STATEŠKA PROCJENA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ZA

Transcript

1 Opština Kotor STATEŠKA PROCJENA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ZA IZMJENE I DOPUNE DETALjNOG URBANISTIČKOG PLANA DOBROTE

2 NARUČILAC: OBRAĐIVAČ: Opština Kotor AG infoplan d.o.o. Nikšić, PJ AG infoplan Budva STRATEŠKA PROCJENA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU Izmjena i Dopuna DUP-a DOBROTE NACRT Budva, 2009.god. DIREKTOR PREDRAG MILOVIĆ

3 ORGANIZACIJA: Naručilac posla Republika Crna Gora Opština Kotor Predsednik opštine Marija Ćatović Kordinator: Sekretarijat za za urbanizam, građevinarstvo i stambeno komunalne poslove opštine Kotor Sekretar Snežana Raičević Stručni obrađivač AG infoplan d.o.o. Nikšić PJ AG infoplan Budva Izvršni direktor Predrag Milović

4 PREDGOVOR Predsjednik opštine Kotor je 28. septembra godine na osnovu člana 31. Zakona o planiranju i uređenju prostora ( Službeni list RCG, broj 28/05), člana 50. Statuta opštine Kotor ( Službeni list RCG opštinski propisi, broj 3/04), a u skladu sa Programom planiranja i uređenja prostora opštine Kotor donio Odluku o izradi Izmjena i dopuna DUP-a Kotor za područje Dobrote, čiji sastavni dio čini i Strateška procjena uticaja na životnu sredinu (Odluka broj /08, od godine). Zakonom o strateškoj procjeni uticaja ( Sl. List RCG, br. 80/05) definisana je obaveza sprovođenje postupka strateške procjene uticaja na životnu sredinu za planove i programe iz oblasti urbanističkog ili prostornog planiranja. Postupak Strateške procjene sproveden je je u skladu s odredbama Zakona o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu (Sl. List RCG br. 80/05), a sadržaj ovog dokumenta je u skladu s odredbama člana 15 Zakona o strateškoj procjeni na životnu sredinu. Radni tim za Stratešku procjenu je prilikom sprovođenja postupka procjene usko sarađivao s radnim timom koji je izradio DUP radi međusobne razmjene informacije, podatka i rezultata rada, kako bi elementi Strateške procjene bili ugrađeni u DUP. Strateška procjena uticaja na životnu sredinu je postupak u kojem pored radnog tima za sprovođenje postupka Strateške procjene sarađuju i zainteresovani organi, institucije i javnost. Stoga se tokom izvršenja ovog radnog zadatka nastojalo da budu uključeni u ovaj postupak, posebno kod utvrđivanje sadržaja Izvještaja u odnosu na određivanje: - Ključnih elemenata DUP-a koji zahtijevaju obradu; - Elemenata životne sredina koji bi bili zahvaćeni sprovođenjem ključnih elemenata GUP-a, i određivanju koji od njih bi mogli biti značajni i kao takvi zahtijevaju dalju obradu; i - Ciljeva zaštite životne sredine na međunarodnoj i nacionalnoj osnovi koji su značajni za DUP; i - Razmatranje nacrta Izvještaja strateške procjene. Postupak Strateške procjene uticaja na životnu sredinu sproveden je isključivo na temelju postojećih podataka i dokumenata. Predstavnici radnog tima su posjetili predmetno i susjedna područja i upoznali se sa sadašnjim stanjem životne sredine.

5 SADRŽAJ PREDGOVOR... IV SADRŽAJ... 3 UVOD KRATAK PREGLED SADRŽAJA I GLAVNIH CILJEVA DUP-a I ODNOS PREMA DRUGIM PLANOVIMA I PROGRAMIMA OPIS POSTOJEĆEG STANJA ŽIVOTNE SREDINE PREDMETNOG PODRUČJA I NJENOG MOGUĆEG RAZVOJA, UKOLIKO SE PLAN ILI PROGRAM NE REALIZUJE IDENTIFIKACIJA PODRUČJA ZA KOJA POSTOJI MOGUĆNOST DA BUDU IZLOŽENA ZNAČAJNOM RIZIKU I KARAKTERISTIKE ŽIVOTNE SREDINE U TIM PODRUČJIMA POSTOJEĆI PROBLEMI U POGLEDU ŽIVOTNE SREDINE U VEZI SA DETALJNIM URBANISTIČKIM PLANOM, UKLJUČUJUĆI NAROČITO ONE KOJE SE ODNOSE NA OBLASTI KOJE SU POSEBNO ZNAČAJNE ZA ŽIVOTNU SREDINU, KAO ŠTO SU STANIŠTA DIVLJEG BILJNOG I ŽIVOTINJSKOG SVIJETA SA ASPEKTA NJIHOVOG OČUVANJA, POSEBNO ZAŠTIĆENA PODRUČJA, NACIONALNI PARKOVI ILI MORSKO DOBRO OPŠTI I POSEBNI CILJEVE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE USTANOVLJENI NA DRŽAVNOM ILI MEĐUNARODNOM NIVOU KOJI SU OD ZNAČAJA ZA DUP I NAČIN NA KOJI SU OVI CILJEVI, KAO I SVI OSTALI ASPEKTI OD ZNAČAJA ZA ŽIVOTNU SREDINU, BILI UZETI U RAZMATRANJE U PROCESU PRIPREME MOGUĆE ZNAČAJNE POSLJEDICE PO ZDRAVLJE LJUDI I ŽIVOTNU SREDINU, UKLJUČUJUĆI FAKTORE KAO ŠTO SU: BIOLOŠKA RAZNOVRSNOST, STANOVNIŠTVO, FAUNA, FLORA, ZEMLJIŠTE, VODA, VAZDUH, KLIMATSKI ČINIOCI, MATERIJALNI RESURSI, KULTURNO NASLEĐE, ARHITEKTONSKO I ARHEOLOŠKO NASLEĐE, PEJZAŽ, KAO I MEĐUSOBNI ODNOS OVIH FAKTORA MJERE PREDVIĐENE U CILJU SPRIJEČAVANJA, SMANJENJA ILI OTKLANJANJA, U NAJVEĆOJ MOGUĆOJ MJERI, BILO KOG ZNAČAJNOG NEGATIVNOG UTICAJA NA ZDRAVLJE LJUDI I ŽIVOTNU SREDINU DO KOGA DOVODI REALIZACIJA DUP-a... 67

6 8. PREGLED RAZLOGA KOJI SU POSLUŽILI KAO OSNOVA ZA IZBOR VARIJANATNIH RJEŠENJA KOJE SU UZETE U OBZIR, KAO I OPIS NAČINA PROCJENE, UKLJUČUJUĆI I EVENTUALNE TEŠKOĆE DO KOJIH JE PRILIKOM FORMULISANJA TRAŽENIH PODATAKA DOŠLO PRIKAZ MOGUĆIH ZNAČAJNH PREKOGRANIČNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU OPIS PREDVIĐENOG PROGRAMA PRAĆENJA STANJA ŽIVOTNE SREDINE, UKLJUČUJUĆI I ZDRAVLJE LJUDI U TOKU REALIZACIJE GUP-a (MONITORING) ZAKLJUČCI DO KOJIH SE DOŠLO TOKOM IZRADE IZVJEŠTAJA O STRATEŠKOJ PROCJENI PREDSTAVLJENE NA NAČIN RAZUMLJIV JAVNOSTI POPIS LITERATURE... 74

7 UVOD Izrada predmetnog Izvještaja u Crnoj Gori zakonski je regulisana primjenom Zakona o životnoj sredini ( Sl. list Crne Gore, br. 48/08) i Zakona o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu od god. ( Sl. list RCG, br. 80/05 od ), što otvara mogućnost usklađivanja ovog procesa sa postupkom pripreme i izrade novih vrsta državnih i lokalnih planskih dokumenata u Crnoj Gori na osnovu važećeg Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata ( Sl. List Crne Gore, br. 51/08). Navedeni Zakon o SPU urađen je u skladu sa osnovnim smjernicama koje su propisane Direktivom Evropskog parlamenta i Savjeta od (Directive 2001/42/E3), kao i u skladu sa Protokolom o Strateškoj procjeni uticaja usvojenog godine u Kijevu (Ukrajina), koja insistira na vrednovanju nacrta planova i programa sa aspekta posljedica na životnu sredinu, uz efikasno i transparetno uključivanje zainteresovane javnosti već u fazi odlučivanja o potrebi izrade predmetnog Izvještaja. Tokom izrade Izveštaja o SPU omogućuje se da se ekološki aspect pravovremeno integriše u proces definisanja planskih rešenja (tokom cjelokupnog postupka izrade plana), na osnovu čega se dobija mogućnost izbora najpovoljnijeg Nacionalnom strategijom održivog razvoja predviđena je djelotvorna zaštita prirodnih nasljeđa i na nivou države su izdvojena 32 područja, koja bi trebalo zaštititi u skladu s odredbama EU Direktive o staništima. Naime, ova područja će se kandidovati za Emerald zone. Emerald je ekološka mreža sastavljena od Područja od posebne važnosti za zaštitu prirode (Areas of Special Conservation Interest ASCI). Ona obuhvata područja od velike ekološke važnosti za ugrožene vrste i tipove staništa koji su zaštićeni prema Bernskoj konvenciji o zaštiti evropskih divljih vrsta i prirodnih staništa. Program Emerald mreže pokrenuo je Savjet Evrope kao dio svojih aktivnosti u implementaciji Bernske konvencije. Za države kandidate za ulazak u EU projekat Emerald mreža predstavlja pripremu i doprinos implementaciji programa NATURA NATURA 2000 je ekološka mreža Evropske Unije koja obuhvata područja važna za očuvanje ugroženih vrsta i tipova staništa u skladu sa Direktivom o zaštiti ptica (Council Directive 79/409/EEC) i Direktivom o zaštiti prirodnih staništa i divlje faune i flore (Council Directive 92/43/EEC). Prostornim planom Crne Gore posebno se ističe potreba zaštite priobalnog područja. U tu svrhu je načinjen i usvojen Prostorni plan posebne namjene za područje morskog dobra Crne Gore, značajni prostorni dokument koji sadrži sve elemente za održivo upravljanje obalnim područjem Države Crne Gore. Iako postoje dovoljan broj formalno-pravnih akata za postizanje održivog razvoja, u stvarnosti, obalni pojas i njegove prirodne karakteristike, prvenstveno biodiverzitet, flora i fauna, plaže i pejzaž su značajno ugrožene. Ugrožavaju ga nekontrolisana: - izgradnja stambenih i turističkih kompleksa, - odlaganje u more neprečišćenih otpadnih voda, - odlaganje čvrstog otpada na divlja odlagališta, - uzurpacija obalne linije i neometan pristup moru. Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Strateška procjena uticaja na životnu sredinu je jedan od alata koji se koristi da bi se osigurao održivi razvoj. To je postupak u kojem se razmatraju politike, planovi i programi kako bi se utvrdilo kako će primjena tih politika, planova i programa uticati na životnu sredinu, kako bi se još na višem stepenu odlučivanja izbjegli negativni uticaji. Postupak Strateške procjene započinje u ranoj fazi izrade politika, planova ili programa dok su glavna varijantna rješenja još otvorena. PJ AG infoplan Budva 3

8 Postupak, po pravilu, uključuje analizu mogućih uticaja na životnu sredinu, njihovo dokumentiranje u studiji i sprovođenje postupka obavještavanja javnosti o načinjenoj studiji. Zatim, pri donošenju konačne odluke o prihvatanju razvojnog dokumenta postupak osigurava da se uzmu u obzir dobijena mišljenja o studiji i da se obavijesti javnost o konačnoj odluci. Procjene u svojoj suštini trebaju biti proaktivne, jer su sastavni dio procesa donošenja razvojnih odluka. Povećavaju transparentnost u postupku odlučivanja i osiguravaju participaciju javnosti u samom postupku. Odredbama člana 5 Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu RCG propisano je da se postupak Strateške procjene obavezno primjenjuje za planove ili programe iz «urbanističkog ili prostornog planiranja ili korišćenja zemljišta, a koji daju okvir za budući razvoj projekata koji podliježu izradi procjene uticaja na životnu sredinu u skladu sa posebnim zakonom, kao i za one planove i programe koji, s obzirom na područje u kome se realizuju, mogu uticati na žaštićena područja, prirodna staništa i očuvanje divlje flore i faune.» Pet je osnovnh ciljeva Strateške procjene propisano odredbom člana 2 Zakona: 1. Obezbjeđivanje da pitanja životne sredine i zdravlja ljudi budu potpuno uzeta u obzir prilikom razvoja planova ili programa; 2. Uspostavljane jasnih, transparentnih i efikasnih postupaka za stratešku procjenu; 3. Obezbjeđivanje učešća javnosti; 4. Obezbjeđivanje održivog razvoja; 5. Unaprijeđivanje nivoa zaštite zdravlja ljudi i životne sredine. Strateška procjena uticaja na životnu sredinu je proces koji treba da integriše ciljeve i principe održivog razvoja u prostornim i urbanističkim planovima uvažavajući pri tome potrebu da se izbegnu ili ograniče negativni uticaji na životnu sredinu i na zdravlje i dobrobit lokalnog stanovništva. Odredbama člana 15. Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu RCG propisan je sadržaj Izvještaja: 1. kratak pregled sadržaja i glavnih ciljeva plana ili programa i odnos prema drugim planovima i programima; 2. opis postojećeg stanja životne sredine i njenog mogućeg razvoja, ukoliko se plan ili program ne realizuju; 3. identifikaciju područja za koja postoji mogućnost da budu izložene značajnom riziku I karakteristike životne sredine u tim područjima; 4. postojeći problemi u pogledu životne sredine u vezi sa planom ili programom, uključujući naročito one koje se odnose na oblasti koje su posebno značajne za životnu sredinu, kao što su staništa divljeg biljnog i životinjskog svijeta sa aspekta njihovog očuvanja, posebno zaštićena područja, nacionalni parkovi ili morsko dobro; 5. opšti i posebni ciljevi zaštite životne sredine ustanovljeni na državnom ili međunarodnom nivou koji su od značaja za plan ili program i način na koji su ovi ciljevi, kao i svi ostali aspekti od značaja za životnu sredinu, bili uzeti u razmatranje u procesu pripreme; 6. moguće značajne posljedice po zdravlje ljudi i životnu sredinu, uključujući faktore kao što su: biološka raznovrsnost, stanovništvo, fauna, flora, zemljište, voda, vazduh, klimatski činioci, materijalni resursi, kulturno nasleđe, uključujući arhitektonsko I arheološko nasleđe, pejzaž i međusobni odnos ovih faktora; PJ AG infoplan Budva 4

