ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ Ι ΔΑΚΤΥΛΙΟΣΚΩΛΗΚΕΣ & ΣΥΓΓΕΝΗ ΤΑΞΑ Νταϊλιάνης Στέφανος

Transcript

1

2 1. Γενικά χαρακτηριστικά - Παρουσία μεταμέρειας* (γραμμικές επαναλαμβανόμενες μονάδες με αυτοτέλεια). - Είναι όλα κοιλωματικά Πρωτοστόμια. - Ανήκουν στην υποομάδα των Λοφοτροχόζωων. - Κοινή προγονική τροχοφόρο προνύμφη. Το φύλο των Δακτυλιοσκωλήκων (Annelida) περιλαμβάνει θαλάσσιους πολύχαιτους, γεωσκώληκες και ολιγόχαιτους του γλυκού νερού, καθώς και τις βδέλλες. Πλειστοδακτυλιοσκώληκες (Pleistoannelida): ανήκουν οι περισσότεροι δακτυλιοσκώληκες που φέρουν σχέδιο πολυχαίτων. 1. (Errantia) Πλάνητες Πλειστοδακτυλιοσκώληκες: ελεύθεροι πολύχαιτοι 2. (Sedentaria) Εδραίοι Πλειστοδακτυλιοσκώληες: εδραίοι πολύχαιτοι, σιβογλινίδες και εχίουρα. Πολύχαιτος Chloeia sp. (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) *Μεταμέρεια: διαίρεση σώματος σε μια σειρά όμοιων τμημάτων, το καθένα από τα οποία περιλαμβάνει όμοια στοιχεία όλων των κύριων οργανικών συστημάτων, π.χ. κυκλοφορικό, νευρικό, απεκκριτικό σύστημα. Γνήσια μεταμέρεια παρατηρείται στους Δακτυλιοσκώληκες, τα Αρθρόποδα και τα Χορδωτά (μη ομόλογος χαρακτήρας). Σημασία εμφάνισης μεταμέρειας 1. Ανάπτυξη δομικής και λειτουργικής πολυπλοκότητας. 2. Αύξηση της αποτελεσματικότητας διείσδυσης. 3. Ανεξάρτητη κίνηση των όμοιων τμημάτων (μεταμερών) του σώματος των οργανισμών. 4. Εξέλιξη πολυπλοκότερου νευρικού συστήματος. 5. Παροχή ασφάλειας στους οργανισμούς με μεταμέρεια.

3 1.1 Γενικά χαρακτηριστικά Κλαδόγραμμα Δακτυλιοσκωλήκων Δακτυλιοσκώληκες Πολύχαιτοι Ολιγόχαιτοι Βδελλίδια Εχίουρα ** Σιπούνκουλα ** Ακανθοβδελλίδια Βραγχιοβδελλίδια Βδελλίδια Μεταμερικός πρόγονος * Στους Δακτυλιοσκώληκες μελετάμε και τα Πωγωνοφόρα (κλάδος Σιβογλινίδες) της ομοταξίας των Πoλυχαίτων ** Φέρουν σώμα χωρίς μεταμέρεια

4 2. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Βασίλειο: Animalia Υπερσυνομοταξία/Υπερφύλο: Λοφοτροχόζωα Συνομοταξία/Φύλο: Δακτυλιοσκώληκες (συμπεριλαμβανομένου των Πωγωνοφόρων και Εχίουρων) ( είδη) Ομοταξία: Πολύχαιτοι (>10000 θαλάσσια, βενθικά ή/και πελαγικά είδη, Παραφυλετική ομάδα) Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, Παραφυλετική ομάδα) Ομοταξία: Βδελλίδια (βδέλλες των γλυκών νερών και της θάλασσας) Επισαγματοφόρα: χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη χαρακτηριστικής αναπαραγωγικής δομής (επίσαγμα). Συνομοταξία/Φύλο: Σιπούνκουλα ( 250 είδη θαλάσσιων σκωλήκων)

