέα θαη ε αδηεπθξίληζηε ζέιεζε ηνχ αλαγλψζηε. Αιιά κέζα απφ ηε δηάηαμε ησλ θξάζεσλ ζηνλ νξαηφ ζπληαγκαηηθφ άμνλα θαη ηηο ζπλερήζεηο ησλ ζεκαζηψλ, ην θείκελν εηδηθά ην ζρνιηαζηηθφ κεηνπζηψλεηαη ζε νζφλε ή (γηα λα γίλνπκε παξαζηαηηθφηεξνη) ζε έλα ζχζηεκα θξπζηάιισλ, ην νπνίν αθ ελφο θαιεί ηελ πξνζνρή ηνπ λα εζηηάζεη ζην απφζπαζκα ηεο επηθαηξφηεηαο πνπ ν ζπγγξαθέαο ηνπ κεγεζχλνληαο πξνηείλεη θαη αθ εηέξνπ ηε δηαρεηξίδεηαη κε ηξφπν πνπ θαζηζηά αλαπφθεπθηε ηελ επηβνιή εξκελείαο. Γηαβάδνληαο ηελ ηειεπηαία πεξίνδν ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ, ν πξνζεθηηθφο αλαγλψζηεο ζα δηακαξηπξεζεί δηθαηνινγεκέλα, ππνζηεξίδνληαο φηη κπξνζηά ζην θείκελν δελ είλαη «άγξαθνο ράξηεο» φηη είλαη ειεχζεξνο λα θξίλεη ηηο ηδενινγηθέο ζπληζηψζεο ηνπ ζπγγξαθέα θαη λα απνηηκήζεη ηελ

7 Άξεο Γηαβξήο Δηζαγσγή ζηα ζηεξεόηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε 7 νξζφηεηα ησλ απφςεψλ ηνπ. Καη ζα έρεη δίθην. Θα πξέπεη φκσο λα αλαινγηζηεί φηη ε εθδήισζε ηεο πξνηίκεζήο ηνπ γηα θείκελα ηνχ x αξζνγξάθνπ ζεκειηψλεηαη ζπρλά αιιά φρη πάληα ζε κηα κνξθή δνκηθήο δεχμεο ή αθφκε θαη ζπλελνρήο: ν αξζξνγξάθνο γξάθεη γηα ζπγθεθξηκέλν θνηλφ, θαη ην θνηλφ κε ηε ζεηξά ηνπ επηιέγεη ηα θείκελα πνπ γξάθηεθαλ απεπζπλφκελα ζ απηφ. Καη απηφ ηνλ ηξφπν δηαλνίγεηαη κεηαμχ ησλ δχν (ηνπ αξζξνγξάθνπ θαη ηνπ θνηλνχ) έλα πεδίν ζεκαζηψλ, ππνλννπκέλσλ, ζπκθξαδνκέλσλ θαη ηειηθά εξκελεηψλ νη νπνίεο ηξνθνδνηνχλ σο αλαδξνκηθή ζπλάξηεζε ηε ζπγγξαθηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ πξψηνπ θαη επηβεβαηψλνπλ ηελ εξκελεπηηθή δεηλφηεηα ηνπ δεχηεξνπ. Έρεη βέβαηα ν δπλεηηθφο αλαγλψζηεο ηε δπλαηφηεηα λα δηαβάζεη ην θείκελν ή λα ην αξλεζεί. Γελ ζα πάςεη φκσο λα δηαθαηέρεηαη ή θαη λα εκθνξείηαη απφ ηε δπλεηηθφηεηα ηνπ ξφινπ ηνπ, δειαδή απφ ηελ νκνινγεκέλε ή αλνκνιφγεηε, ιφγσ ζπλήζεηαο, πεπνίζεζε πσο πξέπεη πάληνηε λα επηζηξέθεη ζην θείκελν θαη, επνκέλσο, ζηελ αλάγλσζε. Θα κπνξνχζακε ινηπφλ λα κηιήζνπκε γηα εζηζκφ ζηελ αλάγλσζε ή αιιηψο γηα ηνλ εζηζκφ ηεο αλάγλσζεο; Πξηλ απαληήζνπκε, είλαη απαξαίηεηε κηα δηεπθξίληζε. Ζ δεκηνπξγηθή αλάγλσζε ειάρηζηα θνηλά ζεκεία έρεη κε ηνλ εζηζκφ πνπ αλαθέξακε. Καη γηα λα απνηνικήζνπκε κηα ζεακαηηθή δηαθνξνπνίεζε, ζα ιέγακε φηη νη δχν απηέο εθδνρέο ηεο αλάγλσζεο ζπληζηνχλ δχν ηξφπνπο εζσηεξηθήο δσήο θαη πξνζσπηθνχ χθνπο. Ζ εζηζκέλε αλάγλσζε ηξέθεηαη απφ ηελ αλαπφδξαζηε αλάγθε ηεο επηβεβαίσζεο: «Έηζη είλαη ηα πξάγκαηα! Όρη γηαηί έηζη ηα ζθέθηνκαη, αιιά επεηδή άλζξσπνη ζνθφηεξνη επαιεζεχνπλ κε ηνλ πιένλ θαηεγνξεκαηηθφ ηξφπν φζα ζθέθηνκαη». Γελ πξφθεηηαη γηα ηελ εξκελεπηηθή θιεηζηφηεηα, ε νπνία νχησο ή άιισο καο ραξαθηεξίδεη σο εξκελεπηηθά θαη αθεγεκαηηθά φληα, αιιά γηα έλα είδνο ηαθηνπνίεζεο ηνπ δηαλνεηηθνχ καο λνηθνθπξηνχ πνπ θαζεκεξηλά αλαζηαηψλεη ε βίαηε επέιαζε ηεο ηειενπηηθήο επηθαηξφηεηαο κε ηελ αδεθάγν πξφζεζε λα επαλαπξνζαλαηνιίζεη ηελ πξνζνρή καο ζην «λέν», ζην «εθξεθηηθφ», ζην «πξσηνθαλέο», ζην πξνζσξηλά «άμην ππεξβνιηθνχ ελδηαθέξνληνο». ην ζεκείν απηφ, θαη πξηλ ζπλερίζνπκε κε ηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε, θξίλνπκε ζθφπηκν λα επαλέιζνπκε ζηηο ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο. Αλαθέξακε φηη ζρεκαηίδνπλ πιέγκαηα ζεκαζηψλ θαη πξνδηαζέζεσλ. Μηα ζηεξεφηππε έθθξαζε φπσο γηα παξάδεηγκα «ρξεηαδφκαζηε έλα δηαθνξεηηθφ ζεζκηθφ πιαίζην» δελ είλαη απιψο κηα ζπλερψο επαλαιακβαλφκελε δηάηαμε ιέμεσλ ή ζεκαζηψλ πνπ θαζεζπράδεη ηνλ απξνεηδνπνίεην θαη θαηαπνλεί κέρξη δηακαξηπξίαο ηνλ ππνςηαζκέλν αλαγλψζηε. Πνιχ πεξηζζφηεξν είλαη, φπσο θαη εηπκνινγηθά κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε, έλα ζηαζεξφ ζεκείν (κε ηελ απζηεξά καζεκαηηθή ζεκαζία ηνπ φξνπ) κέζα ζηελ αδηάθνπε ξνή ηνπ

8 Άξεο Γηαβξήο Δηζαγσγή ζηα ζηεξεόηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε 8 θχκαηνο ησλ δπλεηηθψλ ζεκαζηαθψλ ζπζρεηηζκψλ, δειαδή ηεο ζθέςεο. Ζ παξνπζία ηεο ζην θείκελν (ην πξνθνξηθφ ή ην γξαπηφ) απνηππψλεη ηελ πξνζπάζεηα ηνπ ζπληάθηε ή ηνπ νκηιεηή λα ηε κεηαηξέςεη ζε πφιν έιμεο θαη ηαπηφρξνλα ζε ππθλσηή (κε ηε ζεκαζία πνπ έρεη ν φξνο ζηε Φπζηθή) δηαλνεηηθήο ελέξγεηαο, θαη επνκέλσο ζε ειεγθηή ηεο ξνήο ηεο. Δθ πξψηεο φςεσο απηή ε ιεηηνπξγία δελ είλαη αζέκηηε. Θα ηνικνχζακε κάιηζηα λα παξνκνηάζνπκε απιντθά βέβαηα ην ζηεξεφηππν κε ηνπο ξεηνξηθνχο ηφπνπο, νη νπνίνη έδηλαλ ζηνλ ξήηνξα ηε δπλαηφηεηα λα αληιήζεη απφ έλα έηνηκν νπινζηάζην ηα επηρεηξήκαηα, ηα ζρήκαηα ιφγνπ, κε αθεηεξία ηα νπνία ζα ζρεδίαδε ηελ ηαθηηθή ηεο αληηπαξάζεζεο κε ηνλ ζπλνκηιεηή ηνπ. Παξαθάκπηνληαο ηελ πξφζεζε ηνπ ζπληάθηε ή ηνπ νκηιεηή λα πείζεη, ζα ηνλίδακε φηη ην ζηεξεφηππν δελ ραξαθηεξίδεηαη απφ αλάινγε θηινδνμία. Δπηπιένλ, ζηφρνο απηήο ηεο εηζαγσγήο δελ είλαη λα επηθεληξσζεί ζηνπο ιφγνπο ηεο ρξήζεο ησλ ζηεξεφηππσλ εθθξάζεσλ απφ ηνλ ζπληάθηε ή απφ ηνλ νκηιεηή. Αληίζεηα, έρνληαο σο αθνξκή ηελ παξνπζία απηψλ ησλ εθθξάζεσλ ζε νξηζκέλα θείκελα, ε πξφζεζή καο εζηηάδεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν αλαγλψζηεο επεξεάδεηαη. Οη ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο επέρνπλ ζέζε ειθπζηψλ (κε ηε ζεκαζία πνπ απνδίδεηαη ζηνλ φξν απφ ηε ζεσξία ησλ δπλακηθψλ ζπζηεκάησλ). Ζ ιεηηνπξγία ηνπο ζπλίζηαηαη ζηε ζπλεηδεηή ή ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο αζχλεηδε επηδίσμε ηνπ ζπληάθηε λα ζπγθξνηήζεη ηελ θαηαγεγξακκέλε ζθέςε ηνπ γχξσ απφ ππθλσκέλεο κέρξη ζηεξενπνίεζεο ζεκαζίεο, απφ ηηο νπνίεο εθπεγάδεη ή πξνο ηηο νπνίεο ζπγθιίλεη ην ζχλνιν ζρεδφλ ηεο ιεθηηθήο χιεο πνπ ζπγθξνηεί ην θείκελν. Θα πξνζζέηακε κάιηζηα (γηα λα ζπληνκεχζνπκε απηή ηε καθξνζθειή παξέλζεζε) φηη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο κία ζηεξεφηππε έθθξαζε εληάζζεηαη ζηνλ πξνηαζηαθφ ρψξν πνπ νξίδεη κηα κείδσλ, θαηά θαλφλα, πξνθείκελε ή, απινχζηεξα, κηα «θαζνιηθή» παξαδνρή. Αλ κάιηζηα ιάβνπκε ππφςε φηη ζθεθηφκαζηε κε ιέμεηο (κε ηηο ζεκαζίεο ηνπο αθξηβέζηεξα), φηη κε ηηο ιέμεηο βιέπνπκε θαη αθνχκε, ζα κπνξνχζακε λα ζπκπεξάλνπκε φηη νη εθάζηνηε ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο (είηε εθδειψλνληαη σο επθπνινγήκαηα είηε σο ζπλζήκαηα είηε σο κέξε επηρεηξεκάησλ), ζε ζπλδπαζκφ κε ην πιήζνο ησλ ζεκαζηψλ πνπ εθιχνπλ θαη ειθχνπλ, δηακνξθψλνπλ αληίιεςε, επηβάιινπλ έλαλ ηξφπν γηα λα εξκελεχνπκε θαη λα θαηαλννχκε. Ζ δεκηνπξγηθή αλάγλσζε δελ είλαη θαηλνθαλήο ηδέα. Κάζε αλάγλσζε πξνυπνζέηεη έλαλ αλαγλψζηε-παξαηεξεηή. Ζ δηαθνξά φκσο ζπλίζηαηαη ζηελ επηδίσμή ηνπ λα παξακείλνπλ έζησ θαη γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα νη ζθέςεηο ζε θαηάζηαζε ήξεκεο ζηγήο: ζε έλαλ πξνζάιακν φπνπ φια επηηξέπνληαη θαη φπνπ δελ απαηηνχληαη νη θαλφλεο ηεο δεκφζηαο επηβεβαίσζεο κε άιια ιφγηα, ζε έλαλ ρψξν παηγληψδε θαη πεηξακαηηθφ. Θα πξνζζέηακε