9 7. mjere predviđene u cilju sprječavanja, smanjenja ili otklanjanja, u najvećoj mogućoj mjeri, bilo kog značajnog negativnog uticaja na zdravlje ljudi i životnu sredinu do koga dovodi realizacija plana ili programa; 8. pregled razloga koji su poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja koje su uzete u obzir, kao i opis načina procjene, uključujući i eventualne teškoće do kojih je prilikom formulisanja traženih podataka došlo (kao što su tehnički podaci ili nepostojanje knonjhonj); 9. prikaz mogućih značajnih prekograničnih uticaja na životnu sredinu; 10. opis programa praćenja stanja životne sredine, uključujući i zdravlje ljudi u toku realizacije plana ili programa (monitoring); 11. zaključke do kojih se došlo tokom izrade izveštaja o strateškoj procjeni predstavljene na način razumljiv javnosti. PJ AG infoplan Budva 5

10 1. KRATAK PREGLED SADRŽAJA I GLAVNIH CILJEVA DUP-a DOBROTE I ODNOS PREMA DRUGIM PLANOVIMA I PROGRAMIMA Postavka osnovnih ciljeva: Glavni cilj Detaljnog Urbanističkog Plana Dobrote je stvaranje uslova za planski razvoj naselja kroz očuvanje i unapređenje postojeće urbane matrice i karakterističnog ambijenta, razvoj infrastrukturne opremljenosti, zaštitu prepoznatih prirodnih i kulturno-istorijskih vrijednosti, a sve u skladu sa smjernicama i ostalim odredbama planova višeg reda, menadžment plana Opštine Kotor i ostalih razvojnih dokumenata koji se tiču predmetnog područja. Ciljevi plana obezbjediti plansko rješenje, koje će omogućiti skladan razvoj urbanog sistema uz uzimanje u obzir prihvatljivog kapaciteta životne sredine, te uz omogućavanje zdravog stanovanja, odnosno zaštite prirodne i kulturne baštine; oblikovanje prostora (kroz definisanje namjene površina i davanje smjernica za korišćenje, uređenje i zaštitu prostora) tako da se zadovolje kriterijumi u pogledu kapaciteta, urbanog karaktera prostora, efikasnosti funkcionisanja, prepoznavanja područja i lokaliteta vrijedne prirodne i kulturne baštine. Politika zaštite životne sredine realizuje se, između ostalog, kroz odgovarajuće planove. U tom smislu razmatranje i uključivanje bitnih aspekata životne sredine u pripremu i usvajanje urbanističkog plana, i utvrdjivanjem uslova za očuvanje vijednosti prirodnih resursa i dobara, predjela, biološke raznovrsnosti i autohtonih ekosistema doprinosi se realizaciji ciljeva održivog razvoja. Načelo predostrožnosti nalaže da svaka aktivnost bude sprovedena na način da se spriječe ili smanje negativni uticaji na životnu sredinu prije izvođenja i realizacije planova, da se obezbjedi racionalno korišćenje prirodnih resursa i svede na minimum rizik po zdravlje ljudi, životnu sredinu i materijalna dobra. Prostor treba tretirati kao vrijednu datost, a pri tome treba voditi računa o sledećim činjenicama: prostor je resurs koji ima svoje nosive kapacitete, prostorno planiranje mora računati s ekološkim rizikom, moguća je i potrebna funkcionalno-strukturna podijela prostora. PJ AG infoplan Budva 6

11 POLAZNA NAČELA prostor treba tretirati kao vrijednu datost, i pri tome voditi računa o određenim činjenicama prostor je resurs koji ima svoje nosive kapacitete prostorno planiranje mora računati s ekološkim rizikom moguća je i potrebna funkcionalnostrukturna podela prostora Područje obuhvata Predmetno područje nalazi se na crnogorskom primorju na području opštine Kotor. Naselje se prostire u dužini od 8 km u pravcu od Tabačine prema Kotoru do riječice Ljuta. Veoma je bitan kulturno-istorijski dio područja Kotora sa svojim univerzalnim prirodnim i kulturno-istorijskim vrijednostima. Ovaj prostor je dio zaštićenog prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora, koje se nalazi na UNESCO-voj Listi svjetske baštine. Sl. Orto foto snimak područja DUP-a Dobrote sa granicom obuhvata: Granicom Izmjena i dopuna detaljnog urbanističkog plana Dobrote ustanovljena je Programskim zadatkom. Plansko rešenje odnosi se na prostor unutar granica, koji obuhvata površinu od cca 260 ha. Unutar granica Izmjena i dopuna detaljnog urbanističkog plana Dobrote uključeni su sledeći lokaliteti: Zona Ljute - naselje je formirano kao posebna prostorna cjelina sa primorskim karakterom. Zona Sv. Stasije - naselje visoke koncentracije stanovanja sa nizom centralnih, pratećih i javnih sadržaja. Zona Radimiri - zona manjeg urbaniteta sa prodorima prirode do obale mora. Zona Daošina - zona manje koncentracije stanovanja, naselje razvijeno oko starog sekundarnog centra uz crkvu Sv. Matije. U okviru ove zone nalazi se niz javnih sadržaja kao što su: Dom zdravlja, Srednjoškolski centar, Osnovna škola, Kombinovana dečija ustanova, Studentsko-đački Dom, itd. PJ AG infoplan Budva 7

12 Zona Plagenti - zona kolektivne stambene gradnje sa pratećim centralnim funkcijama, kao i obrazovne i naučne institucije: Institut za biologiju mora i Fakultet za pomorstvo. Zona Škurde - atraktivni dio grada u kontaktu sa gradskim jezgrom. U ovoj zoni locirano je mnogo centralnih sadržaja kao što su trgovine, administracija i ugostiteljstvo. Infrastrukturno, to je najbolje opremljena cjelina. Detaljna granica obuhvata Plana Prostor obuhvaćen Izmjenama i dopunama DUP-a Dobrote ograničen je: Sa sjeverne strane završetkom naselja Ljuta; Sa južne strane rijekom Škurda uz Stari grad; Sa zapadne strane granicom PPPN za Morsko dobro od rijeke Škurde do završetka naselja Ljuta Sa istočne strane granicu čini granica KO Dobrota I i Dobrota II. Kontaktna područja Područje DUP-a neposredno kontaktira sa područjima: - sa zapada Morsko dobro; - sa juga Stari grad Kotor; - sa istoka i sjevera neizgrađeno područje; Kategorije namjene površina U skladu sa načinom korišćenja prostora unutar građevinskog zemljišta, ovim planom su utvrđene površine za javne namjene i površine za ostale namjene. Javnim površinama u okviru DUP-a pripadaju postojeće i planirane lokacije, kompleksi i prostori: za objekte i aktivnosti od opšteg interesa; za parkove i javno zelenilo (uređeno zelenilo, zaštitno zelenilo); za saobraćaj i saobraćajne površine (saobraćajnice, parking prostori i sl.); za vodene površine i retenzije kao i sve postojeće površine za prethodne namjene koje su evidentirane i uknjižene u skladu sa propisima. Skupu javnih površina za objekte i aktivnosti od opšteg interesa pripadaju sledeće namjene: površine za centralne djelatnosti, površine za zdravstvo, površine za školstvo, površine ostale infrastrukture i površine za sport i rekreaciju. Skupu javnih površina za saobraćaj pripadaju sledeće namjene: površine saobraćajne infrastrukture, pješačke staze i pristaništa. Skupu javnih površina za vodene površine i retenzije pripadaju sledeće namjene: vodene površine, retenzija planirani sistem kanalisanja atmosferskih i otpadnih voda. Skupu javnih površina za parkove i javno zelenilo pripadaju sledeće namjene: slobodno zelenilo unutar bloka, skverovi, PJ AG infoplan Budva 8

13 zelenilo specijalne namjene, niskokvalitetne šume. Ostalo građevinsko zemljište predstavlja zemljište u okviru građevinskog rejona, kao i u prostorima van građevinskog rejona ali u području DUP-a, koje nije planirano za javne površine opisane u prethodnom delu teksta i dato na grafičkim prilozima ovog plana. Na površinama za ostale namjene uglavnom se zadovoljavaju dve od tri životne funkcije: stanovanje i rad. U površine za ostale namjene spadaju: površine za stanovanje, površine za turizam, površine za poslovne djelatnosti POSTOJEĆA NAMJENA POVRŠINA U IZMJENAMA I DOPUNAMA DUP-U DOBROTA: Namjena površina Bilans postojeće namjene površina u granicama Izmjena i dopuna DUP-a Kotor za područje Dobrote: Tabela: Bilans postojeće namjena površina u granicama obuhvata Izmjena i Dopuna DUP-a Dobrota: Prostorna cjelina Namjena 1 Ljuta 2 Sv. Stasije 3 Radimiri 4 Daošine 5 Plagenti 6 Škurda Ukupno P [ha] P [ha] P [ha] P [ha] P [ha] P [ha] [ha] 1 Površine za stanovanje 5,66 10,14 11,40 29,17 14,92 3,57 74,86 2 Javni objekti i kompleksi / / / 5,56 0,25 0,39 6, Površine za zdravstvo / / / 1,89 / / 1, Površine za školstvo / / / 3,67 0,25 0,39 4, Površine za centralne djelatnosti / / / / / / / 3 Površine za poslovne djelatnosti 0,20 0,52 0,16 / 0,24 0,75 1,87 4 Površine za turizam / 0,02 0,19 / / / 0,21 5 Površine za sport i rekreaciju / / / / / / / 6 Uređeno zelenilo 3,31 10,57 11,98 9,32 7,07 0,20 42,45 7 Neuređene zelene površine 14,56 23,10 15,31 17,67 16,47 3,79 90,90 8 Površine saobraćajne infrastrukture 3,42 7,56 6,84 9,58 9,29 1,89 38,58 9 Površine ostale infrastrukture / / / 0,11 0,04 0,99 1,14 10 Vodene površine / 0,05 / 0,26 0,06 0,07 0,44 11 Područje spomenika kulture 0,35 1,24 1,35 1,16 0,18 0,05 4,33 12 Zelenilo specijalne namjene / / / 0,30 / / 0,30 UKUPNO 27,50 53,20 47,23 73,13 48,52 11,70 261,28 Postojeća namjena površina po zonama: Ljuta Planska celina Ljuta ima poseban stambeno-primorski karakter. Izdvojena je od ostalih zona zelenilom, stanovanje je dominantna namjena, koncentrisano u dijelu ispod Jadranske magistrale i u PJ AG infoplan Budva 9

14 uzanom pojasu iznad nje. Od ostalih namjena javljaju se: komercijalni sadržaji, naseljsko zelenilo i posebni objekti. Od zaštićenih objekata prisutna je Crkva Svetog Petra. GUP-om iz godine na djelu Raškov brijeg-ljuta predviđen je turistički kompleks na koji se nadovezuju površine namijenjene sportu i rekreaciji. Pored ovoga, planirano je i uređenje obale. Na dijelu obale koji sada ima komercijalnu namjenu (restoran Stari mlini ), GUP-om iz godine takođe je predviđena namjena turizam. Sveti Stasije Zona Sveti Stasije je zona sa izuzetnim ambijentalnim, kulturno-istorijskim i urbanoarhitektonskim vrijednostima. Naselje se razvilo uz impresivnu crkvu Sv. Eustahije i sadrži značajne kulturno-istorijske spomenike - palate koje datiraju iz XVIII i XIX vijeka. Od namjena dominira stanovanje i naseljsko zelenilo. Stanovanje je koncipirano kao individualno-u pojasu ispod magistrale i kao kolektivno i mješovito u dijelu iznad magistrale i to u okviru otvorenih gradskih blokova. Opšta slika područja je da postoji veliki manjak uređenih zelenih površina i da ceo pojas sa kolektivnim stanovanjem odaje sliku zapuštenosti. Od ostalih namjena, tu su posebni objekti, obala i saobraćajne površine. Zaštićeni objekti: Kompleks crkve Sveti Eustahije Palata Tripković GUP-om iz godine planirani su turistički sadržaji (hoteli visoke kategorije) uz crkvu Sv. Eustahije i kod palate Tripković. Naspram palate Tripković planom su predviđeni tereni za sport i rekreaciju. Radimiri Zona Radimiri je zona manjeg urbaniteta. Razvila se između 2 sekundarna centra, Sv. Matije i Sv. Eustahije. Preovlađuju površine namijenjene stanovanju koje je uglavnom razvijeno duž Jadranske magistrale i u dijelu ispod magistrale kao i prateće neuređene i uređene zelene površine, dok su od ostalih namjena zastupljeni: posebni objekti i saobraćajne površine. Zaštićeni objekti: Palata Kamenarović Kokotova kula (Dabinovići) Palata Radimiri-Dabinović ( Krivi palac ). Daošina Zona Daošina je zona koja se razvila oko crkve Sv. Matija. Od namjena, preovlađuje stanovanjeindividualno i kolektivno, zatim javne službe, objekti i kompleksi (studentsko-đački dom, srednja škola, osnovna škola, vrtić, Dom zdravlja, specijalizovana bolnica za psihijatriju), neuređene i uređene zelene površine, obala, vodene površine, saobraćajne površine, komunalni objekti (groblje) i posebni objekticrkve i palate koje su pod zaštitom. Zaštićeni objekti: Palata Milošević ( Veliki Palac ) Zgrada Centralne komisije Palata Radimiri Dom kulture-dobrota ( Slavljanska čitaonica ) PJ AG infoplan Budva 10