5 Γενικά χαρακτηριστικά του φύλου Σχέδιο Οργάνωσης του Σώματος - Φέρουν μεταμερή (όμοιοι δακτύλιοι) σε σειρά που διαχωρίζονται εξωτερικά με δακτύλιους (κυκλικά αυλάκια) και εσωτερικά με διαφράγματα (ένωση περιτόναιων διαδοχικών μεταμερών) - Οι περισσότεροι Δακτυλιοσκώληκες (με εξαίρεση τις Βδέλλες) φέρουν μικροσκοπικές χιτινώδεις «τρίχες» (σμήριγγες) - Παρουσιάζουν παγκόσμια εξάπλωση Σχέδιο οργάνωσης του Σώματος Κεφάλι: Αποτελείται από 2 μέρη (προστόμιο και περιστόμιο) Μεταμερικό σώμα: Ακολουθεί το κεφάλι και φέρει τα μεταμερή Πυγίδιο: Τελικό τμήμα το οποίο φέρει την έδρα (μπροστά από το πυγίδιο σχηματίζονται νέα μεταμερή κατά την ανάπτυξη) Κεφάλι Μεταμερικό σώμα Πυγίδιο Πολύχαιτος Nereis diversicolor (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

6 Γενικά χαρακτηριστικά του φύλου Σχέδιο Οργάνωσης του Σώματος - Το τοίχωμα των σωματικών μεταμερών επενδύονται από το περιτόναιο (μεσοδερμικό επιθήλιο), το οποίο σχηματίζει ραχιαία και κοιλιακά μεσεντέρια που καλύπτουν όλα τα όργανα - Το κοίλωμα στους Δακτυλιοσκώληκες (εκτός από τις Βδέλλες) φέρει υγρό που λειτουργεί ως υδροστατικός σκελετός (συστολή των επιμηκών και κυκλικών μυών μεταβάλλουν το μήκος του σώματος) - Φέρουν εξωτερική χιτινώδη στιβάδα (επιδερμίδιο) που περιβάλλει την επιδερμίδα και ζεύγη επιδερμικών σμηρίγγων. - Πεπτικό σύστημα χωρίς μεταμέρεια (διατρέχει όλο το σώμα), ομοίως για ραχιαίο/κοιλιακό αιμοφόρο αγγείο και νευρικό σχοινί. Εγκάρσια τομή σώματος πολύχαιτου Nereis diversicolor (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Σχέδιο σώματος (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

7 2.1.1 Ομοταξία: Πολύχαιτοι (>10000 θαλάσσια, βενθικά ή/και πελαγικά είδη, Παραφυλετική ομάδα) - Σκώληκες μήκους 5-10 cm (μπορεί και μικρότεροι από 1 mm, αλλά και μεγαλύτεροι από 2 m). - Ικανότητα ανοχής μεταβολών στην αλατότητα (ευρύαλα είδη). - Ζουν μέσα σε βράχους, σε σχισμές κοραλλιών ή όστρακα (παρουσιάζουν ικανότητα διείσδυσης στη λάσπη ή στην άμμο κατασκευή σωλήνων). - Σημαντικός κρίκος της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας (τρώγονται από ψάρια, Καρκινοειδή, Υδρόζωα κλπ.). - Διακρίνονται σε 2 μορφολογικές ομάδες: Α) Εδραίοι Πολύχαιτοι Β) Πλάνητες ή ελεύθεροι μετακινούμενοι Πολύχαιτοι (θηρευτές με σιαγόνα και δόντια) Πλειστοδακτυλιοσκώληκες. Χαρακτηριστικά της ομοταξίας - Διαθέτουν καλά διαφοροποιημένο κεφάλι με εξειδικευμένα αισθητήρια όργανα, ζεύγη εξαρτημάτων (παραπόδια) με σμήριγγες. - Έντονη διαφοροποίηση των μεταμερών τους. - Δεν φέρουν επίσαγμα. Εδραίος Πολύχαιτος Spirobranchus giganteus μέσα σε ασβεστολιθικό σωλήνα (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Πλάνητας Nereis diversicolor (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

8 2.1.1 Ομοταξία: Πολύχαιτοι (>10000 θαλάσσια, βενθικά ή/και πελαγικά είδη, Παραφυλετική ομάδα) Μορφή και Λειτουργία - Προστόμιο (συσταλτό ή μη) με μάτια, κεραίες και αισθητήριες προσακτρίδες. - Περιστόμιο με σμήριγγες, προσακτρίδες ή χιτινώδεις σιαγώνες (στους θηρευτές). - Παραπόδια για έρπυση, κολύμβηση ή γάντζωμα στους σωλήνες αποτελούν κύρια όργανα αναπνοής (μπορεί να φέρουν και βράγχια π.χ. Arenicola). Κεραία Βράγχια Κεφάλι Πολύχαιτου Nereis diversicolor (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Νευροπόδια Νωτοπόδια Πολύχαιτος Arenicola (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Πολύχαιτος Amphitrite (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

