Είναι γενικά παραδεκτό ότι η εκπαίδευση αποτελεί το βασικότερο μέσο (παράγοντα)

Transcript

1 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Η ΔIOIKHTIKH EΠIMOPΦΩΣH ΩΣ ΠAPAΓONTAΣ ANAΠTYΞHΣ HΓETIKΩN ΣTEΛEXΩN ΣTHN EKΠAIΔEYΣH Tου: Γεωργίου Γουρναρόπουλου 1. Εισαγωγή Είναι γενικά παραδεκτό ότι η εκπαίδευση αποτελεί το βασικότερο μέσο (παράγοντα) επίτευξης της κοινωνικής συνοχής και ανάδειξης μιας ανταγωνιστικής οικονομίας, βασισμένης στη γνώση. Στη βάση αυτής της παραδοχής, η ρευστότητα και η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζουν το κοινωνικό, οικονομικό και τεχνολογικό περιβάλλον καλούν το σχολείο να προετοιμάσει μαθητές ικανούς να ανταποκριθούν στις ανάγκες της κοινωνίας. Ένα αποτελεσματικό σχολείο είτε αυτό ανήκει στην πρωτοβάθμια είτε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση απαιτεί, εκτός της επιστημονικής κατάρτισης του διδακτικού προσωπικού, τα σύγχρονα αναλυτικά προγράμματα, τα απαραίτητα μέσα διδασκαλίας κ.ά., και ικανή σχολική ηγεσία. Ικανή σχολική ηγεσία σημαίνει ότι ο διευθυντής σχολείου ασκεί ηγετικό ρόλο και με τη συμπεριφορά και τη δράση του, εμπνέει, εμψυχώνει τους συναδέλφους του και δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα για παρώθηση όλου του έμψυχου υ- λικού του σχολείου του (Σαΐτης, 2007: 122). Με απλά λόγια, ο ρόλος του διευθυντή είναι πολύ σημαντικός στην εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία μιας σχολικής μονάδας. Για να μπορέσει, όμως, ο διευθυντής να ανταποκριθεί με επιτυχία στο δύσκολο και πολύπλοκο έργο του, πρέπει να διαθέτει ένα σύνολο (Σαΐτης, 2007: 74): γνώσεων (διοίκησης, ειδικές, γενικές) που θα του επιτρέπουν να γνωρίζει το τι και το πώς να ενεργεί σε κάθε διοικητικό πρόβλημα, και ικανοτήτων (τεχνικές, ανθρώπινες, νοητικές) που θα του παρέχουν τη δυνατότητα να ασκεί καλή διοίκηση. Συγκεκριμένα, η αντιμετώπιση των σύνθετων προβλημάτων της εκπαίδευσης απαιτεί από τα στελέχη ικανότητα τόσο για αποτελεσματική επικοινωνία και παρακίνηση του ανθρώπινου δυναμικού, όσο και για λήψη ορθολογικών αποφάσεων. Για παράδειγμα, η δυνατότητα αποτελεσματικής επικοινωνίας και δημιουργικής σκέψης δεν είναι μόνο ζήτημα ταλέντου, αλλά και εκπαίδευσης και συνεχούς επιμόρφωσης σε θέματα σχο- Ο Γεώργιος Γουρναρόπουλος είναι εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, Δρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