15 Kompleks crkve Sveti Matija. Plagenti Zona Plagenti: namjene koje se javljaju u ovoj zoni su stanovanje (kolektivno i individualno), zatim su tu javni službe, objekti i kompleksi (Fakultet za pomorstvo i Institut za biologiju mora, pošta), sportski objekti (otvoreni bazen), obala, parking prostor, naseljsko zelenilo i posebni objekti (sakralni objekti i palate pod zaštitom). Zaštićeni objekti: Crkva Svetog Ilije. Škurda Zona Škurde je zona koja obuhvata dio starog gradskog jezgra. Predstavlja značajnu prostornu cjelinu u dijelu nasljeđene urbane matrice. Sadrži brojne centralne gradske sadržaje: javne službe, javne objekte i komplekse, privredne djelatnosti (elektro-distribucija, vodovod), saobraćaj i saobraćajne površine (ulice, parking prostori), komercijalne objekte (banka, tržni centar), stanovanje i stambeno tkivo, površine i objekte namjenjene sportu i rekreaciji (riva), posebne objekte (sakralni objekti i objekti koji su pod zaštom), obalu i naseljsko zelenilo (parkovi, neuređene i uređene zelene površine). Zaštićeni objekti: Crkva Gospe od milosrđa POTENCIJALI I OGRANIČENJA PJ AG infoplan Budva 11

16 Analizom socio-ekonomskih pokazatelja, aspekata životne sredine i urbanističkih pokazatelja, pojedinačno i međuzavisno, dobijeni su zajednički elementi za obje kategorije koji imaju snažan uticaj na prostor. Uspostavljanjem veze između identifikovanih ograničenja i potencijala za predmetni prostor, stvoren je osnov da se na bazi utvrđenog postojećeg stanja prostora definiše održivo plansko rješenje. IDENTIFIKOVANI PROBLEMI Neravnomjerno razvijeno područje Nedovoljna svijest građanja o zaštiti životne sredine Veoma loša infrastrukturna mreža Zastarjela planska dokumentacija Postojanje nekontrolisane gradnje UTVRĐENI POTENCIJALI U znatnoj mjeri očuvana prirodna sredina Postojanje autentičnih građevina i prirodnih cjelina Tendencije ka investicionim ulaganjima na ovom području Dobar geografski položaj za razvoj turizma i poslovanja kao vodeće ekonomske grane 1.3. PLANSKO RJEŠENJE PJ AG infoplan Budva 12

17 Detaljna namjena površina upućuje na organizaciju prostora u granicama obuhvata Izmjena i dopuna DUP-a Dobrote. Pregled planirane namjene površina po planskim cjelinama: Ljuta Na ovom prostoru planirane su površine za stanovanje ambijentalne gradnje ispod i stanovanje niskih gustina iznad Jadranske magistrale, površine za turizam, površine za poslovanje, površine za pejzažno uređenje naselja, površine za saobraćajnu infrastrukturu, i vodene površine. Najzastupljenije su površine za stanovanje niskih gustina i površine saobraćajne infrastrukture. Površine za turizam su planirane na lokaciji Raškov brijeg. Ovaj turistički kompleks mora biti organizovan tako da se uvaže istorijsko-ambijentalne vrijednosti prostora uz povezivanje samog kompleksa sa prirodnom sredinom, na način koji će obezbijediti unapređenje zatečenih vrijednosti. Kroz plansku cjelinu Ljuta pruža se i novoplanirana obilaznica sa pojasom zaštitnog zelenila, a planiran je i njen priključak na Jadransku magistralu. Sveti Stasije Planska cjelina 2 prostire se od Raškovog brijega do Plalate Tripkovića. Zastupljene su površine za stanovanje, površine za turizam, površine za pejzažno uređenje, sport i rekreacija i površine za centralne djelatnosti. Zastupljeno je stanovanje u zoni graditeljskog nasljeđa u priobalnim dijelu cjeline i stanovanje niskih i srednjih gustina u djelovima iznad Jadranske magistrale, gdje je naselje počelo spontano da se širi. Treba pomenuti i povećanje stanovanja niskih gustina na dijelu iznad novoplanirane obilaznice. Značajna je izgradnja turističkih objekata kod crkve Sv. Eustahija, kod Palate Tripkovića i Palate Ivanovića, kao i turističko-stambenog kompleksa na lokalitetu Raškov brijeg. U okviru površine za centralne djelatnosti mogu se naći centar mjesne zajednice, objekti uprave, administracije, kulture, poslovanja i primarne zdravstvene zaštite. Moguća je i izgradnja garaže u suterenskoj etaži. Na površini označenoj kao površina za školstvo planira se dječja ustanova koja bi opsluživala cjeline Ljute i Sv. Stasija. U zonama kolektivnog stanovanja povećan je nivo zelenih površina formiranjem parkovskih površina. Planirano je i uređenje svih vodotokova po principima urbane i naturalne regulacije, na način da regulacioni objekti oplemene prostor, isključivo uz korišćenje prirodnih materijala. Radimiri Planska cjelina 3 Radimiri smještena je u centralnom dijelu Plana. Zastupljeno je stanovanje u zoni graditeljskog nasljeđa u priobalnim dijelu cjeline. Izvršeno je i zaokruživanje stambenog tkiva stanovanjem niskih i srednjih gustina iznad Jadranske magistrale. Na površinama za centralne djelatnosti mogući su sljedeći sadržaji: pošta, centar mjesne zajednice, administracija, centar snabdijevanja, objekat primarne zdravstvene zaštite. Prisutne su površine za pejzažno uređenje naselja, površine za poslovne djelatnosti i saobraćajne površine. U ovoj zoni predviđen je priključak primarnih saobraćajnica na obilaznicu. Planirano je i povećanje površina za groblje u neposrednoj okolini crkve Sv. Ivana. Obezbijeđen je i kvalitetan pristup groblju. PJ AG infoplan Budva 13

18 U priobalnoj zoni treba izvršiti adaptaciju starih kapetanskih palata na pažljivo biran način, prateći istorijsko-ambijentalni sklop okoline tj. imati u vidu cjelokupnu sliku područja. Prijedlog je da se palate uključe u turističku ponudu kao pansionski smještaj. Od turističkih sadržaja planirane su 4 manje lokacije za apart-hotele i manje hotele u priobalnoj zoni. Daošine Ova planska cjelina smještena je u centralnom dijelu zahvata Plana. Najdominantnija namjena u ovoj planskoj cjelini su površine za stanovanje niske i srednje gustine iznad Jadranske magistrale i stanovanje u zoni graditeljskog nasljeđa u priobalnom dijelu. Od ostalih namjena značajne su površine za školstvo, površine za zdravstvo, površine za pejzažno uređenje naselja, saobraćajne površine i površine za turizam. Od turističkih sadržaja planirana lokacija turističkog naselja na lokaciji auto-kampa. Predviđa se unapređenje postojećih obrazovnih objekata (škola i dečijih ustanova) i objekata u funkciji zdravstva u vidu dogradnje, adaptacije i zamjene dotrajale opreme, a sve prema pravilima gradnje datim ovim Planom. Planira se i uređenje parkovskih prostora na površinama za pejzažno uređenje naselja, naročito u okolini zaštićenog objekta u naselju Sv. Vrača. U priobalnoj zoni treba izvršiti adaptaciju starih kapetanskih palata na pažljivo biran način, prateći istorijsko-ambijentalni sklop okoline tj. imati u vidu cjelokupnu sliku područja. Prijedlog je da se palate uključe u turističku ponudu kao pansionski smještaj. Kroz istočni dio ove planske cjeline pruža se obilaznica sa pojasom zaštitnog zelenila. Planirano je i uređenje svih vodotokova po principima urbane i naturalne regulacije, na način da regulacioni objekti oplemene prostor, isključivo uz korišćenje prirodnih materijala. Plagenti Površina ove planske cjeline je planirana sa stambenim, sportsko-rekreativnim sadržajima i površinama za pejzažno uređenje. Površine za stanovanje su najzastupljenije u ovoj planskoj cjelini. Zastupljeno je stanovanje niskih gustina u priobalnom dijelu i stanovanje niskih i srednjih gustina u dijelu iznad Jadranske magistrale. Posebno treba obratiti pažnju na oblikovanje zajedničkih slobodnih površina u blokovima sa stanovanjem srednjih gustina. Od sportskih sadržaja na površini od cca 1,7ha planirani su tereni za košarku, tenis, mali fudbal, odbojku, bazeni, plivališta, trim staze. Predviđena je i izgradnja objekata za opsluživanje sportskorekreativnih sadržaja sa svlačionicama, tuš-kabinama i sanitarnim čvorovima. Pored ovih mogu se naći i ugostiteljski sadržaji, kao npr. restoran, kafe-bar i dr. Predviđeni objekti su spratnosti P+Pk, maksimalne površine 400m 2. Trim staze su minimalne širine 2,0m i moraju biti prilagođene reljefu terena. Prilikom uređenja prostora oko sportskih terena mora se voditi računa o postojećoj mediteranskoj vegetaciji kako se ne bi podstakla erozija. U okviru ove prostorne cjeline planirane su i površine namjenjene saobraćaju. Kroz istočni dio planske cjeline pruža se trasa obilaznice sa pojasom zaštitnog zelenila. Predviđen je jedan priključak primarne saobraćajnice na obilaznicu. Škurda U planskoj cjelini 6 Škurda najzastupljenije je stanovanje niskih gustina. Od ostalih namjena zastupljene su površine za školstvo, površine za poslovne djelatnosti i površine ostale infrastrukture. Kroz krajnji istočni dio cjeline pruža se trasa obilaznice sa pojasom zaštitnog zelenila. PJ AG infoplan Budva 14

19 Predviđa se unapređenje postojećih obrazovnih objekata (škola i dečijih ustanova) u vidu dogradnje, adaptacije i zamjene dotrajale opreme, a sve prema pravilima gradnje datim ovim Planom. Planira se i rekonstrukcija postojećih objekata namijenjenih poslovnim djelatnostima. Za objekte Jugobanke i Jugopetrola važi rekonstrukcija, adaptacija i nadogradnja do spratnosti P+6 uz obavezno zadržavanje postojećih horizontalnih gabarita objekata. Od objekata ostale infrastrukture zastupljeni su objekti vodovoda i kanalizacije i elektrodistribucije. Planirano je i uređenje svih vodotokova po principima urbane i naturalne regulacije, na način da regulacioni objekti oplemene prostor, isključivo uz korišćenje prirodnih materijala. Tabela: bilans planirane namjene površina: DUP DOBROTA - BILANSI - Planirano stanje NAMJENA UKUPNO POVRŠINA (m2) 1 Površine za stanovanje Površine za zdravstvo Površine za školstvo Površine za centralne djelatnosti Površine za poslovne djelatnosti Površine za turizam Površine za sport i rekreaciju Površine za pejzažno uređenje naselja Površine pod šumom Površine saobraćajne infrastrukture Površine ostale infrastrukture Vodene površine Područje spomenika kulture Površine za groblja Površine za garaže 1471 UKUPNO Saobraćajnice Na teritoriji zahvata Izmjena i dopuna GUP-a Kotora za područje Dobrote, jedina veće saobraćajnica je M- 2 Jadranska magistrala, u dužini od oko 7.3 km na relaciji od ušća rijeke Škurde do ušća riječice Ljute. Širina saobraćajnice je 7,0m. Neophodno je proširenje Jadranske magistrale formiranjem još jedne trake na mjestima gde je to moguće, što je jako otežano blizinom izgrađenih objekata. Cijelom svojom dužinom je jako opterećena. Pored prikupljanja lokalnog saobraćaja iz bočnih ulica, služi i za tranzit teških vozila koja prolaze kroz Kotor u ljetnjoj sezoni. Specifičan problem je i nepostojanje regulacionih linija od strane graditelja, koji ne ostavljaju dovoljno prostora između puta i objekata ni za trotoare, što na nekim mjestima ne omogućava separaciju kolskog i pješačkog saobraćaja, što usporava saobraćaj i ugrožava bezbjednost pješaka. Ovaj opis teškoća funkcionisanja Jadranske magistrale važi i za sve interne saobraćajnice. PJ AG infoplan Budva 15