9 2.1.1 Ομάδα: Πλάνητες Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Πολύχαιτοι) Διατροφή - Οι Πλάνητες Πολύχαιτοι είναι θηρευτές ή πτωματοφάγοι (οι εδραίοι είναι αιωρηματοφάγοι ή ιζηματοφάγοι). - Ύπαρξη πεπτικού συστήματος με: Προέντερο: περιλαμβάνει στομοδαίο, φάρυγγα και πρόσθιο οισοφάγο. Μεσέντερο: έκκριση πεπτικών ενζύμων (πρόσθιο τμήμα) απορρόφηση (οπίσθιο τμήμα). Οπισθέντερο: σύνδεση μεσέντερου με το εξωτερικό περιβάλλον (περιλαμβάνει την έδρα στην περιοχή του πυγιδίου). Κυκλοφορία και Αναπνοή - Λειτουργία της αναπνοής με τη μεσολάβηση των παραποδίων και των βραγχίων (αν υπάρχουν), καθώς και της επιφάνειας του σώματος. - Ποικίλες μορφές κυκλοφορίας του αίματος, στις οποίες το κοιλωματικό υγρό παίζει σημαντικό ρόλο (π.χ. Glycera). - Μπορεί να φέρουν αναπνευστικές χρωστικές (αιμοσφαιρίνη, χλωροκρουορίνη και αιμορυθρίνη).

10 2.1.1 Ομάδα: Πλάνητες Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Πολύχαιτοι) Απέκκριση - Ύπαρξη πρωτονεφριδίων και ανάμικτων πρώτο- και μετα- νεφριδίων. - Κυρίως φέρουν ζεύγος μετανεφριδίων σε κάθε μεταμερές. - Ύπαρξη νεφροστόματος σε κάθε μετανεφρίδιο που συνδέεται με το κοίλωμα Νευρικό Σύστημα και Αισθητήρια όργανα - Βασικό πρότυπο Δακτυλιοσκωλήκων. - Σύνδεση ραχιαίων εγκεφαλικών γαγγλίων με υποφαρυγγικό γάγγλιο, μέσω ενός περιφαρυγγικού/περιοισοφαγικού κλοιού. - Ύπαρξη διπλού κοιλιακού νευρικού σχοινιού με μεταμερικά γάγγλια, που διατρέχει κατά μήκος το σώμα. - Οφθαλμοί (με φωτοευαίσθητα ραβδόμορφα κύτταρα, φακό, αμφιβληστροειδή και κερατοειδή), αυχενικά όργανα (με βλεφαριδοφόρα αισθητικά βοθρία, χημειοϋποδοχείς) και στατοκύστεις (προσανατολισμός σώματος). Αναπαραγωγή και Ανάπτυξη - Δεν διαθέτουν μόνιμα γεννητικά όργανα. - Γονοχωριστικά με απλά αναπαραγωγικά όργανα (μη μόνιμα) και εξωτερική γονιμοποίηση. - Φέρουν τροχοφόρο προνύμφη. Περιοισοφαγικός κλοιός

11 2.1.1 Ομάδα: Πλάνητες Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Πολύχαιτοι) Αναπαραγωγή & Ανάπτυξη: η περίπτωση των άτοκων και επίτοκων σκωλήκων. Σκώληκας palolo (Eunice viridis) Διαβιούν σε στοές σε κοραλλιογενείς υφάλους (Ν. Ειρηνικός, νησιά Σαμόα) Αναπαραγωγικά ανώριμα (άτοκα) το μεγαλύτερο διάστημα του έτους Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, ένα τμήμα του σώματος αναπτύσσεται σε ένα γεννητικά ώριμο σκώληκα (επίτοκος, γεμάτος με γαμέτες) Οι επίτοκοι αποσπώνται, κολυμπούν προς την επιφάνεια και διαρρηγνύονται, απελευθερώνοντας ωάρια και σπερματοζωάρια για γονιμοποίηση. Άτοκο Επίτοκο Σκώληκας palolo (Eunice viridis) Πηγή:

12 2.1.1 Ομάδα: Πλάνητες Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Πολύχαιτοι) Αναπαραγωγή & Ανάπτυξη: η περίπτωση των άτοκων και επίτοκων σκωλήκων. Σκώληκας Autolytus Δημιουργία επιτοκών με εκβλάστηση. Επίτοκα Πηγή: 9/05/my-genitals-just-grew-eyesand-swam.html

