Η ΥΔΗ ΔΘΝΙΚΟΤ ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΣΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΤΠΟ ΣΟ ΠΡΙΜΑ ΣΟΤ ΓΙΑΛΟΓΟΤ ΣΩΝ ΓΙΚΑΣΩΝ

Transcript

1 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) 1 MHNIAIA NOMIKH EΠΙΘΔΩΡΗΙ Ιδρσηής: ANTΩΝΙΟ. I. ΠΔΣΡΟΓΛΟΤ Γηεσζσληής: AΘHNA ANT. ΠETPOΓΛOY, Γηθεγόρος ETOΣ ΝΒ Aξηζκ. ηεπρ. 4-5/615-6 ΣYNTAΣΣETAI AΠO EΠITPOΠH Απξίιηνο-Μάηνο 2010 ηει fax: edka@petrogloulaw.gr Η ΥΔΗ ΔΘΝΙΚΟΤ ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΣΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΤΠΟ ΣΟ ΠΡΙΜΑ ΣΟΤ ΓΙΑΛΟΓΟΤ ΣΩΝ ΓΙΚΑΣΩΝ Πραθηηθή απάληεζε ζε έλα δογκαηηθό δήηεκα Με αθνξκή ην βηβιίν ηεο Λίλαο Παπαδνπνύινπ: Δζληθό Σύληαγκα θαη Κνηλνηηθό Γίθαην: Τν δήηεκα ηεο «ππεξνρήο» Δθδ. Αλη. Ν. Σάθθνπια, Αζήλα, 2009 ΔΤΓΔΝΙΑ Β. ΠΡΔΒΔΓΟΤΡΟΤ, Δπίθοσρες Καζεγήηρηας Νοκηθής Α.Π.Θ. 1. Με ηελ απφθαζε ηεο Οινκέιεηαο Σ.η.Δ. 161/2010 1, ην Σπκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο δέρζεθε φηη «θαηά ηελ εμέηαζε ηνπ ζπκβαηνχ [εζληθήο] ξχζκηζεο 2 πξνο θαλφλεο κε ηππηθή ηζρχ ππέξηεξε ηνπ λφκνπ, πξέπεη θαη αξράο λα εμεηαζζεί ην δήηεκα ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηεο ξχζκηζεο. Καη εάλ κελ ε ξχζκηζε απηή θξηζεί αληηζπληαγκαηηθή θαη, επνκέλσο, κε εθαξκνζηέα, ζα θαηαζηεί πιένλ αιπζηηειήο ε εμέηαζε ηνπ δεηήκαηνο ηνπ ζπκβαηνχ ηεο ξπζκίζεσο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην. Δάλ, αληηζέησο, ε επίκαρε ξχζκηζε θξηζεί ζπκβαηή πξνο ην Σχληαγκα ζα αλαθχςεη, ελ ζπλερεία, ε αλάγθε λα εμεηαζζεί ην ζπκβαηφ ηεο ελ ιφγσ εθαξκνζηέαο, θαηά ην εζληθφ δίθαην, δηαηάμεσο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην. Η ηήξεζε ηεο αλσηέξσ ζεηξάο θαηά ηελ εμέηαζε ηνπ εθαξκνζηένπ ή κε ηεο επίκαρεο ξχζκηζεο φρη κφλνλ δελ παξαβηάδεη ηελ ππνρξέσζε ηνπ εζληθνχ δηθαζηή λα αθήζεη αλεθάξκνζηε, ζε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ αξρή ηεο π- πεξνρήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, εζληθή ξχζκηζε αληηθείκελε ζην θνηλνηηθφ δίθαην, αιιά είλαη θαη ε κφλε θαηάιιειε γηα ηε ιπζηηειή εμέηαζε ηνπ δεηήκαηνο ηνπ ζπκβαηνχ ηεο εζληθήο ξχζκηζεο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην, δνζέληνο φηη ε εμέηαζε ηνπ ηειεπηαίνπ απηνχ δεηήκαηνο θαζψο θαη ηνπ δεηήκαηνο αλ παξίζηαηαη 1. Η απφθαζε εθδφζεθε θαηφπηλ ηεο παξαπεκπηηθήο Σ.η.Δ. 808/2006 ηνπ Γ Τκήκαηνο. Βι. ζρεηηθά Κ. Γηαλλαθφπνπινπ, Ο πεξηνξηζκφο ηεο αλαδξνκηθφηεηαο ησλ αθπξσηηθψλ απνθάζεσλ ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαζηή. Σρφιην ζηελ απφθαζε Σ.η.Δ. 808/2006, Δθεκ.Γ.Γ. 5/2006, ζ Δλ πξνθεηκέλσ, ηνπ άξζξνπ 28 παξάγξαθνο 1 ηνπ Ν. 2685/1999 (ΦΔΚ Α 35), ην νπνίν αθνξνχζε ηελ ε- γθπξφηεηα κεηνρψλ νη νπνίεο πξνήιζαλ απφ αχμεζε κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ αλσλχκσλ εηαηξεηψλ, νη νπνίεο είραλ ππαρζεί ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ Ν. 1386/1983 (ΦΔΚ 107 Α ), δπλάκεη ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ.

2 2 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) αλάγθε ππνβνιήο ζην Γηθαζηήξην Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, θαη εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 234 ηεο Σπλζήθεο γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, πξνδηθαζηηθψλ εξσηεκάησλ, αλαγνκέλσλ ζηελ εξκελεία ησλ θξίζηκσλ γηα ηελ επίιπζε ηεο δηαθνξάο δηαηάμεσλ ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ) πξνυπνζέηεη, πάλησο, ηελ πιήξε επίιπζε απφ ηνλ, κφλν αξκφδην πξνο ηνχην, εζληθφ δηθαζηή, φισλ ησλ δεηεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο εξκελείαο θαη ηνπ εθαξκνζηένπ, θαηά ην εζληθφ δίθαην, ηεο ππφ έιεγρν εζληθήο δηαηάμεσο». Σηε γαιιηθή έλλνκε ηάμε, ηελ πξφηαμε ηνπ ειέγρνπ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο λνκνζεηηθήο δηάηαμεο ζε ζρέζε κε απηφλ ηεο ζπκβαηφηεηάο ηεο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην επηηάζζεη ξεηψο πιένλ ν νξγαληθφο λφκνο , ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 61-1 ηνπ γαιιηθνχ Σπληάγκαηνο, ην νπνίν θαζηέξσζε πξνζθάησο, ππφ ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο, ηνλ δηάρπην, παξεκπίπηνληα θαη a posteriori έιεγρν ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ 4. Kαηά ηελ άζθεζε ηνπ ππνρξεσηηθνχ πξνιεπηηθνχ ειέγρνπ ζπληαγκαηηθφηεηαο ηνπ λφκνπ απηνχ θαηφπηλ ζρεηηθήο παξαπνκπήο απφ ηνλ Πξσζππνπξγφ, ην Conseil constitutionnel έθξηλε φηη ε θαηά πξνηεξαηφηεηα εμέηαζε ησλ ιφγσλ αληηζπληαγκαηηθφηεηαο πξηλ απφ ηνπο ιφγνπο πνπ αθνξνχλ ηελ αληίζεζε λνκνζεηηθήο δηάηαμεο πξνο ηηο δηεζλείο δεζκεχζεηο ηεο Γαιιίαο εγγπάηαη ηνλ ζεβαζκφ ηνπ Σπληάγκαηνο θαη ηελ ππεξνρή ηνπ ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε θαη δελ πεξηνξίδεη ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ δηθαζηεξίνπ λα δηαζθαιίζεη ηνλ ζεβαζκφ ησλ δηεζλψλ ζπλζεθψλ θαη ησλ θαλφλσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, νπφηε δελ αληηβαίλεη νχηε ζην άξζξν 55 νχηε ζην άξζξν 88 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο πεξί ηεο ζπκκεηνρήο ηεο Γαιιηθήο Γεκνθξαηίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ησλ ππνρξεψζεσλ πνπ απηή ζπλεπάγεηαη Σηνλ αληίπνδα ηεο αλσηέξσ πξνζέγγηζεο, ηα εζζνληθά δηθαζηήξηα δελ έρνπλ γεληθψο εμνπζία λα ειέγρνπλ αλ κηα δηάηαμε εζζνληθήο λνκνζεηηθήο πξάμεο, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ην θνηλνηηθφ δίθαην, είλαη ζχκθσλε πξνο ην Σχληαγκα ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Δζζνλίαο, φηαλ ε ζρεηηθή δηάηαμε ζπλάδεη 3. Ο λφκνο απηφο πξνζέζεζε ην ζρεηηθφ άξζξν 23-2 ζηνλ νξγαληθφ λφκν πεξί ηνπ Conseil constitutionnel (Ordonnance n du 7 novembre 1958 portant loi organique sur le Conseil constitutionnel). 4. Βι. γηα ηελ πξφζθαηε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε, ελδεηθηηθά: R. Badinter, L exception d inconstitutionnalité, in Le dialogue des juges. Mélanges en l honneur du Président Genevois, Paris, Dalloz, 2009, ζ. 39 G. Drago, Exception d inconstitutionnalité - Prolégomènes d une pratique contentieuse, JCP G (49), I 217 P. Jan, La question prioritaire de constitutionnalité, LPA (252), ζ. 6 L. Burgorgue-Larsen, Question préjudicielle de constitutionnalité et contrôle de conventionnalité. Etat des lieux de leurs liaisons (éventuellement dangereuses) dans le projet de loi organique relatif à l application de l article 61 1 de la Constitution, RFDA 4/2009, ζ. 787 B. Mathieu, La question prioritaire de constitutionnalité: une nouvelle voie de droit - A propos de la loi organique du 10 décembre 2009 et de la decision du Conseil constitutionnel n DC, JCP G (52), ζ. 602 A. Roux, Le nouveau Conseil constitutionnel: Vers la fin de l exception française?, JCP G (31), I 175. M. Verpeaux, La question préjudicielle de constitutionnalité et le projet de loi organique, AJDA 2009, Y. Gaudemet, Brouillard dans les institutions: a propos de l exception d inconstitutionnalité, RDP 3/20009, ζ. 581 D. Rousseau, La question préjudicielle de constitutionnalité: un big bang juridictionnel?, ζ. 631 F. Sudre, Question préjudicielle de constitutionnalité et Convention européenne des Droits de l Homme, RDP 3/2009, ζ Τέινο, ην αθηέξσκα La question prioritaire de constitutionnalité, εηο AJDA 2/2010, ζ , φπνπ εμεηάδνληαη νη αθφινπζεο ζεκαηηθέο: J. Benetti, La genèse de la réforme (De 1990 à 2009), ζ. 74 Α. Roblot- Troizier, La question prioritaire de constitutionnalité devant les juridictions ordinaires: entre méfiance et prudence, ζ. 80 M. Verpeaux, Le Conseil constitutionnel juge de la question prioritaire de constitutionnalité, ζ. 88 D. Le Prado, La question prioritaire de constitutionnalité vue par un avocet, ζ. 94. Βι. θαη Σ. Θάλνπ, Ο κεραληζκφο a posteriori ειέγρνπ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ ηνπ λένπ άξζξνπ 61-1 ηνπ γαιιηθνχ Σπληάγκαηνο - επαλαζηάζεηο, αλαρξνληζκνί θαη δηιήκκαηα, Δθεκ.Γ.Γ. 6/2008, ζ. 762, θαη ηεο ηδίαο, Σχληνκε παξνπζίαζε ηνπ νξγαληθνχ λφκνπ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ λένπ κεραληζκνχ a posteriori ειέγρνπ ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ ζηε γαιιηθή έλλνκε ηάμε θαη ηεο ζρεηηθήο απφθαζεο ηνπ Conseil constitutionnel ηεο 3 εο Γεθεκβξίνπ 2009, Δθεκ.Γ.Γ. 6/2009, ζ DC ηεο Βι. ζπλαθψο B. Genevois, Le contrôle a priori de constitutionnalité au service du contrôle a posteriori. A propos de la decision n DC du 3 décembre 2009, RFDA 1/2010, ζ. 1.

3 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) 3 πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην πνπ απνηειεί ην έξεηζκά ηεο 6. Με άιια ιφγηα, αλ ζην πιαίζην κηαο ππφζεζεο ακθηζβεηείηαη ηαπηνρξφλσο ε ζπληαγκαηηθφηεηα κηαο δηάηαμεο θαη ε ζπκβαηφηεηά ηεο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην, ηφηε ην δηθαζηήξην πνπ θξίλεη ηελ ππφζεζε νθείιεη, θαη αξράο, λα εμεηάζεη αλ ην εζζνληθφ δίθαην ζπλάδεη πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην. Τν εζζνληθφ δηθαζηήξην έρεη ηελ εμνπζία, κεηαμχ άιισλ, λα ειέγμεη ηε ζπληαγκαηηθφηεηα κηαο ζπλδεφκελεο κε ην θνηλνηηθφ δίθαην δηάηαμεο, φηαλ ην θνηλνηηθφ δίθαην, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο λνκνινγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ, παξέρεη ζην θξάηνο - κέινο, θαηά ηε κεηαθνξά θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε, δηαθξηηηθή επρέξεηα, θαηά ηελ άζθεζε ηεο νπνίαο ην θξάηνο - κέινο δεζκεχεηαη απφ ην Σχληαγκά ηνπ θαη ηηο απνξξένπζεο απφ απηφ αξρέο Οη δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ησλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ ησλ θξαηψλ - κειψλ φζνλ αθνξά ηε ζεηξά εμέηαζεο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ εζληθψλ λνκνζεηηθψλ δηαηάμεσλ θαη ηεο ζπκβαηφηεηάο ηνπο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην δεκηνπξγνχλ εξσηεκαηηθά σο πξνο ην δήηεκα ηεο ζρέζεο εζληθνχ Σπληάγκαηνο θαη θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Σηε κειέηε ηεο ζρέζεο απηήο, ην έξγν ηεο Λίλαο Παπαδνπνχινπ, Δζληθφ Σχληαγκα θαη θνηλνηηθφ δίθαην: ην δήηεκα ηεο «ππεξνρήο», Δθδ. Αλη. Ν. Σάθθνπια, 2009, πξνζδίδεη κηα λέα δηάζηαζε, κε έκθαζε ζην ζηνηρείν ηεο ζχγθιηζεο θαη ηεο ζπλάξζξσζεο ησλ ελλφκσλ ηάμεσλ θαη φρη ζ απηφ ηεο αληηπαξάζεζεο ηελ νπνία ζπλεπάγεηαη ε έλλνηα ηεο ππεξνρήο. Μνινλφηη πξφθεηηαη γηα ζέκα πνπ έρεη ηχρεη δηεμνδηθήο αλάιπζεο ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζηελ αιι ν- δαπή, ε ζπγγξαθέαο αλέδεημε λέεο νπηηθέο, ζην πιαίζην κηα πξσηφηππεο ζεσξεηηθήο θαηαζθεπήο, απηήο ηνπ θαλνληζηηθνχ πινπξαιηζκνχ (Ι). Δθαξκνγή ηεο θαηαζθεπήο ζα κπνξνχζε λα εληνπηζζεί ζηηο απνθάζεηο Arcelor Ι θαη ΙΙ ηνπ γαιιηθνχ Conseil d Etat θαη Σ.η.Δ. Οι. 3053/2009 θαη Σ.η.Δ. Δ.Α. 141/2010 ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (ΙΙ). Ι. Η πρόηαζε ηοσ θαλοληζηηθού πιοσραιηζκού 4. Δίλαη πξνθαλέο φηη νχηε νη γεληθέο εμαγγειίεο πεξί ππεξνρήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, νχηε νη δνγκαηηθέο απφςεηο πεξί ηεξαξρίαο ησλ πεγψλ ηνπ δηθαίνπ παξέρνπλ ηθαλνπνηεηηθή ιχζε ζην πξφβιεκα. Δληνπίδνληαο ηηο αδπλακίεο ησλ αλσηέξσ πξνζεγγίζεσλ, ε Λ. Παπαδνπνχινπ απνθξνχεη ηφζν ηνλ επξσπατθφ κνληζκφ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ζην εμήο: Γ.Δ.Κ.) θαη ησλ θνηλνηηθνιφγσλ φζν θαη ηνλ εζληθφ πνπ επηκέλεη ζηελ ππεξνρή ηνπ Σπληάγκαηνο. Αληηιακβάλεηαη ην δήηεκα ηεο ππεξνρήο σο έλα ζπλερή δηάινγν κεηαμχ, πξσηίζησο, ηνπ Γ.Δ.Κ. θαη ησλ ζπληαγκαηηθψλ ή αλσηάησλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ. Σηνλ κνλφινγν ηνπ κνληζκνχ αληηπαξαζέηεη, θαηά ζπλέπεηα, ηελ θεληξηθή ηεο ππφζεζε εξγαζίαο, ε νπνία ζπλνςίδεηαη ζηελ άπνςε φηη νη «επξσπατθέο» δηαηάμεηο ησλ εζληθψλ Σπληαγκάησλ νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ σο ζπληαγκαηηθφ ζεκέιην ηεο έληαμεο θάζε ρψξαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηεο ηζρχνο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζπληζηνχλ «πξνζπληαγκαηηθνχο θαλφλεο» γηα ηελ νηθνδφκεζε κηαο επξσπατθήο ζπληαγκαηηθήο ηάμεο θαη γηα ηελ αλάδπζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπληαγκαηηζκνχ (Α). Οη δηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο ηεο αμηαθήο νκνηνγέλεηαο ηνπ αλσηέξσ νηθνδνκήκαηνο θαηαδεηθλχνπλ ηελ πξαθηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ελ ιφγσ ζεσξεηηθήο θαηαζθεπήο (Β). Α. Η αλάδπζε ηνπ θνηλνύ επξωπαϊθνύ ζπληαγκαηηζκνύ 5. Ωο βάζε ηεο ζεσξεηηθήο ηεο θαηαζθεπήο, ε ζπγγξαθέαο επηιέγεη ην Σχληαγκα ππφ ηελ ηδαληθή ηνπ έλλνηα, δειαδή σο γξαπηή δηαηχπσζε ζε εληαίν θείκελν απμεκέλεο ηππηθήο ηζρχνο ελφο νξηζκέ- 6. Αίηεζε γηα ηελ έθδνζε πξνδηθαζηηθήο απνθάζεσο, ηελ νπνία ππέβαιε ην Tartu Ringkonnakohus (Δζζνλία) ζηηο 15 Γεθεκβξίνπ AS Rakvere Piim, AS Maag Piimatööstus θαηά Veterinaar- ja Toiduamet, ππφζεζε C-523/ Βι., ζπλαθψο, ηε δηάηαμε ηνπ Τκήκαηνο Γηνηθεηηθψλ Γηαθνξψλ [Administrative Law Chamber] ηνπ Riigikohus [Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο Δζζνλίαο] ηεο 7εο Μαΐνπ 2008 ζηελ ππ αξ ππφζεζε δηνηθεηηθήο δηαθνξάο, ζθέςεηο 38 θαη 39, θαη ηε δηάηαμε ηνπ Tκήκαηνο Eιέγρνπ ηεο Σπληαγκαηηθφηεηαο [Constitutional Review Chamber] ηνπ Riigikohus ηεο 26εο Ινπλίνπ 2008 ζηελ ππ αξ ππφζεζε, ζθέςεηο 30, 31 θαη 33.

