ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΖΩΩΝ I ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΑΛΑΚΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ. Διδάσκων: Σ. Νταϊλιάνης

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΖΩΩΝ I ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΑΛΑΚΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ Διδάσκων: Σ. Νταϊλιάνης

2 Γενικά χαρακτηριστικά - Πλευρικά πεπιεσμένοι οργανισμοί. - Φέρουν 2 θυρίδες (μήκος 1-2 mm μέχρι 1 m, π.χ. Tridacna σε Νότιο Ειρηνικό). - Εδραία διηθηματοφάγα, ιζηματοφάγα. - Δεν φέρουν κεφάλι και ξύστρο. - Οργανισμοί των αλμυρών, υφάλμυρων και γλυκών νερών. - Διεισδύουν στην άμμο ή/και στη λάσπη, καθώς και σε τρύπες (σκουλήκια των πλοίων).

3 Μορφή & Λειτουργία Όστρακο: - Συγκράτηση θυρίδων με ελαστικό σύνδεσμο και κλείσιμο με τη βοήθεια προσαγωγών μυών. - Αύξηση μήκους με τη δημιουργία κυκλικών δακτυλίων γύρω από το ύβωμα (παλαιότερο μέρος του οστράκου). - 2 σίφωνες (εισόδου και εξόδου) και μυώδες πόδι (προσθιοκοιλιακά). Κίνηση: Διόγκωση ποδιού με άντληση αίματος, σύσπαση επίμηκων μυών και κίνηση προς τα εμπρός Απότομο άνοιγμα/κλείσιμο θυρίδων και δημιουργία προωθητικής κίνησης (π.χ. χτένια Chlamys opervularis). Αναπνοή: Ανταλλαγή αερίων μέσω μανδύα και βραγχίων (πλακοειδή ελάσματα σχήματος W). Διατροφή: - Δημιουργία ρεύματος νερού μέσω των σιφώνων εισόδου και εξόδου και μεταφορά τροφικών σωματιδίων με βλεφαρίδες στα βράγχια και στο στόμα (με τη βοήθεια στοματικών/χειλικών προσακτρίδων). - Είσοδος τροφής σε οισοφάγο και στη συνέχεια στο στόμαχο. - Ο στόμαχος διαθέτει κυλινδρικό σάκο (σάκος του στύλου) με ζελατινώδη ράβδο (κρυσταλλικός στύλος) που περιστρέφεται (διάλυση επιφανειακών στρωμάτων και έκκριση πεπτικών ενζύμων). - Η διαλυμένη τροφή μπορεί αν περάσει στον πεπτικό αδένα (ενδοκυτταρική πέψη) ή να φαγοκυτταρωθεί από αμοιβαδοκύτταρα.

4 Αναπαραγωγικό σύστημα και Ανάπτυξη: - Είναι συνήθως γονοχωριστικά (αποβολή γαμετών στον υπερβραγχιακό θάλαμο και μεταφορά στους στο εξωτερικό περιβάλλον, μέσω του εξερχόμενου νερού) - Εξωτερική γονιμοποίηση (τροχοφόρος προνύμφη ιστιοφόρος προνύμφη διάφορα στάδια γόνου ενήλικο άτομο) Η περίπτωση των αχιβάδων του γλυκού νερού: - Η γονιμοποίηση είναι εσωτερική (γονιμοποίηση ωαρίων του ατόμου από εισερχόμενα με το ρεύμα του νερού σπερματοζωάρια, στα βράγχια) - Ανάπτυξη εξειδικευμένης ιστιοφόρου προνύμφης (γλωχίδιο) - Προσκόλληση γλωχιδίων σε ειδικά ψάρια (παρασιτισμός και /η αποπλάνηση με μίμηση) και συμπλήρωση της ανάπτυξής τους - Απελευθέρωση νεαρών ατόμων και προσκόλλησή τους στον πυθμένα Προνυμφική μορφή (γλωχίδιο) (πηγή: Hickman et al., 14 th Edition)

5 Συστηματική του είδους Mytilus galloprovincialis Kingdom-ΒΑΣΙΛΕΙΟ Animalia Subkingdom - ΥΠΟΒΑΣΙΛΕΙΟ Bilateria (ΑΜΦΙΠΛΕΥΡΑ ΠΡΩΤΟΣΤΟΜΙΑ) Superphylum - ΥΠΕΡΦΥΛΟ Lophotrochozoa (ΛΟΦΟΤΡΟΧΟΖΩΑ) Phylum - ΦΥΛΟ Class - ΟΜΟΤΑΞΙΑ Subclass - ΥΠΟΟΜΟΤΑΞΙΑ Mollusca (ΜΑΛΑΚΙΑ) Bivalvia (Linnaeus, 1758) (ΔΙΘΥΡΑ ή ΠΕΛΕΚΥΠΟΔΑ) Pteriomorphia (ΠΤΕΡΙΟΜΟΡΦΑ ΕΛΑΣΜΑΤΟΒΡΑΓΧΙΑ) Class - ΤΑΞΗ Mytiloida (Ferussac, 1822) Family - ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Mytilidae (Rafinesque, 1815) Genus - ΓΕΝΟΣ Mytilus (Linnaeus, 1758) Species - ΕΙΔΟΣ Mytilus galloprovincialis (Lamarck, 1819 Mediterranean mussel)

6 Ενδιαίτημα διαβίωσης - Εποικίζουν συνήθως την κατώτερη παλιρροιακή ζώνη βραχωδών ακτών, με σχετικά υψηλή ενέργεια κυμάτων, ενώ μπορεί επίσης να βρεθούν σε πυκνές συστάδες στον αμμώδη και λασπώδη πυθμένα υφάλμυρων λιμνοθαλασσών (Ceccherelli and Rossi, 1984).