13 2.1.1 Ομάδα: Πλάνητες Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Πολύχαιτοι) Αντιπροσωπευτικοί Πολύχαιτοι (πλάνητες) Σκώληκας Nereis (σκουλήκι της άμμου) Σκώληκες με Έλυτρα π.χ. Hesperonoe adventor Σκώληκες της Φωτιάς (σκολόπενδρες) π.χ. Hermodice carunculata (σμήριγγες με δηλητηριώδες έκκριμα) Hermodice carunculata (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Hesperonoe adventor (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Πλάνητης Nereis diversicolor (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

14 2.1.1 Ομάδα: Εδραίοι Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Πολύχαιτοι) Βασικά χαρακτηριστικά: - Πολύχαιτοι και Ολιγόχαιτοι που διαβιούν σε σωλήνες ή στοές, καθώς και μέλη των Πωγωνοφόρων, Εχίουρων & Επισαγματοφόρων. - Συχνή παρουσία κεραιών στην κεφαλή (πρόσληψη τροφής και ανταλλαγή αερίων σε ορισμένες περιπτώσεις) - Μικρά παραπόδια (αγκίστρωση στο σωλήνα, όργανα αναπνοής) - Ύπαρξη βραγχίων σε μερικά είδη (π.χ. Amphitrite, Arenicola) Αντιπροσωπευτικοί Πολύχαιτοι (εδραίοι) Σωληνόβιοι Πολύχαιτοι π.χ. Amphitrite, Arenicola και σκώληκες βεντάλιες, π.χ. Spirobranchus giganteus, με πτερυγιωτές κεραίες. Κεραία Βράγχια Νευροπόδια Νωτοπόδια Πολύχαιτος Arenicola (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Εδραίος Πολύχαιτος Spirobranchus giganteus μέσα σε ασβεστολιθικό σωλήνα (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Πολύχαιτος Amphitrite (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

15 2.1.1 Ομάδα: Εδραίοι Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Πολύχαιτοι) Αντιπροσωπευτικοί Πολύχαιτοι (εδραίοι) Σωληνόβιοι Πολύχαιτοι π.χ. Amphitrite, Arenicola και σκώληκες βεντάλιες, π.χ. Spirobranchus giganteus, με πτερυγιωτές κεραίες.

16 Chaetopterus: ένας ασυνήθιστος σκώληκας που δεν ανήκει στους Εδραίους Πλειστοδακτυλιοσκώληκες. Κίνηση νερού Περγαμηνώδης σωλήνας σχήματος U Στόμα Ζεύγος παραποδίων (12 ο μεταμερές) Βλεννώδες δίχτυ Βεντάλιες (14-16 μεταμερή) Τροφικό κύπελλο Chaetopterus (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

17 2.1.1 Ομάδα: Εδραίοι Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Σιβογλινίδες/ Πωγωνοφόρα, 150 είδη) - Θαλάσσιες μορφές (διάμετρος < 1 mm και μήκος cm) στη ιλύ των ωκεανών (βάθος m). - Εδραίοι οργανισμοί με επιμήκεις χιτινώδεις σωλήνες (κάθετα στο ίζημα του πυθμένα). - Σώμα μακρύ και κυλινδρικό που καλύπτεται από επιδερμίδιο (επιδερμίδα, κυκλικοί και επιμήκεις μύες). - Το σώμα χωρίζεται σε πρόσωμα (βραχύ εμπρόσθιο τμήμα), κορμός (επιμήκης και λεπτός) και οπισθόσωμα. - Δεν φέρουν στόμα και/ή πεπτικό σωλήνα (απορρόφηση θρεπτικών συστατικών με τα πτερύγια και τις μικρολάχνες των κεραίων τους). - Η συμβιωτική τους σχέση με χημειοαυτότροφα βακτήρια (στο τροφόσωμα) καλύπτει τις ενεργειακές τους ανάγκες. - Είναι γονοχωριστικά είδη (ένα ζεύγος γονάδων και γεννητικών αγωγών στον κορμό). Τυπική μορφή Πωγωνοφόρου Lamellisabella (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

18 2.1.1 Ομάδα: Εδραίοι Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Σιβογλινίδες/ Πωγωνοφόρα, 150 είδη) - To είδος Riftia pachyptila