4 4 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) λνπ πνιηηηθνχ ηδαληθνχ, σο ππαξθηνχ αιιά θαη επηδησθφκελνπ «ηδενινγηθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ optimum», ην νπνίν ηαπηίδεηαη κε ην ηδαληθφ ηεο θηιειεχζεξεο δεκνθξαηίαο εκπινπηηζκέλεο κε ηελ θνηλσληθή αξρή. Απηφ ην ηδαληθφ πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε νπνία απνηειεί ελ πξνθεηκέλσ επέθηαζε ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ ζε ππεξεζληθφ επίπεδν. Με άιια ιφγηα, ε δεκνθξαηηθή θαη ε δηθαηνθξαηηθή αξρή, θνηλέο ζηα θξάηε - κέιε πνπ ίδξπζαλ ηελ Έλσζε, δηακνξθψλνπλ ηνλ θνηλφ επξσπατθφ ζπληαγκαηηζκφ θαη ην ήδε πθηζηάκελν νπζηαζηηθφ επξσπατθφ Σχληαγκα. Πξφθεηηαη γηα ηε ζέζε ηνπ θαλνληζηηθνχ θαη δε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πινπξαιηζκνχ. Δηδηθφηεξα, ε Λ. Παπαδνπνχινπ ππνζηεξίδεη φηη ν επξσπατθφο ζπληαγκαηηζκφο πξνέξρεηαη απφ ηνλ εζληθφ θαη, επνκέλσο, ραξαθηεξίδεηαη απφ έλαλ ηδηφηππν δπηζκφ. Γνκείηαη δειαδή έλαο πνιπεπίπεδνο ζπληαγκαηηζκφο, ν νπνίνο, νξγαλσηηθά, ζπλεπάγεηαη κηα αληηζηνίρσο πνιπεπίπεδε δηαθπβέξλεζε κηαο Δπξψπεο κε πνιιαπιέο ηαπηφηεηεο θαη πνιιαπιά θέληξα εμνπζίαο. 6. Η ζηάζε ησλ αλψηαησλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ, ηα νπνία απνθεχγνπλ ηνπο αθνξηζκνχο θαη ηηο δηαθεξχμεηο γεληθνχ ραξαθηήξα, επηηξέπεη ζηε ζπγγξαθέα λα ειέγμεη ηελ αθξίβεηα ηεο θαηαζθεπήο ηεο. Η ζρεηηθή πξνζέγγηζε ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζζεί σο «ζπληαγκαηηθή αλνρή» ή σο «ππφ πξνυπνζέζεηο ππνρψξεζε», ππνδειψλεη δε φηη ν εζληθφο δηθαζηήο απνδέρεηαη ηελ ηδηαίηεξε θχζε ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ θαη αλαγλσξίδεη ηηο ζπληαγκαηηθήο πθήο θαλνληζηηθέο ηνπ ζπλέπεηεο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη απηφ δελ θαηαιήγεη ζηελ παξαβίαζε νξηζκέλσλ ζεκειησδψλ ζπληαγκαηηθψλ αξρψλ. Η δηαιιαθηηθή ζηάζε ηεο «ζπληαγκαηηθήο αλνρήο» ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε ζέζε θάπνησλ νξίσλ ηα νπνία πξνβάιινπλ ηα εζληθά δίθαηα έλαληη ηεο αμίσζεο απφιπηεο ππεξνρήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, φπσο απηή δηαηππψλεηαη ζηε λνκνινγία ηνπ Γ.Δ.Κ., έρνπλ δε σο ζεκέιην ηα εζληθά Σπληάγκαηα. Πξάγκαηη, ηα εζληθά δηθαζηήξηα πξνέβαιαλ σο αδηαπξαγκάηεπηα ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ πξνζηαζία ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, ηε δεκνθξαηηθή αξρή, ηνλ ππξήλα ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο θαη ηελ παξαρψξεζε ηεο Kompetenz-Kompetenz, δειαδή ηεο εμνπζίαο θαζνξηζκνχ ησλ νξίσλ ησλ εθρσξεκέλσλ ζηελ Έλσζε αξκνδηνηήησλ. Πξφθεηηαη, βεβαίσο, γηα ζεκειηψδεηο ζπληαγκαηηθέο αξρέο θαη φρη γηα ξεηέο θαη εηδηθέο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο. Σηελ ηειεπηαία πεξίπησζε αλαδεηνχληαη ζπλήζσο ζπκβηβαζηηθέο ιχζεηο, είηε πνιηηηθέο (αλαζεψξεζε ηνπ Σπληάγκαηνο) 8 είηε δηθαζηηθέο (δηθαζηηθή απηνζπγθξάηεζε ηνπ εζληθνχ ή ηνπ επξσπατθνχ δηθαζηεξίνπ) Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζπλαθψο απνηειεί ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 12a ηνπ Gundgesetz fυr die Bundesrepublik Deutschland (ζεκειηψδεο λφκνο ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο), πνπ φξηδε ηα εμήο: «1) Οη άλδξεο ππνρξενχληαη, απφ ηεο ζπκπιεξψζεσο ηνπ δεθάηνπ νγδφνπ έηνπο ηεο ειηθίαο, λα ππεξεηήζνπλ ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο, ζηελ Οκνζπνλδηαθή Αζηπλνκία ησλ ζπλφξσλ ή ζε νξγαληζκφ αζηηθήο πξνζηαζίαο (...) 4) Δάλ, ζε πεξίπησζε θαηαζηάζεσο άκπλαο, νη αλάγθεο ζε πνιηηηθέο ππεξεζίεο ησλ αζηηθψλ πγεηνλνκηθψλ θέληξσλ θαη ησλ κφληκσλ ζηξαηησηηθψλ λνζνθνκείσλ δελ κπνξνχλ λα θαιπθζνχλ επί εζεινχζηαο βάζεσο, νη γπλαίθεο ειηθίαο 18 έσο 55 εηψλ κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζηηο ππεξεζίεο απηέο κε λφκν ή δπλάκεη λφκνπ. Σε θακία πεξίπησζε δελ πξέπεη λα εθηειέζνπλ έλνπιε ππεξεζία» (Sie dürfen auf keinen Fall Dienst mit der Waffe leisten). Με ηελ α- πφθαζε ηεο 11 εο Ιαλνπαξίνπ 2000, C-285/98, Tanjia Kreil, Σπιινγή 2000, ζ. Ι-69, ην Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ έθξηλε φηη ε νδεγία 76/267 πεξί ίζεο κεηαρείξηζεο απαγνξεχεη ηελ εθαξκνγή εζληθψλ δηαηάμεσλ, φ- πσο απηέο ηνπ γεξκαληθνχ δηθαίνπ, νη νπνίεο απνθιείνπλ γεληθψο ηηο γπλαίθεο απφ ηηο ζηξαηησηηθέο ζέζεηο πνπ ζπλεπάγνληαη ηε ρξήζε φπισλ θαη επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζή ηνπο κφλν ζηηο πγεηνλνκηθέο ππεξεζίεο θαη ζηα ζψκαηα ζηξαηησηηθήο κνπζηθήο. Σπκκνξθνχκελνο πξνο ηελ απφθαζε ηνπ Γ.Δ.Κ., ν Γεξκαλφο ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο ηξνπνπνίεζε ηε ζρεηηθή ζπληαγκαηηθή δηάηαμε, ψζηε λα αξζεί ε αληίζεζε πξνο ηελ νδεγία. Καηά ην λέν θείκελν ηεο δηάηαμεο, ζε θακία πεξίπησζε [νη γπλαίθεο] δελ κπνξνχλ λα ππνρξεσζνχλ λα εθηειέζνπλ έλνπιε ππεξεζία (Sie dürfen auf keinen Fall zum Dienst mit der Waffe verpflichtet werden). 9. Με ηελ απφθαζε ηεο 4 εο Οθησβξίνπ 1991, C-159/90, Grogan, Σπιινγή 1991, ζ. Ι-4685, πνπ αθνξνχζε ηελ απνξξένπζα απφ ην άξζξν ηνπ ηξιαλδηθνχ Σπληάγκαηνο απαγφξεπζε ησλ ακβιψζεσλ, ην Γ.Δ.Κ. έθξηλε φηη, θαίηνη ε άκβισζε ζπληζηά ππεξεζία ππφ ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 60 Σ.Δ.Κ., επεηδή ε θνηηεηηθή νξγάλσζε πνπ παξείρε ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο ζηελ Ιξιαλδία δελ ήηαλ ζπκβεβιεκέλε κε θάπνηεο θιηληθέο ακβιψζεσλ ζηελ αιινδαπή, δελ είρε έλλνκν ζπκθέξνλ λα ακθηζβεηήζεη ηελ απαγφξεπζε πιεξνθφξεζεο, επηθαινχκελε ηελ ειεχζεξε

5 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) 5 7. Υπφ ην πξίζκα απηφ, ην θνηλνηηθφ δίθαην δηακνξθψλεηαη βάζεη ησλ θνηλψλ ζπληαγκαηηθψλ παξαδφζεσλ φισλ ησλ θξαηψλ - κειψλ, επνκέλσο, θαλέλα θξάηνο δελ κπνξεί λα επηβάιεη ηηο απνθιεηζηηθά δηθέο ηνπ επηηαγέο. Καη απνηέιεζκα, νη εζληθέο ζπληαγκαηηθέο ηάμεηο θαη ε θνηλνηηθή ζπληαγκαηηθή ηάμε ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ νκνηνγέλεηα ησλ ζεκειησδψλ αξρψλ θαη αμηψλ ηνπο, δεδνκέλεο κάιηζηα ηεο ξεηήο θαηνρχξσζεο ζην άξζξν 6 παξ. 1 Σ.Δ.Δ. ησλ αξρψλ ηεο ειεπζεξίαο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηνπ ζεβαζκνχ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ θαη ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, σο αξρψλ θνηλψλ πνπ δηέπνπλ ηφζν ηα θξάηε - κέιε φζν θαη ηελ Έλσζε. Η αμηαθή απηή νκνηνγέλεηα εζληθψλ Σπληαγκάησλ θαη επξσπατθνχ Σπληάγκαηνο δηεπθνιχλεη «ηε κέζνδν ηνπ α- κνηβαίνπ ζεβαζκνχ θαη ηεο ελαξκφληζεο», ε νπνία είλαη ε απνηειεζκαηηθφηεξε γηα ηε ζπλχπαξμε ε- ζληθνχ Σπληάγκαηνο θαη θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Η ζχγθξνπζε αλάκεζα ζηα δχν επίπεδα άζθεζεο εμνπζίαο είλαη ζπάληα, ζην κέηξν πνπ, ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ, ε παξαβίαζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ νξίσλ ζε εζληθφ επίπεδν ζα ζπληζηνχζε ηαπηφρξνλα θαη παξαβίαζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ αξρψλ ηεο ίδηαο ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο ηάμεο. Τν ζπκπέξαζκα απηφ εληζρχεη θαη ε ειιεηπηηθ φηεηα ηνπ ζπληαγκαηηθνχ ιφγνπ, ε νπνία αθήλεη πεξηζψξηα εξκελείαο ηέηνηα, ψζηε λα απνηξέπνληαη νη ζπγθξνχζεηο, νη νπνίεο κεηαθέξνληαη ελδερνκέλσο ζην επίπεδν ηεο εμεηδίθεπζεο ησλ ζπληαγκαηηθψλ ξπζκίζεσλ. Δπηπιένλ, ε έλζηαζε πεξί «εζληθήο ζπληαγκαηηθήο ηαπηφηεηαο», πνπ απνηειεί έθθαλζε ηεο «εζληθήο ηαπηφηεηαο» ηελ νπνία ε Έλσζε νθείιεη λα ζέβεηαη θαηά ην άξζξν 6 παξ. 3 Δ.Δ., θαηαξξέεη ελφςεη αθξηβψο ηεο πξναλαθεξζείζαο αμηαθήο νκνηνγέλεηαο. 8. Η δηαδηθαζία απηή νδεγεί ζηε δηακφξθσζε ελφο «επξσπατθνχ ζπληαγκαηηθνχ πιέγκαηνο» [bloc de constitutionnalité communautaire], ην νπνίν απνηειείηαη απφ θνηλέο ζπληαγκαηηθέο αξρέο πνπ «δηπιίδνληαη» εληφο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, απφ ηηο ζπληαγκαηηθήο πθήο αξρέο ηνπ ηειεπηαίνπ, θαζψο θαη απφ ηηο εζληθέο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ θξαηηθψλ ζπληαγκαηηθψλ ηάμεσλ. Σε πξαθηηθφ επίπεδν, απηφ ζεκαίλεη φηη ε ππεξνρή ηνπ πξσηνγελνχο επξσπατθνχ δηθαίνπ επηβάιιεη ηελ θαηίζρπζή ηνπ θαη έλαληη εηδηθψλ δηαηάμεσλ ηνπ εζληθνχ Σπληάγκαηνο, θάκπηεηαη φκσο εάλ ζπγθξνπζηεί κε κηα απφ ηηο βαζηθέο εζληθέο ζπληαγκαηηθέο αμίεο πνπ ζπγθαζνξίδνπλ ηελ φιε επξσπατθή ελσζηαθή ηάμε. Σπλεπψο, ε ηειηθή ππεξνρή εμαξηάηαη φρη απφ ηελ ηεξαξρηθή ηππηθή ηζρχ αιιά απφ ηελ πιεξέζηεξε ηθαλνπνίεζε ησλ θνηλψλ αμηψλ. 9. Σηελ αλσηέξσ ζπιινγηζηηθή ζα κπνξνχζε, βεβαίσο, λα αληηηαρζεί φηη ην αμηαθά πξνζδηνξηδφκελν επξσπατθφ Σχληαγκα πνπ παξνπζηάδεη ε ζπγγξαθέαο ππνδέρεηαη θαη απνηππψλεη ηηο αξρέο ηνπ νηθνλνκηθνχ θηιειεπζεξηζκνχ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν απφ φ,ηη ζπκβαίλεη ζηα εζληθά, «θνηλσληθά θξάηε». Δπνκέλσο, ε αμηαθή νκνηνγέλεηα δελ είλαη ηφζν δεδνκέλε, ιακβαλνκέλσλ ππφςε θαη ησλ γεληθφηεξσλ ελσζηαθψλ πνιηηηθψλ πνπ, θαηά νξηζκέλεο απφςεηο, απνδπλακψλνπλ ηελ θευλζηαλή πξνζέγγηζε νξηζκέλσλ θξαηψλ (π.ρ. ην άξζξν 106 ηνπ ειιεληθνχ Σπληάγκαηνο). Φαξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε απνηειεί ν δπζρεξήο ζπκβηβαζκφο ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ ζεκειησδψλ θνηλνηηθψλ ειεπζεξηψλ, πνπ αλαδείρζεθε ζηηο πξφζθαηεο απνθάζεηο ηνπ Γ.Δ.Κ. ηεο 11 εο Γεθεκβξίνπ 2007, C-438/05, Viking, θαη ηεο 18 εο Γεθεκβξίνπ 2008, C-341/05, Laval. Πάλησο, ε θξηηηθή απηή δελ θαίλεηαη λα ιακβάλεη ππφςε φηη θαη ζηα πιαίζηα ηεο ειιεληθήο ζπληαγκαηηθήο ηάμεο παξαηεξείηαη κηα ηάζε θαηίζρπζεο ηνπ θηιειεχζεξνπ θξάηνπο δηθαίνπ έλαληη ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο δηθαίνπ 10. Φαξαθηεξηζηηθή ζπλαθψο είλαη ε απφθαζε ηεο Οινκέιεηαο ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο 3037/2008, κε ηελ νπνία θξίζεθε φηη «ε δηα λφκνπ ρνξήγεζε ζηε Γηνίθεζε δηαθξηηηθήο επρέξεηαο, θαη κάιηζηα θαηά ηελ άζθεζε αξκνδηφηεηαο πνπ απνιήγεη ζηελ επηβνιή πεξηνξηζκνχ ζηελ άζθεπαξνρή ππεξεζηψλ. Τν Γ.Δ.Κ. πξνηίκεζε λα ζέζεη ηελ ππφζεζε εθηφο πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ζεβφκελν ηελ επαηζζεζία ηεο Ιξιαλδίαο ζην δήηεκα απηφ. 10. Βι. αληί πνιιψλ Κ. Γηαλλαθφπνπινπ, Μεηαμχ ζπληαγκαηηθψλ ζθνπψλ θαη ζπληαγκαηηθψλ νξίσλ: ε δηαιεθηηθή εμέιημε ηεο ζπληαγκαηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζηελ εζληθή θαη ζηελ θνηλνηηθή έλλνκε ηάμε, Δθεκ.Γ.Γ. 5/2008, ζ. 733 (736), κε πεξαηηέξσ βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο.