9 Άξεο Γηαβξήο Δηζαγσγή ζηα ζηεξεόηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε 9 κάιηζηα φηη ζα ήηαλ ρξήζηκν λα απνθχγνπκε ηελ αλάδεημε νξηζκέλσλ απφ ηα δεκνζηεπκέλα άξζξα ζηνλ δηαδηθηπαθφ ηφπν ησλ εθεκεξίδσλ ή ζηα ηζηνιφγηα (blogs) ζε νδεγεηηθά θείκελα (leading texts) κε ηα ζρφιηά καο. Κάζε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε πξνυπνζέηεη κηαλ έιιεηςε θαη ειάρηζηε ζησπή. Γηα ηελ έιιεηςε παξαπέκπνπκε ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν. Όζνλ αθνξά ηε ζησπή, έρεη θη απηή ηε ζηξαηεγηθή ηεο. θνπφο απηήο ηεο εηζαγσγήο δελ είλαη λα πξνηείλεη νξηζηηθέο ιχζεηο ιχζεηο ηηο νπνίεο άιισζηε δελ ηζρπξίδεηαη πσο θαηέρεη. Πξφζεζή ηεο είλαη λα πξνζθέξεη κία απιή ηαθηηθή. Καη αξράο πξνηείλεη ζηνλ αλαγλψζηε λα εθνδηαζηεί κε ηα φπια ηεο θαρππνςίαο. ηε ζπλέρεηα ηνχ ππελζπκίδεη φηη θαη απηή ε ίδηα ε εηζαγσγή θαη φζα ηελ αθνινπζνχλ δελ είλαη παξά θείκελανζφλεο απφ ηα νπνία είλαη ζρεδφλ αδχλαην λα απεκπιαθεί ρσξίο ηνλ θίλδπλν λα επηζηξέςεη ζε θάπνην πξν-ελλνηαθφ επίπεδν. Πνηα είλαη επηηέινπο απηή ε ηαθηηθή; Ο αλαγλψζηεο (αλ ζπλερίδεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ απηή ηελ ηδηφηεηα σο πξνο ην παξφλ θείκελν) κπνξεί λα ππνβάιιεη ηα θείκελα θαη ηελ ίδηα ηνπ ηελ αλάγλσζε ζηνλ πεηξαζκφ ηεο άγλνηαο θαη ηνπ απηνζρεδηαζκνχ. Μπνξεί λα παίμεη ην παηρλίδη ηνπ ζπλδπαζκνχ ιέμεσλ-θιεηδηψλ γηα λα δνθηκάζεη ηηο ηδέεο πνπ γελλνχλ νη αηθλίδηεο γεηηληάζεηο ηνπο. Όζν βαζχηεξα πξνρσξεί, δειαδή φζν πεξηζζφηεξν ρψξν επηηξέπεη ζηε ζθέςε ηνπ λα θαηαιάβεη κέζα ζηνλ πξνζάιακν πνπ αλαθέξακε ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν, ηφζν ζα ειεπζεξψλεηαη απφ ηηο «κνλαδηθέο» ή επηβεβιεκέλεο εξκελείεο ζηηο νπνίεο εθ ησλ πξαγκάησλ είκαζηε φινη εθηεζεηκέλνη ελ είδεη ππεξηψδνπο αθηηλνβνιίαο. Μεηαθξάδνληαο ην θείκελν ζε κεξηθέο απιέο ιέμεηο ή θξάζεηο δελ απαιιαζζφκαζηε νινθιεξσηηθά απφ ηελ εζηζκέλε αλάγλσζε, αιιά αθαηξνχκε κέξνο ηνπ πιεθηηθνχ ηεο θνξηίνπ, γηα λα κεηαηξέςνπκε ηα πξνζθεξφκελα θείκελα ζε αθεηεξία γηα ππνκνλεηηθφ απηνζρεδηαζκφ. Όιε απηή ε δηαδηθαζία κπνξεί λα ζηνηρεηνζεηεί κία απφ ηηο φςεηο ηεο αλαγλσζηηθήο απειεπζέξσζεο. Άξεο Γηαβξήο [14/6/2010]

10 Πξόινγνο ζηα θείκελα πνπ ζα δηαβάζεηε Κ αη αξράο πξέπεη λα δηθαηνινγήζνπκε ηνλ ηίηιν Αζχλδεηα Κείκελα. Πξφθεηηαη γηα θείκελα πνπ επειέγεζαλ απφ ηνλ Σχπν ρσξίο λα ζπλδένληαη κε νξαηή ινγηθή ζρέζε. Με βηαζηείηε φκσο λα ζπκπεξάλεηε φηη γηα ηελ επηινγή ηνπο πξσηαγσλίζηεζε θξαηψληαο ην θάζε άιιν παξά καγηθφ ξαβδί ηεο ε ζεά ηχρε. Γελ πξέπεη επίζεο λα ζπεχζεηε λα εθθξάζεηε ηε ζηεξεφηππε άπνςε πνπ άξρηζε πηζαλφλ λα αξζξψλεηαη ζηε ζθέςε ζαο πψο «ηίπνηε δελ είλαη ηπραίν». Ζ αληίθξνπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο πξνεγνχκελεο πεξηφδνπ είλαη θνβεξή κε ηελ απιφηεηά ηεο: Ζ ηχρε, αλ είρακε ηε δπλαηφηεηα λα ηελ ειεπζεξψζνπκε απφ ηα δεζκά ηνπ καζεκαηηθψο πξνβιέςηκνπ θαη ησλ ππνινγηζκέλσλ απνθιίζεσλ ζ απηή ηελ πεξίπησζε βέβαηα δελ ζα δηαλννχκαζηαλ λα ηεο πξνζδψζνπκε θαλέλα έλα φλνκα ζα ήηαλ ηφζν βίαηε ζηελ επέιαζή ηεο θαη ηφζν ζπληξηπηηθή γηα ηελ ηάμε πνπ αξεζθφκαζηε λα επηβάιινπκε αθφκε θαη ζην απξφβιεπην ή ζην αθαηαλφεην, φζν θαη ην κεδέλ. Γηαθηλδπλεχνληαο λα πξνρσξήζνπκε ιίγν πεξηζζφηεξν ζην νιηζζεξφ κνλνπάηη πνπ ραξάμακε, ζα ηνικνχζακε λα δηαηππψζνπκε έλαλ επηπιένλ ηζρπξηζκφ, ν νπνίνο δελ θαίλεηαη λα είλαη νινθιεξσηηθά άζηνρνο: Αθφκε θαη ην απεηξνειάρηζην κφξην θαζαξήο ηχρεο (απηήο πνπ θαξαδνθεί εθείζελ ηνπ γισζζηθά, άξα θαη ζπκβνιηθά, πξνβιέςηκνπ θαη θαη επέθηαζε ειέγμηκνπ) ζα είρε ηε δχλακε λα εμαξζξψζεη νιφθιεξε ηε λννχκελε θαη λνεηή θαη πεξηγξάςηκε, άξα θαη εγγεγξακκέλε ζηε γλψζε, θαη θαη επέθηαζε ζηε γιψζζα καο, πξαγκαηηθφηεηα. Δπηπρψο φκσο δελ έρνπκε νχηε ζα απνθηήζνπκε απηή ηελ θαηαιπηηθή δπλαηφηεηα λα ειέγμνπκε ηελ θαζαξή ηχρε, πνιχ πεξηζζφηεξν κάιηζηα λα ηελ ειεπζεξψζνπκε απφ ηα δεζκά πνπ αλαθέξακε ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν. Θα παξαηεξήζαηε ίζσο ην λενινγηζκφ «θαζαξή ηχρε». Απφ φζν κπνξψ λα γλσξίδσ, ν φξνο απηφο ζπαλίσο ζπλαληάηαη έμσ απφ ην ρψξν ηεο ζχγρξνλεο Φπζηθήο θαη ηεο Κνζκνινγίαο. πρλάδεη βέβαηα ζηελ εηδεζενγξαθία εθείλεο ηεο θαηεγνξίαο πνπ επηζπκεί λα πξνβάιεη ζηελ νζφλε ηεο επηθαηξφηεηαο αιπζσηέο ζρέζεηο θαη αξράο ππνζεηηθψλ ζπκπεξαζκάησλ θαη ζηε ζπλέρεηα πξαγκαηηθψλ αιιά άλεπ αμίαο ζπδεηήζεσλ. ε ηέηνηνπ επηπέδνπ εηδήζεηο ζα εληνπίζεηε θξάζεηο φπσο «απφ θαζαξή ηχρε δε ζξελήζακε ζχκαηα ζην Μεζνιφγγη». Αλ φκσο δελ πξφθεηηαη γηα ηε δηαπίζησζε ηεο αηπρίαο ηνπ δεκνζηνγξάθνπ λα θαηαγξάςεη έλα ζπκβάλ πνπ δελ επηχρεζε λα εμειηρζεί ζε γεγνλφο έρνληαο αξθεηά ζχκαηα, ζηνλ θαζεκεξηλφ ιφγν ε θξάζε εληάζζεηαη