7 Εξωτερική μορφολογία - Θυρίδες πλευρικά πιεσμένες (χρώμα μπλέ, σκούρο μπλέ) - Ελαστικός σύνδεσμος συγκράτησης των θυρίδων (άνοιγμα κοιλιακά) - Ύβωμα στο πρόσθιο μέρος - Βύσσος με πολλαπλά βυσσογόνα νημάτια προσκόλλησης Ραχιαίο μέρος Πρόσθιο μέρος Οπίσθιο μέρος Κοιλιακό μέρος

8 Εξωτερική μορφολογία - Θυρίδες πλευρικά πιεσμένες (χρώμα μπλέ, σκούρο μπλέ) - Ελαστικός σύνδεσμος συγκράτησης των θυρίδων (άνοιγμα κοιλιακά) - Ύβωμα στο πρόσθιο μέρος - Βύσσος με πολλαπλά βυσσογόνα νημάτια προσκόλλησης Ύβωμα Συγκεντρικοί δακτύλιοι αύξησης

9 - Οι θυρίδες διατηρούνται ενωμένες με ικανότητα ανοίγματος-κλεισίματος, μέσω προσαγωγού μυ. - Κτενίδια κρέμονται και από τις 2 μεριές του οστράκου. Κτενίδια Αποτύπωμα οπίσθιο προσαγωγού μυ

10 - Πόδας στο προσθιοκοιλιακό μέρος (λεπτό και μυώδες πόδι ανάμεσα από τις θυρίδες), για τη μετακίνηση του οργανισμού. - Αποτελεί συνέχεια της σπλαχνικής μάζας. Όστρακο Πόδας Πόδι Βράγχιο

11 - Βύσσος με πολλαπλά βυσσογόνα νημάτια προσκόλλησης, πλούσια σε κολλαγόνο - Τα νημάτια εκκρίνονται από το βυσσογόνο αδένα που βρίσκεται στη βάση του ποδιού. Βύσσος με νημάτια προσκόλλησης

12 - Βύσσος με πολλαπλά βυσσογόνα νημάτια προσκόλλησης, πλούσια σε κολλαγόνο - Τα νημάτια εκκρίνονται από το βυσσογόνο αδένα που βρίσκεται στη βάση του ποδιού. - Όργανο προσκόλλησης με τη δημιουργία πλακών κολλαγόνου. Βυσσογόνα νημάτια προσκόλλησης Πλάκες κολλαγόνου

13 - Βραγχιακά ελάσματα σε κάθε θυρίδα, πάνω από το εσωτερικό τμήμα του μανδύα. Βραγχιακά ελάσματα Μανδύας

14 - Η μανδυακή κοιλότητα (μανδύας) αποτελεί αποθηκευτικό χώρο των αναπτυσσόμενων γονάδων και αποτελεί το σύστημα μανδύας/γονάδες. Μανδύας με καλά ανεπτυγμένες γονάδες Αναπαραγωγή: - Συνήθως γονοχωριστικά. - Εξωτερική γονιμοποίηση (τροχοφόρος προνύμφη ιστιοφόρος προνύμφη διάφορα στάδια γόνου ενήλικο άτομο).

15 - Πεπτικός αδένας (εξωκυτταρική πέψη της τροφής και περεταίρω ενδοκυτταρική). - Βρίσκεται κάτω από τη σπλαχνική μάζα, στο ύψος του ποδιού. - Χρώμα καφέ σκούρο. Πεπτικός αδένας

16 - Σπλαχνική μάζα (περιέχει το στόμαχο και το έντερο, και μέρος του βυσσογόνου αδένα). Σπαχνική μάζα

17 - Βύσσος με πολλαπλά βυσσογόνα νημάτια προσκόλλησης, πλούσια σε κολλαγόνο - Τα νημάτια εκκρίνονται από το βυσσογόνο αδένα που βρίσκεται στη βάση του ποδιού. Οπίσθιος απαγωγός μυς Στόμαχος Πεπτικός αδένας Έντερο Οισοφάγος Πρόσθιοι απαγωγοί μυες Καρδιά Στύλος Έδρα Οπίσθιος προσαγωγός μυς Βράγχια Μανδύας Βυσσογόνος αδένας Πρόσθιος προσαγωγός μυς Χειλικές προσακτρίδες Πόδι Βύσσος