6 6 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) ζε αηνκηθνχ δηθαηψκαηνο, είλαη αλεθηή απφ ην Σχληαγκα κφλν θαηά ην κέηξν πνπ ε ρνξήγεζε δηαθξηηηθήο επρέξεηαο δηθαηνινγείηαη επαξθψο απφ ηελ εηδηθή θχζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο ξπζκίζεσο». Η απφθαζε πξνβάιιεη σο ζεκειηψδε αμηαθή επηινγή ηνπ εζληθνχ Σπληάγκαηνο «ηελ θαηαμίσζε ηεο η- δησηηθήο πξσηνβνπιίαο θαη ηελ θαρππνςία απέλαληη ζηελ θξαηηθή δξάζε» 11. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, θαη ε Κνηλφηεηα, παξά ηνλ πξνδήισο νηθνλνκηθφ ραξαθηήξα ηεο, έρεη απνθηήζεη θνηλσληθφ πξφζσπν, κέζσ ηεο λνκνινγηαθήο θαη λνκνζεηηθήο εμέιημεο ησλ θαλφλσλ πεξί εζσηεξηθήο αγνξάο, θπξίσο φκσο ηεο ξεηήο θαηνρχξσζεο ησλ θνηλσληθψλ αγαζψλ ζην θείκελν ησλ Σπλζεθψλ Η σο άλσ δηεμνδηθή αλάιπζε ηεο δηακφξθσζεο ηνπ επξσπατθνχ ζπληαγκαηηθνχ πιέγκαηνο θαζηζηά ίζσο πεξηηηή ηελ επίπνλε πξνζπάζεηα ηεο ζπγγξαθέσο λα εληάμεη κε δνγκαηηθή ζπλέπεηα ζην ζεσξεηηθφ ηεο νηθνδφκεκα ην δήηεκα ηεο θπξηαξρίαο, ηελ νπνία ηαπηίδεη κε ηηο εθάζηνηε ηζηνξηθέο πξνυπνζέζεηο άζθεζήο ηεο θαη νξίδεη κε αλαθνξά ζηα βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο, δειαδή ηε δεκνθξαηία, ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη άιιεο ζπλαπηφκελεο πξνο εζληθέο ηδηαηηεξφηεηεο αξρέο, φπσο ε νκνζπνλδηαθή, ή ε αξρή ηεο θνζκηθφηεηαο ηνπ θξάηνπο. Υπφ ηελ έλλνηα απηή, εθφζνλ ε ελσζηαθή δηαδηθαζία ζέβεηαη ηε δεκνθξαηηθή θαη δηθαηνθξαηηθή αξρή θαη ηηο εζληθέο ζπληαγκαηηθέο δνκέο, δελ κπνξεί λα εληνπηζηεί ζηελ θπξηαξρία φξην πνπ λα ζεκαηνδνηεί ην ηέξκα ηεο ελ ιφγσ δηαδηθαζίαο. Η ηνπνζέηεζε απηή ηεο Λ. Παπαδνπνχινπ πξνζθξνχεη, βεβαίσο, ζηε ζηελή αληίιεςε πεξί ηεο αλαγθαηφηεηαο εθδεκνθξαηηζκνχ ηεο ίδηαο ηεο Έλσζεο, ε νπνία επηηάζζεη ηελ ελζσκάησζε ηεο δεκνθξαηηθήο αξρήο ζην ελσζηαθφ Σχληαγκα σο φξν λνκηκνπνίεζεο ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη θαηά ηελ ίδηα άπνςε δηαθέξεη νπζησδψο απφ ηε ιήςε ησλ ζρεηηθψλ απνθάζεσλ πεξί κεηαβίβαζεο ηεο θπξηαξρίαο ζηελ Έλσζε κε δεκνθξαηηθφ ηξφπν. Σην πιαίζην ηεο ζπδήηεζεο απηήο, ε ζπγγξαθέαο εξκελεχεη δηαζηαιηηθά ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 28 παξ. 2 θαη 3 ηνπ ειιεληθνχ Σπληάγκαηνο, ππφ ηελ έλλνηα φηη επηβάιινπλ ηελ «πξνηεξαηφηεηα εθαξκνγήο» ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, αθνχ επηηξέπνπλ ηελ εθρψξεζε ζπληαγκαηηθά πξνβιεπνκέλσλ αξκνδηνηήησλ ζηελ Έλσζε, κε ζπλέπεηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο. Δκπιέθεηαη φκσο έηζη ζηελ αηέξκνλε δνγκαηηθή ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηα φξηα ηφζν ηεο ηξνπνπνηεηηθήο ηνπ Σπληάγκαηνο ιεηηνπξγίαο ησλ σο άλσ ξεηξψλ φζν θαη ηεο εθρψξεζεο αξκνδηνηήησλ, απνδεηθλχνληαο ην κάηαην ηεο πξνζπάζεηαο ζεσξεηηθήο ζεκειίσζεο ηεο ππεξνρήο θαζψο θαη ηεο αλαδήηεζεο ηεξαξρηθήο ζρέζεο κεηαμχ ησλ πεγψλ ηνπ δηθαίνπ 13. Β. Η δηθνλνκηθή αληηκεηώπηζε ηεο αμηαθήο νκνηνγέλεηαο 11. Τν εχζηνρν ησλ παξαηεξήζεσλ ηεο Λ. Παπαδνπνχινπ φζνλ αθνξά ηελ αλάδπζε ελφο επξσπατθνχ ζπληαγκαηηθνχ πιέγκαηνο επηβεβαηψλεη ε ζπιινγηζηηθή ηνπ γεληθνχ εηζαγγειέα Poiares Maduro ζε ζπγθεθξηκέλεο ππνζέζεηο, ζην πιαίζην ησλ νπνίσλ αλέθπςε ην δήηεκα ησλ ζρέζεσλ ε- ζληθνχ θαη θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Σηηο πξνηάζεηο πνπ αλέπηπμε ελφςεη δχν ζεκαληηθψλ απνθάζεσλ πνπ εθδφζεθαλ ηελ ίδηα εκεξνκελία, πξνέβαιε ηε ζεκαζία ηεο αμηαθήο νκνηνγέλεηαο ησλ ελλφκσλ ηάμεσλ ηεο Έλσζεο θαη ησλ θξαηψλ - κειψλ ηεο, ηνλίδνληαο δηαθνξεηηθέο πηπρέο ηεο ζε θάζε ππφ- 11. Όπ. π., ζ Βι., ελδεηθηηθά, Γ. Γειιή, Κνηλή σθέιεηα θαη αγνξά, Τφκνο Α, Δθδ. Αλη. Ν. Σάθθνπια, Αζήλα - Κνκνηελή, 2008, ζ. 139 επ. 13. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ην Γεξκαληθφ Οκνζπνλδηαθφ Γηθαζηήξην, κε ηελ πεξίθεκε απφθαζε γηα ηελ θχξσζε ηεο Σπλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο ηεο 30ήο Ινπλίνπ 2009 ( 2bve html), πηνζέηεζε ιηγφηεξν αλεθηηθή έλαληη ηεο Έλσζεο πξνζέγγηζε φζνλ αθνξά ην δήηεκα ηεο θπξηαξρίαο. Βι., ελδεηθηηθά, D. Doukas, The verdict of the German Federal Constitutional Court on the Lisbon Treaty: Not guilty, but don t do it again, ELRev 2009, ζ Βι. θαη Ν. Αζαλαζηάδνπ, Η απφθαζε ηνπ γεξκαληθνχ Οκνζπνλδηαθνχ Σπληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ γηα ηελ θχξσζε ηεο Σπλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο θαη νη ελδερφκελεο επηπηψζεηο ηεο ζηελ πνξεία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, Δ.Δ.Δπξ.Γ. 4/2009, ζ. 583.

7 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) 7 ζεζε θαη αλαδεηθλχνληαο ην δηθνλνκηθφ ηεο αληίθξπζκα. Πξφθεηηαη γηα ηελ ππφζεζε Arcelor 14 θαη γηα ηελ ππφζεζε ηνπ «βαζηθνχ κεηφρνπ» Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, ν γεληθφο εηζαγγειέαο αλαθέξζεθε ζην άξζξν 6 Σ.Δ.Δ., ην νπνίν, αθελφο, εθθξάδεη ηνλ ζεβαζκφ πνπ νθείιεηαη ζηηο εζληθέο ζπληαγκαηηθέο αμίεο, αθεηέξνπ, ππνδε η- θλχεη ηα κέζα ζεξαπείαο γηα ηελ πξφιεςε κηαο πξαγκαηηθήο ζχγθξνπζεο, εθφζνλ ζηεξίδεη ηηο ζπληαγκαηηθέο βάζεηο ηεο Έλσζεο ζηηο ζπληαγκαηηθέο αξρέο πνπ είλαη θνηλέο ζηα θξάηε - κέιε. Με ηε δηάηαμε απηή, ηα θξάηε - κέιε εμαζθάιηζαλ φηη ην δίθαην ηεο Έλσζεο δελ ζα απεηιεί ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ησλ Σπληαγκάησλ ηνπο. Δπνκέλσο, ηα εζληθά Σπληάγκαηα δελ ζίγνληαη, έζησ θαη αλ δελ κπνξνχλ πιένλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη σο θαλφλεο αλαθνξάο γηα ηνλ έιεγρν ηεο λνκηκφηεηαο ησλ θνηλνηηθψλ πξάμεσλ. Ταπηνρξφλσο, σζηφζν, ε θξνληίδα πξνζηαζίαο ησλ αμηψλ απηψλ κεηαβηβάζζεθε ζην πεδίν ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ζην Γ.Δ.Κ. Πξάγκαηη, απηή ε λνκηθή ηζφηεηα [εζληθψλ Σπληαγκάησλ θαη θνηλνηηθνχ δηθαίνπ] δελ κπνξεί λα δηαζθαιηζηεί παξά κφλν ζε έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα, ην νπνίν ηνπνζεηείηαη, θαη αλάγθε, ζην θνηλνηηθφ επίπεδν θαη πινπνηείηαη κέζσ ησλ κεραληζκψλ πνπ πξνβιέπεη ε Σπλζήθε. Γηαθνξεηηθά, ζην κέηξν πνπ ην πεξηερφκελν θαη ηα εξγαιεία πξνζηαζίαο ησλ εζληθψλ Σπληαγκάησλ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά, ε εθαξκνγή ησλ θνηλνηηθψλ πξάμεσλ κπνξνχζε λα είλαη αληηθείκελν παξεθθιίζεσλ ζε έλα θξάηνο - κέινο θαη φρη ζηα άιια. Παξφκνην α- πνηέιεζκα ζα αληέβαηλε πξνο ηηο αξρέο πνπ δηαιακβάλεη ην άξζξν 6 Σ.Δ.Δ. θαη, εηδηθφηεξα, πξνο ηνλ ραξαθηήξα ηεο Κνηλφηεηαο σο Κνηλφηεηαο δηθαίνπ. Με άιια ιφγηα, αλ ήηαλ δπλαηφλ λα γίλεη επίθιεζε ησλ εζληθψλ Σπληαγκάησλ γηα λα επηβιεζεί κηα επηιεθηηθή θαη εηζάγνπζα δηαθξίζεηο εθαξκνγή ησλ θνηλνηηθψλ θαλφλσλ ζην έδαθνο ηεο Έλσζεο, ε ζπκθσλία ηεο θνηλνηηθήο έλλνκεο ηάμεο πξνο ηηο ζπληαγκαηηθέο παξαδφζεηο πνπ είλαη θνηλέο ζηα θξάηε - κέιε ζα είρε αιινησζεί. Απηφο είλαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν, ζηελ ππφζεζε Internationale Handelsgesellschaft, ην Γηθαζηήξην έθξηλε φηη «ε ε- πίθιεζε πξνζβνιήο είηε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, φπσο έρνπλ δηαηππσζεί απφ ην Σχληαγκα ελφο θξάηνπο - κέινπο, είηε ησλ αξρψλ κηαο εζληθήο ζπληαγκαηηθήο δνκήο δελ ζα κπνξνχζε λα ζίμεη ην θχξνο κηαο πξάμεο ηεο Κνηλφηεηαο ή ηελ ηζρχ ηεο ζην έδαθνο ηνπ θξάηνπο απηνχ» 16. Η ππεξνρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζπληζηά, επνκέλσο, ππαξμηαθή επηηαγή ηεο έλλνκεο ηάμεο κηαο Κνηλφηεηαο δηθαίνπ. Τν άξζξν 6 Σ.Δ.Δ. πεξηνξίδεηαη λα εμεγήζεη απηφ πνπ ζα πξνέθππηε απφ ηελ ελ ιφγσ π- παξμηαθή επηηαγή, δειαδή φηη ε εμέηαζε ηνπ ζπκβαηνχ ησλ θνηλνηηθψλ πξάμεσλ πξνο ηηο ζπληαγκαηηθέο αμίεο θαη αξρέο ησλ θξαηψλ - κειψλ δελ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί παξά κφλνλ κέζσ ηνπ ί- δηνπ ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ θαη πεξηνξίδεηαη, θαηά ην νπζηψδεο, ζηηο ζεκειηψδεηο αξρέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηηο θνηλέο ζπληαγκαηηθέο ηνπο παξαδφζεηο. Γεδνκέλνπ φηη ην θνηλνηηθφ δίθαην έρεη ε λ- ζσκαηψζεη (νηθεηνπνηεζεί) ηηο ζπληαγκαηηθέο αμίεο ησλ θξαηψλ - κειψλ, ηα εζληθά Σπληάγκαηα πξέπεη λα πξνζαξκφζνπλ ηηο απαηηήζεηο ηνπο σο πξνο ηελ ππεξνρή, πξνθεηκέλνπ λα ηεξνχλ ηελ ππαξμηαθή επηηαγή ηεο ππεξνρήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ. Η αλσηέξσ ζρέζε θαζνξίδεη θαη ηνλ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ ηα εζληθά δηθαζηήξηα ζηελ εξκελεία πνπ πξέπεη λα δνζεί ζηηο γεληθέο αξρέο θαη ζηα θνηλνηηθά ζεκειηψδε δηθαηψκαηα. Πξάγκαηη, είλαη ζπκθπήο πξνο ηελ ίδηα ηε θχζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ αμηψλ ηεο Έλσζεο, σο ζπληαγκαηηθψλ αξρψλ πνπ είλαη θνηλέο ζηα θξάηε - κέιε, ε αλάγθε λα δηεπθξηληζηνχλ θαη λα αλαπηπρζνχλ απφ ην Γ.Δ.Κ. ζε ζπλερή δηάινγν κε ηα εζληθά δηθαζηήξηα, εηδηθφηεξα εθείλα ηα νπνία είλαη επηθνξηηζκέλα κε ηελ απζεληηθή εξκελεία ησλ εζληθψλ Σπληαγκάησλ. Τν πξφζθνξν εξγαιείν γηα ηνλ δηάινγν απηφλ είλαη ε πξνδηθαζηηθή παξαπνκπή. 13. Σπκπιεξψλνληαο ηελ αλσηέξσ ζπιινγηζηηθή, ν γεληθφο εηζαγγειέαο αλαθέξζεθε ζηελ ππν- 14. Γ.Δ.Κ. (ηκήκα κείδνλνο ζπλζέζεσο) ηεο 16εο Γεθεκβξίνπ 2008, C-127/07, Société Arcelor Atlantique et Lorraine θ.ιπ. (Αίηεζε γηα ηελ έθδνζε πξνδηθαζηηθήο απνθάζεσο: Conseil d État-Γαιιία), Σπιινγή 2008, ζ. I Γ.Δ.Κ. (ηκήκα κείδνλνο ζπλζέζεσο) ηεο 16εο Γεθεκβξίνπ 2008, C-213/07, Michaniki A.E. (Αίηεζε γηα ηελ έθδνζε πξνδηθαζηηθήο απνθάζεσο: Σπκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο-Διιάο), Σπιινγή 2008, ζ. I Απφθαζε ηεο 17εο Γεθεκβξίνπ 1970, 11/70, Internationale Handelsgesellschaft, Σπιινγή ηφκνο , ζ. 581, ζθέςε 3.