11 Άξεο Γηαβξήο Δηζαγσγή ζηα ζηεξεόηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε 11 ζηε ρνξεία ησλ ζηεξενηππηθψλ εθθξάζεσλ θαζψο, θαηά ηελ εθθνξά ηεο, ν νκηιεηήο πξνθέξεη ην επίζεην «θαζαξή» κε ζθνπφ (ζπλεηδεηφ ή αζπλείδεην) λα απμήζεη ηνλ ηνληζκφ ηεο παξαιήγνπζαο ηνπ νλφκαηνο «ηχρε» αθαλίδνληαο ηνλ πξνζδηνξηζηηθφ ξφιν ηεο ιέμεο πνπ ρξεζίκεπζε σο αθεηεξία ηνπ εθθσλήκαηφο ηνπ. ηε Φπζηθή θαη ηελ Κνζκνινγία φκσο ε θαηάζηαζε φρη κφλν είλαη ξηδηθψο δηαθνξεηηθή, αιιά θαη απαηηεί ηε κεγαιχηεξε δπλαηή ζ... Δίλαη θαζεζπραζηηθφ λα κηιά θαλείο γηα ηα ηξνκεξά θαηνηθψληαο ζηελ πιένλ αζθαιή ζπλνηθία πνπ επγελψο καο παξαρψξεζε ε θχζε: εληεχζελ ηεο γιψζζαο. Πέξα απφ απηήλ νξγηάδεη ε αιεηεία ηνπ άκνξθνπ θαη ηνπ αλεπηηήδεπηα ηξνκνθξαηηθνχ ην νπνίν αξλείηαη πεηζκαηηθά λα ζπλζεθνινγήζεη κε ηε ζαιπσξή ηεο βεβαηφηεηαο θαη ηεο αβεβαηφηεηαο ησλ εξκελεηψλ καο ή λα ππνηαρηεί ζηηο εθθιήζεηο ηνπ θεηκέλνπ πνπ απηή ηε ζηηγκή δηαβάδεηε. Αθφκε θαη έλα ζθάικα, εληεχζελ ηεο γιψζζαο, κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί εμνξγηζηηθά απαξάδεθην, λα πξνθαιέζεη αλεζπρία, λα ζπληαξάμεη νηθνδνκήκαηα επηκειψο δηαξζξσκέλα, λα θινλίζεη ηελ εξεκία ηεο επηζηεκνληθήο ή ηεο θηινζνθηθήο νξνινγίαο κε ηελ ακέξηζηε ζπλδξνκή ηεο νπνίαο νξηνζεηνχκε ηα πξάγκαηα νξαηά θαη λνεηά θαη πξνζδηνξίδνπκε ηηο ζρέζεηο ηνπο. Δθ ησλ πζηέξσλ φκσο ζεσξψληαο ην, κπνξνχκε λα ην θαηαηάμνπκε άιινηε κε ηελ επηείθεηα πνπ αξκφδεη ζηνπο γελλαηφςπρνπο θαη άιινηε κε ηε βαλαπζφηεηα πνπ ραξαθηεξίδεη ηνπο κλεζίθαθνπο ζηελ θαηεγνξία ηνπ αηνπήκαηνο ή λα ην θαηαδηθάζνπκε ζηελ απαμησηηθή ρνξεία ηεο αλνεζίαο ή αθφκε θαη ηεο βιαθείαο. Ζ πξνεγνχκελε πεξίνδνο άξρηζε κε κηα θξάζε πνπ κάιινλ δηέιαζε ηεο πξνζνρήο καο. Πξφθεηηαη γηα ηελ πξνζεηηθή θξάζε «εθ ησλ πζηέξσλ», πνπ αλήθεη ζε εθείλεο ηηο γξακκαηηθέο θαηεγνξίεο (κέξε ηνπ ιφγνπ) πνπ δελ ραίξνπλ ηεο κεγαιχηεξεο δπλαηήο εθηίκεζεο. Καζψο ζηξέθνπκε ηελ πξνζνρή καο ζηηο νλνκαηνπνηεκέλεο, κε ηε βνήζεηα ησλ άξζξσλ, θξάζεηο ή ζηα επίζεηα, ηα νλφκαηα θαη ηα ξήκαηα πνπ ζπληζηνχλ ηηο πξνηάζεηο καο, απηέο νη κηθξέο ιέμεηο ζπάληα γίλνληαη αληηθείκελα παξαηήξεζεο, θαζψο θαίλεηαη λα απνηεινχλ ππξήλεο ππνκνλεηηθήο άξζξσζεο ησλ θαζεκεξηλψλ ζπλεζεηψλ ηεο γιψζζαο, πνπ δελ ζα επηπρίζνπλ πνηέ λα πξνβηβαζηνχλ, παξακέλνληαο ιεηηνπξγηθέο, ζηελ αλψηεξε ηάμε ησλ ιέμεσλ κε πεξηερφκελν. Χζηφζν, ηνπνζεηψληαο έλαλ κεγεζπληηθφ θαθφ πάλσ ζ απηή ηελ πξνζεηηθή θξάζε θαη κε ηε ζπκπαξάζηαζε αξθεηψλ ζρεκάησλ ιφγνπ, ζα παξαηεξνχζακε πηζαλφλ φηη ε έθηαζή ηεο είλαη επξχηεξε απφ φζε ζα ηνικνχζακε λα ππνςηαζηνχκε. Σν ηνπίν απηήο ηεο θξάζεο εκπλέεη ηφζε αηψληα εξεκία θαη ηέηνηα ηζηνξηθή δηθαίσζε, ψζηε εληφο ηνπ κπνξνχλ λα θαηαιχζνπλ ζπληάγκαηα νιφθιεξα πλεπκαηηθήο αλεζπρίαο. Ζ θξάζε αίξεη ην ηπραίν (αθφκε θαη ην πξνβιεπηφ), ππνβάιιεη ην αλαγθαίν, θαηαξγεί ην απεπθηαίν.

12 Άξεο Γηαβξήο Δηζαγσγή ζηα ζηεξεόηππα θαη ζηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε 12 Ζ κφλε ζεκαζία ηεο ηχρεο γηα ηελ νπνία είκαζηε ινγηθψο βέβαηνη είλαη απηή πνπ επγεληθά θιίλεη ηελ θεθαιή σο έλδεημε επηδέμηα επηιεγκέλεο ππνηαγήο ζηελ εξκελεπηηθή καο παληνθξαηνξία. Απηήλ επηθαινχκαζηε φηαλ ιέκε «ηα θείκελα πνπ ζα δηαβάζεηε επειέγεζαλ ηπραία». Αλαγλσξίδνληαο ινηπφλ φηη ην αλππέξβιεην ηεο εξκελείαο, δειαδή ηεο ηθαλφηεηά καο λα ζπζρεηίδνπκε ινγηθά ή φρη ηα «πξάγκαηα» ζηα νπνία αλαθεξφκαζηε εληφο ηεο γιψζζαο, παξαδερφκαζηε φηη ε «ηπραία» επηινγή θεηκέλσλ ζαλ απηά πνπ ζα δηαβάζεηε θάζε άιιν παξά νθείινληαη ζηελ επελέξγεηα ηεο ηχρεο.

13 Σα αγγιηθά ηεο επηβίσζεο Λέμεηο-θιεηδηά Globish Πνιηηηθή ξεηνξηθή Φηώρεηα γιώζζαο Κνηλσλία δύν ηαρπηήησλ Π ιεζαίλνπλ ηα δεκνζηεχκαηα γηα ηα globish, 1 ηα παγθφζκηα αγγιηθά (global English), κηα «ληεθαθετλέ», φπσο ηε ραξαθηήξηζαλ, εθδνρή ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Ζ παηξφηεηα ηνπ φξνπ αλήθεη ζε έλαλ Γάιιν ηερλνθξάηε, ηνλ Εαλ- Πνι Νεξηέξ (Jean-Paul Nerriere), 2 πνπ έθαλε ηελ ηδηνθπή, κεο ζηελ απηνλφεηε απιφηεηά ηεο, παξαηήξεζε φηη νη άλζξσπνη απφ δηαθνξεηηθέο ρψξεο, νη νπνίνη δελ έρνπλ κεηξηθή γιψζζα ηελ αγγιηθή, ζπλελλννχληαη κεηαμχ ηνπο πνιχ θαιχηεξα απφ φ, ηη κε έλαλ γέλλεκα-ζξέκκα Βξεηαλφ ή Ακεξηθαλφ. Πξηλ απφ πέληε ρξφληα, ν Νεξηέξ επεμεξγάζηεθε ηνπο γξακκαηηθνχο θαη ζπληαθηηθνχο θαλφλεο απηψλ ησλ απινπνηεκέλσλ «ππεξεζληθψλ αγγιηθψλ» θαη ζπλέηαμε έλα ιεμηθφ αγγιηθψλ ιέμεσλ 3 πνπ αξθνχλ γηα εμαζθαιίζνπλ ηελ επηθνηλσλία αλάκεζα ζε φινπο ηνπο κε αγγιφθσλνπο θαηνίθνπο ηνπ πιαλήηε καο θαη νη νπνίνη ππνινγίδνληαη ζην 74% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ. Έμη κήλεο αξθνχλ γηα ηελ εθκάζεζε ηεο κεζφδνπ Νεξηέξ: κε ηα δχν βηβιία ηα νπνία έρεη γξάςεη ν ίδηνο, κε dvd ή κέζσ Ίληεξλεη ή θηλεηνχ. ηα globish δελ ζπλαληάκε ζχλζεηε ζχληαμε, κε θχξηεο θαη δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο, ηδησκαηηζκνχο, ινγνπαίγληα. Δδψ δελ ρσξνχλ πνιιαπιέο απνρξψζεηο, κεηαθνξέο, ππαηληγκνί θαη ακθηζεκίεο. Σν άζπξν είλαη άζπξν θαη ην καχξν καχξν. Γελ πξφθεηηαη γηα ηε «λέα εζπεξάλην», αιιά γηα ηα αγγιηθά ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο αγνξάο, έλα εξγαιείν γηα λα θάλνπκε κπίδλεο ζηα Βαιθάληα θαη λα ζπλελλννχκαζηε κε ηνλ Πνισλφ πδξαπιηθφ ή ηε Γεσξγηαλή γεξνθφκν

14 Μαξηάλλα Τδηαληδή 14 Σα globish ππήξραλ θαη πξνηνχ ηα εληνπίζεη ν θ. Νεξηέξ, κφλν πνπ ηα έιεγαλ «αγγιηθά ηνπ αεξνδξνκίνπ», ηα νπνία ζηελ Διιάδα νη πεξηζζφηεξνη έρνπκε κάζεη κέζσ ηεο ηειεφξαζεο, ηεο δηαθήκηζεο, ηεο θαηαλάισζεο («πηάζε κηα ζνο, Καιιηφπε»). Όκσο θαη πνιιέο δεθαεηίεο πξηλ απφ ηνλ θ. Νεξηέξ θαη κε εληειψο δηαθνξεηηθή πξφζεζε, ν Πξίκν Λέβη (Primo Levi) 4 είρε πεξηγξάςεη ηα γεξκαληθά ηνπ ζηξαηνπέδνπ, ηα θνπηζνγεξκαληθά ράξε ζηα νπνία, θαζψο θαη ζηηο γλψζεηο ηνπ ζηε Υεκεία, επέδεζε ζην Άνπζβηηο. 5 Σεξνπκέλσλ ησλ αλαινγηψλ, ηα globish είλαη ηα αγγιηθά ηεο επηβίσζεο, φρη πηα ζε ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο, αιιά ζηελ παγθφζκηα αγνξά ηεο εξγαζίαο θαη ηεο ςπραγσγίαο. Ση ζπκβαίλεη φκσο φηαλ ε επίζεκε γιψζζα κηαο ρψξαο, αθφκα θαη αλ απηή είλαη ε αγγιηθή, απνθηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ globish; Πξηλ απφ κηα δεθαεηία, εξεπλεηέο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Πξίλζηνλ κειέηεζαλ ηα θείκελα απφ ηηο πξνεθινγηθέο νκηιίεο ησλ ππνςήθησλ πξνέδξσλ ηεζζάξσλ εθινγηθψλ αλακεηξήζεσλ ζηηο ΖΠΑ ηνπ 2000, ηνπ 1992, ηνπ 1960, θαζψο θαη ηνπ 1858 σο πξνο ην ιεμηιφγην, ηε ζχληαμε, ηε ρξήζε ηζηνξηθψλ αλαθνξψλ θαη άιια ζηνηρεία. Σν ζπκπέξαζκα ήηαλ φηη ε ζχγρξνλε πνιηηηθή ξεηνξηθή είλαη ζρεδηαζκέλε ψζηε λα γίλεηαη θαηαλνεηή απφ δεθάρξνλα παηδηά, ελψ νη νκηιίεο ηνπ Λίλθνιλ θαη ηνπ Νηάγθιαο (1858) αληηζηνηρνχζαλ ζην επίπεδν θαηαλφεζεο ελφο καζεηή ηεο δεπηέξαο ή ηεο ηξίηεο ιπθείνπ. H ζύγρξνλε πνιηηηθή ξεηνξηθή είλαη ζρεδηαζκέλε ώζηε λα γίλεηαη θαηαλνεηή από δεθάρξνλα παηδηά, ελώ νη νκηιίεο ηνπ Λίλθνιλ θαη ηνπ Νηάγθιαο (1858) αληηζηνηρνύζαλ ζην Οη αγγιηθνί ζηίρνη ησλ ειιεληθψλ ηξαγνπδηψλ πνπ θαηά θαηξνχο ζηέιλνπκε ζηε Eurovision απνηεινχλ ην ζξίακβν ησλ globish. Όκσο θαη ζπρλά νη νκηιίεο ησλ πνιηηηθψλ καο παξαπέκπνπλ ζηα ειιεληθά ηνπ λεπηαγσγείνπ, κνηάδνπλ κε ζπξξαθή απφ δηαθεκηζηηθά ζπλζήκαηα, πνπ είηε καο ηξνκνθξαηνχλ είηε καο πξνζθέξνπλ ξφδηλεο απηαπάηεο. Κη εκείο πνιιέο θνξέο επηβξαβεχνπκε ην ζηπι, ηελ εηιηθξίλεηα ελφο πνιηηηθνχ, ην πψο εθείλνο «γξάθεη ζην γπαιί», ζπγρένληαο ην πψο ληψζνπκε κε ην πψο ζθεθηφκαζηε. Κξίλνπκε ηελ ηειενπηηθή ηνπ παξνπζία θαη φρη ηελ νπζία. επίπεδν θαηαλόεζεο ελόο καζεηή ηεο δεπηέξαο ή ηεο ηξίηεο ιπθείνπ. Ζ ίδηα ε γιψζζα δελ θησραίλεη, ιέλε νη εηδηθνί. Φησραίλεη φκσο ε ζθέςε ή ην δεκφζηα πξνζθεξφκελν πιηθφ γηα ζθέςε, ελψ ηαπηφρξνλα δηακνξθψλεηαη κηα θνηλσλία δχν ηαρπηήησλ, φρη κφλνλ σο πξνο ηνλ πιηθφ αιιά θαη σο πξνο ηνλ πλεπκαηηθφ πινχην. Mαξηάλλα Tδηαληδή, Ζ ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, 18/4/