19 2.1.1 Ομάδα: Εδραίοι Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Εχίουρα, 140 είδη) - Απαντώνται σε όλους τους ωκεανούς, μέσα στη λάσπη ή στην άμμο, καθώς και σε κενά όστρακα Γαστερόποδων. - Ποικίλο μέγεθος (μέγιστο μήκος cm). - Φέρουν κυλινδρικό σώμα. - Στόμα με εκτατή προβοσκίδα με βλεφαριδοφόρο αύλακα (έκταση μέχρι και 2 m στο είδος Bonellia sp.) Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι Εχίουρων Bonelia sp. (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Echiurus (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Anelassorhynchus (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

20 2.1.1 Ομάδα: Εδραίοι Πλειστοδακτυλιοσκώληκες, (Εχίουρα, 140 είδη) - Σχετικά απλό νευρικό σύστημα. - Μπορεί να φέρουν ζεύγος πρόσθιων σμηρίγγων ή μια σειρά σκληρών τριχών γύρω από το πρόσθιο άκρο του σώματος. - Μακρύς και αναδιπλωμένος πεπτικός σωλήνας. - Κλειστό κυκλοφορικό σύστημα με άχρωμο αίμα (περιέχουν αιμοσφαιρίνη στα κοιλωματοκύτταρα του μεγάλου κοιλώματός τους). - Ένα ή πολλά ζεύγη νεφριδίων (μπορεί να λειτoυργήσουν ως γεννητικοί αγωγοί). - Απουσία εξειδικευμένων αισθητήριων οργάνων. - Ανταλλαγή αερίων κυρίως από το οπισθέντερο. - Είναι γονοχωριστικά είδη (ύπαρξη γονάδων και εξωτερική γονιμοποίηση με εμφάνιση τροχοφόρου προνύμφης μεταμόρφωση σε σκωληκοειδές ενήλικο άτομο). Εσωτερική οργάνωση Echiurus (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

21 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι Ομοταξία: Βδελλίδια - Τα μέλη του κλάδου φέρουν επίσαγμα (δακτύλιος από εκκριτικά κύτταρα στην επιδερμίδα). - Το επίσαγμα είναι ορατό στους Ολιγόχαιτους, ενώ στα Βδελλίδια μόνο κατά την περίοδο της αναπαραγωγής. - Δεν φέρουν παραπόδια. Κλάδος: Επισαγματοφόρα Ανήκουν στους εδραίους Πλειστοδακτυλιοσκώληκες - Είναι μόνοικα ερμαφρόδιτα με άμεση ανάπτυξη (ανάπτυξη νεαρών ατόμων σε βομβύκιο μικροί σκώληκες). Επίσαγμα

22 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) - Φέρουν σμήριγγες (μακριές, κοντές, ευθείες ή καμπύλες, μυτερές ή αμβλείες, μονές ή σε δεσμίδες). - Τυπικό κυκλοφορικό και απεκκριτικό σύστημα με των Δακτυλιοσκωλήκων. - Πεπτικό και νευρικό σύστημα χαρακτηριστικό των Ολιγόχαιτων. - Κίνηση με περισταλτικές κινήσεις (συσπάσεις μυών για επιμήκυνση και βράχυνση του σώματος). - Κάθε μεταμερές φέρει 4 ζεύγη χιτινωδών σμηρίγγων (σπάνια 100 και περισσότερες). Τυπικός γεωσκώληκας Lumbricus terrestris και δομή σμήριγγας (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

23 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) Διατροφή - Οι περισσότεροι είναι πτωματοφάγοι/νεκροφάγοι (αποσυντιθέμενο οργανικό υλικό, φύλλα και βλάστηση, σκουπίδια και ζωϊκά υλικά). - Φέρουν ασβεστογόνους αδένες στον οισοφάγο που ρυθμίζουν την ισορροπία οξέων-βάσεων στα σωματικά υγρά, καθώς και τη συγκέντρωση του ασβεστίου στο αίμα. - Προστόμιο φάρυγγας οισοφάγος πρόλοβος (προσωρινή αποθήκευση τροφής) προστόμαχος (άλεση τροφής) έντερο & τυφλοσωλήνας (πέψη και απορρόφηση). - Χλωραγωγός ιστός στην περιφέρεια του εντέρου (κέντρο σύνθεσης γλυκογόνου και λίπους, με ικανότητα αναγέννησης και απέκκρισης). Πεπτικό σύστημα γεωσκώληκα Lumbricus terrestris (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