8 8 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) ρξέσζε πνπ επηβάιινπλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ηα ηδξπηηθά ηεο θείκελα λα ζέβεηαη ηελ εζληθή ηαπηφηεηα ησλ θξαηψλ - κειψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζπληαγκαηηθήο ηεο δηάζηαζεο. Απφ ηελ πξνζεθηηθή αλάγλσζε ηεο ζρεηηθήο δηάηαμεο ζπλάγεηαη φηη έλα θξάηνο - κέινο κπνξεί, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο θαη, βεβαίσο, ππφ ηνλ έιεγρν ηνπ Γ.Δ.Κ., λα επηθαιεζηεί ηε δηαθχιαμε ηεο εζληθήο ηνπ ηαπηφηεηαο γηα λα δηθαηνινγήζεη κηα παξέθθιηζε απφ ηελ εθαξκνγή ησλ πεξί θπθινθνξίαο ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ. Η δηαθχιαμε ηεο εζληθήο ζπληαγκαηηθήο ηαπηφηεηαο κπνξεί επίζεο λα επηηξέςεη ζε έλα θξάηνο - κέινο λα αλαπηχμεη, εληφο νξηζκέλσλ νξίσλ, ηε δηθή ηνπ αληίιεςε ζρεηηθά κε έλα ζεκηηφ ζπκθέξνλ ψζηε λα δηθαηνινγήζεη έλα εκπφδην ζηε ζεκειηψδε ειεπζεξία ηεο θπθινθνξίαο. Φαξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε ζπλαθψο απνηειεί ε γεξκαληθή πξνζέγγηζε ηεο αξρήο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο ηελ νπνία εγγπάηαη ην εζληθφ Σχληαγκα θαη σο πξνο ηελ νπνία ην Γ.Δ.Κ. δέρζεθε φηη δηθαηνινγεί έλαλ πεξηνξηζκφ ζηελ ειεχζεξε παξνρή ππεξεζηψλ, επηζεκαίλνληαο ηαπηφρξνλα φηη ε αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα πξνζηαηεχεηαη ζηελ θνηλνηηθή έλλνκε ηάμε σο γεληθή αξρή ηνπ δηθαίνπ 17. Έ- θξηλε, εηδηθφηεξα, φηη ν ζθνπφο ηεο πξνζηαζίαο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο ζπκβηβάδεηαη κε ην θνηλνηηθφ δίθαην, ρσξίο λα έρεη ζρεηηθψο ζεκαζία ην φηη ζηε Γεξκαλία ε αξρή ηεο πξνζηαζίαο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο απνιαχεη εηδηθνχ θαζεζηψηνο, σο απηνηειέο ζεκειηψδεο δηθαίσκα. Γεδνκέλνπ φηη ν ζεβαζκφο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ δεζκεχεη ηφζν ηελ Κνηλφηεηα φζν θαη ηα θξάηε - κέιε ηεο, ε πξνζηαζία ησλ ελ ιφγσ δηθαησκάησλ απνηειεί ζεκηηφ ζπκθέξνλ ηθαλφ λα δηθαηνινγήζεη πεξηνξηζκφ ησλ ππνρξεψζεσλ πνπ επηβάιινληαη απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην, αθφκε θαη δπλάκεη κηαο ζεκειηψδνπο ειεπζεξίαο ηελ νπνία εγγπάηαη ε Σπλζήθε, φπσο ε ειεχζεξε παξνρή ππεξεζηψλ 18. Τν Γ.Δ.Κ., ρσξίο λα εμνκνηψλεη ην θαηά ην γεξκαληθφ ζπληαγκαηηθφ δίθαην πεξηερφκελν ηεο έλλνηαο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο, φζνλ αθνξά ηα εμ απηήο απνξξένληα δηθαηψκαηα, κε ην θαηά ην θνηλνηηθφ δίθαην πεξηερφκελν ηεο έλλνηαο απηήο, έθξηλε ηνπο πεξηνξηζκνχο ζηηο ζεκειηψδεηο θνηλνηηθέο ειεπζεξίεο ππφ ην πξίζκα ηεο θνηλνηηθήο έλλνηαο ηεο δεκφζηαο ηάμεο. Αλαγλψξηζε, δειαδή, ζην θξάηνο - κέινο επξεία ειεπζεξία πξνο θαζνξηζκφ ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηεο έθηαζεο εθαξκνγήο ηεο αλαιφγσο ηεο δηθήο ηνπ αληίιεςεο φζνλ αθνξά ηελ πξνάζπηζε απηνχ ηνπ ζεκειηψδνπο δηθαηψκαηνο ζηελ επηθξάηεηά ηνπ, ιακβαλνκέλσλ ππφςε ησλ εζληθψλ ηδηαηηεξνηήησλ. Οκνίσο, ην Γ.Δ.Κ. έιαβε ππφςε ηε ζπληαγκαηηθή παξάδνζε ηνπ Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ 19 φζνλ αθνξά ηελ επηινγή ηνπ λα εθαξκφζεη ζηηο εθινγέο πνπ δηεμάγνληαη ζην Γηβξαιηάξ γηα ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ηνπο φξνπο πνπ πξνβιέπεη ε εζληθή λνκνζεζία σο πξνο ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη θαη νη νπνίνη ηζρχνπλ ηφζν γηα ηηο εζληθέο εθινγέο ζην Ηλσκέλν Βαζίιεην φζν θαη γηα ηηο εθινγέο ηνπ λνκνζεηηθνχ ζψκαηνο ηνπ Γηβξαιηάξ. Η λνκνζεζία απηή [European Parliament (Representation) Act 2003, EPRA 2003] Γ.Δ.Κ. ηεο 14εο Οθησβξίνπ 2004, C-36/02, Omega, Σπιινγή 2004, ζ. I Σθέςεηο 34, 35 ηεο απνθάζεσο. Βι. θαη ζθέςε 39: «Δλ πξνθεηκέλσ, επηβάιιεηαη λα ηνληζηεί, αθελφο, φηη, θαηά ην αηηνχλ δηθαζηήξην, ε απαγφξεπζε ηεο εκπνξηθήο εθκεηαιιεχζεσο ςπραγσγηθψλ παηγλίσλ πνπ πεξηιακβάλνπλ πξνζνκνίσζε πξάμεσλ βίαο θαηά αλζξψπσλ, ηδίσο ηελ πξνζνκνίσζε θφλσλ, αληαπνθξίλεηαη ζην επίπεδν πξνζηαζίαο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο πνπ δηαζθαιίδεη ην εζληθφ ζχληαγκα ζηελ επηθξάηεηα ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο. Αθεηέξνπ, επηβάιιεηαη ε δηαπίζησζε φηη, απαγνξεχνληαο κφλν ηελ εθδνρή ηνπ παηγλίνπ laser πνπ έρεη σο αληηθείκελν ηελ πξαγκαηνπνίεζε βνιψλ θαηά αλζξσπίλσλ ζηφρσλ θαη, επνκέλσο, ηελ πξαγκαηνπνίεζε εηθνληθψλ θφλσλ ζην πιαίζην παηγλίνπ, ε επίκαρε απφθαζε δελ βαίλεη πέξαλ εθείλνπ πνπ είλαη αλαγθαίν γηα ηελ επίηεπμε ηνπ επηδησθνκέλνπ απφ ηηο εζληθέο αξρέο ζθνπνχ». 19. Γ.Δ.Κ. (κείδνλνο ζπλζέζεσο) ηεο 12 εο Σεπηεκβξίνπ 2006,C-145/04, Βαζίιεην ηεο Ιζπαλίαο θαηά Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο θαη βνξείνπ Ιξιαλδίαο, Σπιινγή 2006, ζ. Ι Σεκεηψλεηαη φηη, κε ηελ απφθαζή ηνπ Matthews θαηά Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ ηεο 18εο Φεβξνπαξίνπ 1999 (Recueil des arrêts et décisions 1999-I), ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ έθξηλε φηη ην Ηλσκέλν Βαζίιεην, κε δηεμάγνληαο εθινγέο γηα ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ζην Γηβξαιηάξ, παξέβε ην άξζξν 3 ηνπ πξσηνθφιινπ αξηζ. 1 ηεο Δ.Σ.Γ.Α., ην νπνίν πξνβιέπεη ηελ ππνρξέσζε ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ λα δηελεξγνχλ, θαηά εχινγα δηαζηήκαηα, ειεχζεξεο κπζηηθέο εθινγέο, ππφ ζπλζήθεο επηηξέπνπζεο ηελ ειεχζεξε έθθξαζε ηεο ιατθήο βνχιεζεο σο πξνο ηελ εθινγή ηνπ λνκνζεηηθνχ ζψκαηνο. Με ηε ζθέςε 64 ηεο απφθαζήο ηνπ,

9 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) 9 επέθηεηλε ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ ζηα άηνκα πνπ θαηνηθνχλ ζην Γηβξαιηάξ θαη είλαη πνιίηεο ηεο Commonwealth πνπ πιεξνχλ νξηζκέλα θξηηήξηα («Qualifing Commonwealth Citizen»), έζησ θαη αλ δελ έρνπλ ηελ ηζαγέλεηα ηεο Έλσζεο. 14. Τν κέηξν ηνπ ζεβαζκνχ ηεο εζληθήο ζπληαγκαηηθήο ηαπηφηεηαο πξνζδηνξίδεη κε αθξίβεηα θαη πάιη ν γεληθφο εηζαγγειέαο Poiares Maduro: «Πξέπεη, σζηφζν, λα δηεπθξηληζηεί φηη ν ζεβαζκφο απηφο ηεο ζπληαγκαηηθήο ηαπηφηεηαο ησλ θξαηψλ - κειψλ δελ κπνξεί λα εθιεθζεί σο απφιπηνο ζεβαζκφο φισλ ησλ εζληθψλ ζπληαγκαηηθψλ θαλφλσλ. Αλ ίζρπε απηφ, ηα εζληθά Σπληάγκαηα ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ έλα κέζν πνπ ζα επέηξεπε ζηα θξάηε - κέιε λα απαιιάζζνληαη απφ ηελ ππνρξέσζε ηήξεζεο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζε νξηζκέλνπο ηνκείο. Δπηπιένλ, ζα κπνξνχζαλ λα πξνθχςνπλ δηαθξίζεηο κεηαμχ θξαηψλ - κειψλ αλαιφγσο ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ απνδίδνπλ ηα θξάηε απηά ζηα εζληθά Σπληάγκαηά ηνπο. Όπσο ην θνηλνηηθφ δίθαην ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηε ζπληαγκαηηθή ηαπηφηεηα ησλ θξαηψλ - κειψλ, έηζη θαη ην εζληθφ ζπληαγκαηηθφ δίθαην νθείιεη λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο επηηαγέο ηεο θνηλνηηθήο έλλνκεο ηάμεο» 21. Δθφζνλ ν ζεβαζκφο ηεο ζπληαγκαηηθήο ηαπηφηεηαο ησλ θξαηψλ - κειψλ ζπληζηά ζεκηηφ ζπκθέξνλ ηθαλφ λα δηθαηνινγήζεη, θαη αξρήλ, έλαλ πεξηνξηζκφ ησλ ππνρξεψζεσλ πνπ επηβάιινληαη απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην, θαηά κείδνλα ιφγν κπνξεί λα ηνλ επηθαιεζηεί έλα θξάηνο - κέινο γηα λα δηθαηνινγήζεη ηε δηθή ηνπ εθηίκεζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ κέηξσλ πνπ πξέπεη λα ζπκπιεξψζνπλ ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία πξνο εμαζθάιηζε, εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηνπ, ησλ αξρψλ θαη θαλφλσλ πνπ ζεζπίδεη ή επί ησλ νπνίσλ βαζίδεηαη ε ελ ιφγσ λνκνζεζία. Η άζθεζε ηεο ελ ιφγσ δηαθξηηηθήο επρέξεηαο ηνπ θξάηνπο - κέινπο πξέπεη, σζηφζν, λα παξακέλεη εληφο ησλ νξίσλ πνπ θαζνξίδεη ε εθάζηνηε γεληθή αξρή θαη ε ζρεηηθή θνηλνηηθή λνκνζεζία Η πξφηαζε ηνπ επξσπατθνχ ζπληαγκαηηζκνχ, πνπ εζηηάδεη ζηελ αμηαθή νκνηνγέλεηα ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο ηάμεο θαη ησλ δηθαηηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ θξαηψλ - κειψλ, απνθεχγεη ηα δνγκαηηθά αδηέμνδα ηεο επζείαο αληηπαξάζεζεο. Σηε ζέζε ηεο αληαγσληζηηθήο δηεθδίθεζεο λνκηθήο θπξηαξρίαο πνπ εθθξάδεη ε έλλνηα ηεο ππεξνρήο, ν λνκηθφο πινπξαιηζκφο, πνπ ζθξαγίδεη ηελ πξσηνηππία ηεο δηαδηθαζίαο ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, βξίζθεη έθθξαζε ζηε κέζνδν ηνπ δηαιφγνπ ησλ εθαξκνζηψλ ηνπ δηθαίνπ. Δλδερφκελεο ζπγθξνχζεηο, νη νπνίεο είλαη πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο δεδνκέλσλ ησλ θνηλψλ ζπληαγκαηηθψλ ζεκειίσλ ζηα νπνία ζηεξίδνληαη ε θνηλνηηθή θαη νη εζληθέο έλλνκεο ηάμεηο, ακβιχλνληαη θαη, ηειηθψο, επηιχνληαη ζηα πιαίζηα ηνπ επνηθνδνκεηηθνχ δηαιφγνπ ησλ δηθαζηψλ 23. ην ελ ιφγσ Γηθαζηήξην επηζήκαλε φηη ε πξνζθεχγνπζα, σο θάηνηθνο Γηβξαιηάξ, δελ είρε ηε δπλαηφηεηα λα εθθξάζεη ηελ άπνςή ηεο επί ηεο εθινγήο ησλ κειψλ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ. Γηα λα ζπκκνξθσζεί πξνο ηελ σο άλσ απφθαζε, ην Ηλσκέλν Βαζίιεην ζέζπηζε ζηηο 8 Μαΐνπ 2003 ηνλ EPRA 2003, ηνπ νπνίνπ ην άξζξν 9 πξνβιέπεη φηη ην Γηβξαιηάξ ζα ζπλδεζεί κε κηα πθηζηάκελε εθινγηθή πεξηθέξεηα ηεο Αγγιίαο ή ηεο Οπαιίαο, ψζηε λα δεκηνπξγεζεί λέα πεξηθέξεηα. Βάζεη ηεο ελ ιφγσ δηάηαμεο, νη βξεηαληθέο αξρέο ελέηαμαλ ην Γηβξαιηάξ ζηε λνηηνδπηηθή πεξηθέξεηα ηεο Αγγιίαο κε ηελ απφθαζε ηνπ 2004 γηα ηηο εθινγέο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζηε ζπλδπαζκέλε εθινγηθή πεξηθέξεηα ηνπ Γηβξαιηάξ θαη γηα ηηο δαπάλεο ηεο πξνεθινγηθήο εθζηξαηείαο. 21. Τν ίδην ηφληζε ξεηά θαη ζηηο πξνηάζεηο ηνπ ηεο 20ήο Σεπηεκβξίνπ 2005, ζηηο ππνζέζεηο C-53/04 θαη C-180/04 Marrosu θαη Sardino (Σπιινγή 2006, ζ. I-7213, ζεκείν 40: «Φσξίο ακθηβνιία πξέπεη λα αλαγλσξηζζεί ζηηο εζληθέο αξρέο, θαη εηδηθφηεξα ζηα ζπληαγκαηηθά δηθαζηήξηα, ε επζχλε λα θαζνξίδνπλ ηνλ ραξαθηήξα ησλ εζληθψλ ηδηνκνξθηψλ πνπ κπνξεί λα δηθαηνινγήζνπλ κηα ηέηνηα δηαθνξεηηθή κεηαρείξηζε. Πξάγκαηη, ηα ζπληαγκαηηθά δηθαζηήξηα βξίζθνληαη ζε θαιχηεξε ζέζε γηα λα θαζνξίδνπλ ηε ζπληαγκαηηθή ηαπηφηεηα ησλ θξαηψλ - κειψλ ηελ νπνία ε Έλσζε έηαμε σο ζθνπφ λα ζέβεηαη. Πάλησο, ην Γηθαζηήξην έρεη θαζήθνλ λα εμαθξηβψλεη φηη ε εθηίκεζε απηή είλαη ζχκθσλε πξνο ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη ηνπο ζηφρνπο ηελ ηήξεζε ησλ νπνίσλ δηαζθαιίδεη ζην θνηλνηηθφ πιαίζην»). 22. Γηα ην δήηεκα ησλ ζηνηρείσλ ηεο εζληθήο ζπληαγκαηηθήο ηαπηφηεηαο πνπ πξνζηαηεχνληαη ζην πιαίζην ηεο θνηλνηηθήο δηθαηνηαμίαο, βι. Κ. Παπαζηπιηαλνχ, Η ζπληαγκαηηθή ηαπηφηεηα ησλ θξαηψλ - κειψλ ηεο Δ.Δ. θαη ε ν- κνηφκνξθε εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ απφ ηα θξάηε - κέιε, Δθεκ.Γ.Γ. 4/2009, ζ Σηε ζεκαζία πνπ έρεη απνθηήζεη ν δηάινγνο ησλ δηθαζηψλ ζην πιαίζην ηεο ζπλχπαξμεο πιεηφλσλ επξσπατθψλ ελλφκσλ ηάμεσλ θαη ηεο δηεχξπλζεο ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ είλαη αθηεξσκέλα ηα