20 Planskim rješenjem, osim realizacije gradske obilaznice koja je planirana GUP-om iz god. predviđeno je i da se ulica I reda koja počinje od zone Plagenti i prostire se do zone Daošine produži kroz zonu Radimiri i poveže sa gradskom obilaznicom, čime bi se značajno rasteretila Jadranska magistrala. Osim ovih intervencija, planirana je i mreža internih saobraćajnica, kao i nekoliko većih parking prostora. 2. Vodosnabdijevanje i izvorišta Na području ovog DUP-a postoji jedno izvorište, pumpna stanica, tri rezervoara i vodovodna mreža. Izvorište Škurda na Tabačini ima u zimskom periodu neograničenu izdašnost, dok je u ljetnjem periodu neupotrebljivo zbog zaslanjivanja vode. Vodosnabdijevanje ovog područja u ljetnjem periodu vrši se iz Orahovačkih izvora. Postojeća distributivna mreža pratila je razvoj naselja, tj. razvijala se sukcesivno, a zbog prstenastog oblika moguće je snabdijevanje iz dva pravca: izvora Škurda na jednoj strani i Orahovačkih izvora na drugoj. Kako je mreža, zbog naglog priliva turista u ljetnjim mjesecima preopterećena, a i gubitci u mreži su evidentni, dolazi do nestašica i restrikcija vode. Iz tog razloga neophodna je rekonstrukcija vodovodne mreže. Plan predlaže rješavanje problema nedovoljnog pritiska za objekte na gornjim kotama ugradnjom individualnih uređaja za podizanje pritiska (hidrofora) prilikom izgradnje objekata. Od cjevovoda potrebno je nastaviti sa izgradnjom distributivnog cjevovoda Ø160 PEHD na donjem putu od Oparenog brijega do Kavalina (Sv. Stasije). Time će se obezbijediti uredno vodosnabdijevanje područja između magistralnog puta i mora. 3. Kanalizacioni sistem i otpadne vode Na području plana je izgrađena I faza sekundarnog kanalizacionog sistema (do Plagenata). Sekundarni kanalizacioni sistem na području Dobrote čine pumpna stanica Plagenti, dve sabirne komore i cjevovodi. Kanalizacioni sistemi nijesu projektovani kao separacioni. Predviđeni su za prihvat fekalne vode. Danas, oni prihvataju fekalnu vodu sa značajnim udelom kišnice, najviše u zimskom periodu, te se sada može reći da kanalizacioni sistemi funkcionišu kao kombinovani. Statistička činjenica je i da dolazi do upliva podzemne vode u fekalnu kanalizaciju, a ista pojava uočena je i prilikom mjerenja kvaliteta otpadne vode. Takođe, oko 25% septičkih jama i sengrupa ima prelive u kanale za atmosfersku vodu. Naselja ili grupe stambenih objekata koje imaju prelivne septičke jame čiji su prelivi vezani za cjevovod: Sv. Stasje, Autokamp, specijalna bolnica za psihijatriju Dobrota, naselje Pionir, naselje Plagenti, Sv Vrača, zgrade 63 i 64, zgrada SP 90, zgrade Elektrodistribucije, Turist, Primorac, naselje Zlatne njive i naselje Jugooceanije. Veliki dio komunalnih (fekalnih i atmosferskih) otpadnih voda otiče direktno u zaliv bez ikakvih tretmana prečišćavanja. Kanalizacioni ispusti su veoma brojni, što koncentrisani, što pojedinačni, a ni jedan od kanalizacionih ispusta nije postavljen na adekvatnoj dubini ili ako jeste danas je u veoma oštećenom stanju, te se otpadne vode izlivaju plitko u priobalnom dijelu. U nepovoljnim hidrometerološkim uslovima ovo zagađenje dostiže takvu mjeru da voda menja izgled i boju, javlja se pjena po površini vode i osjeća karakterističan jak neprijatan miris. Za sistem kanalizacije prihvaćen je osnovni koncept, kao za cijelo područje Kotora, tzv. separatni sistem sa potpuno nezavisnim sistemima fekalne i atmosferske kanalizacije. Cjelokupno područje PJ AG infoplan Budva 16

21 zahvaćeno DUP-om gravitira prema moru, tako da će se otpadna voda uličnim cjevovodima (sekundarni sistem) gravitaciono dovoditi do glavnog sistema na priobalnom putu. Otpadna voda iz ovog dijela zaliva sakuplja se i odvodi u otvoreno more kanalizacionim sistemom Kotor Trašte. Planirano je da se na ovom kanalizacionom sistemu sagradi postrojenje za prečišćavanje otpadne vode zajedničko za Kotor i Tivat (centralizovani sistem prečišćavanja otpadnih voda). Nakon izlaska iz postrojenja prečišćena otpadna voda će se i dalje ispuštati kroz podmorski ispust u zalivu Trašte. Atmosferske vode sa planiranih saobraćajnica će se prihvatiti sistemom uličnih slivnika i cjevovoda i odvesti u postojeće bujične kanale preko kojih se disponiraju u more kao konačni recipjent. 4. Elektroenergetska mreža Kroz područje kotorske opštine prolazi dalekovod Budva Tivat Herceg Novi Trebinje, ali na tom području ne postoji transformacija 110/x kv, već se konzum napaja iz TS 110/35 kv Mrčevac koja uobičajeno radi sa jednim transformatorom za konzum ED Tivat a drugim za ED Kotor. U razvojnim planovima ED Kotor je transformacija TS Škaljari sa TS 35/10 na TS 110/35, što je imati značajan pozitivan uticaj na snabdijevanje teritorije Dobrote električnom energijom. Obzirom da su povećane zone sa namjenom stanovanje i turizam, u budućem planskom periodu povećaće se i potreba za električnom energijom. U cilju ravnomjernijeg snabdijevanja el. energijom, planom je predviđena izgradnja novih TS u planiranim objektima i slobodnostojećih TS, snage do 1000 kva, sa opremom prema elektroenergetskoj saglasnosti. Gradnja TS i polaganje VN kablova će se vršiti paralelno sa izgradnjom novih planiranih sadržaja u granicama obuhvata ovog DUP-a. Napajanje distributivnih TS-a vrši se iz postojeće TS 35/10kV Energoinvest, koju treba rekonstruisati, odnosno povećati snagu, i novoplanirane TS 35/10kV 2x16MW. Polaganjem novih napojnih 10kV kablova potrebno je uvezati sve postojeće i novoplanirane TS u zatvorenu 10kV mrežu naselja Dobrota. Obezbjeđivanjem ovakvog napajanja srednje naponske mreže omogućava se sigurnost napajanja tako što će u slučaju ispada jedne TS ili kablovske veze, preostali dio elektro postrojenja biti u mogućnosti da preuzme opterećenje bez prekida u napajanju potrošača. Koncept razvoja srednjenaponske mreže i izgradnji novih trafo-stanica 10/04kV zasnivati na konceptu opterećenja elektroenergetskih postrojenja od 60% pa jedinicu transformacije i opterećenja kablovske mreže a u cilju zadovoljenja kriterijumaa n-1 (da kod ispada jedne transformatorske jedinice ili kablovske veze preostali dio elektropostrojenja bude u mogućnosti preuzeti opterećenje bez prekida u napajanju potrošača). Sumarno, u organiziji prostora Plan se pridržava načela održivog prostornog razvoja, a posebno onih iz područja urbanističke discipline kao što su načela racionalnog korišćenja prostora, kompatibilnosti namjene u prostoru, opterećenja prostora (nosivost prostora), humanosti u namjeni prostora, a posebno ljudskih naselja, kao i načela koja se odnose na zaštitu i unapređenje prirodnog bogatstva. 5. Zbrinjavanje otpada Problem otpada je veoma složen i kompleksan problem koji se ogleda u lokaciji i neadekvatnom održavanju deponije na koju se odlaže prikupljeno smeće. Trenutna deponija (smetlište) se nalazi na udaljenosti od oko 100km od grada. PJ AG infoplan Budva 17

22 Posledice gore iznetog stanja dovode do rizika usled zagađivanja podzemnih voda, zagađivanja atmosfere, širenja zaraze, mogućnosti izbijanja požara, eksplozije metana i dospevanja izvesnih količina opasnog otpada. Odlaganje i tretman čvrstog komunalnog otpada je veliki problem na čitavom Crnogorskom primorju, jer ne postoje sanitarne deponije, a direktno ili indirektno utiču na kvalitet života stanovništva. Otpad se odlaže na prirodnom terenu u blizini naselja, pored saobraćajnica. Koncentrisana gradska smetlišta su nezaštićena, nekontrolisana, ne zadovoljavaju sanitarne i ekološke uslove i predstavljaju veliki ekološki i zdravstveni problem. Uz saobraćajnice niču manja improvizovana odlagališta, najčešće šuta, ali i drugog otpadnog materijala. Procjenjena ukupna količina komunalnog čvrstog otpada za Crnogorsko primorje, od stanovništva iznosi t/god., a od turista t/god. Upravljanje komunalnim otpadom u Kotoru obavlja Javno komunalno preduzeće Kotor. JKP Kotor kao komunalni otpad tretira: čvrst otpad koji se stvara u okviru opštinske infrastrukture, u domaćinstvima, upravi i obrazovnim ustanovama, trgovini i turističkim strukturama i obuhvata ulično smeće, otpad sa privatnih i javnih zelenih površina, groblja, iz poljoprivrede i klanica (mesara). Privredni i industrijski otpad se ne sakuplja odvojeno od ostalog komunalnog otpada i završava na objektima komunalne infrastrukture bez obzira što posebno otpad koji se stvara u zdravstvenim objektima ne bi smio da bude sastavni dio komunalnog otpada, a takođe ni otpad stvoren građevinskim radovima. Generalno komunalni otpad u opštini sastoji se od sledećih frakcija: organski otpad (otpad iz dvorišta, zelena trava, listovi odsječene grane, otpad od hrane, drveće); papir i karton (novine, knjige, časopisi, komercijalna štampa, kancelarijski papir, papir za pakovanje, toaletni papir, papir za čišćenje..); plastika (ambalažni materijal, limenke, flaše, plastične kese, folije); metal (bakarna i aluminijska žica, olupine automobila); tekstil i koža (u manjim količinama); ostalo (prljavština, pepeo, pometeno ulično smeće, prašina, neidentifikovani materijal). Za sada na osnovu raspoloživih podataka kompletan komunalni otpad, nakon zatvranja»lovanje«, završava na deponiji»livade«u Podgorici. Sakupljanje otpada u Dobroti obavlja se po ustaljenoj frekvenciji jednom dnevno. Oprema za sakupljanje komunalnog otpada sastoji se od kontejnera; metalnih koševa kontejnera; kanti za smeće. Specijalnog industrijskog otpada na području Dobrote nema. Medicinski otpad predstavlja specifičan otpad koji na području Dobrote proizvodi: Specijalna bolnica za psihijatriju i Dom zdravlja u Dobroti. Shodno važećim propisima ovaj otpad izuzev ljudskih tkiva koja moraju biti odložena na groblju, mora se prethodno na izvoru tretirati, a nakon toga deponovati u Centralnu spalionicu. Spalionica još nije u funkciji, pa se delimični tretman spaljivanja vrši na izvoru mjestu proizvodnje, nakon čega u kesama od folije zajedno sa komunalnim otpadom završava na deponiji Livade. Zadnjih par godina obilježila je ekspanzija gradnje i to kako novih tako obnove i rekonstrukcije postojećih objekata na području Dobtote. Ovo je neminovno dovelo do ogromne količine građevinskog šuta i otpada koji se nelegalno deponuje. Ipak, zadnjih nekoliko godina pojačano je interesovanje kako lokalnih, tako i državnih institucija da se problem otpada riješi, te su izraženi pozitivni pomaci po ovom pitanju (Izrađene studije najpovoljnijih lokacija za Regionalnu sanitarnu deponiju za Opštine Tivat, Budva i Kotor, ostavren napredak u međuopštinskoj saradnji na temu rješavanje pitanja zbrinjavanja komunalnog otpada is l.) 6. Vegetacija U priobalnom dijelu Dobrote zastupljene su mediteranske vegetacije crnike i crnog jasena tipa makije. Zajednica grabića i kostrike pokriva djelove područja na nešto položenijim terenima u Dobroti. PJ AG infoplan Budva 18

23 Kao poslijedica degradacije ove zajednice, razvile su rijetke i niske šikare u kojima preovlađuju drač, šipak i primorska kleka. Na ovom području, takođe, su zastupljene zajednica lovora i oleandra. Manje površine ovog područja nalaze se pod kulturama alepskog bora, čempresa i primorskog bora. U parkovima i vrtovima Dobrote gaji se veliki broj biljnih vrsta među kojima se svojim dekorativnim osobinama i zastupljenosti na zelenim površinama, posebno ističu: bogumila, javorolisni platan, mimoza, krupnocvjetna magnolija, pirakanta, oleandar, primorski bor, himalajski kedar, glicinija, petolisna lozica, kamelija, pitosporum, melija, agava, tamariks kaki jabuka, hortenzija, bagrem, maslina, kao i davno odomaćene vrste, koje se često javljaju subspontano u prirodnoj vegetaciji, kao što su alepski bor i čempres. 7. Kulturno nasljeđe Naselje Dobrota je veoma bitan kulturno-istorijski dio područja Kotora sa svojim univerzalnim vrijednostima (veoma starim crkvama, palatama starih kapetanskih porodica, isl.). Na području, koje obuhvata granica izmjena GUP-a Kotor za područje Dobrote, nalaze se objekti registrovani kao spomenici kulture II i III kategorije. Po kategorizaciji Registra spomenika kulture Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika kulture Kotor lista spomenika je sledeća: Palata Dabinović Kokotova kula II kategorija Palata Natale i Vido Milošević, Veliki palac II kategorija Palata Ivanović II kategorija Zgrada Centralne Komisije II kategorija Kompleks crkve Sv. Eustahija II kategorija Crkva Sv. Ilije II kategorija Kompleks crkve Sv. Mateja II kategorija Palata Tripković II kategorija Kuća Pavla Kamenarovića III kategorija Palata Kamenarović III kategorija Crkva Sv. Petra III kategorija Kuća Boža Dabinovića III kategorija Palata Radimiri-Dabinović, Krivi palac III kategorija Osim navedenih spomenika kulture, sprovedenom analizom postojećeg stanja, navode se još neki objekti koji imaju kulturno-istorijsku vrijednost: Palata Radoničića Palata Radoničić-Milošević Palata Ivanović-Ćetković Palata Tripković-Dabinović-Avramov Crkva Sv. Mihovila Crkva Svi Sveti (Sveta Vrača) Slavjanska čitaonica (Dom kulture) PJ AG infoplan Budva 19