15 Σξεηο ζπκβνπιέο ζηνπο λένπο Λέμεηο-θιεηδηά Πάζνο Βαξβαξόηεηα Λήζε ησλ γξακκάησλ Οξγαλσκέλε ακλεζία Σν θείκελν πνπ αθνινπζεί είλαη απόζπαζκα νκηιίαο πνπ εθθώλεζε ν κεγάινο θξηηηθόο Σδνξηδ ηάηλεξ, ζε εθδήισζε πνπ έγηλε πξνο ηηκήλ ηνπ ζε παλεπηζηήκην ηεο Ρώκεο. Σ η κπνξνχκε λα πνχκε ζήκεξα ζηνπο θνηηεηέο καο, ζηνπο λένπο καο; Οη θαιέο ζπκβνπιέο είλαη απζαίξεηεο, νη θαθέο ζπκβνπιέο είλαη νη πην ζεκαληηθέο. Πνηεο είλαη ινηπφλ νη θαθέο ζπκβνπιέο πνπ κπνξνχκε λα δψζνπκε; Πρώτη συμβουλή: κε δηαπξαγκαηεχεζηε ηα πάζε ζαο. Τπάξρνπλ άληξεο θαη γπλαίθεο πνπ ιέλε: «Θέισ λα αθηεξψζσ ηε δσή κνπ ζε κηα κειέηε πάξα πνιχ εμεηδηθεπκέλε, αθαηαλφεηε απφ ηνπο πεξηζζφηεξνπο, ρσξίο θακία πξαγκαηηζηηθή ή πξαθηηθή σθειηκφηεηα», γηα παξάδεηγκα ζηε κειέηε ελφο ρεηξνγξάθνπ ηνπ δέθαηνπ αηψλα ή ζηελ θηλεδηθή θεξακηθή ηεο δπλαζηείαο νπλγθ. Ο θφζκνο είλαη γεκάηνο εμαζιίσζε θαη πείλα, αλάγθεο θαη θξίθε, θαη ζίγνπξα κηα ηέηνηα πξφζεζε κπνξεί λα θαλεί αζηήξηθηε ηφζν απφ θνηλσληθή φζν θαη απφ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή άπνςε. Χζηφζν, εγψ ιέσ: Γελ κπνξνχκε λα δηαπξαγκαηεπφκαζηε έλα πάζνο. Γηαηί, αλ αξρίζνπκε λα δηαπξαγκαηεπφκαζηε, ραλφκαζηε κέζα ζηνλ ζπκβηβαζκφ, θαηαιήγνπκε ζηελ επαηηεία. Σν λα έρεη θαλείο κηα θιίζε, έλα πάζνο, είλαη κηα επηπρία επηθίλδπλε αιιά απέξαληε. Δίλαη ε πην κεγάιε ηχρε πνπ κπνξεί λα έρεη ζηνλ θφζκν. Ο κεγάινο θαιιηηέρλεο, ν κεγάινο αζιεηήο, αθφκα θαη εκείο πνπ δελ είκαζηε θαιιηηέρλεο, γλσξίδνπκε απηή ηε δίςα γηα ην απφιπην, ηε δίςα Σδνξηδ ηάηλεξ πνπ καο θαηαηξψεη. Γη απηφ ε πξψηε ζπκβνπιή είλαη: Εήζηε ηα πάζε ζαο. Δεύτερη συμβουλή: Να έρεηε επίγλσζε ηεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο αδπλακίαο απηνχ ηνπ πάζνπο. Αθφκα δελ έρνπκε θαηαλνήζεη ην γηαηί ε

16 Τδνξηδ Σηάηλεξ 16 Δπξψπε, ε δηθή καο Δπξψπε, ππήξμε ε εζηία ηεο ηειεπηαίαο βαξβαξφηεηαο. Σα ζηξαηφπεδα ηνπ ζαλάηνπ δελ είλαη ζηελ έξεκν ηεο Γθφκπη, είλαη ζηελ Δπξψπε, είλαη ζηε ρψξα ηνπ Γθαίηε, ηνπ Καλη θαη ηνπ Μπεηφβελ θαη ηεο πην πςειήο εζηθήο ζθέςεο πνπ ππάξρεη θαη πνπ είλαη αθξηβψο εθείλε ηνπ Καλη. Δκείο δελ θαηαλννχκε πνην ήηαλ ην αιεζηλφ δηαθχβεπκα απηήο ηεο θαηαζηξνθήο. Οη ιανί δελ καο πξνζηάηεςαλ. Αληίζεηα, κεξηθέο θνξέο ζπκκάρεζαλ κε ηε βαξβαξφηεηα. Τπάξρεη κηα πςειή θνπιηνχξα αθφκα θαη ηνπ απάλζξσπνπ. Ο Βάιηεξ Μπέλγηακηλ, ν νπνίνο ππήξμε ζχκα ηεο απαλζξσπηάο, έρεη πεη: «Κάζε κεγάιν κλεκείν κηαο θνπιηνχξαο έρεη κηα πξφζεζε βαξβαξφηεηαο». Δίλαη ηξνκεξφ θαη ειπίδσ λα κελ έρεη δίθην. Αιιά, φηαλ ζεθσλφκαζηε ην πξσί γηα λα αζθήζνπκε ην επάγγεικα ηνπ θαζεγεηή, νθείινπκε λα ζέηνπκε έλα εξψηεκα πνπ κπνξεί λα θαλεί αθειέο: γηαηί δελ ππεξαζπηζηήθακε θαιχηεξα ηηο αλζξψπηλεο αμίεο; Ο κεγάινο θαιιηηέρλεο, ν κεγάινο αζιεηήο, αθόκα θαη εκείο πνπ δελ Γελ ππάξρνπλ εχθνιεο απαληήζεηο ζε απηφ ην εξψηεκα. Καλείο καο δελ γλσξίδεη ηε ζπληαγή γηα λα δηδάζθεη, γηα λα δηδάζθεη θαιά. Δίλαη πηζαλφ αθφκα θαη ε αγάπε γηα ηελ πνίεζε λα έρεη θάηη ην απάλζξσπν, αθφκα θαη ζην θέληξν απηνχ ηνπ πάζνπο; Υξεηάδεηαη λα βξνχκε κηαλ απάληεζε γηα ηνπο λένπο, έλαλ δξφκν γηα ηνπο λένπο. Οη λένη ζέινπλ λα γλσξίδνπλ απηφ πνπ θάλακε φηαλ ήηαλ κεζάλπρηα ζηελ Δπξψπε, φηαλ ηα κεζάλπρηα έθηαζαλ ζηε δσή ηεο Δπξψπεο. Οθείινπκε λα πξνζπαζήζνπκε λα δψζνπκε κηαλ απάληεζε ζε απηφ ην εξψηεκα. είκαζηε θαιιηηέρλεο, γλσξίδνπκε απηή ηε δίςα γηα ην απόιπην, ηε δίςα πνπ καο θαηαηξώεη. Γη απηό ε πξώηε ζπκβνπιή είλαη: Εήζηε ηα πάζε ζαο. Η τρίτη κακή συμβουλή είναι πολύ πιο ελαυριά: λα καζαίλεηε απφ κλήκεο, λα απνκλεκνλεχεηε, κέξα θαη λχρηα, φρη κε ηνλ λνπ αιιά κε ηελ θαξδηά, par coeur, φπσο ιέλε ηφζν ζηα γαιιηθά φζν θαη ζηα αγγιηθά θαη ζηα γεξκαληθά. Να καζαίλεηε κε ηελ θαξδηά είλαη ζεκειηψδεο, επεηδή έηζη ζα είζηε πινχζηνη. Θα είζηε ζαλ έλα θαξάβη γεκάην ζεζαπξνχο. Καλείο δελ ζα κπνξεί λα ζαο αθαηξέζεη απηφ πνπ ζα έρεηε απνκλεκνλεχζεη, θαλείο. Ζ κεγάιε ξσζηθή θνπιηνχξα επηβίσζε κε ηε κλήκε. Τπήξρε, ζηελ επνρή ηνπ Μπξέδληεθ (δελ ήηαλ φπσο ε επνρή ηνπ ηάιηλ, αιιά ήηαλ ην ίδην άζρεκε), κηα λεαξή θαζεγήηξηα αγγιηθήο ξνκαληηθήο ινγνηερλίαο ζε έλα επαξρηαθφ παλεπηζηήκην ηνπ Καδαθζηάλ, ε νπνία θπιαθίζηεθε γηα ην ηίπνηα, εμαηηίαο κηαο θαηαγγειίαο, κηαο εληειψο ςεπδνχο θαηάδνζεο. Απηή ε γπλαίθα θπιαθίζηεθε ζε έλα θειί ρσξίο θσο, ρσξίο ραξηί, ρσξίο κνιχβη, ρσξίο ηίπνηα, γηα ηξία ρξφληα. Γλψξηδε φκσο απφ κλήκεο ηνλ «Γνλ Ενπάλ» ηνπ Μπάηξνλ. ηε Ρσζία ν «Γνλ Ενπάλ» έρεη κηα ζέζε πνιχ πην ζεκαληηθή απφ φζν ζηελ Αγγιία, είλαη ζρεδφλ ζαλ εζληθφ ξσζηθφ πνίεκα, ζαλ

17 Τδνξηδ Σηάηλεξ 17 έλαο άιινο Πνχζθηλ. Δ, ινηπφλ, απηή ε λεαξή γπλαίθα ην γλψξηδε απφ κλήκεο. Ννκίδσ φηη απνηειείηαη απφ ζηίρνπο. Απηή ην κεηέθξαζε απφ κλήκεο, κέζα ζην ζθνηάδη. Σπθιψζεθε θαη, φηαλ ηελ απειεπζέξσζαλ, ππαγφξεπζε ηελ πιήξε κεηάθξαζή ηεο θαη ηψξα είλαη έλα αξηζηνχξγεκα ζηε Ρσζία. Απηή ε αλζξψπηλε χπαξμε είλαη πην ηζρπξή απφ φια ηα έζλε θαη απφ φια ηα θξάηε ηνπ θφζκνπ. Δλαληίνλ κηαο ηέηνηαο χπαξμεο, νχηε ν θαζηζκφο, νχηε ν ζηαιηληζκφο, νχηε ε σκή εκπνξεπκαηνπνίεζε ελφο θαπηηαιηζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε αγσλία κπνξνχλ λα θάλνπλ ηίπνηα. Δίλαη ε παληνδπλακία ηεο ειπίδαο θαη ε παληνδπλακία ηεο αλζξψπηλεο ςπρήο, ελψ γχξσ καο ε ζρνιηθή θαη ε παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε έρνπλ γίλεη νξγαλσκέλε ακλεζία. Καλείο δελ ζπκάηαη πιένλ θακία ρξνλνινγία, θαλέλα έξγν, θαλέλα φλνκα, θαλέλα ρσξίν ηεο Βίβινπ, νχηε θαη κεηαμχ ησλ θαιχηεξσλ θνηηεηψλ κνπ ηνπ Κέκπξηηδ ή ηνπ Υάξβαξλη. Έρσ ηελ πεπνίζεζε φηη ε ιήζε ησλ γξακκάησλ, ησλ επηζηεκψλ ηνπ αλζξψπνπ, ην λα μερλάκε, ηζνδπλακεί κε απηνθηνλία. Γεκηνπξγνχκε γελεέο θελέο, ζηηο νπνίεο κπνξνχλ λα κπνπλ ηα πάληα, ην θηηο, ε βαξβαξφηεηα, ε αδηαθνξία, αθξηβψο επεηδή απηέο είλαη θελέο [...]. Σδνξηδ ηάηλεξ, επηκέιεηα Θαλάζεο Γηαιθέηζεο, ΔΛΔΤΘΔΡΟΣΤΠΗΑ, 18/4/2010