10 10 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) ΙΙ. Η επίισζε ηωλ προβιεκάηωλ ζύγθροσζες δηα ηοσ δηαιόγοσ ηωλ δηθαζηώλ 16. Η ζπλάξζξσζε ησλ ελλφκσλ ηάμεσλ θαη ησλ δηθαηηθψλ αληηιήςεσλ θαζίζηαηαη ζαθήο ζε πξφζθαηεο απνθάζεηο δχν δηαθνξεηηθψλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ, ηνπ γαιιηθνχ Conseil d Etat θαη ηνπ ειιεληθνχ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο. Φσξίο λα ζέηνπλ δήηεκα ππνρψξεζεο, νη εζληθνί δηθαζηέο πξνζπαζνχλ λα ζπλζέζνπλ δεκηνπξγηθά έλα ζπληαγκαηηθφ πιέγκα αλαθνξάο βάζεη ησλ επξσπατθψλ επηηαγψλ θαη ησλ δηθψλ ηνπο ζπληαγκαηηθψλ αμηψλ. Τν ελδηαθέξνλ ζηνηρείν ησλ απνθάζεψλ ηνπο έγθεηηαη ζην φηη αλαθέξζεθαλ ξεηά ζηελ πξνζπάζεηα ζπλάξζξσζεο, εγθαηαιείπνληαο ηελ θιαζηθή ζηάζε αληηπαξάζεζεο θαη επίθιεζεο ηεο ηεξαξρίαο ησλ πεγψλ ηνπ δηθαίνπ. Η πξψηε θαηεγνξία απνθάζεσλ αθνξά ηνλ έιεγρν απφ ην Conseil d Etat ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο θαλνληζηηθήο πξάμεο ε νπνία κεηαθέξεη ζην εζσηεξηθφ δίθαην ηηο ζαθείο θαη άλεπ αηξέζεσλ δηαηάμεηο θνηλνηηθήο νδεγίαο (A). H δεχηεξε αθνξά ηελ πξνζπάζεηα ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο λα δηαζθαιίζεη ην δηθαίσκα α- πνηειεζκαηηθήο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ζε πεξίπησζε ζέζπηζεο αηνκηθήο δηνηθεηηθήο πξάμεο κε λφκν ν νπνίνο θαηαιακβάλεη ην ζηάδην ηεο ζπκκφξθσζεο ηεο Γηνίθεζεο πξνο αθπξσηηθή απφθαζε (Β). Α. Έιεγρνο ζπληαγκαηηθόηεηαο θαλνληζηηθήο πξάμεο πεξί κεηαθνξάο θνηλνηηθήο νδεγίαο ζην εζωηεξηθό δίθαην: απνθάζεηο ηνπ Conseil d Etat Αrcelor Ι θαη II 17. Η λνκνινγία Arcelor αληηθαηνπηξίδεη ηε ζεκαληηθή αιιαγή ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίνλ ην Conseil d Etat αληηκεησπίδεη, ηα ηειεπηαία θπξίσο ρξφληα, ην θνηλνηηθφ δίθαην θαη ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ην Γ.Δ.Κ. «Νέα επνρή», «δηθαζηηθή αβξφηεηα», «αιιαγή πξνζέγγηζεο», νη δηαηππψζεηο δηαθέξνπλ, αιιά ε δηαπίζησζε είλαη γεληθή: κεηά απφ έλα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα εληάζεσλ θαη ζπγθξνχζεσλ, κηα ζεηξά πξφζθαησλ ζρεηηθά απνθάζεσλ (De Groot En Slot ηεο 11 εο Γεθεκβξίνπ 2006, Arcelor ηεο 8 εο Φεβξνπαξίνπ 2007 θαη ηεο 3 εο Ινπλίνπ 2009, Gardedieu ηεο 8 εο Φεβξνπαξίνπ 2007 θαη Mme Perreux ηεο 30ήο Οθησβξίνπ 2009) ζεκαηνδνηνχλ κηα λέα πεξίνδν πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ην άλνηγκα ηνπ Conseil d Etat ζην θνηλνηηθφ δίθαην θαη απνηππψλεηαη ζηνλ δηάινγν ησλ δηθαζηψλ ηνπ Palais royal θαη ηνπ plateau de Kirchberg. Φσξίο λα ππνρξεψλεη ηνλ δηθαζηή ζε ξεηή παξαδνρή ηεο ππεξνρήο ηεο ελσζηαθήο έλλνκεο ηάμεο, σο απφξξνηα ηεο θιαζηθήο κεησπηθήο αληηπαξάζεζεο, ε κέζνδνο ηνπ δηαιφγνπ θαζηζηά δπλαηή ηε ζχγθιηζε θαη φζκσζε ησλ ππνρξεψζεσλ θαη αξρψλ ησλ νηθείσλ ελλφκσλ ηάμεσλ. Δίλαη γεγνλφο φηη ν Γάιινο ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο δηεπθφιπλε ζπλαθψο ηνλ δηθαζηή, εθφζνλ ην άξζξν 88-1 ηνπ Σπληάγκαηνο αλήγαγε ηελ νξζή κεηαθνξά ησλ θνηλνηηθψλ νδεγηψλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην ζε ζπληαγκαηηθή ππνρξέσζε ησλ αξκνδίσλ θξαηηθψλ νξγάλσλ. 18. Φαξαθηεξηζηηθή ηεο λέαο ηάζεο είλαη ε πεξίθεκε πιένλ απφθαζε Arcelor πνπ εμέδσζε ε Ο- ινκέιεηα ηνπ ηκήκαηνο δηνηθεηηθψλ δηαθνξψλ ηνπ Conseil d État ζηηο 8 Φεβξνπαξίνπ , ζην Σχκκεηθηα πξνο ηηκήλ ηνπ πξψελ Πξνέδξνπ ηεο Section du Contentieux ηνπ Conseil d Etat, Bruno Genevois: Le dialogue des juges. Mélanges en l honneur du Président Bruno Genevois, Dalloz, Βι. θαη Δ. Πξεβεδνχξνπ, Η ζεκαζία ηνπ δηαιφγνπ ησλ δηθαζηψλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ (ζθέςεηο κε αθνξκή ηελ απφθαζε ηνπ Conseil d Etat ηεο 10 εο Απξηιίνπ 2008, Conseil national des barreaux), ΘΠΓΓ 5/2009, ζ Βι. ελδεηθηηθά, AJDA 2007, p. 577, chron. F. Lenica/J. Boucher (Le juge administratif et le statut constitutionnel du droit communautaire dérivé) Dr. adm. 2007, étude 7, obs. M. Gautier/F. Melleray JCP A 2007, 2081, note G. Drago (La guerre des juges n aura pas lieu) JCP G 2007, II, 10049, note P. Cassia RFDΑ 2007, ζ. 384, concl. M. Guyomar Α. Levade, Le Palais Royal aux prises avec la constitutionnalité des actes de transposition des directives communautaires, RFDA 2007, ζ. 564 Φ. Magnon, La sanction de la primauté de la Constitution sur le droit communautaire par le Conseil d Etat, RFDA 2007, ζ. 578 J. Roux, La transposition des directives communautaires à l épreuve de la Constitution (à propos de l arrêt d Assemblée du 8 février 2007, Sté Arcelor Atlantique et Lorraine et autres), RDP 2007 ζ D. Simon, La jurisprudence récente du Conseil d Etat: le grand ralliement à l Europe des juges?, Europe, mars 2007, ζ. 5 (8) M. Verpeaux, Quand le juge administratif accepte de contrôler la constitutionnalité des actes réglementaires de transposition de directives, Recueil Dalloz 2007, ζ F C. Mayer/E. Lenski/M. Wendel, Der Vorrang des Europarechts in Frankreich - zugleich Anmerkung zur

11 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) 11 πιαίζην κηαο ππφζεζεο ειέγρνπ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ πνπ εμαζθαιίδνπλ άκεζα ηε κεηαθνξά ζην εζσηεξηθφ δίθαην δηαηάμεσλ νδεγηψλ νη νπνίεο είλαη αθξηβείο θαη άλεπ φξσλ θαη αηξέζεσλ. Η απφθαζε απηή δηεπθξηλίδεη ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπ γαιιηθνχ Σπληάγκαηνο θαη ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ θαζψο θαη ηηο ιεπηνκέξεηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπ Γ.Δ.Κ. θαη ηνπ Γάιινπ δηνηθεηηθνχ δηθαζηή, φηαλ ν ηειεπηαίνο επηιακβάλεηαη ππφζεζεο επί ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο θνηλνηηθήο ν- δεγίαο. Τν, εθ πξψηεο φςεσο, παξάδνμν ηεο ππφζεζεο έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ε ακθηζβήηεζε ηνπ θχξνπο ηεο νδεγίαο ελφςεη ηεο θνηλνηηθήο αξρήο ηεο ηζφηεηαο δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ ακθηζβήηεζε ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηεο ηειεπηαίαο. Η ππφζεζε απηή παξέζρε, έηζη, ζην Γ.Δ.Κ. ηελ επθαηξία λα δηεπθξηλίζεη θαη απηφ ηε θχζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ εζληθψλ Σπληαγκάησλ θαη θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Η κέζνδνο απηνχ ηνπ εηδηθνχ ειέγρνπ πνπ εμαζθαιίδεη ηελ πξνζηαζία ηνπ Σπληάγκαηνο ρσξίο λα ζίγεη ηελ επηηαγή ηεο «ππεξνρήο» ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ είλαη ε εμήο: απφθεηηαη ζηνλ δηνηθεηηθφ δηθαζηή, ν νπνίνο επηιακβάλεηαη ιφγνπ αθχξσζεο αληινχκελνπ απφ ηελ παξάβαζε δηάηαμεο ή αξρήο ζπληαγκαηηθήο ηζρχνο λα εμεηάζεη αλ πθίζηαηαη θαλφλαο ή γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ε νπνία, ι φ- γσ ηεο θχζεο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο, φπσο εξκελεχεηαη ζην παξφλ ζηάδην ηεο λνκνινγίαο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαζηή, εμαζθαιίδεη κε ηελ εθαξκνγή ηεο ηελ απνηειεζκαηηθή ηήξεζε ηεο πξνβαιινκέλεο δηάηαμεο ή ηεο αξρήο ζπληαγκαηηθήο ηζρχνο. Σε πεξίπησζε θαηαθαηηθήο απάληεζεο, ν δηνηθεηηθφο δηθαζηήο, πξνθεηκέλνπ λα βεβαησζεί γηα ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ηνπ δηαηάγκαηνο κεηαθνξάο ηεο νδεγίαο ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε, πξέπεη λα εμεηάζεη αλ ε νδεγία ζπλάδεη πξνο ηνλ ελ ιφγσ θαλφλα ή ηε γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Διιείςεη ζνβαξήο δπζρέξεηαο, πξέπεη λα απνξξίςεη ηνλ ιφγν απηφλ, ή ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε, λα ππνβάιεη αίηεζε γηα ηελ έθδνζε πξνδηθαζηηθήο α- πφθαζεο ζην Γ.Δ.Κ. ζχκθσλα κε ην άξζξν 234 Δ.Κ. Αληηζέησο, αλ δελ ππάξρεη θαλφλαο ή γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ πνπ λα εμαζθαιίδεη ηελ ηήξεζε ηεο πξνβαιιφκελεο ζπληαγκαηηθήο αξρήο, ζηνλ δηνηθεηηθφ δηθαζηή απφθεηηαη λα εμεηάζεη επζέσο ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ βαιινκέλσλ θαλνληζηηθψλ δηαηάμεσλ. Με άιια ιφγηα, ν έιεγρνο ηήξεζεο απφ κηα νδεγία ησλ αξρψλ θαη θαλφλσλ ζπληαγκαηηθνχ ραξαθηήξα κπνξεί λα αζθείηαη απφ ην Conseil d État κφλνλ ειιείςεη ηζνδχλακεο πξνζηαζίαο, δειαδή εθφζνλ δελ ππάξρεη θαλφλαο ή γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ πνπ, ιακβάλνληαο ππφςε ηνλ ραξαθηήξα ή ην πεξηερφκελφ ηνπο, φπσο εξκελεχνληαη ζην παξφλ ζηάδην εμέιημεο ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο, δηαζθαιίδνπλ κε ηελ εθαξκνγή ηνπο ηελ πξαγκαηηθή ηήξεζε ηεο δηάηαμεο ή ηεο ζπληαγκαηηθήο αξρήο ηεο νπνίαο γίλεηαη επίθιεζε. Αληηζέησο, αλ ππάξρεη ηζνδπλακία πξνζηαζίαο, ν εζληθφο δηθαζηήο πξνβαίλεη ζηε «κεηαθνξά» ζηελ θνηλνηηθή ζθαίξα ηεο ζχγθξνπζεο κεηαμχ ηεο θνηλνηηθήο δηάηαμεο θαη ηεο εζληθήο ζπληαγκαηηθήο δηάηαμεο: ν ιφγνο πνπ αληιείηαη απφ ηελ παξάβαζε ησλ θαλφλσλ ή ηελ παξαβίαζε αξρψλ ζπληαγκαηηθήο ηάμεο «αλαραξαθηεξίδεηαη», νπφηε ε ακθηζβήηεζε ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηεο νδεγίαο θαζίζηαηαη ακθηζβήηεζε ηεο ζπκβαηφηεηάο ηεο πξνο ην πξσηνγελέο θνηλνηηθφ δίθαην θαη, ζπλαθνινχζσο, ηεο ηζρχνο ηεο βάζεη ηνπ δηθαίνπ απηνχ, ε δε εθηίκεζε ηνπ βαζίκνπ ηεο ακθηζβήηεζεο απηήο παξαπέκπεηαη, ζε πεξίπησζε ζνβαξήο δπζρέξεηαο, ζην Γ.Δ.Κ. ζχκθσλα κε ηε λνκνινγία Foto-Frost Με ηελ απφθαζε Arcelor, ην Conseil d État εληφπηζε ξεηψο ηελ χπαξμε ηαπηφηεηαο κεηαμχ ησλ ζεκειησδψλ αξρψλ ηνπ γαιιηθνχ Σπληάγκαηνο θαη εθείλσλ ηεο θνηλνηηθήο έλλνκεο ηάμεο θαη α- ληηκεηψπηζε ηε ζρέζε ησλ δχν δηθαίσλ ππφ ην πξίζκα αθξηβψο ηεο φζκσζεο θαη ηεο ζχγθιηζεο: θαινχκελν λα θξίλεη ηε ζπκβαηφηεηα θνηλνηηθήο νδεγίαο πξνο ην γαιιηθφ Σχληαγκα, ην Conseil d État θαηάθεξε λα δηαζθαιίζεη ηελ πξνζηαζία ηνπ Σπληάγκαηνο ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ρσξίο λα ζίμεη ηελ πξνβαιιφκελε ζηελ θνηλνηηθή έλλνκε ηάμε «ππαξμηαθή απαίηεζε» ππεξνρήο ηνπ θνηλνηη- Entscheidung des französischen Conseil d Etat vom 8. Februar 2007 (Arcelor u.a.) -, Europarecht 2008, ζ Ο. Pollicino, The Conseil d Etat and the relationship between French internal law after Arcelor: Has something really changed?, CMLR 2008, ζ Βι. ζρνιηαζκφ ηεο απφθαζεο ζηνλ ειιεληθφ λνκηθφ ηχπν απφ Δπ. Πξεβεδνχξνπ, Δπηζθφπεζε ηεο λνκνινγίαο ηνπ Conseil d Etat ηνπ έηνπο 2007, ΤνΣ 3/2008, ζ. 637 ( ). 25. Γ.Δ.Κ. ηεο 22αο Οθησβξίνπ 1987, 314/85, Fotofrost, Σπιινγή 1987, ζ

12 12 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) θνχ δηθαίνπ. Η ζηάζε ηνπ εζληθνχ δηθαζηεξίνπ φρη κφλνλ δελ θαηαιήγεη ζε πξνζβνιή ηεο νκνηφκνξθεο εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, αιιά νδεγεί ην αξκφδην δηθαζηήξην λα δεηήζεη, κε πξνδηθ α- ζηηθφ εξψηεκα, ηε ζπλδξνκή ηνπ Γ.Δ.Κ. πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζεη ηελ ηήξεζε απφ ηηο θνηλνηηθέο πξάμεηο ησλ αμηψλ θαη αξρψλ πνπ αλαγλσξίδνληαη επίζεο απφ ην εζληθφ Σχληαγκα. Άιισζηε, φπσο ππελζπκίδεη ην άξζξν 6, παξάγξαθνο 1, Σ.Δ.Δ., ε ίδηα ε Έλσζε ζηεξίδεηαη ζηηο ζπληαγκαηηθέο αξρέο πνπ είλαη θνηλέο ζηα θξάηε - κέιε. Σηελ πξαγκαηηθφηεηα, απηφ πνπ ην Conseil d État δήηεζε απφ ην Γ.Δ.Κ. δελ ήηαλ λα εμαθξηβψζεη ηε ζπκθσλία κηαο θνηλνηηθήο πξάμεο πξνο νξηζκέλεο εζληθέο ζπληαγκαηηθέο αμίεο πξάγκα πνπ, εμάιινπ, δελ κπνξνχζε λα πξάμεη αιιά λα ειέγμεη ηε λνκηκφηεηά ηεο ππφ ην πξίζκα αλάινγσλ επξσπατθψλ ζπληαγκαηηθψλ αμηψλ. Η Δπξσπατθή Έλσζε θαη νη εζληθέο έλλνκεο ηάμεηο ζηεξίδνληαη ζηηο ίδηεο ζεκειηψδεηο λνκηθέο αμίεο. Δλψ θαζήθνλ ησλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ είλαη λα δηαζθαιίδνπλ ηελ ηήξεζε απηψλ ησλ αμηψλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ησλ Σπληαγκάησλ ηνπο, επζχλε ηνπ Γ.Δ.Κ. είλαη λα πξάηηεη ην ίδην ζην πιαίζην ηεο θνηλνηηθήο έλλνκεο ηάμεο. 20. Φσξίο λα ακθηζβεηεί ηελ πξσηνθαζεδξία ηνπ εζληθνχ Σπληάγκαηνο, ην Conseil d Etat πηνζεηεί, γηα ηελ εμέηαζε ηνπ επαίζζεηνπ δεηήκαηνο ηεο ζρέζεο Σπληάγκαηνο θαη θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ηε κέζνδν ηεο ζπλάξζξσζεο ησλ ελλφκσλ ηάμεσλ. Έηζη, ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ειέγρεηαη ε ζπληαγκαηηθφηεηα θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ πνπ κεηαθέξνπλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην ζαθείο θαη άλεπ αηξέζεσλ δηαηάμεηο θνηλνηηθψλ νδεγηψλ, ε ζπληαγκαηηθή αξρή ηεο ηζφηεηαο αληηκεησπίδεηαη ππφ ην πξίζκα ηεο νκψλπκεο θνηλνηηθήο αξρήο, κε πηπρέο ηεο νπνίαο εκπινπηίδεηαη. Δλ πξνθεηκέλσ δειαδή, ν έιεγρνο ησλ εζληθψλ πξάμεσλ, εθφζνλ απηέο αλαπαξάγνπλ πηζηά ηελ νδεγία, θαηαιήγεη ζε έιεγρν ηεο ίδηαο ηεο νδεγίαο. Δάλ κελ ε εξκελεία ηεο αξρήο απηήο δελ παξνπζηάδεη δπζθνιίεο, ν ε- ζληθφο δηνηθεηηθφο δηθαζηήο απνθαίλεηαη ν ίδηνο γηα ηε ζπληαγκαηηθή θαη θνηλνηηθή λνκηκφηεηα ησλ επηδίθσλ δηαηάμεσλ [θαη ζπλαθνινχζσο ηεο ίδηαο ηεο νδεγίαο, ηελ νπνία κεηαθέξνπλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην], ελψ ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε πξέπεη λα ππνβάιεη πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα ζην Γ.Δ.Κ. Τνχην έπξαμε ελ πξνθεηκέλσ ην Conseil d Etat φζνλ αθνξά ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο, δεδνκέλνπ φηη ε ζρεηηθή θνηλνηηθή αξρή πεξηιακβάλεη πηπρέο πνπ δελ γλσξίδεη ε αληίζηνηρε ζπληαγκαηηθή αξρή. Δάλ, πάλησο, ν εζληθφο δηθαζηήο δηαπίζησλε φηη ε ζπληαγκαηηθή δηάηαμε ή αξρή δελ έρεη αληίζηνηρε ζηελ θνηλνηηθή έλλνκε ηάμε, ζα ήιεγρε απεπζείαο ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ επηδίθσλ θαλνληζηηθψλ δηαηάμεσλ θαη, ζπλαθνινχζσο, ηεο νδεγίαο ηεο νπνίαο απηέο απνηεινχλ πηζηφ αληίγξαθν. 21. Λφγσ ησλ ακθηβνιηψλ ηνπ, ην Conseil d Etat ππέβαιε πξνδηθαζηηθή παξαπνκπή ζην Γ.Δ.Κ., ην νπνίν εμέδσζε απφθαζε ζε ζρεκαηηζκφ κείδνλνο ζπλζέζεσο θαη επί ησλ πξνηάζεσλ ηνπ πξψηνπ γεληθνχ εηζαγγειέα ηνπ, δερφκελν φηη ε νδεγία ζπλάδεη πξνο ηελ θνηλνηηθή αξρή ηεο ηζφηεηαο 26. Μεηαθέξνληαο ηε δηαπίζησζε απηή ηνπ Γ.Δ.Κ. ζην επίπεδν ηνπ ειέγρνπ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο, ην Conseil d Etat, κε ηελ απφθαζε ηεο 3 εο Ινπλίνπ , θαηέιεμε ζηε ζπληαγκαηηθφηεηα ηνπ δηαηάγκαηνο κεηαθνξάο ηεο νδεγίαο, δειαδή ζηελ ηήξεζε θαη ηεο ζπληαγκαηηθήο αξρήο ηεο ηζφηεηαο, ιφγσ αθξηβψο ηεο «ηζνδχλακεο πξνζηαζίαο», θαη ζηελ απφξξηςε ηνπ ζρεηηθνχ ιφγνπ αθχξσζεο Γ.Δ.Κ. (ηκήκα κείδνλνο ζπλζέζεσο) ηεο 16εο Γεθεκβξίνπ 2008, C-127/07, Société Arcelor Atlantique et Lorraine θ.ιπ., Σπιινγή 2008, ζ. I Βι. θαη E. Broussy/F. Donnat/Chr. Lambert, Principe d égalité et experimentation legislative (chronique de jurisprudence communautaire), AJDA 5/2009, ζ. 245 D. Simon, Contenu du principe d égalité, Europe Février 2009, nº 56, ζ Le contrôle de la constitutionnalité d un règlement transposant une directive. Epilogue de l affaire Arcelor. Μ. Guyomar, Conclusions sur Conseil d Etat, 3 juin 2009, Société Arcelor Atlantique et Lorraine et autres, req. n , RFDA 4/2009, ζ Βι. θαη F. Lafaille (note), La jurisprudence Arcelor bis permet-elle de concilier l inconciliable?, AJDA 31/2009, ζ Σεκεησηένλ, πάλησο, φηη ν λένο ζεζκφο ηνπ πξνθαηαξθηηθνχ εξσηήκαηνο πεξί ζπληαγκαηηθφηεηαο εζληθήο δηάηαμεο πνπ επηβάιιεη ηελ πξφηαμε ηνπ ειέγρνπ ζπληαγκαηηθφηεηαο θαίλεηαη λα ζηεξεί ηνλ εζληθφ δηθαζηή ηεο δπλαηφηεηαο αμηνπνίεζεο ηεο λνκνινγίαο Arcelor θαη ηεο κεηαηξνπήο ελφο δεηήκαηνο ζπληαγκαηηθφηεηαο ζε δήηεκα ζπκβαηφηεηαο πξνο ην θνηλνηηθφ δίθαην (βι. Α. Roblot-Troizier, La question prioritaire de constitutionnalité devant les juridictions ordinaires: entre méfiance et prudence, φπ. π., ζ. 84). 28. Βι. ζρνιηαζκφ ηεο απφθαζεο απηήο ζηνλ ειιεληθφ λνκηθφ ηχπν απφ Σ. Θάλνπ, Δκπνξία δηθαησκάησλ εθ-