24 1.4. Koncepcija zaštite i unapređenja životne sredine i kulturnog nasljeđa Unapredjenje životne sredine U cilju očuvanja i zaštite prirode na prostoru unutar granica obuhvata Plana poštuju se sledeće mjere zaštite: zaštita obalnog područja u skladu sa Prostornim planom područja posebne namene za morsko dobro;- očuvanje biološke vrste značajne za stanišni tip, zaštićene divlje zajedice što podrazumijeva neunošenje stranih (alohtonih) vrsta i genetski modifikovanih organizama i osiguranje prikladne brige za njihovo očuvanje, očuvanje njihovog staništa i njihovo praćenje, - pošumljavanje autohtonim vrstama drveća, - očuvanje područja prekrivenih autohtonom vegetacijom i njihovu neposrednu okolinu, - očuvanje povoljne građe priobalnog područja, očuvanje povoljnih fizičkih i bioloških svojstava morske vode, - spriječavanje štetnih zahvata i poremećaja u prirodi koji su posljedica turističkog razvoja i drugih djelatnosti i osigurati što povoljnije uslove održavanja i slobodnog razvoja prirode, - ograničavanje građevinskog zauzimanja priobalja posebno na pejzažno vrijednim lokacijama tako da se prirodna obala očuva bez značajnih izmjena obalne linije, nasipanja i otkopavanja obale, - definisanje upotrebe materijala i boja koji su prilagođeni prirodnim obeležjima okolnog prostora i tradicionalnoj arhitekturi pri oblikovanju građevina, zaštita djelova Dobrote kao Rezervata prirode, formiranje svih kategorija naseljskog zelenila i zaštitnog zelenila duž saobraćajnica, oko komunalnih objekata i na degradiranim površinama. Energetska efikasnost: u cilju racionalnog korišćenja energije treba iskoristiti sve mogućnosti smanjenja korišćenja energije. Pri izgradnji koristiti savremene termoizolacione materijale, kao bi se smanjila potrošnja toplotne energije predvidjeti mogućnost korišćenja solarne energije; kao sistem protiv pretjerane insolacije koristiti održive sisteme (zasjenu škurama, gradjevinskim elementima, zelenilom i dr.) kako bi se smanjila potrošnja energije za vještačku klimatizaciju; Kategorije zelenila unutar područja plana Prilikom planiranja zelenih površina izvršena je podjela po slijedećim kategorijama zelenila: Zelene površine ograničenog korišćenja o Zelenilo uz stanovanje o Uređene zelene površine u okviru stambenog tkiva o Zelenilo uz turizam o Zelenilo sportsko-rekreativnih površina Zelene površine javnog korišćenja o Zelenilo javnih površina, zelenilo parkova, skverova i sadova o Zelenilo uz centralne djelatnosti o Zelenilo uz poslovne djelatnosti o Linearno zelenilo (drvoredi) o Šume Zelene površine specijalne namjene. Planom su definisani sledeći uslovi uređenje zelenih površina unutar naselja: usklađivanje kompozicionog rješenja zelenila sa namjenom zelenih površina; maksimalno očuvanje i uklapanje postojećeg vitalnog zelenila u nova urbanistička rješenja; U cilju očuvanja prirodne biološke i predione raznolikosti kao posebnu vrijednost treba očuvati područja prekrivena autohtonom vegetacijom, područja prirodnih vodotoka, PJ AG infoplan Budva 20

25 obalno područje ( prirodne plaže i stijene) te more i podmorje kao ekološki vrijedna područja, potrebno je podsticati obnovu zapuštenih vinograda i maslinika na tradicionalan način, poticati pčelarstvo i sl. Pri oblikovanju objekata treba koristiti materijale i boje prilagođene prirodnim obilježjima okolnog prostora i tradicionalnoj arhitekturi. Za planirane zahvate u predjelu, koji sami ili sa drugim zahvatima mogu imati bitan uticaj na ekološki značajno područje ili zaštićenu prirodnu vrijednost, treba ocijeniti, skladno Zakonu o zaštiti prirode, njihovu prihvatljivost za prirodu u odnosu na ciljeve očuvanja tog ekološki značajnog područja ili zaštićene prirodne vrijednosti. Za građenje i izvođenje radova, zahvata i radnji potrebno je zatražiti uslove zaštite prirode i/ili dopuštenje nadležnog tijela državne uprave skladno Zakonu o zaštiti prirode. Prirodna obala se treba očuvati, nasipanje i otkopavanje obale treba provoditi racionalno i kontrolisano. Formiranje pejzažnih terasa vidikovaca na mjestima izvanrednih panoramskih vizura; Upotreba biljnih vrsta otpornih na ekološke uslove sredine i u skladu sa kompozicionim i funkcionalnim zahtjevima; Ukoliko se pri izgradnji, rekonstrukciji i dogradnji objekata naiđe na prirodno dobro ili arheološko nasleđe, izvođač radova je dužan da obustavi radove i zaštiti prostor, kao i da o tome obavesti Regionalni zavod za zaštitu prirode. Planom su definisani sledeći uslovi zaštite šumskih površina unutar naselja: U planskom području, šume imaju za cilj prioritetno rekreaciono korišćenje. Pored ovog, značajan je njihov pozitivan uticaj na poboljšanje životne sredine. Pored ovih funkcija, one treba da predstavljaju branu za dalje širenje naselja. Dio šume može biti parkovski uređen. Dio šume može biti parkovski uređen. Potrebno je obezbediti laku pristupačnost, težiti da kroz kompleks šume bude obezbeđeno samo pešačko kretanje, za lociranje novih staza koristiti već postojeće šumske puteve. Unutar većih površina pod šumom, potrebno je formirati livade. Težiti sledećim odnosima: otvorene površine 15-20%, poluotvorene 10-15% i zatvorene površine 65-70%. Izbor vrsta drveća i grmlja treba da odgovara prirodnoj potencijalnoj vegetaciji. Poženjno je formiranje vizurnih tačaka (iz šume i unutar šume), kao i stepenastih harmonično izgrađenih unutrašnjih i spoljašnjih ivica šume, sa velikim učešćem listopadnog drveća i šiblja, naročito cvetnih vrsta, vrsta sa jestivim plodovima i vrsta sa bogatim prolećnim i jesenjim koloritom. U sklopu šume mogu se formirati voćnjaci i vinogradi. Krčenje šuma je dozvoljeno u sledećim slučajevima: radi promene vrsta šuma i uzgojnih oblika, otvaranje rekreacionih livada, otvaranje vizura, izgradnja različitih tipova staza, izgradnja objekata koji služe gazdovanju šumama, izgradnja objekata koji obezbeđuju unapređivanje korišćenja svih funkcija šuma (rekreacionih objekata, retenzija i sl.) Sanitarne seče šuma se podrazumevaju kao mjere nege šume. Radi obnove postojećeg i stvaranja novog fonda, poželjne su sledeće intervencije: pretvaranje monokultura u mješovitu šumu sadnja žbunja, naročito na ivici šume i PJ AG infoplan Budva 21

26 sadnja dekorativnog drveća i šiblja (na ivici šume, na okukama puta, na livadama kao pojedinačni primjerci ili grupe). U zoni parkovski uređenih površinai težišta rekreacionih aktivnosti, šume treba opremati i standardnom infrastrukturom. Oblikovanje i uredjenje prostora oblikovanje prostora mora biti uskladjeno sa namjenom i sadržajem planiranih objekata; likovno i oblikovno rjesenje građevinskih struktura mora da slijedi klimatske i ambijentalne karakteristike grada; obradu fasada objekata raditi od odgovarajucih materijala kvalitetnih tehničkih karkteristika, koji garantuje adekvatnu zastitu enterijera objekta. na fasadama objekata predvidjeti obradu fasade sa detaljima kamene obloge, karakteristične za podneblje i ambijent; obrada povrsina partera prostora u okviru parcela, kao i javnih prostora mora odgovarati svojoj namjeni. Zaštita kulturnog nasljeđa Pri izradi DUP-a Dobrota, poštovane su smjernice date Studijom zaštite graditeljskog nasljeđa, menadžment planom za predmetno područje, planovima višeg reda i pravilima zaštitarske i urbanističke struke. DUP-om su definisane granice zona kulturnog pejzaža, odnosno područje spomenika kulture i dozvoljene i nedozvoljene aktivnosti u okviru te zone i njenog neposrednog okruženja. Kao spomenici kulture tretirani su i objekti koji su evidentirani kao vrijedni objekti ovim planom i ne smiju se uništiti, oštetiti, niti bez saglasnosti stručne službe zaštite mijenjati njihov izgled ili namjena. Opšta pravila zaštite: Nepokretno kulturno nasljeđe štiti se zajedno sa prostorom u kome se nalazi (očuvanje autentičnosti); Nepokretna dobra koja čine cjelinu sa svojim prirodnim okruženjem se čuvaju kao kulturni pejzaž; Namjena kulturnog dobra i njegovog neposrednog okruženja ne smije narušavati njegove vrijedosti definisane stepenom, odnosno kategorijom zaštite kulturnog dobra; Dislokacija nepokretnih dobara dozvoljena je samo u ekstremnim situacijama kada su kulturna dobra od izuzetne vrijednosti ugrožena djelovanjem prirode ili čovjeka, i ona se može sprovoditi isključivo od strane nadležnih službi zaštite. očuvati evidentirane vizure i nepokretna dobra kao reperne objekte; Posebni ciljevi zaštite kulturne baštine su: Uvažavanje vrijednosti kulturnog nasljeđa i prepoznavanje njegovog značaja za život, razvoj i prosperitet lokalne zajednice i identifikacija najznačajnijih mogućnosti njegove revitalizacije; Ukazivanje na savremene međunarodne tokove, principe, metodologije i tretman kulturnog nasljeđa i mogućnost njihove primjene u ovom okruženju; Unapređenje karaktera područja Dobrote kroz prezentaciju i korišćenje jedinstva prirodnog okruženja i nepokretnog kulturnog nasljeđa. Organizovanje aktivne zaštite nepokretnog kulturnog nasljeđa vršiti uključivanjem kulturnoistorijskih motiva u turističku ponudu; PJ AG infoplan Budva 22

27 Očuvati evidentirane vizure i nepokretna dobra kao reperne objekte; Uz revitalizaciju i očuvanje objekata etno-arhitekture negovati i etnološke vrijednosti područja (tradicionalna hrana, stari zanati...) u saradnji sa lokalnom zajednicom Relevantni planovi, politike i strategije Sistem prostornog planiranja u Crnoj Gori zasniva se na hijerarhiji planova, počevši od Prostornog plana Crne Gore pa prema nižim nivoima. Predmetni Plan je u direktnoj vezi sa slijedećim relevantnim planovima, politikama i strategijama razvoja, usvojenim na državnom, odnosno lokalnom nivou: Prostorni plan Crne Gore do godine; Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore; Prostorni plan područja posebne namjene za Morsko dobro; Strateški master plan za otpadne vode za Crnogorsko primorje i opštinu Cetinje; Strateški master plan za upravljanje čvrstim otpadom; Strategija razvoja turizma Crne Gore do godine; Menadžment plan prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora; Informacija o stanju životne sredine u opštini Kotor; Lokalni ekološki akcioni plan opštine Kotor; Izmjene prostornog plana opštine Kotor iz 1995.godine; Studija zaštite graditeljskog nasljeđa Kotora; Prostorni Plan Republike Crne Gore definiše politiku prostornog razvoja na osnovu prostornih podjela na regione i zone. Stoga se naselje Dobrota nalazi u okviru Primorskog regiona, razvojna zona Boka Kotorska, podzona Kotor. U okviru podzone Kotor Prostornim planom su definisani resursi i potencijali, prioriteti razvoja, ogranićenja, konflikti kao i zahtjevi okruženja. Prostorni plan opštine Kotor ( Sl.list SRCG -opštinski propisi br. 19/87 i Sl. List RCG -opštinski propisi br. 26/95) predviđa da se sprovođenje i razrada Prostornog plana vrši preko izrade odgovarajućih planova nižeg reda. Prostornim planom opštine Kotor, Dobrota (zajedno sa Škaljarima, Muom i Starim gradom) je naselje koje pripada širem gradskom području urbanog centra, koje će se, u skladu sa tim, razvijati kao prostorno jedinstveno rezidencijalno područje. Prostorni plan podučja posebne namjene za područje morskog dobra (2007 godina) daje smjernice i preporuke po zonama i sektorima u granicama morskog dobra za dalji prostorni razvoj područja. Konkretno, na području Dobrote i duž Zaliva treba razvijati kulturni, sportsko-rekreativni, nautički i manifestacioni turizam, a dio predmetno područja pripada sektorima za detaljnu razradu: 14 (Ljuta Markov rt) i 15 (Markov Rt - ušće Škurde); Osim navedene planske i urbanističke dokumentacije koje daju smjernice za izradu DUP-a, obavezujući činilac kod planiranja i korišćenja prostora, kao i izgradnje objekata su usvojeni zakonski propisi iz različitih oblasti koji propisuju, usmjeravaju ili ograničavaju izgradnju objekata ili uređenje prostora na pojedinim djelovima teritorija ili pojedinačnim lokacijama. Među njima je i Studija zaštite graditeljskog nasljeđa, budući da se prostor nalazi na teritoriji opštine Kotor u okviru granica prirodnog i kulturno istorijskog područja Kotora, upisanog Godine na UNESCO-vu listu svjetske prirodne i kulturne baštine. Studija zaštite graditeljskog nasljeđa daje posebne smjernice za oblikovanje i razvoj naselja. PJ AG infoplan Budva 23