18 Οη άγλσζηνη αηαθαδόξνη ησλ πνιηηηθώλ Λέμεηο-θιεηδηά Λνγνγξάθνο Αόξαηνο ζπγγξαθέαο Σσζηή νκηιία Ξύιηλνο ιόγνο Βξίζθνληαη πίζσ από ηνπο έιιελεο αξρεγνύο πξνζθέξνληάο ηνπο θείκελα κε εύζηνρεο ιέμεηο θαη επξεκαηηθέο εθθξάζεηο Π νιινί πηζηεχνπλ φηη ε ηζηνξηθή θξάζε «Μελ θνηηάο ηη κπνξεί λα θάλεη ε ρψξα ζνπ γηα ζέλα, αιιά ηη κπνξείο λα θάλεηο εζχ γηα ηε ρψξα ζνπ», αλήθεη ζηνλ ακεξηθαλφ πξφεδξν Σδνλ Κέλεληη. Λάζνο! Μπνξεί λα ηελ είπε ν Κέλεληη, αιιά δελ αλήθεη ζε απηφλ. Αλήθεη ζηνλ Σελη φξελζελ, ινγνγξάθν ηνπ ηφηε ακεξηθαλνχ πξνέδξνπ. Όπσο θαη ε θξάζε πνπ είπε επίζεο ν Κέλεληη ην 1962 κπξνζηά απφ ην ηείρνο ηνπ Βεξνιίλνπ «Όινη είκαζηε Βεξνιηλέδνη» αλήθεη, ιέγεηαη, ζηνλ φξελζελ, ν νπνίνο ηνπ έγξαθε φιεο ηηο νκηιίεο, αθφκε θαη ηηο δειψζεηο ηνπ πξνο ηνπο δεκνζηνγξάθνπο. Γηαηί φινη γλσξίδνπλ ηνπο εγέηεο, αιιά ηνπο ινγνγξάθνπο ηνπο θαλείο. Απηή είλαη ε κνίξα ηνπο θαη ε θχζε ηεο άραξεο δνπιεηάο ηνπο. Να ππνκέλνπλ αγφγγπζηα ηελ νηθεηνπνίεζε ηεο πλεπκαηηθήο ηνπο ηδηνθηεζίαο απφ ηνπο πνιηηηθνχο θη αο έρνπλ αιιάμεη πνιιέο θνξέο κε ηα γξαπηά ηνπο ηε ξνή ηεο Ηζηνξίαο. Πνηνο αιήζεηα γλσξίδεη ζήκεξα ηνλ 32ρξνλν θχξην Αιέμαλδξν Υαηδφπνπιν ή ηνλ θππξηαθήο θαηαγσγήο θχξην Αλδξέα Αζαλαζίνπ, ή αθφκα ηνπο θπξίνπο Μαλψιε Αγγέιαθα, Γεκ. ηακάηε; Ο πξψηνο, δηθεγφξνο ζην επάγγεικα, είλαη ν speechwriter (ινγνγξάθνο) ηνπ Πξσζππνπξγνχ θπξίνπ Γηψξγνπ Παπαλδξένπ, επηκέλνληαο ζηε ιέμε «αμία» ζηνπο ιφγνπο πνπ γξάθεη. Ο δεχηεξνο ηνπ πξψελ πξσζππνπξγνχ θπξίνπ Κψζηα Καξακαλιή, ν νπνίνο ζπλήζηδε λα ρξεζηκνπνηεί ηηο ιέμεηο «αηαιάληεπηα» θαη «απαξέγθιηηα», θαη νη ππφινηπνη καδί κε ηνπο θπξίνπο. Κ. Αξβαληηφπνπιν, Γ. Αβξακφπνπιν, Π. Παλαγησηφπνπιν θαη Υξ. Λαδαξίδε ζπκβάιινπλ ζηε ζπγγξαθή ησλ ιφγσλ ηνπ θπξίνπ Αληψλε ακαξά. Οη ινγνγξάθνη ζηελ Διιάδα ζπλήζσο δελ ακείβνληαη θαιά, δελ έρνπλ σξάξην θαη αξγίεο, δελ παίξλνπλ ππεξσξίεο ή κπφλνπο θαη ζπκίδνπλ θάπσο ηνλ «Αφξαην πγγξαθέα» (Σhe Ghost Writer) ηνπ Ρνκάλ Πνιάλζθη. ηελ

19 Νίθνο Χαζαπόπνπινο 19 νκψλπκε ηαηλία έλαο άγλσζηνο ζπγγξαθέαο απνζηέιιεηαη ζε έλα λεζί, ζηα αλαηνιηθά παξάιηα ησλ ΖΠΑ, γηα λα γξάςεη ηελ απηνβηνγξαθία ηνπ πξψελ πξσζππνπξγνχ ηεο Βξεηαλίαο Άληακ Λαλγθ. Καη ν «Αφξαηνο πγγξαθέαο» άζειά ηνπ παξαζχξεηαη ζε κηα πνιηηηθή θαη ζεμνπαιηθή ίληξηγθα, ε νπνία αθνξά ηε ζχδπγν ηνπ πξψελ βξεηαλνχ πξσζππνπξγνχ. Ίληξηγθεο βεβαίσο ζηελ Διιάδα δελ ππάξρνπλ γηα ηνπο ινγνγξάθνπο, νχηε αζθαιψο ηηο επηζπκνχλ, δηφηη ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο παξακέλνπλ ππνρξεσηηθά ζηελ αθάλεηα θαη... ζησπεινί. Οχηε δειψζεηο θάλνπλ νχηε ζπλεληεχμεηο δίλνπλ, αθφκα θαη φηαλ ιήμεη ε ζχκβαζή ηνπο κε ηνλ πνιηηηθφ κε ηνλ νπνίν ζπλεξγάδνληαλ. Ο θχξηνο Αζαλαζίνπ, γηα παξάδεηγκα, ζήκεξα είλαη απνζπαζκέλνο ζηε Ρεγίιιεο θαη φηαλ εξσηάηαη γηα ηελ εκπεηξία ηνπ ησλ πέληε ρξφλσλ σο speechwriter ησλ ιφγσλ ηνπ θπξίνπ Καξακαλιή ιέεη απιψο: «Όλο αυηό ηο διάζηημα δεν μίληζα ποηέ, διαηηρώ ηον ζεβαζμό που έχω και είχα ζηον πολιηικό. Δεν πρόκειηαι ποηέ να μιλήζω», επηιέγνληαο ηε ζησπή. Ο θχξηνο Αζαλαζίνπ θαηάγεηαη απφ ηελ θαηερφκελε Καξπαζία θαη έρεη ζπνπδάζεη Πνιηηηθέο Δπηζηήκεο θαη Ννκηθά. 7 βήκαηα θαη κία ζπκβνπιή γηα κηα ζσζηή νκηιία Οδεγίεο γηα νκηιίεο κε ζηπι, κε πεξηερόκελν θαη κε ζαθήλεηα πξνζθέξεη ζην βηβιίν ηεο ε Ρeggy Νoonan, 6 ινγνγξάθνο ησλ ακεξηθαλώλ πξνέδξσλ Ρίγθαλ θαη Μπνπο παηξόο 1. Σξάβεμε ακέζσο ηελ πξνζνρή ηνπ θνηλνχ. Πξέπεη λα βξεηο έλαλ έμππλν ηξφπν γηα λα θάλεηο ηελ εηζαγσγή ζνπ. Υξήζηκα εξγαιεία είλαη έλα ινγνπαίγλην ή κηα αλαθνξά ζρεηηθή κε ηελ ηνπνζεζία ή ηελ εκέξα πνπ εθθσλείηαη ε νκηιία. 2. Καζφξηζε ακέζσο ην αληηθείκελν ηεο νκηιίαο. Ο αθξναηήο ζα πξέπεη λα κελ έρεη θακία απνξία ή θελφ. Γη απηφ είλαη ζεκαληηθφ κε κηα θξάζε λα εμεγήζεηο απφ ηελ αξρή ηνλ ππξήλα ηνπ ζέκαηνο πνπ ζα αλαπηχμεηο. 3. Υξεζηκνπνίεζε «εχθνιεο» ιέμεηο θαη παξαδείγκαηα γηα λα είλαη πην απνηειεζκαηηθή ε νκηιία. Θα πξέπεη λα είλαη ιέμεηο απιέο θαη θαηαλνεηέο, 6

20 Νίθνο Χαζαπόπνπινο 20 ρσξίο «δηπιέο» εξκελείεο πνπ κπνξεί λα κπεξδέςνπλ ην αθξναηήξην. Γηα παξάδεηγκα, αληί ηεο θξάζεο «ππάξρεη ζαθήο έιιεηςε αλνηθηψλ ρψξσλ αζινπαηδηάο», πεο: «Υξεηαδφκαζηε πεξηζζφηεξα γήπεδα θαη ρψξνπο άζιεζεο ηεο λενιαίαο». 4. Υξεζηκνπνίεζε ζηνηρεία. Θα πξέπεη λα παξνπζηαζηνχλ ζε θάπνηα ζηηγκή ηεο νκηιίαο ψζηε λα αλαδεηθλχνπλ ην πξφβιεκα γηα ην νπνίν κηιάο θαη ακέζσο κεηά ζηνηρεία πνπ λα ζρεηίδνληαη κε ηηο ιχζεηο πνπ πξνηείλεηο. Να αλαθέξεηο, γηα παξάδεηγκα, ην θφζηνο ζπληήξεζεο ελφο θηηξίνπ θαη ελ ζπλερεία ηα νθέιε απφ ηελ αιιαγή ρξήζεο ηνπ. 5. Καιφ ζα είλαη λα ζπαο ηε κνλνηνλία παξάζεζεο απφςεσλ κε θάπνηα αζηεία. Θα πξέπεη λα ζρεηίδνληαη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν κε ην αληηθείκελν ηεο νκηιίαο θαη θπζηθά λα κε γίλεη θαηάρξεζε. Αλ κηιάο ζε μέλν αθξναηήξην, θξφληηζε λα κάζεηο νξηζκέλεο θξάζεηο απφ ηε γιψζζα ηνπο θαη λα ηηο πεηο ή ζηελ αξρή ή ζην ηέινο. 6. Δμήγεζε ην πξφβιεκα, πξφηεηλε ηε ιχζε. Πξέπεη λα είζαη απφιπηα πεηζηηθφο ζέηνληαο ην πξφβιεκα θαη ακέζσο κεηά λα παξνπζηάζεηο θνθηά, ςχρξαηκα θαη δπλακηθά ηηο ιχζεηο. Ηδηαίηεξα ρξήζηκν είλαη λα δηαλζίζεηο ην ζπγθεθξηκέλν θνκκάηη κε ζρφιηα, θξάζεηο, αηάθεο θ.ά. πνπ έρνπλ πεη άλζξσπνη ηνπο νπνίνπο ην θνηλφ ζην νπνίν απεπζχλεζαη εθηηκά θαη ζέβεηαη. 7. Σν θιείζηκν ηεο νκηιίαο ζα πξέπεη λα γίλεη δπλακηθά, κε κηα θξάζε ή κε έλα ζιφγθαλ πνπ ζα αγγίδεη ην ζπκηθφ ηνπ αθξναηεξίνπ. Γηα παξάδεηγκα, «Έλσζε ηε θσλή θαη ηηο δπλάκεηο ζνπ κε ηηο δηθέο κνπ θαη φια ζα αιιάμνπλ απφ ζήκεξα θηφιαο». ΤΜΒΟΤΛΖ: Με «θνξηψζεηο» ην θνηλφ κε πιήζνο ηδεψλ θαη πξνηάζεσλ γηαηί ζα κπεξδεπηεί θαη ζην ηέινο πηζαλψο λα κε ζπκάηαη εθείλεο πνπ έρνπλ ζεκαζία γηα εζέλα. Πξνζπάζεζε λα κηιήζεηο απιά θαη θαηαλνεηά, φπσο ζα κίιαγεο ζε έλαλ θίιν. Υξεζηκνπνίεζε κηθξέο πξνηάζεηο. Σηο παξαπάλσ νδεγίεο πξνο speechwriters, πνπ θπθινθνξνχλ ζηηο ΖΠΑ θαη ζην Γηαδίθηπν, πνιινί ιέλε φηη ηηο ρξεζηκνπνηνχλ αθφκε θαη νη ινγνγξάθνη ησλ ακεξηθαλψλ πξνέδξσλ.