13 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) Η ελ ιφγσ πξνζέγγηζε ηνπ Γάιινπ δηνηθεηηθνχ δηθαζηή έιεγρνο ζπληαγκαηηθφηεηαο κφλνλ εάλ ν γαιιηθφο ζπληαγκαηηθφο θαλφλαο έρεη δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην πξνυπνζέηεη φηη ε ηήξεζε ηεο ηεξαξρίαο ησλ θαλφλσλ αμηνινγείηαη νπζηαζηηθά θαη φρη ηππηθά, αλάινγα δειαδή κε ηελ πεγή εζσηεξηθή ή εμσηεξηθή πξνέιεπζήο ηνπο. Δθφζνλ νη νπζηαζηηθνί ζπληαγκαηηθνί θαη θνηλνηηθνί θαλφλεο έρνπλ ην ίδην πεξηερφκελν, πξέπεη λα εμεηάδνληαη ππφ ην πξίζκα ηνπ πεξηερνκέλνπ απηνχ. Γηα ηελ αμηνιφγεζε δε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο, είλαη αλαγθαίν λα ιακβάλεηαη ππφςε ε λνκνινγία πνπ ηνπο εξκελεχεη, ελ πξνθεηκέλσ ε λνκνινγία ηνπ Γ.Δ.Κ. ζην νπνίν αλήθεη ε απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα λα δηαζθαιίδεη ηελ εληαία εξκελεία θαη εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Πεξαηηέξσ, δηαηεξείηαη ε ηεξαξρηθή ππεξνρή ηνπ εζληθνχ Σπληάγκαηνο, ζηελ πεξίπησζε πιήξνπο αζπκβαηφηεηαο ζπληαγκαηηθψλ θαη θνηλνηηθψλ θαλφλσλ, νπφηε ε ξχζκηζε ηνπ δεηήκαηνο εθθεχγεη ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπ δηθαζηή θαη εκπίπηεη ζε απηή ηνπ λνκνζέηε, ζπληαθηηθνχ θαη ελσζηαθνχ. Με άιια ιφγηα, απηή ε δηαδηθαζία ζπλάξζξσζεο πξνυπνζέηεη ηελ ηζνδπλακία ηεο ζπληαγκαηηθήο θαη θνηλνηηθήο πξνζηαζίαο 29. Δθφζνλ φκσο ν εζληθφο δηθαζηήο πξνβαίλεη ζε πξνδηθαζηηθή παξαπνκπή ζην Γ.Δ.Κ., ζ απηφ ελαπφθεηηαη ε εξκελεία ηεο θνηλνηηθήο αξρήο, ε νπνία δελ απνθιείεηαη θάηη απεπθηαίν λα δηαθέξεη απφ απηή ηνπ εζληθνχ δηθαζηή ζηελ νπνία απηφο ζηήξημε ηελ άπνςή ηνπ πεξί ηζνδπλακίαο ηεο πξνζηαζίαο. Θα έπξεπε ηφηε ν εζληθφο δηθαζηήο λα αλαζεσξήζεη ηελ αξρηθή ηνπ άπνςε πεξί ηζνδπλακίαο ελφςεη ηεο εξκελείαο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαζηή θαη λα επαλέιζεη ζηελ εμέηαζε ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο stricto sensu; Απηφ ζα είρε σο ζπλέπεηα ηελ απνηπρία ηνπ δηαιφγνπ ησλ δηθαζηψλ. Όπσο επηζήκαλε ν rapporteur public, ε εληηκφηεηα ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ δηθαζηεξίσλ ε νπνία απνηειεί ην ζεκέιην ηεο θαηαζθεπήο πνπ θαζηέξσζε ε νινκέιεηα ηνπ δηθαηνδνηηθνχ ηκήκαηνο ηνπ Conseil d Etat κε ηελ απφθαζε Arcelor, επηηάζζεη, εθφζνλ ππνβιήζεθε ην εξψηεκα, λα επαθίεηαη ν εζληθφο δηθαζηήο ζηελ απάληεζε ηνπ Γ.Δ.Κ. 23. Γελ έιεηςαλ βεβαίσο νη επηθξίζεηο ηεο ιχζεο απηήο θαη απφ κέιε ηνπ ίδηνπ ηνπ Conseil d Etat. Δηδηθφηεξα, ππνζηεξίρζεθε φηη «κε ηελ απφθαζε Arcelor, ην Conseil d Etat ζηεξείηαη ηεο εμνπζίαο ειέγρνπ ηνπ θαηά πφζνλ νη θαλνληζηηθέο πξάμεηο κεηαθνξάο ζην εζσηεξηθφ δίθαην θνηλνηηθψλ νδεγηψλ ηεξνχλ ην πιέγκα ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο. Η δηαδηθαζία ηεο κεηαθνξάο [translation] ηεο ζχγθξνπζεο απφ ην ζπληαγκαηηθφ ζην θνηλνηηθφ επίπεδν θαηαιήγεη, ελ ηνηο πξάγκαζη, ζε παξαρψξεζε θαη κάιηζηα αλέθθιεηε θαη κε ειεγρφκελε: πξνθεηκέλνπ πεξί ησλ πξάμεσλ κεηαθνξάο ησλ νδεγηψλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην, ην Conseil d Etat αλέζεζε ζην Γ.Δ.Κ. ηε κέξηκλα λα δηαζθαιίζεη φηη ε θαλνληζηηθή εμνπζία ζέβεηαη ην γαιιηθφ Σχληαγκα» 30. Παξά ηελ σο άλσ θξηηηθή, πνπ δηαπλέεηαη απφ εζσζηξέθεηα θαη εζλνθεληξηζκφ 31, δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί φηη ε λνκνινγία Arcelor απνηειεί επθπή θαη επηλνεηηθή λνκνινγηαθή θαηαζθεπή πνπ ζπκθηιηψλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηηο ελίνηε αλππνρψξεηεο ζηάζεηο εζληθνχ θαη θνηλνηηθνχ δηθαζηή. Β. Η εμαζθάιηζε δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ζηελ πεξίπηωζε ζέζπηζεο αηνκηθήο δηνηθεηηθήο πξάμεο κε λόκν: νη απνθάζεηο Σ.η.Δ. Οι. 3053/2009 θαη Σ.η.Δ. Δ.Α. 141/ Δγθαηαιείπνληαο ηε κνληζηηθή θαη εζλνθεληξηθή ζεψξεζε 32 αιιά θαη ηνλ «εξκελεπηηθφ ζρεηηπνκπήο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ θαη αξρή ηεο ηζφηεηαο, Δθεκ.Γ.Γ. 5/2009, ζ. 641, θαη Δ. Σνπιηαλίδνπ, Σρέζεηο θαλφλσλ ζπληαγκαηηθήο πξνέιεπζεο θαη παξαγψγνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, Θ.Π.Γ.Γ., 12/2009, ζ D. de Béchillon/Ph. Terneyre, Le Conseil d Etat et la Cour de justice des Communautés européennes: une nouvelle donne, in Le Conseil d Etat, Pouvoirs 2007, seuil 123, ζ. 105 (109). 30. E. Glaser, Réflexions sur la décision Arcelor, in Le dialogue des juges. Mélanges en l honneur du président Bruno Genevois, Dalloz, 2009, ζ. 473 (491). 31. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφο ζπλαθψο θαη ν ηίηινο ζρεηηθνχ άξζξνπ ηεο εθεκεξίδαο Le Monde, ηεο 9 εο Φεβξνπαξίνπ 2007: «Le Conseil d Etat s efface derrière la jurstice européenne», ν ζπληάθηεο ηνπ νπνίνπ έθαλε ιφγν γηα λέα «κεηαθνξά» γαιιηθήο θπξηαξρίαο ζε επξσπατθφ επίπεδν. 32. Πξφθεηηαη γηα ηελ παξαπεκπηηθή ζηελ Οινκέιεηα απφθαζε Σ.η.Δ. 3242/2004 ηνπ Γ Τκήκαηνο κε ηελ νπνία θξίζεθε φηη «δελ λνείηαη ζε θακία πεξίπησζε δηαηχπσζε πξνδηθαζηηθνχ εξσηήκαηνο πξνο ην [Γ.Δ.Κ.], πξνθεηκέλνπ λα δηα-

14 14 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) θηζκφ» 33 ησλ απνθάζεσλ πεξί βαζηθνχ κεηφρνπ 34, ν αθπξσηηθφο δηθαζηήο πξνέβε, ζηα πιαίζηα πξφζθαησλ ππνζέζεσλ ζέζπηζεο αηνκηθήο πξάμεο κε λφκν 35, ζε ελδηαθέξνπζεο θαηαζθεπέο πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζεη ηελ παξνρή απνηειεζκαηηθήο έλλνκεο πξνζηαζίαο θαη λα αληηκεησπίζεη ηηο ζηξαηεγηθέο ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο ε νπνία επηδηψθεη λα απνθχγεη ηνλ δηθαζηηθφ έιεγρν, εηδηθφηεξα φηαλ ην πξνζβαιιφκελν δηθαίσκα απνξξέεη απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην, νπφηε ην δήηεκα εκπίπηεη θαη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ δηθαίνπ απηνχ. 25. Τν έξγν ηεο εθηξνπήο ησλ πδάησλ ηνπ πνηακνχ Αρειψνπ πξνο ηε Θεζζαιία απαζρφιεζε ην Σπκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 θαη είρε σο ζπλέπεηα ηελ έθδνζε κηαο πξσηνπνξηαθήο λνκνινγίαο πνπ ζπλέβαιε ζηε δηεχξπλζε ηνπ αθπξσηηθνχ ειέγρνπ, πξνθαιψληαο φκσο θαη αηηηάζεηο πεξί δηθαζηηθνχ «αθηηβηζκνχ» 36. Οη εγθξηηηθέο απνθάζεηο ησλ ζρεηηθψλ πεξηβαιινληηθψλ φξσλ αθπξψζεθαλ ηξεηο θνξέο (Σ.η.Δ /1994, Οι. 3478/2000 θαη Οι. 1688/ 2005). Μεηά ηελ ηειεπηαία αθχξσζε ηεο ζρεηηθήο Δ.Π.Δ., αθπξψζεθε θαη ε απφθαζε ηνπ Υ.ΠΔ. ΦΩ.Γ.Δ. πνπ ελέθξηλε ην απνηέιεζκα δεκνπξαζίαο γηα ζρεηηθφ έξγν απνπεξάησζεο θξάγκαηνο (Σ.η.Δ. Οι. 1186/2006). Γηα ηελ απνθπγή πεξαηηέξσ αθπξψζεσλ θαη ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ, ε πνιηηηθή εμνπζία επηδίσμε ηε λνκνζεηηθή ξχζκηζε ηνπ ζέκαηνο, εληάζζνληαο ζρεηηθέο δηαηάμεηο ζηνλ Ν. 3481/ Δηδηθφηεξα, κε ηα άξζξα 9 θαη 13 ηνπ σο άλσ λφκνπ, επεηξάπε ε ζπλέρηζε ησλ εξγαζηψλ ηεο αλαδφρνπ ησλ έξγσλ εθηξνπήο εηαηξείαο, νη νπνίεο είραλ δηαθνπεί κεηά ηελ ηειεπηαία αθπξσηηθή απφθαζε θαη, ζπλεπψο, επαλήιζε ζε ηζρχ ε αθπξσζείζα έγθξηζε δεκνπξαζίαο. Δλφςεη ηεο δηάηαμεο ηεο παξ. 4 ηνπ άξζξνπ 13 ηνπ σο άλσ λφκνπ, ε Δηδηθή Υπεξεζία Γεκνζίσλ Έξγσλ, Οδηθψλ Σεξάγγσλ θαη Υπνγείσλ Έξγσλ ηνπ Υ.ΠΔ.ΦΩ.Γ.Δ., κε έγγξαθν ηεο , θάιεζε ηνλ αλάδνρν ηνπ έξγνπ «λα πξνβεί άκεζα... ζηελ έλαξμε θαη ζπλέρηζε ησλ εξγαζηψλ» πνπ είραλ δηαθνπεί κεηά ηελ αθπξσηηθή απφθαζε Σ.η.Δ. Οι. 1186/2006. Καηά ηνπ σο άλσ εγγξάθνπ θαη ηνπ Ν. 3481/2006, νξηζκέλνη Ο.Τ.Α. θαη πεξηβαιινληηθέο νξγαλψζεηο άζθεζαλ αηηήζεηο αθχξσζεο, επί ησλ νπνίσλ εθδφζεθε ε Σ.η.Δ. Οι. 3053/ Γηα λα εμαζθαιίζεη ηε δηθαζηηθή πξνζηαζία ζηελ ελ ιφγσ ππφζεζε πνπ παξνπζίαδε θαη θνηλνηηθφ ελδηαθέξνλ, αθνχ ελέπηπηε ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο 2000/60/Δ.Κ., πεξί πδάησλ, ε πιεηνςεθνχζα γλψκε έθξηλε φηη ην σο άλσ έγγξαθν ηεο , «αλεμαξηήησο ηεο εηδηθφηεξεο δηαηππψζεσο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ, επάγεηαη κεηαβνιή ζηνλ λνκηθφ θφζκν, αθνχ επηθέξεη ηε δπζκελή γηα ηνπο αηηνχληεο ζπλέπεηα ηεο, δπλάκεη ησλ πξνβιέςεσλ ηνπ λφκνπ θαη ησλ εγθξηζέλησλ κε πηζησζεί αλ δηάηαμε επηηαθηηθνχ ραξαθηήξνο ηνπ ειιεληθνχ Σπληάγκαηνο είλαη ζπκβαηή θαηά ην πεξηερφκελν ηεο ξπζκίζεψο ηεο κε δηάηαμε ηνπ πξσηνγελνχο ή ηνπ παξαγψγνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ» (βι. αλαιπηηθά ζθέςε 19 ηεο απφθαζεο). 33. Δπ. Βεληδέινπ, Δξκελεπηηθφο ζρεηηθηζκφο, δηθνλνκηθνί θαηαλαγθαζκνί, δνγκαηηθέο αληηθάζεηο θαη πνιηηηθά δηιήκκαηα ζηε λνκνινγία ηνπ Σ.η.Δ. γηα ηηο ζρέζεηο εζληθνχ Σπληάγκαηνο θαη επξσπατθνχ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Η «παξαδεηγκαηηθή ιεηηνπξγία» ηεο Σ.η.Δ. Οι. 3670/2006 γηα ην άξζξν 14 παξ. 9 Σ, Δθεκ.Γ.Γ. 1/2008, ζ Πξφθεηηαη γηα ηελ Σ.η.Δ. Οι. 3670/2006 κε ηελ νπνία ππνβιήζεθε πξνδηθαζηηθή παξαπνκπή ζην Γ.Δ.Κ. ζρεηηθά, κεηαμχ άιισλ, κε ηε ζπκβαηφηεηα ησλ ιφγσλ απνθιεηζκνχ ηνπ άξζξνπ 14 παξ. 9 ηνπ Σ πξνο ην άξζξν 24 ηεο νδεγίαο 93/37/Δ.Κ. πεξί δεκνζίσλ έξγσλ. Βι., ελδεηθηηθά, Σπ. Βιαρφπνπινπ, Σρφιην ζηελ Σ.η.Δ. 3670/ 2996, Δπξ.Πνι. 2/2007, ζ. 708 Απ. Γέξνληα, Η λνκνινγηαθή πεξηπέηεηα ηνπ βαζηθνχ κεηφρνπ. Η απφθαζε Σ.η.Δ. 3670/ 2006 ηεο Οινκέιεηαο θαη ηεο ηνπ Γ.Δ.Κ. (ππφζεζε C-213/07), ToΣ 4/2008, ζ. 942 Σ. Κνπθνχιε - Σπειησηνπνχινπ, Απφ ηελ απφθαζε Σ.η.Δ. 3242/2004 ζηελ απφθαζε Σ.η.Δ. Οι. 3670/2006: ην Σ.η.Δ. θαη νη ζπληαγκαηηθέο αξρέο ηεο έλλνκεο ηάμεο Δ.Κ./Δ.Δ., Δθεκ.Γ.Γ. 3/2007, ζ Α. Τζεβά, Θέζπηζε δηνηθεηηθήο πξάμεο κε λφκν, Τηκεηηθφο Τφκνο Σπκβνπιίνπ Δπηθξαηείαο (75 ρξφληα), Δθδ. Σάθθνπια, Αζήλα - Θεζζαινλίθε, 2004, ζ Γηα ηε ζεκαζία ηεο πεξηβαιινληηθήο λνκνινγίαο ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο, βι., αληί πνιιψλ, Γ. Γειιή, Απφ ην θαξλάγην ηεο Πχινπ ζην νξπρείν ηεο Καζζάλδξαο. Η «βηψζηκε αλάπηπμε» κεηαμχ δηθαηνπιαζίαο ηνπ δηθαζηή θαη κπζνπιαζίαο ηεο ζεσξίαο, Τηκ. Τνκ. Σ.η.Δ., 75 ρξφληα, Δθδ. Σάθθνπια, Αζήλα - Θεζζαινλίθε, 2004, ζ (1083 επ.), κε πινχζηεο βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο. 37. Τξνπνπνηήζεηο ζηε λνκνζεζία γηα ην Δζληθφ Κηεκαηνιφγην, ηελ αλάζεζε θαη εθηέιεζε ζπκβάζεσλ έξγσλ θαη κειεηψλ θαη άιιεο δηαηάμεηο (ΦΔΚ Α 162/ ).