28 2. OPIS POSTOJEĆEG STANJA ŽIVOTNE SREDINE PREDMETNOG PODRUČJA I NJENOG MOGUĆEG RAZVOJA, UKOLIKO SE PLAN ILI PROGRAM NE REALIZUJE U okviru ovog poglavlja potrebno je razlučiti, utvrditi i objektivno sagledati stvarno stanje kvaliteta i ugroženosti prostora kao resursa, njegove vrijednosti i potrebne prioritete djelovanja na njegovoj zaštiti, sanaciji i unapređenju. Polazne teze: Prostor je nacionalno dobro od posebnog interesa za razvoj. Prostor je baština čije vrijedne datosti treba očuvati i održavati. Prostor je ograničeno dobro, koje se smije ograničeno koristiti. Prostor ima nosive karakteristike (kapacitet prostora), svoje specifičnosti i održivost. Prostor opštine Kotor je raznolik. Urbanističko planiranje mora poći od ekoloških karakteristika nosivosti, kapaciteta i održivosti prostora, granica njegove ugroženosti i potencijalne strukture ekoloških rizika. Prije prikaza postojećeg stanja na predmetnom području ukratko će biti prikazane karakteristike Crnogorskog primorja u cjelini, i to zbog sagledavanja vrijednosti i značaja predmetnog područja u odnosu na Crnogorsko primorje u cjelini Karakteristike crnogorskog primorja Crnogorska obala čini dio istočnog ruba južno Jadranske depresije koja je formirana u ranom tercijaru. Stoga su u ovom području prisutni paleomediteranski floristički i faunalni elementi Indo - Pacifične biogeografskog područja. Ukupna dužina obalne linije iznosi 293 km, od čega se km odnosi na obalu Boka Kotorskog zaliva a 11,1 km na nekoliko nenaseljenih ostrvca. Kontinentalni šelf je veoma strm i na udaljenosti od 35 km od obale more doseže dubinu od metara. Obalna linija, izuzev Boko Kotorskog zaliva, je ravna s malim uvalama koje su izložene djelovanju vjetra i valova, posebno iz SE, W, SW and NW smjerova. Najveći dio obale je kamenit s dobro formiranim klifovima. Reljef obalnog područja je vrlo složen i specifičan. Karakterišu ga nagle hipsometrijske promjene na malom prostoru. Na samoj obali nalazi se uska primorska ravnica iz koje se uzdižu strme planine, ponekad već i od same obale. Strma obala je naročito izražena između Budve i Ulcinja, gdje se smjenjuju rtovi i strmi otsjeci i mali zatoni. Značajnija proširenja primorske ravnice nalaze se oko Ulcinja, Bara, Buljarice, Grblja i Tivta. Posebnu znamenitost primorja predstavlja Bokokotorski zaliv. Karakteristka Crnogorskog područja je da ima umjerenu klimu s blagom zimom i ne prevrućim ljetom. Minimalna temperatura vazduha u zimskim mjesecima iznosi 5 o C, dok u ljetnim mjesecima ta temperatura ima vrijednost od 20 o C. Pejzaž Bokokotorskog zaliva odlikuje se u cjelini izrazitim, jasno uočljivim strukturnim elementima koji mu daju poseban pejzažni identitet. Specifične i raznolike prirodne vrijednosti (orografske karakteristike, karakteristike autohtone vegetacije) i vrijedno graditeljsko naslijeđe međusobno se prožimaju, uz obilje detalja (alohtona flora), čineći jedinstvenu - harmoničnu cjelinu. Zbog velikog visinskog raspona i stmine reljefa, u podrčju Boke, razvijen je, možemo reći, nizinski (kopneni pojas u dijelu riječnih tokova i ravnica), južnosredozemni pojas (termomediteranski na južnim padinama Grblja), istočnomediteranski pejzaž mezotermnih pseudomakija na masivu Grbalj (Bigovo, Kubasi, itd.), primorski flišni pejzaž PJ AG infoplan Budva 24

29 acidofilnih pseudomakija na sjevernoj strani Vrmca zatim duž obala u spoljnom dijelu Boke sve do Veriga, i malim dijelom kod Perasta, gorski pojas (koji zahvata pejzaž mezofitnih listača iznad Dragalja i oromediteranski pejzaž na masivu Orjena), pretplaninski pojas na vrhovima Lovćena, prostrane dijelove viših grebena i vrhova u sklopu masiva Orjena, i pejzaž planinskih stepa samo na najvišem grebenu Orjena. U cilju eksplicitnog sagledavanja karakteristika i budućeg prostornog razvoja izvan granica predmetnog prostora u daljem tekstu slijedi izvod iz Prostornog plana Crne Gore za podzonu Kotor. Sa područjima specifične problematike obuhvata: unutrašnji dio Zaliva, sa gradom Kotorom i drugim naseljima (Perast, Risan, Prčanj i dr. (A); Grbaljsko i Mrčevo polje (B) i priobalje opštine uz otvoreno more sa naseljima Trsteno, Žukovica i Bigovo (C). Resursi i potencijali: Veliki broj kulturno-istorijskih spomenika, grad Kotor sa statusom kulturnog dobra svjetskog značaja i kapaciteti specijalizovanih zdravstvenih institucija, tehnički građevinski kamen (A); formirane proizvodne i društvene funkcije, servisi i opremljenost područja, uključujući lučke kapacitete, i dobru povezanost sa aerodromom u Tivtu (A); kompleksi plodnog poljoprivrednog zemljišta (B). Prioriteti razvoja: Turizam, uključujući specifičan vid zdravstvenog turizma u području Prčnja; pomorstvo i pomorska privreda; tehnološki visokospecijalizovana i neškodljiva industrija, intenzivna poljoprivredna proizvodnja s orijentacijom na izvoz (koristeći blizinu aerodroma Tivat); turizam i specijalizovana poljoprivreda (C). Zdravstveni i wellness turizam razvijaće se u okviru programa "Sunčana obala zdravlja, koji omogućava iskorišćavanje smještajnih kapaciteta tokom čitave godine. Odgovarajuće lokacije za zdravstveni i wellness turizam uključuju Igalo, Prčanj, Petrovac sa perspektivom razvoja ovih vidova turizma u oblasti Solila (ukoliko je ovo u skladu sa strogim režimima zaštite) i Ulcinj. Smjernice prostornog plana za razvoj naselja, koje se odnose na primorski region, pored generalnih smjernica za razvoj infrastrukturnih sistema, vezane za preporuke u razvoju turizma ogledaju se i u smanjenju prostora za kampovanje, što implicira uklanjanje takvih lokacija iz planova nižeg reda. Ograničenja: Ograničenje stambene, turističke i druge izgradnje koja ugrožava prepoznate vrijednosti kulturno-istorijskog nasljeđa i vrijednosti. Dalje ograničavanje razvoja industrijskih i prerađivačkih funkcija, izuzimajući lokalne zanatske pogone mala privreda (A).Ograničenje izgradnje objekata koji na bilo koji način mogu ugroziti visoku vrijednost prirodnog i kulturnog pejzaža (C). Konflikti: U čitavoj podzoni postoji opšti konflikt između potreba razvoja, s jedne, i zaštite sredine i prirodnog i kulturnog pejzaža Boke Kotorske, s druge strane. Konflikt između potreba saobraćaja i ograničenja izgradnje glavnih veza, s jedne, i pejzažnih vrijednosti Boke Kotorske, s druge strane. Dosadašnim razvojem uspostavljeni su konflikti između: intimnosti istorijskih urbanih ansambala i potreba tranzitnog saobraćaja; konflikti između jedinstvene mješavine prirodnih i kroz istoriju stvorenih pejzaža, s jedne, i modernih obrazaca razvoja i arhitektonskih/građevinskih oblika, s druge strane; konflikt između zahtjeva zaštite kulturno-istorijskih vrijednosti (i oblika) i modernih funkcionalnih zahtjeva; konflikt između interesa i naglašenih želja privatnih vlasnika objekata i zemljišta, s jedne, i širih društvenih interesa u smislu pravilnog upravljanja i održavanja istorijskih obilježja, s druge strane; konflikt između oskudne količine zemljišta i potreba (i ambicija) razvoja (A), konflikt između aerodroma i PJ AG infoplan Budva 25

30 privredne infrastrukture podignute van industrijske zone, posebno uz Jadransku magistralu i zaštite okruženja (B). Pragovi: Modernizacija i ekspanzija čitavog urbanog sistema i razvoj prioritetnih funkcija, zavisi od izgradnje kompleksnog sistema vodosnabdijevanja i kanalizacije - koji usmjerava otpadne vode u otvoreno more. Opšti prag za prostorni i funkcionalni razvoj svih sistema u Boki Kotorskoj, ogleda se u kapacitetu postojeće saobraćajne mreže. Taj, veoma ograničeni kapacitet, povećava seizmičku povredljivost svih primorskih funkcionalnih i privrednih sistema. Operativne potrebe aerodroma, nameću pragove u odnosu na proširenje i obrasce razvoja industrijske zone Zahtjevi okruženja: zaštita morske vode od zagađivanja, zaštita tla od kontaminacije otpadom, smanjenje nivoa buke i zaštita prirodnog i kulturnog pejzaža. Preporučena je integralna zaštita prostornih cjelina i posebnih objekata i kompleksa sa karakteristikama kulturne baštine, odnosno determinisanje kulturnog pejzaža. Kontrola seizmičkog rizika, tehničkih akcidenata i elementarnih nepogoda: Primjena svih mjera preporučenih za podzonu Herceg-Novi, i mjera formulisanih od UNESCO-a, za Stari grad Kotor i njegovu neposrednu okolinu. 2.2 Postojeće stanje životne sredine U ovom dijelu daje se prikaz ključnih podataka, po sektorima, od značaja za ocjenu postojećeg stanja životne sredine. Inženjerske i hidrogeološke karakteristike Tlo je u priobalnom području Dobrote antropogeno terasasto nosivosi kn/ m 2. Podloga tla u ovoj zoni, prosječne širine 300 m, je karbonatno-silikatna.više zone su podložne eroziji i nosivosti su kn/ m 2. Tlo je smeđe na vapnenačkoj podlozi. Radi relativno brzog oticanja kroz tlo, bilans voda nije povoljan, pa se u kritičnim periodima (vegetacioni period i period turističke sezone) javlja nedostatak vode. PJ AG infoplan Budva 26

31 Najveća količina voda otiče u more kroz krašku podlogu podzemnim putevima, koji su vrlo složeni i još nedovoljno istraženi, a veliki dio se uliva ispod površine mora (vrulje). Rezultat ovakvog oticanja voda je relativno siromaštvo Primorja površinskim - tekućim i stajaćim vodama. Bujične tokove karakteriše periodičnost pojavljivanja i kratak tok. Litološko-stratigrafska karta Litološki kompleks cukali zone, karbonati trijasa, jure i krede, fliš, vulkanske i vulkansko-sedimentne stijene nastale u periodu mezozoika tvore tlo predmetnog područja. Hidrogeološka klasifikacija stijena PJ AG infoplan Budva 27

32 Erozija Pedološka karta Seizmika i stabilnost terena Sjeverni dio prostora opštine Kotor nema jače izraženih uzdužnih, poprečnih i dijagonalnih rasjeda. Gotovo cijelo područje opštine se nalazi u zoni 9 stepena Merkalijeve skale za povratni period od 100 godina. Zemljotres zabilježen 1979.godine, oštetio je mnogobrojne objekte na području Prčnja, koji nisu imali aseizmička ojačanja, te su nakon toga vršene asanacije konstruktivnog sklopa objekata. Kartom seizmičke rejonizacije teritorije Crne Gore, koja sadrži parametar osnovnog stepena seizmičkog intenziteta, izraženi su osnovni prirodni seizmički potencijali prostora. Na karti se izdvaja nekoliko karakterističnih seizmogenih zona koje su se tokom istorije manifestovale na specifičan način: primorski region sa skadarskom depresijom, zatim Budvanska i Bokokotorska zona, koje se odlikuju vrlo visokim nivoom seizmičke aktivnosti, sa mogućim maksimalnim intenzitetom (u uslovima srednjeg tla) od devet stepeni MCS skale, itd. Kotorsko područje odražava fluvioakumulacioni tip reljefa, karakterističan za padine sa nagibom od oko 30 ili većim, formiran na vodonepropusnim stijenama kredno-paleogenog i paleogenog fliša geotektonske jedinice zona Budva. Reljef i prirodno-geografske karakteristike U Planu su obrađene glavne prirodno-geografske karakteristike područja Dobrote, važnost geografskog položaja, glavna geomorfološka obeležja, značenje klima-vegetacijskih obeležja, kao i karakteristike voda i tla. Naglašena je važnost reljefnih i klimatski obeležja za vrednovanje prostora Dobrote. PJ AG infoplan Budva 28

33 Boka Kotorska zauzima sjeverozapadni dio Crnogorskog primorja i predstavlja jednu mikroregiju koja se sastoji od više suženja i proširenja i kao takva reljefno čini najsloženiji dio primorja Crne Gore. Od ulaznih vrata Boke, između poluostrva Luštice i rta Oštra, širine m, pa do Kotora, na rastojanju od 30 km ređaju se: Hercegnovski zaliv, Kumborski tjesnac, Tivatski zaliv, tjesnac Verige, Morinjski, Risanski i Kotorski zaliv. Dužina obalne linije je 106 km, a površina cijelog zaliva 88 km2. Okvir zaliva čine strme padine Orjena i Lovćena i grebena koji povezuju ove planine. Obale zaliva izgrađuju krečnjaci i flišne stijene na čijim kontaktima se javljaju mnoga vrela, od kojih neka imaju karakter vrulja. Složen zaliv Boke Kotorske formiran je tokom miocena i pliocena, kada je nivo mora bio niži za 100 m u odnosu na današnji, denudacijom i fluvijalnom erozijom na flišnim stijenama, a intenzivnom korozijom na kontaktu krečnjaka i fliša. Dobrotsko područje pripada fluvioakumulacioni tipu reljefa. Jaki denudacioni i erozioni procesi u ovom genetskom tipu reljefa, potencirani i seizmotektonskim događanjima, imaju za posledicu brojne oblike kretanja masa (klizišta, odroni, sipari), pojave piraterije i laktasto skretanje vodenih tokova. Imajući to u vidu, na sl. slici prikazana je karta očekivanih maksimalnih magnituda zemljotresa tokom narednih 100 godina Parametar očekivanog maksimalnog horizontalnog ubrzanja tla (u uslovima osnovne stijene) prikazan je na sl. slici. sadržaj ove karte značajno izražava aspekt očekivane seizmičnosti i kao takav može da predstavlja pouzdanu osnovu za prostorno planiranje. Zemljišni pokrivač Dobrote, na čije obrazovanje su uticali geološka gradja, petrografski sastav i klima područja, je krečnjačko-dolomitna crnica. Krečnjačko-dolomitna crnica (kalkomelanosol) je najrasprostranjenije zemljište u Crnoj Gori. Obrazuje se na tvrdim krečnjacima i dolomitima (sa više od 98% CaCO3 odnosno MgCO3),. Kraški reljef i njihovi fenomeni su vrlo specifični faktor geneze i evolucije zemljišta. To je zemljište koje u cjelosti čini PJ AG infoplan Budva 29