21 Νίθνο Χαζαπόπνπινο 21 Πώο λα ιεο πνιιά ρσξίο λα ιεο ηίπνηα! Σν manual γηα ηπραίνπο ζπλδπαζκνύο πνιηηηθνύ ιόγνπ Αξρίδεηε απφ νπνηνδήπνηε ζεκείν ηεο πξψηεο ζηήιεο ηνπ δηπιαλνχ πίλαθα, πξνρσξψληαο ζε νπνηαδήπνηε θξάζε ηεο δεχηεξεο, κεηά ηεο ηξίηεο θαη, ηέινο, ηεο ηέηαξηεο. Θα έρεηε ζπλνιηθά ζπλδπαζκνχο ζε ειάρηζηα δεπηεξφιεπηα κε θξάζεηο ζνβαξνθαλείο ρσξίο λα ιέηε ζηελ νπζία ηίπνηε. Ο πίλαθαο πνπ θπθινθνξεί ζην Ηnternet ιέγεηαη φηη είρε δεκνζηεπζεί ηνλ Απξίιην ηνπ 1987 ζηελ επηζεψξεζε ηνπ Πνισληθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Αλ θαη ε γλεζηφηεηά ηνπ ακθηζβεηείηαη απφ πνιινχο, βξίζθεηαη ζηε δηάζεζε φισλ ησλ speechwriters, αθφκε θαη ησλ Διιήλσλ. Νίθνο Υαζαπφπνπινο, ΣΟ ΒΖΜΑ, 18/4/ 2010 (απφζπαζκα) Γηα λα δηαβάζεηε ην θείκελν νινθιεξσκέλν παηήζηε εδώ

22 Όξακα γηα ηε λενιαία: όινη ίζνη θάησ από ηε βάζε Λέμεηο-θιεηδηά Αμηνιόγεζε ζρνιηθνύ έξγνπ Φνηηεηηθόο ηνπξηζκόο Πέηζηλα πηπρία Αδξάλεηα Σ α κέηξα γηα ηελ Παηδεία, πνπ εμήγγεηιε ε αξκφδηα ππνπξγφο χζηεξα απφ πνιχκελε εθθφιαςε, άιια ακήραλα θη άιια αζπλάξηεηα, ζπλζέηνπλ έλα αληηθαηηθφ παθέην ελδεηθηηθφ ηεο αληηθαηηθήο δηαθπβέξλεζεο πνπ δνχκε. Ζ πεξίνδνο δνθηκήο γηα ηνπο λένπο δαζθάινπο ι. ρ. θαη ε παηδαγσγηθή θαηάξηηζε θηλνχληαη πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε. Δπφκελν βήκα ζα ήηαλ ε αλάζρεζε ηεο βηνκεραλίαο κεηαπηπρηαθψλ ηίηισλ ζηα παηδαγσγηθά ηκήκαηα, κε ζθνπφ ηελ πιεξσκέλε εθπαηδεπηηθά άδεηα θαη ην επίδνκα. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ ζρνιηθνχ έξγνπ πξνηείλεηαη δεηιά θαη κάιινλ ζπγθερπκέλα, ελψ δελ πξνηείλεηαη ζαθήο αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ επηζεσξεηήο δελ πξνβιέπεηαη, νη εθπαηδεπηηθνί θαηά θάπνηνλ ηξφπν απηναμηνινγνχληαη ζεηηθφ ζηνηρείν κπνξεί λα αλαδεηρζεί, ππφ φξνπο, ε αλάκεημε ησλ ζπιιφγσλ γνλέσλ. Ζ ζθνδξή αληίθαζε, ηψξα: ε ππνπξγφο Άλλα Γηακαληνπνχινπ θαηαξγεί ηε βάζε ηνπ 10 ζηηο παλειιαδηθέο εμεηάζεηο γηα ΑΔΗ, ηελ νπνία εηζήγαγε ε πξψελ ππνπξγφο Μαξηέηηα Γηαλλάθνπ ην Θπκφκαζηε αζθαιψο φηη πξηλ ζεζπηζηεί ε βάζε ηνπ 10 (σο κέζνο φξνο), έκπαηλαλ ζε ΑΔΗ θαη ΣΔΗ καζεηέο κε κνλνςήθην κέζν φξν βαζκνινγίαο: 3, 4, 5... Ζ βάζε ηνπ 10 ππνινγίδεηαη φηη άθεζε εθηφο ΑΔΗ-ΣΔΗ πεξίπνπ ππνςήθηνπο ζπνπδαζηέο θαη νδήγεζε ζε εξήκσζε δηάθνξεο επαξρηαθέο ζρνιέο, ακθηβφινπ αθαδεκατθήο επάξθεηαο έηζη θη αιιηψο, θαη ζπλαθφινπζα ζε θάκςε ηνπ ηδηφηππνπ θνηηεηηθνχ ηνπξηζκνχ πξνο ηελ επαξρία. Σν δεθάξη δελ είλαη παλάθεηα δελ ζεξαπεχεη φιεο ηηο δνκηθέο αζζέλεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο δελ πξνθπιάζζεη ην ιχθεην απφ ηνλ επηειηζκφ, δελ θαηαπνιεκάεη ηελ απνζηήζηζε. Χζηφζν, ζέηεη έλα φξην, δηαθπιάζζεη θάπσο ην επίπεδν ησλ ζρνιψλ, νη νπνίεο ππνθέξνπλ ήδε απφ ζπκθφξεζε θαη θάκςε ησλ παξερνκέλσλ ζπνπδψλ. Πνην είλαη ην επηρείξεκα ηεο θ. Γηακαληνπνχινπ γηα ηελ θαηάξγεζε ηνπ 10; «Γελ ππάξρεη θακία έλδεημε ή κειέηε πνπ λα απνδεηθλχεη φηη ε ζέζπηζε ηεο

23 Νίθνο Γ. Ξπδάθεο 23 βάζεο ηνπ 10 πέηπρε ζην ειάρηζην ηελ άλνδν ηεο πνηφηεηαο ζπνπδψλ ζηα ιχθεηα ή ζηα ηξηηνβάζκηα ηδξχκαηα». Μα δελ είλαη θαζήθνλ ηνπ ππεχζπλνπ ππνπξγείνπ λα δηεμαγάγεη ηε κειέηε πνπ ζα δηαπίζησλε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ή κε ηεο βάζεο; Κη φκσο, ε ππνπξγφο επηθαιείηαη ηελ αλππαξμία κειέηεο, δειαδή ηελ αλππαξμία ηεθκεξίσζεο θαη έξεπλαο, γηα λα δηθαηνινγήζεη ηε δξάζε ηεο... Καη ηνπ ρξφλνπ ζα δνχκε ηη θάλνπκε, είπε. Σξαγέιαθνο. Απηφ πνπ δελ νκνινγεί ε ππνπξγφο είλαη φηη ε θπβέξλεζε επηζπκεί λα μαλαγεκίζεη ηα ζρνιάδνληα ηδξχκαηα ηεο επαξρίαο, απηά πνπ ζηήζεθαλ δίθελ ζηξαηνπέδσλ γηα λα πξνζθέξνπλ εχθνιν εηζφδεκα ζηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο: ελνίθηα απφ γθαξζνληέξεο θαη rooms, εζηηαηφξηα, θαθεηέξηεο. Λακία, Αγξίλην, Ναχπιην, Σξίπνιε, Κφξηλζνο, Φιψξηλα, Κνδάλε, Πξέβεδα, Άξηα, θάζε πφιε θαη παλεπηζηεκηαθή ζρνιή, θάζε θσκφπνιε θαη ΣΔΗ. Γηα λα παξθάξνπλ εθεί νη καζεηέο ηνπ 5 ή ηνπ 6, απηνί πνπ νχησο ή άιισο δελ κπνξνχλ ή δελ ελδηαθέξνληαη λα πηάζνπλ ην 10, αιιά πνπ έηζη παξθαξηζκέλνη αδξαλείο κέλνπλ έμσ απφ ηελ επηζήκσο θαηαγξαθφκελε αλεξγία, αθαηκάζζνληαο ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, κε θαηαιήγνληαο ζε νπζηαζηηθή εθπαίδεπζε ή έζησ ζε έλα πηπρίν κε θάπνην επαγγεικαηηθφ αληίθξηζκα. Να θπθινθνξεί ην ρξήκα απφ ηε κηα ηζέπε ζηελ άιιε... Καη ε λενιαία λα ζάβεηαη ζε ρσκαηεξέο, λα ηαΐδεηαη κε ςέκαηα θαη πέηζηλα πηπρία. Σα παηδηά πνπ δελ ζέινπλ ή δελ κπνξνύλ λα ζπνπδάζνπλ νδεγνύληαη αγειεδόλ ζηηο παξάγθεο πνπ απνθαινύληαη ΑΔΗ, γηα λα ιηκλάζνπλ πιεξώλνληαο θαθεηέξηεο, θηλεηά θαη ππεξαζηηθά ιεσθνξεία, Ζ θπβέξλεζε νκνινγεί φηη δελ έρεη θακηά κειέηε, θαλέλα ζνβαξφ ζρέδην γηα κεηαξξχζκηζε ηεο εθπαίδεπζεο, δελ έρεη λα πξνζθέξεη θακία ζνβαξή πξννπηηθή ζηε λενιαία πξννπηηθή ζπνπδψλ κε δεκηνπξγηθφ πεξηερφκελν θαη θάπνην αληίθξηζκα ζηελ αγνξά εξγαζίαο, πξννπηηθή εξγαζίαο, πξννπηηθή πγηνχο εγθνηλσληζκνχ θαη αμηνθξαηίαο. Όρη, αθφκε θαη ηα παηδηά πνπ δελ ζέινπλ ή δελ κπνξνχλ λα ζπνπδάζνπλ, αληί λα πξνζαλαηνιηζηνχλ πξνο άιια επαγγέικαηα, δεμηφηεηεο, ηέρλεο, νδεγνχληαη αγειεδφλ ζηηο παξάγθεο πνπ απνθαινχληαη ΑΔΗ, γηα λα ιηκλάζνπλ πιεξψλνληαο θαθεηέξηεο, θηλεηά θαη ππεξαζηηθά ιεσθνξεία, γηα λα δσληαλέςνπλ κε ηελ θαηαλάισζή ηνπο καξακέλεο, εγθαηαιειεηκκέλεο επαξρηαθέο πφιεηο. γηα λα δσληαλέςνπλ κε ηελ θαηαλάισζή ηνπο καξακέλεο, εγθαηαιειεηκκέλεο επαξρηαθέο πόιεηο. Ηδνχ ην φξακα: Απφ δεθανθηψ ρξφλσλ ζηελ αδξάλεηα θαη ηε θπγνκαρία, ζηηο ρακειέο πξνζδνθίεο, ζην ξνθάληζκα ηνπ ρξφλνπ. ε κηα ρψξα πνπ απνζεψλεη μεδηάληξνπα ηελ ςεπδνδεκνθξαηία ηνπ φινη ίζνη θάησ απφ ηε βάζε, φινη πεξλνχλ φπνπ λα λαη, φ, ηη λα λαη. Με κηα θπβέξλεζε πνπ ήζειε, ιίγνπο κήλεο λσξίηεξα, λα θάλεη copy-paste ζρνιηθφ ζαχκα ηεο Φηλιαλδίαο. Έκεηλε ζην copy. Καη ζπεχδεη ππνθξηηηθά, δεκαγσγηθά, αλαίζρπληα, λα θξχςεη ηελ

24 Νίθνο Γ. Ξπδάθεο 24 αλεξγία, ηελ απνπζία παξαγσγηθψλ δνκψλ, ηελ απνπζία ζρεδίνπ, ηελ έιιεηςε θάζε νξάκαηνο, παξθάξνληαο ηα ληάηα ζε παξάγθεο, ζηαζκνχο ΚΣΔΛ θαη θαθελεία θάησ απφ ηε βάζε. Νίθνο Γ. Ξπδάθεο, Ζ ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, 18/4/2010