15 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) 15 απηφλ πεξηβαιινληηθψλ φξσλ, ζπλερίζεσο ηεο εθηειέζεσο ηνπ ζπλφινπ ηνπ επηκάρνπ έξγνπ, θαη, κάιηζηα, παξά ηελ κεζνιαβήζαζα αθπξσηηθή απφθαζε. Απνηειεί, ζπλεπψο, εθηειεζηή δηνηθεηηθή πξάμε θαη πξνζβάιιεηαη παξαδεθηψο κε ηηο θξηλφκελεο αηηήζεηο, θαζ εξκελεία ησλ δηθνγξάθσλ ηεο. Άιισζηε, γηα ηελ επέιεπζε ησλ ελλφκσλ ζπλεπεηψλ ησλ εκπεξηερνκέλσλ ζην ζπγθεθξηκέλν λφκν αηνκηθψλ ξπζκίζεσλ ήηαλ αλαγθαία ε έθδνζε απφ φξγαλν ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο, ε νπνία είλαη ε θαηά ην Σχληαγκα αξκφδηα γηα ηελ εθηέιεζε ησλ λφκσλ εμνπζία, δηνηθεηηθήο πξάμεσο, ξεηήο ή ζησπεξήο, έγγξαθεο ή πξνθνξηθήο, κε πεξηερφκελν ηελ εληνιή εθηειέζεσο ηεο πξάμεσο ηνπ λνκνζεηηθνχ νξγάλνπ, φπσο έγηλε ελ πξνθεηκέλσ κε ην σο άλσ έγγξαθν. Υπφ ηελ εθδνρή εμ άιινπ απηή παξέρεηαη ζηνπο αηηνχληεο ε θαηνρπξνχκελε απφ ην άξζξν 20 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο θαη ην άξζξν 6 παξ. 1 ηεο Δ.Σ.Γ.Α. έλλνκε πξνζηαζία, θαη κάιηζηα ελψπηνλ ηνπ δηθαζηεξίνπ εθείλνπ, ηνπ νπνίνπ πξνβάιινπλ φηη δελ εμεηειέζζε πξνζεθφλησο ε πξνεγνπκέλε αθπξσηηθή απφθαζε. Σπλεπψο, απαξαδέθησο νη αηηήζεηο ζηξέθνληαη επζέσο θαηά ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δηαηάμεσλ ηνπ ηππηθνχ λφκνπ αιιά αζθνχληαη παξαδεθηψο θαηά ηεο σο άλσ πξάμεσο». Δίλαη πξνθαλήο ε πξνζπάζεηα ηνπ Γηθαζηεξίνπ λα δηακνξθψζεη ηελ έλλνηα ηεο εθηειεζηήο δηνηθεηηθήο πξάμεο, ε νπνία απνηειεί πξνυπφζεζε ηνπ παξαδεθηνχ ηεο αίηεζεο αθχξσζεο, θαηά ηξφπνλ ψζηε λα εμαζθαιίζεη ην παξαδεθηφ ηνπ νηθείνπ βνεζήκαηνο θαη ζπλαθνινχζσο ηελ έλδηθε πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ζην πεξηβάιινλ, ηελ νπνία, ε- θηφο ηνπ άξζξνπ 20 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο, επηηάζζεη θαη ε ζρεηηθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. 27. Σαθέζηεξε ππφ ην πξίζκα απηφ είλαη ε εηδηθφηεξε γλψκε πνπ δηαηχπσζαλ κέιε ηνπ Γηθαζηεξίνπ, ζην ίδην πλεχκα εμαζθάιηζεο ηνπ παξαδεθηνχ ηνπ ελδίθνπ βνεζήκαηνο. Δηδηθφηεξα, ππνζηεξίρζεθε φηη, «λαη κελ ε αίηεζε αθπξψζεσο ρσξεί θαηά πξάμεσλ ησλ δηνηθεηηθψλ αξρψλ (άξζξν 95 παξ. 1 ζη. α ηνπ Σπληάγκαηνο) θαη ζπλεπψο είλαη απαξάδεθηε αίηεζε κε ηελ νπνία πξνζβάιιεηαη επζέσο δηάηαμε ηππηθνχ λφκνπ, ζηελ εηδηθή φκσο πεξίπησζε, θαηά ηελ νπνία ε πξνζβαιιφκελε δηάηαμε, φπσο ελ πξνθεηκέλσ, δελ ζπληζηά άζθεζε λνκνζεηηθήο ιεηηνπξγίαο, θαηά ην άξζξν 26 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο, δειαδή ζέζε απξφζσπνπ θαη αθεξεκέλνπ θαλφλα δηθαίνπ, δεθηηθνχ πεξαηηέξσ εθαξκνγήο, αιιά απνηειεί εμαληιεηηθή ξχζκηζε ζπγθεθξηκέλνπ δεηήκαηνο δηνηθεηηθήο θχζεσο, έηζη ψζηε ηα έλλνκα απνηειέζκαηά ηεο λα επέξρνληαη ακέζσο εθ ηνπ λφκνπ θαη λα κελ απνκέλεη θαλέλα πεξηζψξην εθδφζεσο εθηειεζηήο δηνηθεηηθήο πξάμεσο εθαξκνγήο ηεο, ηφηε θαηά ηελ έλλνηα ησλ σο άλσ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ, εξκελεπνκέλσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα άξζξα 4 θαη 20 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο, κε ηα νπνία αληηζηνίρσο, θαηνρπξψλεηαη ε αξρή ηεο ηζφηεηαο θαη ην δηθαίσκα παξνρήο απνηειεζκαηηθήο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο, ε αίηεζε αθπξψζεσο ρσξεί παξαδεθηψο θαηά ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεσο πνπ, ππφ ηα δεδνκέλα απηά, εκπεξηέρεηαη ζηελ πξνζβαιιφκελε λνκνζεηηθή δηάηαμε... Γεδνκέλνπ δε φηη ε ππφζεζε εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ θαζψο αθνξά ζηελ πξνζηαζία ησλ πδάησλ θαη γεληθφηεξα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, ην απαξάδεθην ησλ ππφ θξίζε αηηήζεσλ ζα είρε σο επηπιένλ ζπλέπεηα λα παξαβηαζηεί ε αξρή ηεο απνηειεζκαηηθήο έλδηθεο πξνζηαζίαο, ε νπνία απνηειεί γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, απνξξένπζα απφ ηηο θνηλέο ζπληαγκαηηθέο παξαδφζεηο ησλ θξαηψλ - κειψλ θαη επηβάιιεη ζηα εζληθά δηθαζηήξηα λα δηαζθαιίδνπλ ηελ έλδηθε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ πνπ νη πνιίηεο αληινχλ απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην». Καηά ηελ άπνςε απηή, ην πξνζβαιιφκελν έγγξαθν δελ απνηειεί εθηειεζηή πξάμε, αθνχ ε κεηαβνιή ζηε λνκηθή θαηάζηαζε ησλ αηηνχλησλ επήιζε κε ηελ εμαληιεηηθή ξχζκηζε ηεο θαηάζηαζεο απφ ηνλ λφκν. Γηα ηελ επίηεπμε φκσο απνηειεζκαηηθήο έλδηθεο πξνζηαζίαο, ην Γηθαζηήξην εξκελεχεη δηαζηαιηηθά ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο εθηειεζηήο δηνηθεηηθήο πξάμεο, αληηκεησπίδνληάο ηελ, φπσο εχζηνρα παξαηήξεζε ν Κ. Γηαλλαθφπνπινο 38, σο «ιεηηνπξγηθή έλλνηα», δειαδή σο έλλνηα αλνηθηή, έηνηκε λα εκπινπηηζζεί απφ θάζε απξφβιεπηε κειινληηθή εμέιημε θαη αληινχζα ηελ ελφηεηά ηεο απφ ηε ιεηηνπξγία ηελ νπνία επηηειεί, ελ πξνθεηκέλσ, ηελ εμαζθάιηζε ηνπ παξαδεθηνχ ηεο αίηεζεο αθχξσζεο 39. Θα κπν- 38. Κ. Γηαλλαθφπνπινπ, Ο δηάρπηνο θαη παξεκπίπησλ δηθαζηηθφο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ ζηελ Διιάδα ππφ ην πξίζκα ηνπ επξσπατθνχ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, Δθεκ.Γ.Γ. 6/2009, ζ. 825 (842). 39. Βι., γηα ηε ζεκαζία θαη ηελ εμέιημε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο «ιεηηνπξγηθήο έλλνηαο», ηελ πξφζθαηε κειέηε

16 16 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) ξνχζε λα εληνπηζζεί ζην ζεκείν απηφ κηα πεξίπησζε «αλαζηνραζκνχ» κηαο ζεκειηψδνπο έλλνηαο ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ ελφςεη ηήξεζεο «ηεο αξρήο ηεο απνηειεζκαηηθήο έλδηθεο πξνζηαζίαο, ε ν- πνία απνηειεί γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, απνξξένπζα απφ ηηο θνηλέο ζπληαγκαηηθέο παξαδφζεηο ησλ θξαηψλ - κειψλ». Η ζπιινγηζηηθή απηή νινθιεξψλεη ηελ θαηαζθεπή πνπ άξρηζε λα δηακνξθψλεηαη κε ηελ απφθαζε Σ.η.Δ. 391/2008 ηνπ Δ ηκήκαηνο, ε νπνία εθδφζεθε ζην πιαίζην αίηεζεο αθχξσζεο θαηά πνιενδνκηθψλ ξπζκίζεσλ (ήηνη έγθξηζεο ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ ζηνλ ρψξν Ο.Α.Κ.Α. Ακαξνπζίνπ, έγθξηζεο πξάμεσλ εθαξκνγήο, άδεηαο θαηαζθεπήο εγθαηαζηάζεσλ, θαζνξηζκνχ ρξήζεσλ, έγθξηζεο ηεο ζέζεσο θαη δηαηάμεσο ησλ θηηξίσλ δηά ραξαθηεξηζκνχ ηεο ηνηαχηεο έγθξηζεο σο πνιενδνκηθήο άδεηαο θαη, ηέινο, άδεηαο απ επζείαο εθπνίεζεο ησλ αθηλήησλ ηνπ Ο.Δ.Κ.) πνπ ζεζπίζζεθαλ ππφ ην έλδπκα λφκνπ (Ν. 3207/03, άξζξν 6) 40 θαη παξέπεκςε ηελ ππφζεζε ζηελ Οινκέιεηα 41. ηνπ G. Tusseau, Critique d une métanotion fonctionnelle. La notion (trop) fonctionnelle de notion fonctionnelle, RFDA 4/2009, ζ. 641, κε πινχζηεο βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο. 40. ΦΔΚ Α 302/ Καηά ηε γλψκε ηνπ πξνέδξνπ ηνπ ηκήκαηνο θαη δχν ζπκβνχισλ, δελ απνθιείεηαη ε επζεία πξνζβνιή κε αίηεζε αθπξψζεσο «αηνκηθήο ξπζκίζεσο πνπ έρεη κνξθή δηαηάμεσο ηππηθνχ λφκνπ» ζηηο πεξηπηψζεηο, ηνπιάρηζηνλ, θαηά ηηο νπνίεο είλαη δπλαηή ε άκεζε εθηέιεζε ηεο ξπζκίζεσο, ρσξίο λα απαηηείηαη ε πεξαηηέξσ έθδνζε δηνηθεηηθήο πξάμεσο. Δηδηθφηεξα, κε ην έλδηθν βνήζεκα παξαδεθηψο ακθηζβεηείηαη, ζηελ πεξίπησζε απηή, κφλνλ ε ζπκθσλία ηεο ξπζκίζεσο κε θαλφλεο ππέξηεξεο ηνπ λφκνπ ηππηθήο ηζρχνο, θαη, αλ ν ζρεηηθφο ιφγνο θξηζεί βάζηκνο, αθπξψλεηαη ε δηά ηνπ λφκνπ επηβαιιφκελε αηνκηθή ξχζκηζε θαηά ηξφπνλ ψζηε λα απνθιείεηαη ε εθηέιεζή ηεο κε πιηθέο ελέξγεηεο. Με ηελ εθδνρή φηη απνθιείεηαη ε επζεία, ελψπηνλ ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαζηή, πξνζβνιή αηνκηθήο ξπζκίζεσο πνπ έρεη πεξηβιεζεί ηε κνξθή λφκνπ, βάζεη ζηελήο εξκελείαο ηνπ άξζξνπ 95 παξ. 1 ζηνηρείν α, ηνπ Σπληάγκαηνο, ε ζπληαγκαηηθφηεηα ηεο ξπζκίζεσο απηήο δελ είλαη δπλαηφλ λα ειεγρζεί δηθαζηηθψο εθηφο αλ θαηαιείπεηαη ζηάδην εθδφζεσο πεξαηηέξσ αηνκηθψλ δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ ππνθεηκέλσλ ζε πξνζβνιή ή αλ αλαθχςεη ηδησηηθή δηαθνξά αγνκέλε παξαδεθηψο πξνο εθδίθαζε ελψπηνλ ησλ πνιηηηθψλ δηθαζηεξίσλ. Σε θάζε πεξίπησζε, ε εθδνρή απηή ζα νδεγνχζε ζε καηαίσζε ηεο απνζηνιήο ησλ δηνηθεηηθψλ δηθαζηεξίσλ, φπσο απηή πξνβιέπεηαη ζην Σχληαγκα θαη, γεληθφηεξα, ζε αλαηξνπή ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ησλ ηξηψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ Κξάηνπο θαη ζα δεκηνπξγνχζε έιιεηκκα έγθαηξεο θαη απνηειεζκαηηθήο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο. Καηά ηε γλψκε ελφο ζπκβνχινπ θαη ησλ δχν παξέδξσλ, «ζηελ πεξίπησζε ηεο πξνζβνιήο απιψο ηππηθνχ λφκνπ, ν νπνίνο πξνβαίλεη ζε εμαληιεηηθή αηνκηθή ξχζκηζε θαη, ζπλεπψο, απνθιείεη ηελ δπλαηφηεηα παξνρήο απνηειεζκαηηθήο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο δηα ηεο επζείαο πξνζβνιήο ηνπ θαηά παξάβαζε ησλ άξζξσλ 20 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο θαη 6 ηεο Δ.Σ.Γ.Α., πξέπεη λα ζεσξεζεί φηη ε αίηεζε αθπξψζεσο ζηξέθεηαη θαηά ηεο ζησπεξήο έγθξηζεο ηεο εθηέιεζεο ηεο αηνκηθήο απηήο ξπζκίζεσο απφ ηα φξγαλα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο, ε νπνία είλαη ε θαηά ην Σχληαγκα αξκφδηα γηα ηελ ε- θηέιεζε ησλ λφκσλ εμνπζία. Η ζησπεξή απηή έγθξηζε ηεθκαίξεηαη είηε απφ ζρεηηθά, κεηαγελέζηεξα ηνπ λφκνπ, έγγξαθα ηεο Γηνηθήζεσο κε ζπληζηψληα εθηειεζηέο δηνηθεηηθέο πξάμεηο, πάλησο δε απφ ηελ έλαξμε ησλ πιηθψλ ελεξγεηψλ εθηέιεζεο ηεο πεξηερφκελεο ζην λφκν αηνκηθήο ξχζκηζεο». Τέινο, θαηά ηε γλψκε ηνπ εηζεγεηή, «[ε] επίκαρε ξχζκηζε ηνπ λφκνπ εκπίπηεη, σο εθ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο... ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο θνηλνηηθήο νδεγίαο 85/337/Δ.Ο.Κ. ηνπ Σπκβνπιίνπ ησλ Δ.Κ. ηεο 27εο Ινπλίνπ 1985, φπσο κεηαγελεζηέξσο ηξνπνπνηήζεθε κε ηηο νδεγίεο 97/11/Δ.Κ. ηνπ Σπκβνπιίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ηεο 3εο Μαξηίνπ 1997 θαη 2003/35/Δ.Κ. ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο 26εο Μαΐνπ 2003 θαη σο εθ ηνχηνπ ε έλδηθε δηαθνξά δηέπεηαη απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην.... Δμάιινπ, ε αξρή ηεο απνηειεζκαηηθήο έλδηθεο πξνζηαζίαο απνηειεί, θαηά πάγηα λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, γεληθή αξρή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ απνξξένπζα απφ ηηο θνηλέο ζπληαγκαηηθέο παξαδφζεηο ησλ Κξαηψλ - κειψλ, έρεη, δε, θαζηεξσζεί κε ηα άξζξα 6 θαη 13 ηεο Δ.Σ.Γ.Α. Ωο εθ ηνχηνπ ελαπφθεηηαη ζηα Γηθαζηήξηα ησλ Κξαηψλ - κειψλ λα δηαζθαιίδνπλ θαη εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπ άξζξνπ 10 Δ.Κ. ηελ έλδηθε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ πνπ νη πνιίηεο αληινχλ απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην (Απφθαζε Γ.Δ.Κ. ηεο 13εο Μαξηίνπ 2007, C-432/05, Unibet London Ltd θ.ιπ.). Σηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε φκσο, νη δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 20 παξ. 1 θαη 95 ηνπ Σπληάγκαηνο, φπσο έρνπλ κέρξη ηνχδε εξκελεπζεί απφ ηελ παγία λνκνινγία ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο, δελ επηηξέπνπλ ηελ άζθεζε επζείαο πξνζθπγήο ζην σο άλσ δηθαζηήξην ε νπνία ζα είρε σο απνηέιεζκα ηελ αθχξσζε ηεο επίκαρεο ξπζκίζεσο, δεδνκέλνπ φηη ε ξχζκηζε απηή ζεζπίζζεθε κε δηάηαμε ηππηθνχ λφκνπ. Αληηζέησο, πθίζηαηαη δπλαηφηεο παξνρήο πξνζηαζίαο απφ ηνλ πνιηηηθφ δηθαζηή θαη εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 57 ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα... Η παξερνκέλε, φκσο, απφ ηνλ πνιηηηθφ δηθαζηή πξνζηαζία, ζπληζηά κελ θαη αξρήλ πεξίπησζε παξνρήο ελλφκνπ πξνζηαζίαο ζχκθσλα κε ην άξζξν 20 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο, πιελ δελ δχλαηαη λα έρεη σο απνηέ-