34 karakteristični površinski jako humusni horizont. Rasprostranjeno je najviše u području karsta i u visokim planinskim područjima. Ekološko-proizvodna vrijednost ove crnice je promjenljiva i zavisi od: dubine profila, ekspozicije i nadmorske visine. Na južnim stranama i nižim položajima-crnice se smatraju kao kserofitna, dok su na sjvernim i višim pozicijama, one mezofitna staništa. Crnice se najčešće koriste kao šumska zemljišta, a ako su pod travom, to mogu biti dobri planinski pašnjaci pa i livade. Zauzimaju prostore krečnjačkih masiva od nm. U zavisnosti od faze razvoja razvrstavaju se u organogene, organolmineralne, posmedjene i ocrveničene crnice. Najveću dubinu zemljište ima u fazi posmedjene i pretaložene. Tako npr. koluvijalna ili pretaložena crnica vrtača i manjih polja može biti vrlo duboka (do nekoliko metara). Posmeđene i pretaložene crnice su najvažnije obradivo zemljište u području krša. Koriste se za gajenje ratarskih i povrarskih kultura, a u povoljnim klimatskim uslovima i za voćnjake. Njihova ekološka vrijednost i plodnost je dobra, obično su 3-4 boniteta, veoma su pogodne za gajenje krompira i drugih krtolasto-korenastih kultura.za razliku od ovih crnice na istaknutijim reljefskim oblicima, po pravilu su pliće, i sa prisustvoim kamenja i stijena u različitom procentu (10-90%) i stoga slabog boniteta (6-8klase). Poseban utjecaj na razvoj i očuvanje lokalnih zajednica ima klimatski faktor, koji je obrađen u Planu sa aspekta opštih klimatskih karakteristika, zatim temperaturni režim, oblačnost, padavinski režim, vetar, idr. parametri koji utiču na formiranje i opstanak biljnih kultura. Dobrotsko područje je po nizu analiziranih prirodnih parametara jedinstven dio Kotorskog zaliva. Reprezentativni prostor morskog dobra, sa neposrednim zaleđem, odlikuje izrazitim, jasno uočljivim strukturnim elementima koji mu daju poseban pejzažni identitet. Specifične i raznolike prirodne vrijednosti (orografske karakteristike, karakteristike autohtone vegetacije) i vrijedno graditeljsko naslijeđe međusobno se prožimaju, čineći jedinstvenu - harmoničnu cjelinu. Međutim, antropogeni uticaji prete da ugroze pejzažne i ambijentalne specifičnosti prostora Dobrote. Ovde se prije svega misli na neoptimalno korišćenje mora, zaslanjivanje izvorišta Škudra, izgradnju objekata, devastaciju spomenika kulture, oticanje otpadnih voda direktno u zaliv bez prethodnog tretmana, itd. Rezultat antropogenih uticaja nije samo promjena slike područja već je kompleksnije pitanje koje se tiče ugrožavanja životne sredine preko različitih oblika zagađenja. Zagađenje izaziva patološko stanje koje karakterišu kvalitativne i kvantitativne izmjene fizičkih, hemijskih i bioloških osobina osnovnih komponenata (vode, vazduha, zemljišta, hrane i dr) životne sredine. Mnogobrojne su posledice takvog stanja na pojedine receptore, uključujući i biološke, što utiče na destabilizaciju i degradaciju ekosistema. Uprošćena komparacija nekih svojstava prirodnog ekosistema i antropogenog ekosistema: prirodni ekosistem antropogeni ekosistem kaptira, transformiše i čuva sunčevu energiju konzumira energiju fosilnih goriva proizvodi kiseonik a troši ugljen-dioksid konzumira kiseonik, proizvodi ugljen-dioksid proizvodi ugljene hidrate, proteine i druga organska jedinjenja ne sintetiše organska jedinjenja, vrši samo hemijsku degradaciju sanira sopstvene otpade, vrši detoksikaciju i filtrira vazduh proizvodi otpadne materije koje se moraju posebno sanirati sposoban je za samoodržavanje i obnavljanje nije sposoban za samoodržavanje i obnavljanje održava tišinu obično proizvodi buku održava lep izgled ekosistema pogoršava, narušava celinu i estetiku obogaćuje zemlju humusom razara zemljište prečišćava i čuva vodu obično zagađuje vodu obezbeđuje zdravo stanište za biljke i razara prirodna staništa biljaka i životinja životinje PJ AG infoplan Budva 30

35 Naravno, gradovi i naselja zagađuju životnu sredinu ukoliko funkcionišu na neadekvatan način. U Dobroti, na relativno malom prostoru, nalazi se veliki broj pojedinačnih izvora zagađenja, ali i veliki broj ljudi i objekata. Zato dolazi do zagađivanja kako gradskog prostora tako i obalnog područja. Na teritoriji Dup-a Dobrote dominiraju tereni sa nagibom 5-10, mada su zastupljene i sve ostale kategorije, što je šprikazano na sljedećoj slici. Sl. Nagib terena na teritoriji Plana: Inženjersko-geološka karta PJ AG infoplan Budva 31

36 Bioklimatske karakteristike Klima Kotora ima sve odlike mediteranske klime sa blagim i kišnim zimama, i toplim i relativno sušnim ljetima. Za klimatske prilike ovog kraja, pored uticaja mora, od posebnog je značaja i brdskoplaninsko zaleđe, što se odražava prije svega na temperaturu, padavine i vjetrove. Srednje mjesečne temperature u svim mjesecima u godini imaju pozitivne vrijednosti. Najtopliji mjesec je jul sa temperaturom vazduha С, a najhladniji januar sa prosječnom temperaturom vazduha 4.6 С. Najtoliji mjesec je jul sa temperaturom vazduha С, a najhladniji januar sa prosječnom temperaturom vazduha 4.6 С. Jesen je toplija od proljeća za prosječno 3 С. Prosječan broj tropskih dana sa temperaturom Ттах>=30 С je 16 u avgustu, a 42 u toku godine. Prosječan broj dana sa mrazom sa temperaturom Tmin<0 С je 1 u januaru, a 5 u toku godine. Najveći broj tmurnih dana (srednja dnevna oblačnost>8/10) je u decembru 12, a najmanji u julu 1. U julu je najveći broj vedrih dana (srednja dnevna oblačnost<2/10) 18, a najmanji u februaru i decembru 1. Pojava snijega i sniježnog pokrivača na području Kotora je rijetka pojava. Maksimalna visina sniježnog pokrivača izmjerena je godine visine 3 cm. U Kotoru je samo 7 puta izmjeren sniježni pokrivač i to 4 puta u 1993.god. (3dana u januaru i jedan dan u februaru). Što se tiče osunčavanja, iako je obdanica najduža u junu mjesecu (prosječna dužina dana je 15,2 sata) ukupan broj sati sijanja sunca je najveći u julu, prosječno 292 sata, odnosno prosječno 10,9 sati dnevno. Izraženo u relativnim vrijednostima u julu 73% dužine dana je sunčano. Najmanja dužina trajanja osunčavanja je u decembru od prosječno 35% dužine dana, odnosno prosječno 3,2 sata dnevno. U zavisnosti od distribucije vazdušnog pritiska koji je niži u toku ljetnjeg perioda a znatno viši u zimskom periodu, na ovom području se javlja nekoliko vrsta vjetrova. Bura je hladan i suv sjeverni vjetar koji duva u zimskom periodu iz pravca sjeveroistoka. Jugo je vlažan vjetar, duva u toku hladnijeg dijela godine iz pravca jugoistoka. Od svih ostalih vjetrova, može se izdvojiti sjeverozapadni vjetar. U toplijem dijelu godine javlja se, za ovo područje veoma karakterističan vjetar maestral koji duva na kopno iz pravca zapad jugozapad. U padavinama je određivan sadržaj fizičko-hemijskih parametara: ph, elektroprovodljivosti, sulfata, nitrata, hlorida, amonijaka, bikarbonata, Na, K, Ca, Mg, kao i sadržaj teških metala i organskih polutanata, što je vrlo važno pratiti zbog trendova depozicije teških metala na zemljištu i biljkama, kao i u kontekstu praćenja prekograničnog transporta zagađenja. Na mjernom mjestu u Kotoru svi izmjereni parametri su bili u okviru propisa. Kvalitet vazduha Permanentno praćenje kvaliteta vazduha u Crnoj Gori obavlja Centar za ekotoksikološka ispitivanja, u skladu sa Programom kontrole kvaliteta vazduha Crne Gore izrađenog i naručenog od strane Ministarstva uređenja prostora i zaštite životne sredine. PJ AG infoplan Budva 32

37 Osnovni cilj ovih ispitivanja je kontrola i ocjena nivoa zagađenosti vazduha u prizemnom sloju atmosfere, praćenje promjene stanja zagađenosti, uticaja lokalnih i regionalnih izvora emisije u korelaciji sa meteorološkim uslovima. Osim toga, dobijeni podaci služe kao osnova za izradu studija, projekata, prostornih planova, zatim za ocjenu uticaja zagađenja iz atmosfere na terestrijalne ekosisteme, vodu za piće i navodnjavanje, poljoprivredno zemljište, kulturna i materijalna dobra, građevinske i druge materijale, a prije svega na zdravlje ljudi. U godini monitoring kvaliteta vazduha se sprovodio u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine ( Sl.list Crne Gore, br. 48/08 ) i Zakonom o kvalitetu vazduha ( Sl.list RCG, br.48/07). Stacionarna stanica za mjerenje imisije osnovnih i specifičnih zagađujućih materija u vazduhu nalazi se u prostorijama robne kuće Kamelija u Kotoru, neposredno pored glavne saobraćajnice na putu za Dobrotu. Izmjerene vrijednosti u godini na području Crne Gore SUMPOR DIOKSID (SO 2 ) Trend srednjih godišnjih koncetracija SO 2 na mjernom mjestu Kotor- RK Kamelija u godini pratio je trend iz godine, što je znatno niže nego u razvijenim industrijskim zemljama. Grafikon 1. Godišnje izmjerene vrijednosti sumpor dioksida PJ AG infoplan Budva 33

38 AZOT DIOKSID (NO 2 ) Koncentracija globalnog pokazatelja aerozagađenja, azot dioksida (NO 2 ), odnosno ukupnih azotnih oksida na mjernom mjestu Kotor - RK Kamelija u godini, bila je ispod Uredbom dozvoljene srednje godišnje vrijednosti (40 µg/m 3 ). Grafikon 2. Godišnje izmjerene vrijednosti azot dioksida PRIZEMNI OZON (O 3 ) Ciljna vrijednost (120 µg/m 3 ) koja je definisana Uredbom o utvrđivanju vrste zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha ( Sl. list CG br.45/08) odnosi se na maksimalnu dnevnu 8- časovnu srednju vrijednost. Iz grafikona 3 se može vidjeti da je trend koncentracija prizemnog ozona u padu (srednje godišnje koncentracije za godinu u odnosu na srednje godišnje koncentracije izmjerene u godini). Grafikon 3: Godišnje izmjerene vrijednosti prizemnog ozona PJ AG infoplan Budva 34

39 DIM I ČAĐ Uredbom o utvrđivanju vrste zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha ( Sl. list CG, br.45/08) nijesu obuhvaćeni dim i čađ kao poseban parametar, zato su rezultati mjerenja tumačeni Pravilnikom o dozvoljenim koncentracijama štetnih materija u vazduhu ( Sl. list CG, br.4/82, 8/82). Maksimalna i srednja godišnja koncentracija dima i čađi tokom godine bila je ispod dozvoljenog limita na svim mjernim mjestima- Grafikon 4: Godišnje izmjerene vrijednosti dima i čađi UKUPNE LEBDEĆE ČESTICE Uredbom o utvrđivanju vrste zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha ( Sl. list CG, br.45/08) nijesu obuhvaćene lebdeće čestice kao poseban parametar, zato su rezultati mjerenja tumačeni Pravilnikom o dozvoljenim koncentracijama štetnih materija u vazduhu ( Sl. list CG, br.4/82, 8/82). Tokom godine u Kotoru sadržaj ukupnih lebdećih čestica kao maksimalna i srednja godišnja vrijednost nije prelazila dozvoljenu godišnju srednju vrijednost (110 µg/m 3 ). Izvori emisija ovih čestica su industrija, velika frekvencijom saobraćaja kao i sagorijevanje čvrstih i tečnih goriva tokom grejne sezone. Grafikon 5: Godišnje izmjerene vrijednosti ukupnih lebdećih čestica PJ AG infoplan Budva 35

40 BENZO (A) PIREN Srednje godišnje vrijednosti izmjerene na mjernom mjestu RK Kamelija bile su ispod ciljne vrijednosti (1 ng/m 3 ) definisane Uredbom o utvrđivanju vrste zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha ( Sl. list CG, br.45/08). Grafikon 6: Godišnje izmjerene vrijednosti benzo (a) pirena U periodu ljeto - jesen vršena su sedmodnevna mjerenja aerozagađenja pored prometnih raskrsnica - saobraćajnica. Mjerna mjesta su odabrana tako da reprezentuju potencijalno najugroženije raskrsnice - sobraćajnice tokom turističke sezone kako u primorskim gradovima tako u centralnom i sjevernom regionu Crne Gore. Na svim mjernim mjestima je vršeno mjerenje: CO, NO, NO2, NO x, SO 2, O 3, PM 10 čestica, benzena, etilbenzena, o-m-p ksilena, toluena i meteoroloških parametara. U Kotoru je vršeno mjerenje na lokaciji Riva ispred Starog grada, u avgustu. Izmjerene vrijednosti azot dioksida, azot monoksida, odnosno ukupnih azotnih oksida, su jako visoke i značajno prelaze zakonom propisane norme. Maksimalna 24-časovna vrijednost PM 10 čestica na ovoj lokaciji je takođe prelazila propisanu dozvoljenu dnevnu srednju vrijednost. Srednja, a samim tim i maksimalna dnevna vrijednost bezena je prelazila propisane norme tokom 7-dnevnog perioda uzorkovanja. Imajući u vidu da se kvalitet vazduha ocjenjuje na osnovu osnovnih i specifičnih zagađujućih materija može da se zaključi da je kvalitet vazduha u Kotoru zadovoljavajući, jer prema mjerodavnim vrijednostima S02 i dima, vazduh je bio u klasi čistog-malo zagađenog. U vazduhu nisu pronađene povećane koncentracije teških metala (arsena, žive, nikla, bakra, cinka i mangana), kao ni sadržaji teških metala u padavinama. Srednja godišnja ph vrijednost je varijabilna. Niskih ph vrijednosti, sa karakteristikama kisjelih kiša na području opštine nije bilo. Povećane vrijednosti PAH-ova većinom vode porijeklo iz produkata sagorijevanja fosilnih goriva. Kvalitet voda Bujični tokovi sa kopna, sami po sebi, ne mogu se smatrati zagadjivačima mora. Oni su sezonskog karaktera i javljaju se u periodu jakih kiša i naglog topljenja snijega. U tim periodima pretvaraju se u zagadjivače morske vode, s obzirom na nekontrolisano i prekomjerno odnošenje samonikle vegetacije sa PJ AG infoplan Budva 36