24 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) Κυκλοφορία και αναπνοή - Φέρουν διπλό σύστημα μεταφοράς: το κοιλωματικό και το κλειστό κυκλοφορικό σύστημα. - 5 αιμοφόρα αγγεία διατρέχουν το σώμα σε όλο το μήκος του. - 1 ραχιαίο αγγείο που εκτείνεται πάνω από τον πεπτικό σωλήνα λειτουργεί σαν πραγματική καρδιά. Διοχετεύει το αίμα που δέχεται από τα αγγεία του τοιχώματος και του πεπτικού σωλήνα προς τα εμπρός σε 5 ζεύγη αορτικών τόξων, διατηρώντας σταθερή πίεση στο κοιλιακό αγγείο (λειτουργεί ως κοιλιακή αορτή). - Ύπαρξη ενός κοιλιακού αγγείου (αίμα από τα αορτικά τόξα εγκέφαλος και υπόλοιπο σώμα μέσω μεταμερικών αγγείων). - Αίμα με άχρωμα αμοιβαδοκύτταρα και αιμοσφαιρίνη. - Ανταλλαγή αερίων μέσω του υγρού δέρματος. Κυκλοφορία και αναπνοή γεωσκώληκα Lumbricus terrestris (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

25 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) Απέκκριση - Ζεύγος μετανεφριδίων σε κάθε μεταμερές, εκτός των 3 πρώτων και του τελευταίου. - Τα άχρηστα υλικά μεταφέρονται στο νεφρόστομα και στο σωληνίσκο του νεφριδίου και τελικά στο νεφριδιοπόρο. - Οι υδρόβιοι Ολιγόχαιτοι απεκκρίνουν αμμωνία, ενώ οι χερσαίοι εκκρίνουν ουρία (και οι 2 ουσίες παράγονται από τα χλωραγωγά κύτταρα). Δομή νεφριδίων του γεωσκώληκα Lumbricus terrestris (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

26 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) Νευρικό σύστημα και Αισθητήρια Όργανα - Κεντρικό σύστημα (ζεύγος εγκεφαλικών γαγγλίων, ζεύγος συνδετικών νεύρων, ενιαίο κοιλιακό νευρικό σχοινί, ζεύγος συντηγμένων γαγγλίων με αισθητήριες και κινητικές ίνες) και περιφερειακά νεύρα. - Νευροεκκριτικά κύτταρα στον εγκέφαλο και τα γάγγλια με ενδοκρινή λειτουργία (ρύθμιση αναπαραγωγής, δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου και ικανότητα αναγέννησης). - Γιγαντιαίοι άξονες ή ίνες που ελέγχουν την κίνηση - Απλά αισθητήρια όργανα σε ολόκληρο το σώμα (π.χ. φωτοϋποδοχείς, χημειοασθητήρια κλπ.) - Εμφανίζουν αρνητικό φωτοτακτισμό στο δυνατό φως και θετικό στο αμυδρό, ενώ αντιδρούν σε μηχανικά και χημικά ερεθίσματα. Νευρικό σύστημα και αισθητήρια όργανα του γεωσκώληκα Lumbricus terrestris (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

27 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) Αναπαραγωγή και Ανάπτυξη - Τα αναπαραγωγικά συστήματα βρίσκονται σε ορισμένα μεταμερή (π.χ στο είδος Lumbricus terrestris). - Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος σύζευξης μεταξύ των ατόμων. Αναπαραγωγικό σύστημα του γεωσκώληκα Lumbricus terrestris (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

28 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) Αναπαραγωγή και Ανάπτυξη - Σύζευξη γεωσκωλήκων Σύζευξη στον γεωσκώληκα Lumbricus terrestris (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

29 2.1.2 Ομοταξία: Ολιγόχαιτοι (γεωσκώληκες & σκώληκες του γλυκού νερού, >3000 είδη) Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι Ολιγόχαιτοι του γλυκού νερού π.χ. Aeolosoma, Stylaria, Dero, Tubifex Tubifex tubifex (πηγή: :Tubifex02.jpg) Aeolosoma chemprichi (πηγή: Stylaria lacustris (πηγή:

30 2.1.3 Ομοταξία: Βδελλίδια (βδέλλες των γλυκών νερών και της θάλασσας) - Η ομοταξία περιλαμβάνει 3 τάξεις: Ακανθοβελλίδια (27 μεταμερή), Βραγχιοβελλίδια (14-15 μεταμερή) και Βδελλίδια (γνήσιες βδέλλες με 34 μεταμερή). - Οι γνήσιες βδέλλες στερούνται διακριτών κοιλωματικών διαμερισμάτων (εξαφάνιση διαφράγματος και κοίλωμα γεμάτο με συνδετικό ιστό και χάσματα). - Οι περισσότερες τρέφονται με υγρά ιστών και αίμα π.χ. Hirundo medicinalis. - Δεν φέρουν σμήριγγες 1. - Φέρουν μυζητήρες για απορρόφηση αίματος. 1 Ακανθοβελλίδια: σμήριγγες στα 5 πρώτα μεταμερή, οπίσθιος μυζητήρας. Βραγχιοβελλίδια: απουσία σμηρίγγων, πρόσθιος μυζητήρας. Βδελλίδια: απουσία σμηρίγγων, πρόσθιος και οπίσθιος μυζητήρας. Ραχιαία όψη Hirundo medicinalis (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

31 2.1.3 Ομοταξία: Βδελλίδια (βδέλλες των γλυκών νερών και της θάλασσας) - Φέρουν μυζητήρες για απορρόφηση αίματος. - Ανταλλαγή αερίων μέσω του δέρματος (σπάνια η ύπαρξη βραγχίων σε ορισμένα παρασιτικά είδη των ψαριών). - Φέρουν ζεύγη μετανεφριδίων. - Φέρουν 2 εγκεφάλους (πρόσθιος με 6 ζεύγη συντηγμένων γαγγλίων και οπίσθιος με 7 ζεύγη συντηγμένων γαγγλίων). - Ύπαρξη 21 ζευγών μεταμερικών γαγγλίων κατά μήκος του νευρικού σχοινίου. - Ύπαρξη ελεύθερων αισθητήριων απολήξεων, κυτταρικών φωτοϋποδοχέων, αισθητηδίων (εξειδικευμένα αισθητήρια όργανα) και οφθαλμιδίων με χρωστική. - Επικρατεί ο ερμαφροδιτισμός, ενώ μπορεί να αναπαραχθούν με ετερογονιμοποίηση (ανταλλαγή γεννητικού υλικού με σύζευξη). - Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από ένα σύστημα κοιλωματικών κόλπων και αγωγών. Κοιλιακή όψη και ανατομία Hirundo medicinalis (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

32 2.3 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ/ΦΥΛΟ: Σιπούνκουλα ( 250 είδη θαλάσσιων σκωλήκων) - Απαντώνται στη μεσοπαραλιακή ζώνη και σε βάθοι 5000 m, μέσα σε στοές, σε όστρακα Γαστερόποδων, σε σχισμές κοραλλιών και ανάμεσα σε φυτά. - Μικρά σε μέγεθος (μήκος 3-10 cm), με μυώδη σωματικό τοίχωμα. - Απουσία μεταμέρειας και σμηρίγγων. - Φέρουν μια εσώστροφη προβοσκίδα. Themiste (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition) Phascolosoma (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

33 2.3 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ/ΦΥΛΟ: Σιπούνκουλα ( 250 είδη θαλάσσιων σκωλήκων) - Αιωρηματοφάγα, ιζηματοφάγα ή θρυμματοφάγα (μεταφορά της τροφής από την προβοσκίδα στο στόμα με τη βοήθεια δακτυλίου από κεραίες και βλέννας). - Φέρουν απλό πεπτικό σύστημα (μακρύς πεπτικός σωλήνας που αναδιπλώνεται και καταλήγει στην έδρα). - Φέρουν ένα ζεύγος νεφριδίων (μπορεί να λειτουργήσουν ως γεννητικού αγωγοί). - Απουσία κυκλοφορικού και αναπνευστικού συστήματος (ανταλλαγή αερίων διαμέσου κεραιών και προβοσκίδας). - Νευρικό σύστημα με δίλοβο εγκεφαλικό γάγγλιο και κοιλιακό νευρικό σχοινί κατά μήκος του σώματος. - Γονοχωριστικά είδη με μη μόνιμες γονάδες (ωοθήκες και όρχεις) και τροχοφόρο προνύμφη. - Παρατηρείται και αγενής αναπαραγωγή. Εσωτερική δομή Sipunculus (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

34 Ευχαριστώ για την προσοχή σας.