25 Γάζθαιε πνπ δίδαζθεο... Λέμεηο-θιεηδηά Αμηνιόγεζε εθπαηδεπηηθώλ Κνκκαηηθέο ζθνπηκόηεηεο Κπβεξλεηηθέο παιηλσδίεο Καθέο επηδόζεηο καζεηώλ Δ ηδηθά ζήκεξα, πνπ ηα θνηλσληθά ζπκβάληα εθξήγλπληαη ζαλ αιπζηδσηφο πάηαγνο, ζηηο ζπειιψδεηο ειιεληθέο εκέξεο ησλ δηάππξσλ «ραξαθσκάησλ», ησλ ζθνηεηλψλ πξννπηηθψλ, ησλ απνθαξδησηηθψλ θαηαζηάζεσλ, δελ ζα έπξεπε λα ράζνπκε ην «παηρλίδη» κε ηελ εθπαίδεπζε. Χζηφζν, ακθφηεξεο νη πιεπξέο, ππνπξγείν Παηδείαο θαη εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα, εγθισβίδνληαη ζηελ επηθάλεηα ηεο επηθαηξφηεηαο, ζηηο αλππνρψξεηεο ζέζεηο, αδπλαηψληαο λα θάλνπλ ηελ ππέξβαζε. Γειαδή, λα ελδηαθεξζνχλ πεξηζζφηεξν γηα ηελ ηχρε ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ θαη ιηγφηεξν γηα ηε δεκφζηα εηθφλα ή ηε βνιή ηνπο. Απφ θέηνο (απφ επηέκβξην) πξναηξεηηθά ε εζσηεξηθή αμηνιφγεζε ζηα ζρνιεία θαη απφ ηνπ ρξφλνπ ππνρξεσηηθά, δηεκήλπζε δη εγθπθιίνπ ε θ. Γηακαληνπνχινπ. Να κε ζπκκεηάζρνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηε δηαδηθαζία, πξνέηξεςε ε ΟΛΜΔ. ε κηα επνρή πνπ νη εμειίμεηο ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο ηξνπνπνηνχλ θάζε ιεπηφ ηηο αλζξψπηλεο δπλαηφηεηεο, ζηελ Διιάδα δελ έρνπκε θαζαξή εηθφλα απηνχ πνπ ιακβάλεη ρψξα ζηηο ζρνιηθέο αίζνπζεο. Απφ ην 1982 πνπ θαηαξγήζεθε θαη νξζψο ν ζεζκφο ηνπ επηζεσξεηή, δελ γλσξίδνπκε κε αθξίβεηα ην πψο παξέρεηαη ε εθπαίδεπζε θαη πνην είλαη ην απνηέιεζκά ηεο, αθνχ έθηνηε δελ εθαξκφζηεθε θάπνην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο. Οη ππνπξγνί Παηδείαο εηνίκαδαλ λφκνπο (πάλσ απφ επηά έρνπλ πξνσζεζεί ζπλνιηθά), εμέδηδαλ Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα, ε Οκνζπνλδία ησλ εθπαηδεπηηθψλ εμέθξαδε αληηξξήζεηο γηα ηα θξηηήξηα ηνπ εθάζηνηε ζπζηήκαηνο, ηνπο θφβνπο ηεο γηα ηελ αλαβίσζε ηνπ ακαξησινχ θαζεζηψηνο ηεο επηζεψξεζεο, ηελ άξλεζή ηεο γηα ηε ζχλδεζε κηζζνχ θαη παξαγσγηθφηεηαο θαη νη ςεθηζζείζεο ξπζκίζεηο απνζχξνληαλ. ίγνπξα ε αμηνιφγεζε είλαη κηα πνιχπινθε ιεπηή δηαδηθαζία, ηξσηή ζε ηδενινγίεο, θνκκαηηθέο-ζπλδηθαιηζηηθέο ζθνπηκφηεηεο, θνηλσληθά πξφηππα, Γελ ρξεηάδεηαη λα αμηνινγεζνύκε, ιέλε θάπνηνη εθπαηδεπηηθνί, ηα απνηειέζκαηα θαίλνληαη ζηηο εμεηάζεηο. Μα αθξηβώο ζηηο πξναγσγηθέο εμεηάζεηο ην 30% ησλ καζεηώλ γξάθεη θάησ από ηε βάζε θαη ζηηο παλειιαδηθέο ην 33% έσο 40%! Αιιά ζα ππάξρεη θαη γη απηό θάπνην «πεηζηηθό» επηρείξεκα.

26 Ταζνύια Καξατζθάθε 26 ηελ θπξίαξρε ηάζε ηεο θξελήξνπο θνχξζαο ησλ πςειψλ επηδφζεσλ, πνπ εληζρχεη ηελ αληζφηεηα... Δμαξηάηαη απφ ηνλ παξάγνληα άλζξσπν, ηνπ αμηνινγεηή, ν νπνίνο εθθξάδεη θξίζεηο φρη κφλνλ επί ηνπ πιέγκαηνο ησλ ζρέζεσλ, ζηάζεσλ, ζπκπεξηθνξψλ πνπ επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ αιιά θαη επί ησλ επαγγεικαηηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Όκσο δελ ζα έπξεπε θάπνηε, θάπσο, λα αξρίζεη; Δίλαη δπλαηφλ, ην απηνλφεην, δειαδή ε ζχγθξηζε ηνπ απνηειέζκαηνο κε ηνλ ζηφρν, ηεο αξρηθήο κε ηελ ηειηθή θαηάζηαζε λα είλαη επί ηξηάληα ρξφληα, ηα «ρξπζά» κεηαπνιηηεπηηθά ρξφληα ηεο επεκεξίαο αιιά θαη ηεο απνραιίλσζεο, αθφκε δεηνχκελν; Πψο κπνξεί θαλείο λα επηρεηξήζεη βειηηψζεηο αλ δελ έρεη θνηηάμεη πνηέ ην πξφζσπφ ηνπ ζηνλ θαζξέθηε; Γηαξθψο δηαθσλνχληεο επί ηεο δηαδηθαζίαο, νη πνιπηειψο εγθαηεζηεκέλνη ζηελ θαηάζηαζε ηνπ «ζηγφκελνπ» θαηαθέξλνπλ λα κελ πξνρσξάεη πνηέ ηίπνηα. Με ηελ αμηνιφγεζε επηρεηξείηαη, ιέλε ίζσο δηθαίσο ε αλαδηάξζξσζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. Απηφο ν δηαξθήο θφβνο κήπσο θάηη πξνζβάιιεη ηα θεθηεκέλα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο θπβεξλεηηθέο παιηλσδίεο θαη ην «ξάβεμήισλε» ησλ αηειψλ κεηαξξπζκίζεσλ, έρεη σο ζπλέπεηα ηελ απνζπαζκαηηθφηεηα, αζπλέρεηα θαη αζπλέπεηα ζηελ παξνρή γλψζεο θαη ηνλ εμνβειηζκφ ηνπ θνηλνχ λνπ, πνπ απνηειεί ηνλ πην ζηαζεξφ κνριφ πξνφδνπ. Γελ ρξεηάδεηαη λα αμηνινγεζνχκε, ιέλε θάπνηνη εθπαηδεπηηθνί, ηα απνηειέζκαηα θαίλνληαη ζηηο εμεηάζεηο. Μα αθξηβψο ζηηο πξναγσγηθέο εμεηάζεηο ην 30% ησλ καζεηψλ γξάθεη θάησ απφ ηε βάζε θαη ζηηο παλειιαδηθέο ην 33% έσο 40%! Αιιά ζα ππάξρεη θαη γη απηφ θάπνην «πεηζηηθφ» επηρείξεκα. Σαζνχια Καξατζθάθε, Ζ ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, 9/5/2010

27 Ζ απνιπηαξρία ηεο κεηξηόηεηαο Λέμεηο-θιεηδηά Μεηξηόηεηα Γεκηνπξγηθή ζθέςε Τηκσξία ηνπ ιάζνπο Γεκηνπξγηθή θαληαζία Π νιινί ζχγρξνλνη επηζηήκνλεο θαη εξεπλεηέο ζε παγθφζκην επίπεδν πξνβιεκαηίδνληαη γχξσ απφ ηε δπλαηφηεηα ηελ νπνία δίλεη ην ζχγρξνλν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζε δεκηνπξγηθέο πξνζσπηθφηεηεο λα αλαιάβνπλ εγεηηθέο ζέζεηο ζηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα θαη ηελ παλεπηζηεκηαθή ηεξαξρία. Γπζηπρψο πξφζθαηεο παξαηεξήζεηο θαη ζηαηηζηηθέο δείρλνπλ φηη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηείλεη λα απνξξίςεη ραξηζκαηηθά παηδηά κε πςειφ δείθηε λνεκνζχλεο, θαληαζία θαη πξσηφηππε ζθέςε, ελψ αληίζεηα ηείλεη λα αλαπαξάγεη κεηξηφηεηεο κε πξνγλψζηκα φξηα επηδφζεσλ θαη εχθνιε πξνζαξκνγή ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ο ςπρνιφγνο Μπξνπο Σζάξιηνλ (Bruce Charlton) εθδφηεο ηνπ πξσηνπνξηαθνχ πεξηνδηθνχ «Ηαηξηθέο Τπνζέζεηο» ππνζηεξίδεη ζε ζρεηηθά πξφζθαην άξζξν ηνπ φηη ππάξρεη έιιεηκκα δεκηνπξγηθήο ζθέςεο ζηε ζχγρξνλε επηζηήκε δηφηη ην αθαδεκατθφ θαηεζηεκέλν θαη ε ηππνπνίεζε ησλ παλεπηζηεκηαθψλ ζπνπδψλ δίλεη δπλαηφηεηα γηα αλέιημε ζηελ παλεπηζηεκηαθή ηεξαξρία ζε κέηξηα κπαιά πνπ φκσο εξγάδνληαη κε πεηζαξρία θαη επζπλεηδεζία, είλαη πεηζήληα ζηελ ηεξαξρία θαη επηπιένλ επράξηζηα θαη θνηλσληθφηεξα ζε ζρέζε κε ηηο κνλαρηθέο αιινπαξκέλεο κεγαινθπΐεο. Απηό πνπ ρξεηάδεηαη είλαη έλα πνιύ πςειόηεξν πξόηππν πξόλνηαο, ζεκειησκέλν ζηηο αξρέο ηεο εμαηνκηθεπκέλεο κάζεζεο γηα θάζε παηδί θαη ζε ζρνιεία πνπ πξνζαξκόδνπλ ηελ εθπαίδεπζή ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνύλ Ο Bruce Charlton ππνζηεξίδεη ηε ρξήζε ηνπ δείθηε λνεκνζχλεο (IQ) γηα ηελ επηινγή εθείλσλ ησλ αηφκσλ πνπ ζεσξεηηθά είλαη ηθαλά λα παξάγνπλ πξσηνπνξηαθέο ηδέεο θαη απνδεηθλχεη φηη ηα άηνκα πςεινχ IQ απνκνλψλνληαη απφ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα επεηδή πνιχ ζπρλά έρνπλ αληηθνηλσληθέο ηάζεηο θαη επηπιένλ δελ πεηζαξρνχλ ζηα δεδνκέλα ηεο ηεξαξρίαο. ζηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο.