41 njihovih oboda, bacanje raznoraznog otpada i ispuštanje otpadnih voda u njih, kao i neadekvatno izvedene tehničke intervencije u donjem dijelu toka (sužavanje i betoniranje korita, zagušivanje propusta i sl.). Vodosnabdijevanje područja vrši se iz izvorišta Škurda, orahovačkih izvori, kao i izvorišta u tunelu Vrmac, izvorišta Spila u Risnu i gornjegrbaljskih izvora. Zavisno od godišnjeg doba vodosnabdijevanje se odvija u dva režima: Zimski režim vodosnabdijevanja (period novembar jun). Odlikuje se velikim raspoloživim količinama vode u izvorištima i manjim potrebama za vodom, Ljetnji režim (period jul oktobar). Odlikuje se nedovoljnim količinama vode usled smanjene izdašnosti ili zaslanjenja vode u izvorištima i velikim potrebama za vodom zbog turističke sezone. Kvalitet morske vode Postoje lokacije na području Kotorsko Risanskog zaliva sa dobrim i izuzetnim kvalitetom morske vode, posebno na potezu od Orahovca do Perasta i u nenaseljenim djelovima, međutim, u svim urbanizovanim mjestima primjetan je opadajući trend kvaliteta morske vode, što govori o konstantnom uvećanju priliva otpadnih voda. Rješavanjem problema ispuštanja kanalizacionih voda u zaliv, poboljšao bi se kvalitet mora za kupanje, a opština Kotor bi dobila i plaže sa Plavom zastavicom (zahtjevano 80 % uzoraka I klase), čime bi se značajno unaprijedila upotrebna vrijednost ovog područja. Kvalitet morske vode utiče na kvalitet života građana Kotora. U cilju očuvanja kvaliteta morske vode i bidiverziteta vrše se analize morske vode na 16 lokaliteta na području opštine Kotor.Analiza morske vode na 12 kupališta u opštini Kotor u periodu od do godine je pokazala da je voda bila sanitarno ispravna i kvalitetna za kupanje i rekreaciju. Postoje lokacije na području Kotorsko Risanskog zaliva sa dobrim i izuzetnim kvalitetom morske vode, posebno na potezu od Orahovca do Perasta i u nenaseljenim djelovima, međutim, u svim urbanizovanim mjestima primjetan je opadajući trend kvaliteta morske vode, što govori o konstantnom uvećanju priliva otpadnih voda. Rješavanjem problema ispuštanja kanalizacionih voda u zaliv, poboljšao bi se kvalitet mora za kupanje, a opština Kotor bi dobila i plaže sa Plavom zastavicom (zahtjevano 80 % uzoraka I klase), čime bi se značajno unaprijedila upotrebna vrijednost ovog područja. Tabela br.2. Klase kvaliteta obalnog mora u Kotorskoj opštini u NAĐENA KLASA - PO PARAMETRIMA MJERNI PROFIL ZAHT. KLASA ph ras.o2 BPK 5 Fosfati fenoli MPAS Uk. koli Fek. klice RISAN A 2 CK 2 A S A A 2 AS A 2 A 2 CK 2 A 2 VK PERAST A 2 CK 2 A S A 3 VK AS A 3 A 2 CK 2 A 2 VK DOBROTA A 2 CK 2 A 1 S A 1 A 3 A S A 3 A 2 CK 2 A 2 K1 KOTOR A 2 CK 2 A 1 S A 2 VK AS A 3 A 2 CK 2 A 2 VK VERIGE A 2 CK 2 A 1 S A 1 A 1 AS A 3 A 1 SK 1 A 2 K 2 PJ AG infoplan Budva 37

42 MONITORING EUTROFIKACIJE Udio kiseonika u Bokokotorskom zalivu Grafikon 7: Udio kiseonika u Bokokotorskom zalivu, godina Izvor: Agencija za zaštitu životne sredine Prema podacima koji se nalaze u grafikonu 3, može se vidjeti da je koncentarcija kiseonika gotovo na svim lokacijama u ravnoteži. Vrijednosti preko 1,1 ukazuju na povećanu koncetraciju fitoplanktona na tim lokacijama, koji svojim fotosintetskim aktivnostima oslobađaju dodatni kiseonik koji se rastvara u vodi. Koncentracija nitrata u moru Grafikon 8: Koncentracija nitrata u moru, godina Koncentracija nitrata u Bokokotorskom zalivu PJ AG infoplan Budva 38

43 Grafikon 9: Koncentracija nitrata u Bokokotorskom zalivu, godina Izvor: Agencija za zaštitu životne sredine Na osnovu podataka iz grafikona 8 i 9 može se vidjeti da je koncentracija nitrata na mjernim mjestima u Bokokotorskom zalivu, u ljetnjim mjesecima, daleko veća nego na vanzalivskim lokacijama. Ovo se objašnjava činjenicom da u zalivu postoji mnogo neevidentiranih kanalizacionih ispusta i sporom dinamikom izmjene vodenih masa u zalivu. Glavni izvori zagađenja azotnim jedinjenjima su komunalne i industrijske otpadne vode, septičke jame i životinjski otpad. Bakterije u vodi veoma brzo prevode nitrate u nitrite. Koncentracija nitrita u moru Grafikon 10: Koncentracija nitrita u moru, godina PJ AG infoplan Budva 39

44 Grafikon 11: Koncentracija nitrita u Bokokotorskom zalivu, 2009 godina Na osnovu grafika 10 i 11 može se zaključiti da su vrijednosti nitrita bile, uglavnom, na svim lokacijam približno jednake i samo se za pojedine mjesece vrijednost drastično povećavala. Npr. u Baru u septembru mjesecu je zabilježena najveća koncentracija, 0,08 mg/l, dok je u zalivu na lokaciji Verige najveća koncentracija zabilježena u junu i iznosila je 0,07 mg/l. Prisustvo amonijaka u morskoj vodi ukazuje na svježe fekalno zagađenje. Koncentracija amonijaka je na većini lokacija tokom godine je bila u A1 i A2 klasi. Koncentracija amonijaka u moru Grafikon 12: Koncentracija amonijaka u moru, 2009 godina PJ AG infoplan Budva 40

45 Grafikon 13: Koncentracija amonijaka u Bokokotorskom zalivu, godina Izvor: Agencija za zaštitu životne sredine Grafikoni 12 i 13 upućuju na zaključak da su najveće koncentracije amonijaka izmjerene na lokacijama na teritoriji Ulcinja, u septembru i oktobru mjesecu. Na zalivskim lokacijama, tačke sa najvećom koncentracijom amonijaka bile su Dobrota i Orahovac, takođe u septembru mjesecu. Koncentracija fosfata u moru Fosfati su veoma značajni u prirodi i njihovo pojavljivanje može biti uzorkovano zagađenjem od organskih pesticida koje sadrže fosfate. Ortofosfati su proizvodi prirodnih procesa i mogu se pronaći u kanalizacionim sistemima. Pretjerana količina fosfata u vodi izaziva nekontrolisano razmnožavanje algi i vodenih biljaka što povećava potrošnju kiseonika i njegov deficit. Grafikon 14: Koncentracija fosfata u moru, godina PJ AG infoplan Budva 41

46 Grafikon 15: Koncentracija fosfata u Bokokotorskom zalivu, godina Izvor: Agencija za zaštitu životne sredine Sadržaj fosfata je na većini lokacija bio je povećan u avgustu i septembru mjesecu, što je i očekivano zbog povećane potrošnje deterdženata tokom turističke sezone. Verige su mjesto koje je imalo najveću izmjerenu koncentraciju fosfata (0,16 mg/l), za cijeli mjerni period. Koncentracija hlorofila u moru Hlorofil određivan je sezonski na terenu i tokom godine, izmjerene koncentracije hlorofila a značajno su se razlikovale na svakoj od lokacija zavisno od planktonske produkcije. Literaturni podaci navode da se koncentracija hlorofila a u morskoj vodi kreće od 0,02 μg/l do 25 μg/l. Po informacijama koje je prikupila Evropska Agencija za životnu sredinu umjerene vrijednosti hlorofila a za Mediteran su od 1,0 μg/l, a visoke vrijednosti preko 1,0 μg/l. Grafikon 16: Koncentracija hlorofila a u moru, godina PJ AG infoplan Budva 42

47 Grafikon 17: Koncentracija hlorofila a u Bokokotorskom zalivu, godina Izvor: Agencija za zaštitu životne sredine Evidentno je da je koncentracija hlorofila a u dijelu Jadranskog mora koji pripada Crnoj Gori, vrlo visoka, ako pogledamo standarde za Mediteran. Klasifikacija priobalnog dijela mora urađena je prema trofičkom indexu TRIX, koji razlikuje 4 klase s obzirom na stupanj eutrofikacije: oligotrofno - vrlo dobro, mezotrofno - dobro, eutrofno - umjereno dobro i extremno eutrofno slabo. TRIX index predstavlja indikator produktivnosti mase fitoplanktona koji zavisi od promjenjivih indikatora koji definišu stanje produktivnosti vodenog ekosistema. Rezultati ispitivanja opasnih i štetnih materija u zemljištu Degradacija i zagađenje zemljišta, uslovljeni prirodnim i antropogenim faktorom, sve je prisutnija pojava. Sa aspekta životne sredine posebno je važna zaštita zemljišta od negativnog dejstva antropogenih faktora, s obzirom na to da pri bavljenju različitim aktivnostima ljudi vrše sve veći negativni uticaj na zemljište. Zemljište se zagađuje iz istih izvora i istim agensima kao i podzemne i površinske vode. Kao glavni oblici zagađivanja zemljišta mogu se izdvojiti: Neadekvatna urbanizacija; Neadekvatno odlaganje otpada ( divlja smetlišta); Zagađivanje zemljišta zagađujućim materijama porijeklom od saobraćaja (zemljište u neposrednom pojasu magistralnog puta). Ovi procesi utiču na izmene fizičko hemijskih sastava zemljišta i taloženje različitih otrova u tlu. Ove suspstance vremenom prodiru u podzemne vode i biljke, a posredno dospevaju i u organizam životinja i ljudi. Zagađivanje zemljišta na području Kotora je prisutno u većem obimu, samo na pojedinim lokalitetima, kao što su nekadašnja gradska deponija, industrijska zona, i drugi lokaliteti koji nisu obuhvaćeni ovim Planom. U skladu sa Programom ispitivanja štetnih materija u zemljištu Republike Crne Gore u 2006.godini, koncipiranom na osnovu Pravilnika o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za njegovo ispitivanje (Sl. list RCG. 18/97) Javna ustanova Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore realizovala je Program ispitivanja štetnih materija u zemljištu Crne Gore. PJ AG infoplan Budva 43

48 Programom je obuhvaćeno i obradivo i neobradivo zemljište u blizini postojećih gradskih i industrijskih deponija i u okolini saobraćajnica na prilazu gradskim naseljima. U ovim uzorcima je izvršena analiza na moguće prisustvo opasnih i štetnih neorganskih materija (kadmijum, olovo, živa, arsen, hrom, nikal, flour, bakar, cink, kobalt i molibden) i opasnih i štetnih organskih materija (policiklični aromatični ugljovodonici, polihlorovani bifenili i trifenili, kongeneri PCBa, organokalajna jedinjenja i pesticidi). Uzorci zemljišta u blizini trafostanica ispitivani su na mogući sadržaj polihlorovanih bifenola. Na predmetnom području nije utvrđen povećan nivo navedenih sadržaja. Buka Pojava buke na predmetnom prostoru nema većih specifičnosti u odnosu na druga područja. Iako se ne raspolaže rezultatima mjerenja intenziteta buke, pojačana buka je prisutna naročito u dijelu naselja duž Jadranske magistrale. Stanovništvo Prema popisu stanovnika iz 2011.godine Dobrota ima 8291 stanovnika. Po PPO je predviđen eventualni rast do stanovnika za cijelo područje GUP-a, osnosno cca stanovnika na teritoriji Dobrote (obzirom da je Dobrota teritorijalno i demografski najveće naselje u Kotorskom Zalivu). Prosječan broj članova po domaćinstvu je 2.93 člana. Prosjwečna starost stanovnika Dobrote je 37.9 godina. Zdravstveno stanje stanovnika uslovljeno je kako prirodnim okolnostima, tako i antropogenim faktorima, tačnije kvalitetom životne sredine i mogućnošću zadovoljavanja egzistencijalne ljudske potrebe, pa i potrebom za zdravom vodom za piće. Interesantno je da više od 90% ispitanika ne povezuje svoje zdrastvene probleme sa faktorima ugrožene životne sredine, 1 mada su problemi sa vodosnabdevanjem i kvalitetom pitke vode, kao i morske vode uzroci učestalom broju digestivnih i urinarnih oboljenja (posebno u letnjem periodu), te je zato broj ispitivanih uzoraka vode za piće u godine povećan sa 203 u 2002 godini na Anketiranje je urađeno godine u fazi pripreme LEAP-a. PJ AG infoplan Budva 44

49 Pogled na predmetno područje PJ AG infoplan Budva 45

50 PJ AG infoplan Budva 46