17 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) Σην ίδην πλεχκα, κε ηελ Σ.η.Δ. Δ.Α. 141/2010 έγηλε δεθηή ε αίηεζε αλαζηνιήο θαηά ηεο σο άλσ πξάμεο θαη δηαηάρζεθαλ ηα θαηάιιεια κέηξα, ιακβαλνκέλσλ ππφςε, αθελφο, ηεο ζπληαγκαηηθήο θαηνρχξσζεο ηνπ δηθαηψκαηνο παξνρήο ελλφκνπ πξνζηαζίαο θαη ηνπ ελδίθνπ βνεζήκαηνο ηεο αίηεζεο αθχξσζεο (άξζξα 20 παξ. 1 θαη 95 ηνπ Σπληάγκαηνο), θαη, αθεηέξνπ, «ηεο αξρήο ηεο απνηειεζκαηηθήο έλδηθεο πξνζηαζίαο σο γεληθήο αξρήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, πνπ επηβάιιεη ζηα εζληθά δηθαζηήξηα λα δηαηάζζνπλ ηα θαηάιιεια πξνζσξηλά κέηξα πνπ ζα δηαζθαιίζνπλ ηελ πιήξε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο απφθαζεο ηνπ Γ.Δ.Κ. πνπ πξφθεηηαη λα εθδνζεί επί δηαηππσζέλησλ πξνδηθαζηηθψλ εξσηεκάησλ ζρεηηθά κε ηελ χπαξμε ησλ πξνβαιινκέλσλ βάζεη ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ δηθαησκάησλ». Δηδηθφηεξα, ν ηζρπξηζκφο ηνπ Γεκνζίνπ θαη ηεο Γ.Δ.Η. ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ε πξνζβαιιφκελε πξάμε ζηεξείηαη εθηειεζηφηεηαο θαη ε βιάβε ηεο νπνίαο γίλεηαη επίθιεζε πξνθαιείηαη απφ ηνλ λφκν απνξξίθζεθε ελ φςεη ησλ θξηζέλησλ κε ηελ σο άλσ απφθαζε ηεο Οινκέιεηαο 42. σκπέραζκα 29. Η θνηλνηηθή έλλνκε ηάμε δελ ζηεξίδεηαη ζηε δνγκαηηθή ζπλέπεηα ησλ θαλνληζηηθψλ επηινγψλ ηεο θαη ησλ εξκελεπηηθψλ πξνζεγγίζεψλ ηνπο, αιιά ζθνπεί πξσηίζησο ζηελ πξαθηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ξπζκίζεψλ ηεο 43. Δχζηνρα, ινηπφλ ε Λ. Παπαδνπνχινπ δελ αλαιψλεηαη ζε κηα αθφκε πξνζπάζεηα ζεσξεηηθνπνηήζεσο, κε θιαζηθέο δνγκαηηθέο έλλνηεο, ελφο κνξθψκαηνο πνπ ελ πνιινίο απνηειεί ζπλέπεηα πνιηηηθψλ απνθάζεσλ. Δπεηδή φκσο ε δηακφξθσζε λνκηθψλ αξρψλ είλαη αλαγθαία ηφζν γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απηνλνκίαο ηνπ ελσζηαθνχ ζπζηήκαηνο απφ ηελ πνιηηηθή εμνπζία θαη γηα ηελ λνκηκνπνίεζή ηνπ, φζν θαη γηα ηελ ελνπνίεζε ησλ επηκέξνπο απνζπαζκαηηθψλ ξπζκίζεσλ θαη ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο έλλνκεο ηάμεο ζε ζπλάξηεζε πξνο ηηο εμειηζζφκελεο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζρέζεηο 44, ε ζπγγξαθέαο αλαδεηθλχεη ηα ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ ηελ πξσηνηππία ηνπ ελσζηαθνχ νηθνδνκήκαηνο θαη επηδηψθεη ηε δνγκαηηθή ηνπο εξκελεία κε λέεο κεζφδνπο θαη εξγαιεία. Δπηζεκαίλνληαο ηελ ηδηνκνξθία ηνπ θνηλνηηθνχ εγρεηξήκαηνο, πξνζαξκφδεη θαη εκπινπηίδεη ζπλαθψο ηελ αλάιπζε ησλ παξαδνζηαθψλ ζπληαγκαηηθψλ πξνηαγκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζεη ηελ επηβίσζή ηνπο. Παξνπζηάδεη ην ελσζηαθφ νηθνδφκεκα σο απνηέιεζκα ηεο «δεκηνπξγηθήο απηνιεζκα ηελ επζεία αθχξσζε ηεο πξάμεσο επηβνιήο ηεο αηνκηθήο ξπζκίζεσο. Δλφςεη ησλ αλσηέξσ, ηνπ γεγνλφηνο δειαδή φηη δελ παξέρεηαη επί ηνπ παξφληνο επζεία πξνζθπγή άγνπζα ζηελ αθχξσζε αηνκηθήο ξπζκίζεσο, πξέπεη θαηά ηελ παξαπάλσ άπνςε λα απεπζπλζεί πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα ζην Γ.Δ.Κ. ζχκθσλα κε ην άξζξν 234 Δ.Κ., εάλ, πξνθεηκέλνπ πεξί ζρεδηαζκνχ θαη εθηειέζεσο έξγνπ, ην νπνίν ζα έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ θαη σο εθ ηνχηνπ είλαη ακέζνπ θνηλνηηθνχ ελδηαθέξνληνο, ε παξερφκελε απφ ηνλ έιιελα πνιηηηθφ δηθαζηή πξνζηαζία ζπληζηά απνηειεζκαηηθή έλδηθε πξνζηαζία ησλ απνλεκνκέλσλ ζηνπο πνιίηεο απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην δηθαησκάησλ». 42. Σεκεηψλεηαη, πάλησο, φηη κε ηελ Σ.η.Δ. Δ.Α. 999/2007 είρε απνξξηθζεί αίηεζε αλαζηνιήο εθηέιεζεο ηεο απφ απφθαζεο ηνπ Υπνπξγνχ ΠΔ.ΦΩ.Γ.Δ. πεξί έγθξηζεο ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο δεκνπξαζίαο γηα ην έξγν «Απνπεξάησζε Φξάγκαηνο Σπθηάο» θαη θαηαθχξσζεο ηνπ έξγνπ απηνχ, πνπ επαλήιζε ζε ηζρχ κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 13 παξ. 4 ηνπ Ν. 3481/2006, κε ηελ αηηηνινγία φηη ε βιάβε ηεο νπνίαο γηλφηαλ επίθιεζε πξνθαιείην απφ ηελ εθαξκνγή ηεο πξναλαθεξζείζαο δηάηαμεο ηππηθνχ λφκνπ θαη ην άξζξν 52 ηνπ Π.Γ. 18/1989 δελ επηηξέπεη ηελ αλαζηνιή δηάηαμεο ηππηθνχ λφκνπ. Καηά ηελ άπνςε ηεο κεηνςεθίαο φκσο, ζηελ εηδηθή πεξίπησζε πνπ κε δηάηαμε λφκνπ ζεζπίδεηαη δηνηθεηηθή πξάμε κε ηξφπν ψζηε ε φιε δηνηθεηηθή δηαδηθαζία λα πεξηιακβάλεηαη ζηνλ λφκν θαη λα κε πξνβιέπεηαη ε έθδνζε πεξαηηέξσ δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ, πξέπεη λα γίλεη δεθηφ φηη παξαδεθηψο αζθείηαη αίηεζε αθχξσζεο. Πεξαηηέξσ, ε θνηλνηηθή αξρή ηεο απνηειεζκαηηθήο έλδηθεο πξνζηαζίαο επηβάιιεη λα κπνξεί έλα εζληθφ δηθαζηήξην λα δηαηάζζεη ηα πξνζσξηλά κέηξα πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηε δηαζθάιηζε ηνπ ζεβαζκνχ ησλ δηθαησκάησλ πνπ έλαο πνιίηεο αληιεί απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην. Απφξξηςε ηεο αίηεζεο, ρσξίο ηελ πξνεγνχκελε ππνβνιή πξνδηθαζηηθνχ εξσηήκαηνο πξνο ην Γ.Δ.Κ. ζα ζπληζηνχζε επζεία παξάβαζε ηεο ππνρξέσζεο πνπ επηβάιιεη ζηα εζληθά δηθαζηήξηα ην άξζξν 234 παξ. 3 Δ.Κ. 43. M. Ross, Effectiveness in the European legal order(s): beyond supremacy to constitutional proportionality? ELRev 2006, ζ. 476 (479). 44. A. von Bogdandy, Grundprinzipien des Unionsrechts - eine verfassungstheoretische und - dogmatische Skizze, EuR 6/2009, ζ. 749 (756 επ.).

18 18 E.Γ.K.A. ηφκνο ΝΒ (2010) θαηαζηξνθήο θαη απνδφκεζεο» 45 ησλ εζληθψλ Σπληαγκάησλ, σο ππεξεζληθφ ηφπν άζθεζεο δεκφζηαο εμνπζίαο, βάζεη φκσο ησλ ζεκειησδψλ ζπληαγκαηηθψλ αξρψλ ησλ θξαηψλ πνπ ην ζπλέζηεζαλ. Πεξηγξάθεη ηε δηαζηαχξσζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ δνκψλ θαη ηε ζπλάξζξσζε ησλ αμηψλ σο «έθθαλζε ηνπ ιεηηνπξγηζκνχ», ππφ ηελ έλλνηα φηη νη ζχλζεηεο ζπληαγκαηηθέο δνκέο ζπγθξνηνχληαη φρη βάζεη πξνθαζνξηζκέλνπ ζπληαγκαηηθνχ ζρεδίνπ, αιιά βάζεη ησλ αλαγθψλ άζθεζεο θαη λνκηκνπνίεζεο ησλ θνηλνηηθψλ θαη εζληθψλ αξκνδηνηήησλ. Αλαδεηθλχεη ηνλ δπλακηθφ ραξαθηήξα ηνπ επξσπατθνχ ζπληαγκαηηζκνχ θαη ην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γηα θαλνληζηηθφ πιαίζην πνπ δηακνξθψλεηαη κέζα «απφ κηα δηαινγηθή θαη αλαζηνραζηηθή δηεξγαζία αλνηθηή ζηνλ ρξφλν», κηα δηαξθή αλαδηάπιαζε, κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ φρη ηηο «αλειαζηηθέο αξρέο ηεο ηεξαξρηθήο θαηάηαμεο, φπσο ε αξρή ηεο ππεξνρήο, αιιά ηνλ δηάινγν επί ησλ θνηλψλ ζεκειησδψλ αξρψλ πνπ δηαρένληαη ζην ζπληαγκαηηθφ ζχζηεκα» Σην πιαίζην ηεο λνκηθήο πνιπθσλίαο θαη ηεο δηάδξαζεο πιεηφλσλ λνκηθψλ ρψξσλ πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ν δηάινγνο ησλ εθαξκνζηψλ ηνπ δηθαίνπ, πξσηίζησο δε ησλ δηθαζηψλ, ζηνπο νπνίνπο απφθεηηαη ε εξκελεία θαη ν έιεγρνο ηεο νξζήο εθαξκνγήο ηνπ, είλαη ην απνηειεζκαηηθφηεξν εξγαιείν γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο, ηελ πξνψζεζε ηεο φζκσζεο αξρψλ θαη αμηψλ θαη ηελ άξζε κεκνλσκέλσλ ζπγθξνχζεσλ. Ο δηάινγνο δελ ζπληζηά λνκηθή έλλνηα νχηε, βεβαίσο, λνκηθά δεζκεπηηθή ππνρξέσζε ησλ δηθαζηψλ. Πξφθεηηαη γηα ξεαιηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο ζρέζεο θνηλνηηθνχ δηθαίνπ θαη εζληθψλ Σπληαγκάησλ, δεδνκέλνπ κάιηζηα φηη ιεηηνπξγεί ακθίδξνκα, κε ζπλέπεηα θαη ην θνηλνηηθφ δίθαην, ζηε δηακφξθσζε ησλ ελλνηψλ θαη ησλ επηηαγψλ ηνπ, λα ιακβάλεη ππφςε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ δηθαίσλ ησλ θξαηψλ - κειψλ 47. Με άιια ιφγηα, ν δηάινγνο πξνυπνζέηεη ηελ νκνηνγέλεηα ησλ αμηψλ θαη θαζηζηά εθηθηή ηελ άκβιπλζε ησλ ελδερφκελσλ δηαθνξψλ, δηεπθνιχλνληαο ηελ πξννδεπηηθή θαλνληζηηθή ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ θαη ελσζηαθψλ ζπληαγκαηηθψλ θεηκέλσλ. Αθνχ ινηπφλ ην θνηλνηηθφ δίθαην δελ είλαη παξά «ν εκπινπηηζκφο, ε ελζάξθσζε θαη ε επέθηαζε ησλ εζληθψλ ζεκειησδψλ ζπληαγκαηηθψλ αξρψλ ζε ελσζηαθφ επίπεδν» 48, ηφπνο, δειαδή, δηαξθνχο αλαδηάπιαζεο ζην πιαίζην κηα ακθίδξνκεο ξνήο ζεκειησδψλ αξρψλ θαη αμηψλ, είλαη ζαθέο φηη, φπσο αλαγλψξηζε ν πξψελ Πξφεδξνο ηνπ Conseil constitutionnel P. Mazeaud, «θαηηζρχεη, ζε πεξίπησζε ζχγθξνπζεο, ησλ εζληθψλ καο ξπζκίζεσλ, πεξηιακβαλνκέλσλ, ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ, θαη ησλ εζληθψλ ζπληαγκαηηθψλ θαλφλσλ» Λ. Παπαδνπνχινπ, ζ Λ. Παπαδνπνχινπ, ζ Φαξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε ζπλαθψο απνηειεί ην άκεζν απνηέιεζκα κε κεηαθεξζεηζψλ ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε δηαηάμεσλ θνηλνηηθψλ νδεγηψλ. Μεηά ηελ άξλεζε ηνπ Conseil d Etat κε ηελ πνιπζπδεηεκέλε απφθαζε Cohn-Bendit ηεο 22αο Γεθεκβξίνπ 1978, λα ζπκκνξθσζεί πξνο ηε ζρεηηθή λνκνινγία ηνπ Γ.Δ.Κ. (Van Duyn, Rutili, Ratti), ν θνηλνηηθφο δηθαζηήο νξηνζέηεζε κε απφιπηε ζαθήλεηα ηε ζρεηηθή ππνρξέσζε ησλ θξαηψλ - κειψλ. Με ηε ζεηξά ηνπ, ινηπφλ, ην Conseil d Etat επζπγξακκίζηεθε κε ζεκαληηθή, νκνινγνπκέλσο, θαζπζηέξεζε πξνο ηε ζρεηηθή θνηλνηηθή λνκνινγία κε ηελ πξφζθαηε απφθαζε Mme Perreux (Βι. M. Guyomar, L abandon de la jurisprudence Cohn-Bendit. Conclusions sur Conseil d Etat, ass. 30 octobre 2009, Mme Perreux, req , RFDA 6/2009, ζ. 1125, θαζψο θαη note P. Cassia, RFDA 6/2009, ζ M. Canedo-Paris, Le double apport de l arrêt Mme Perreux: irrecevabilité des directives, charge de la prevue, RFDA 1/2010, ζ. 126 R. Kovar, Le Conseil d Etat et l effet direct des directives: la fin d une longue marche, Europe, janvier 2010, ζ. 5). 48. Λ. Παπαδνπνχινπ, ζ Discours de voeux au Président de la République, janvier 2005, in Rapport public du Conseil d Etat 2007, ζ. 389.