28 Θαλάζεο Γξίηζαο 28 Αθφκε, ν θαζεγεηήο Κελ Ρφκπηλζνλ (Sir Ken Robinson), 7 γλσζηφο γηα ηηο επηζηεκνληθέο κειέηεο θαη ηηο δηαιέμεηο ηνπ πάλσ ζηε ζρέζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο κε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, έρεη θαηαιήμεη φηη ε ζρνιηθή εθπαίδεπζε δελ βνεζά θαζφινπ ζηελ πξναγσγή ησλ δεκηνπξγηθψλ παηδηψλ ζηηο επηζηήκεο θαη ηηο ηέρλεο. 8 Ο Sir Ken Robinson πηζηεχεη φηη ηα εθπαηδεπηηθά ζηεξεφηππα ηεο ηηκσξίαο ηνπ «ιάζνπο» νδεγνχλ ζε απνθιεηζκφ ηεο δεκηνπξγηθήο θαληαζίαο θαη εκπνδίδνπλ ηνπο γνλείο λα απνδερζνχλ φηη ηα παηδηά ηνπο ζα είλαη επηπρηζκέλα θαη δεκηνπξγηθά αλ αθνινπζήζνπλ αιεζηλέο θιίζεηο πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηα θνηλσληθά ζηεξεφηππα ηεο επηηπρεκέλεο θαξηέξαο (θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, γηαηξφο, δηθεγφξνο θιπ). Ο ηόπνο εμόξηζε ηνπο άξηζηνπο θαη εμνβέιηζε ηελ ηδέα ηεο αξηζηείαο σο δεκόζηνπ αγαζνύ νδήγεζε ζηε κεηξηόηεηα θαη ην ζθνηάδη ηε δεκόζηα Βέβαηα ε άπνςε ηνπ Bruce Charlton πνπ πξναλαθέξζεθε επηζεκαίλεη φηη αθφκε θαη αλ θάπνηνο λένο αλαθαιχςεη ζε πνηνλ ηνκέα είλαη πξαγκαηηθά δεκηνπξγηθφο, ε πηζαλφηεηα λα βξεζεί ζε κηα αλάινγε ηεο ηθαλφηεηάο ηνπ ζέζε, π.ρ. ζηελ επηζηεκνληθή ηεξαξρία, εμαξηάηαη απφ ην πφζν ζα είλαη αξεζηφο θαη ππάθνπνο ζηνπο αλσηέξνπο ηνπ. Πξνεγνχληαη, ινηπφλ, νη αξεζηνί θαη φρη νη άξηζηνη. κέζε θαη αλώηαηε εθπαίδεπζε. ηνλ ηφπν καο, πνπ παξαδνζηαθά αλζεί ν θζφλνο ησλ αξίζησλ θαη ιαηξεχεηαη σο ζεφο ε ρξπζή θαη ππάθνπε κεηξηφηεηα, ε πιένλ ραξαθηεξηζηηθή θίλεζε εθ κέξνπο ηεο εμνπζίαο ππήξμε (ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80) ε θαηάξγεζε ησλ πξνηχπσλ ζρνιείσλ ζηα νπνία θνηηνχζαλ ηφηε άξηζηνη καζεηέο πνπ είραλ επηιεγεί κέζα απφ αδηάβιεηεο θαη απζηεξέο εμεηάζεηο (Βαξβάθεηνο Πξφηππνο ρνιή). Θα πξέπεη λα ζεκεηψζεη θαλείο φηη ζηα δεκφζηα απηά πξφηππα ζρνιεία θνηηνχζαλ ηφηε δσξεάλ πξνηθηζκέλα παηδηά αλεμαξηήησο εηζνδήκαηνο. Σα πεξηζζφηεξα απφ απηά ηα ραξηζκαηηθά παηδηά επεηδή (φπσο ζπκβαίλεη ζπλήζσο ζηε ρψξα καο) «δελ ηα ρσξνχζε ν ηφπνο» έθπγαλ γηα πηπρηαθέο ή κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζηηο ΖΠΑ θαη ηελ θεληξηθή Δπξψπε θαη θαηάθεξαλ κε ην έξγν ηνπο λα παηήζνπλ ζηηο θνξπθέο ηεο παγθφζκηαο επηζηεκνληθήο πξσηνπνξίαο. ηε ζπλέρεηα, αθνχ ν ηφπνο εμφξηζε ηνπο άξηζηνπο θαη εμνβέιηζε ηελ ηδέα ηεο αξηζηείαο σο δεκφζηνπ αγαζνχ νδήγεζε ζηε κεηξηφηεηα θαη ην ζθνηάδη ηε δεκφζηα κέζε θαη αλψηαηε εθπαίδεπζε. Σα φπνηα ραξηζκαηηθά παηδηά ζηε ζεκεξηλή Διιάδα γηα λα κπνξέζνπλ λα αμηνπνηήζνπλ ηε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπο ζα πξέπεη νπσζδήπνηε λα θνηηήζνπλ ζε αθξηβά ηδησηηθά ζρνιεία, πνπ ζεκαίλεη φηη έλαο ραξηζκαηηθφο θησρφο δελ έρεη πιένλ θακία επθαηξία. Γελ ππάξρεη άιιε ειπίδα γηα ηνπο λένπο απφ ην λα robinson/

29 Θαλάζεο Γξίηζαο 29 βγεη θαη πάιη ε ζεκαία ηεο αξηζηείαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο απφ ην καξαγθηαζκέλν ζεληνχθη ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο, θάπνπ εθεί κέζα ζα είλαη θξπκκέλε, θάησ απφ ηα ζθνληζκέλα θαη άρξεζηα θνκκαηηθά ιάβαξα ηεο κεηαπνιίηεπζεο. Θαλάζεο Γξίηζαο, 9 10 Ζ ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, 9/6/ Ο Θαλάζεο Γξίηζαο είλαη θαξδηνιφγνο ζην Χλάζεην Καξδηνρεηξνπξγηθφ Κέληξν. 10

30 Σν «ζεξθάξηζκα» κάο παίξλεη ην... κπαιό Λέμεηο-θιεηδηά Ίληεξλεη Ιθαλόηεηα ζπγθέληξσζεο Μαθξνπξόζεζκνη ζηόρνη Δπθνιία ηνπ δηαδηθηύνπ Μ ε ην Ίληεξλεη έρνπκε γίλεη φινη ιίγν ζνθφηεξνη θαη ιίγν εμππλφηεξνη ή ηνπιάρηζηνλ έηζη πηζηεχακε κέρξη πξφηηλνο. Αξθεί έλα θιηθ γηα λα ελεκεξσζνχκε γηα ηα λέα, δηαζθεδάδνληαο παξάιιεια κε ην αλέθδνην πνπ καο έζηεηιε θάπνηνο θίινο θαη ηελ ίδηα ζηηγκή θαηαγξάθνληαο ηα ζηνηρεία γηα ην επφκελν πξφηδεθη ζηε δνπιεηά. Χζηφζν, έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνίεζε ην Παλεπηζηήκην ηνπ Λνο Αληδειεο απνθαιχπηνπλ φηη ην ζεξθάξηζκα ζην Γηαδίθηπν εληζρχεη κελ νξηζκέλεο εγθεθαιηθέο δηεξγαζίεο, αιιά ηαπηφρξνλα δπζρεξαίλεη άιιεο, κε απνηέιεζκα ζε βάζνο ρξφλνπ λα ράλνπκε θάπνηεο ηθαλφηεηέο καο. Ζ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα κε επηθεθαιήο ηνλ λεπξνιφγν Γθάξη κνι 11 (Gary Small) 12 κειέηεζε ηηο δηαθνξέο ζηελ εγθεθαιηθή δξαζηεξηφηεηα αηφκσλ ρσξίο εκπεηξία ζην Γηαδίθηπν θαη αλζξψπσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην Ίληεξλεη ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. Σν απνηέιεζκα ήηαλ φηη ππήξραλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηελ ελεξγνπνίεζε ηκεκάησλ ηνπ εγθεθάινπ, φκσο ην ζεκαληηθφηεξν εχξεκα ήηαλ φηη κεηά απφ 5 εκέξεο ν εγθέθαινο ησλ «αξραξίσλ» παξνπζίαδε αθξηβψο ηελ ίδηα εηθφλα κε ηνλ εγθέθαιν ησλ έκπεηξσλ. Σν επράξηζην λέν είλαη φηη ην αλζξψπηλν κπαιφ έρεη κεγάιε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο θαη φηη κπνξνχκε εχθνια λα κάζνπκε θαηλνχξγηα πξάγκαηα. Σν ζηνηρείν φκσο πνπ αλεζπρεί νξηζκέλνπο λεπξνιφγνπο είλαη ην ζπγθεθξηκέλν 11 O Γθάξη κνι είλαη θαζεγεηήο Φπρηαηξηθήο θαη πκπεξηθνξηθψλ επηζηεκψλ ζην UCLA (University of California, Los Angeles). 12

31 Μαξία Αδακίδνπ 31 ζεκείν ηνπ εγθεθάινπ πνπ παξνπζηάδεη απηή ηελ ηεξάζηηα πξνζαξκνζηηθφηεηα φηαλ ρξεζηκνπνηνχκε ην Γηαδίθηπν. Πξφθεηηαη γηα ην ηκήκα εθείλν ηνπ εγθεθαιηθνχ θινηνχ πνπ θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιχλνπκε πξνβιήκαηα, αλαγλσξίδνπκε θαη δηαρεηξηδφκαζηε ζπλαηζζήκαηα, θαηαθέξλνπκε λα ζπγθεληξσζνχκε θαη δηαηεξνχκε ηνπο καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο καο. χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή κνξηαθήο λεπξνβηνινγίαο Μάξηηλ Κφξηε (Martin Korte), είλαη ζεηηθφ ην φηη βειηηψλεηαη ε ηαρχηεηα κε ηελ νπνία επεμεξγαδφκαζηε εηθφλεο, σζηφζν είλαη άθξσο αλεζπρεηηθφ φηη επεξεάδεηαη έλα ηφζν θξίζηκν ηκήκα ηνπ εγθεθάινπ. «Με δεδνκέλν φηη ην αλζξψπηλν κπαιφ δελ έρεη γεληθά πνιχ θαιέο επηδφζεηο ζηελ παξάιιειε εθηέιεζε δηαθνξεηηθψλ εξγαζηψλ, ε κειέηε απνδεηθλχεη νπζηαζηηθά φηη κεηψλεηαη ε δπλαηφηεηά καο λα ζπγθεληξσζνχκε ζηελ θεληξηθή δξαζηεξηφηεηά καο θαη λα κπινθάξνπκε ηνπο δεπηεξεχνληεο παξάγνληεο», εμεγεί ν θαζεγεηήο Κφξηε. «Τπάξρεη έλα γλσζηηθφ θξελάξηζκα, ζε πνιινχο απφ εκάο ζήκεξα, θαζψο πξέπεη λα βάδνπκε ζηελ άθξε πνιιά παξάιιεια θπξίσο ςεθηαθά εξεζίζκαηα πξνθεηκέλνπ λα ζπγθεληξσζνχκε ζηελ εξγαζία καο. Ζ δηαδηθαζία απψζεζεο ησλ ινηπψλ εξεζηζκάησλ θαηαιακβάλεη κεγάιν ρψξν ηνπ "ζθιεξνχ δίζθνπ" καο». Δπεηδή ην Ίληεξλεη δίλεη πνιύ γξήγνξα απηή ηελ «αληακνηβή», ν εγθέθαιόο καο καζαίλεη λα γίλεηαη αλππόκνλνο θαη ράλεη ηελ ηθαλόηεηα ηεο πξνζήισζεο ζε έλαλ καθξνπξόζεζκν ή πνιύ απαηηεηηθό ζηόρν. Αθφκε, ζχκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο, ην Ίληεξλεη, κε ηελ ηαρχηεηά ηνπ κεηψλεη ηε δπλαηφηεηα ζπγθέληξσζεο ηνπ εγθεθάινπ, φπσο επίζεο επεξεάδεη θαη ηε δηαδηθαζία «αληακνηβήο», δειαδή ηεο επίηεπμεο ηνπ ζηφρνπ πνπ έρεη ζέζεη ην κπαιφ καο. Δπεηδή αθξηβψο ην Ίληεξλεη δίλεη πνιχ γξήγνξα απηή ηελ «αληακνηβή», ν εγθέθαιφο καο καζαίλεη λα γίλεηαη αλππφκνλνο θαη ράλεη ηελ ηθαλφηεηα ηεο πξνζήισζεο ζε έλαλ καθξνπξφζεζκν ή πνιχ απαηηεηηθφ ζηφρν. Μηα αθφκε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε αλεμάξηεηα θαίλεηαη επίζεο φηη ελνρνπνηεί ην Γηαδίθηπν γηα ηελ αδξάλεηα ησλ εγθεθαιηθψλ δηεξγαζηψλ. Βάζεη κειέηεο πνπ πήξε ην φλνκα ηνπ Νενδειαλδνχ ςπρνιφγνπ Φιηλ, αμηνινγήζεθαλ ηα ηεζη επθπΐαο ζε 14 ρψξεο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 20 νπ αηψλα. Απνδείρηεθε φηη θάζε 10 ρξφληα, ν κέζνο φξνο δείθηε λνεκνζχλεο (IQ) απμάλεηαη θαηά 3-4 κνλάδεο, δειαδή θάζε λεφηεξε γεληά ήηαλ εμππλφηεξε απφ ηελ πξνεγνχκελε γηα νιφθιεξν ηνλ πξνεγνχκελν αηψλα. Χζηφζν, ηελ ηειεπηαία δεθαεηία παξαηεξείηαη ειαθξά κείσζε ζηνλ δείθηε λνεκνζχλεο ησλ λέσλ γελεψλ. Αξθεηνί επηζηήκνλεο, φπσο ν Κφξηε, εξκελεχνπλ απηή ηελ ηάζε

32 Μαξία Αδακίδνπ 32 σο «ηεκπειηά» ηνπ εγθεθάινπ, πνπ πξνθχπηεη εμαηηίαο ηεο κεγάιεο επθνιίαο πνπ παξέρεη ην Γηαδίθηπν. Μαξία Αδακίδνπ, ΔΘΝΟ, 15/5/2010