2 T_48_t :25 ÂÏ 65 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 65 λικής διοίκησης. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα διευθυντικά στελέχη της εκπαίδευσης χρειάζονται την κατάλληλη και συνεχή διοικητική επιμόρφωση. Παρ όλη τη σπουδαιότητα που έχει η διοίκηση στο χώρο του σχολείου, εντούτοις στη Ελλάδα, σε αντίθεση προς άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν καταβλήθηκε η πρέπουσα προσπάθεια για την ανάπτυξη των ηγετικών στελεχών της εκπαίδευσης (ΗΣΕ). Το συμπέρασμα αυτό απορρέει από το γεγονός ότι σχετικές ερευνητικές μελέτες έδειξαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των διευθυντών σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν έχουν διδαχθεί ποτέ μαθήματα σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο της εκπαιδευτικής διοίκησης (Zavlanos, Σαΐτης, 1990, Σαΐτη και Μιχόπουλος, Γουρναρόπουλος, 2006). Για το θέμα κατάρτισης των ηγετικών στελεχών της εκπαίδευσης, επίσης, συγκριτική μελέτη (Αλεξογιαννοπούλου, 2006: 109), έδειξε ότι στη Μεγάλη Βρετανία λειτουργούν προγράμματα, τα οποία προετοιμάζουν τους μελλοντικούς διευθυντές και άλλα που μετεκπαιδεύουν τους νεοδιοριζόμενους και τους διευθυντές με περισσότερα χρόνια υπηρεσίας. Βέβαια, κατά καιρούς, έγιναν ορισμένες προσπάθειες για την επιμόρφωση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης (όπως η ίδρυση του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαίδευσης (1910), τα νομοσχέδια του 1913, η ίδρυση των Σχολών Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΣΕΛΜΕ) (1978), των Σχολών Επιμόρφωσης Λειτουργών Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΣΕΛΔΕ) (1979), και των Περιφερειακών Επιμορφωτικών Κέντρων (ΠΕΚ) (1985), οι προτάσεις διαφόρων επιτροπών κ.ά.) (Σαΐτης και Γουρναρόπουλος, 2001). Όμως, η α- ποσπασματικότητά τους, η οποία οφείλεται στην απουσία συνέχειας και προοπτικής δεν επέτρεψε τις πρωτοβουλίες αυτές να ενταχθούν σε ένα ενιαίο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό κατάρτισης των διοικητικών στελεχών της εκπαίδευσης. Η εργασία αυτή, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της επικεντρώνεται στη διερεύνηση της διοικητικής επιμόρφωσης των διευθυντικών στελεχών και απλών εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. 2. Σκοπός και υποθέσεις της έρευνας Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας μας είναι να διερευνήσουμε και να καταγράψουμε τις απόψεις και τις στάσεις των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, σχετικά με την επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα. Συγκεκριμένα, η έρευνα αυτή αποβλέπει στα εξής: α) Να διερευνήσει τις απόψεις και στις στάσεις των διευθυντικών στελεχών αλλά και των απλών εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, των νομών Αττικής και Μεσσηνίας, σχετικά με την επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα, και β) Να καταλήξει, με βάση τα ερευνητικά δεδομένα, σε τεκμηριωμένες εισηγήσεις/ προτάσεις, με στόχο την αρτιότερη διοικητική κατάρτιση και συνεχή διοικητική επιμόρφωση των διευθυντικών στελεχών και κατ επέκταση την εύρυθμη και αποτελεσματικότερη λειτουργία των πρωτοβάθμιων σχολικών μονάδων. Οι επιμέρους υποθέσεις, στις οποίες θα επιχειρήσει να δώσει απάντηση η συγκεκριμένη έρευνα είναι: Υ 1 Οι διευθυντές/ προϊστάμενοι σχολείων και εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης των νομών Αττικής και Μεσσηνίας στερούνται διοικητικής επιμόρφωσης. Υ 2 Η διοικητική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών συντελεί στην ανάπτυξη διευθυντικών στελεχών σχολικών μονάδων.

3 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Υ 3 Η επιλογή των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης γίνεται κατά κανόνα με βασικό κριτήριο την αρχαιότητα. Υ 4 Οι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης νιώθουν ικανοποιημένοι από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωσή τους. 3. Μεθοδολογία της έρευνας 3.1. Το δείγμα Η έρευνα διεξήχθη κατά το δεύτερο εξάμηνο του σχολικού έτους με τη μορφή του ανώνυμου γραπτού ερωτηματολογίου, το οποίο δόθηκε σε διευθυντές/ ντριες, προϊσταμένους/ ες και απλούς εκπαιδευτικούς των νομών Αττικής και Μεσσηνίας. Συνολικά στάλθηκαν 105 ερωτηματολόγια σε διευθυντές/ ντριες και 540 ερωτηματολόγια σε απλούς εκπαιδευτικούς του νομού Αττικής και ανταποκρίθηκαν 79, ποσοστό απόκρισης 75,23% και 431, ποσοστό απόκρισης 79,81%, αντίστοιχα. Τα επαρκώς συμπληρωμένα ερωτηματολόγια ήταν τελικά 76 (72,38%) και 409 (75,74%), αντίστοιχα. Επίσης, στάλθηκαν 60 ερωτηματολόγια σε διευθυντές/ ντριες, προϊσταμένους/ νες και 280 ερωτηματολόγια σε απλούς εκπαιδευτικούς του νομού Μεσσηνίας και ανταποκρίθηκαν 46, ποσοστό απόκρισης 76,66% και 219, ποσοστό απόκρισης 78,21%, αντίστοιχα. Τα επαρκώς συμπληρωμένα ερωτηματολόγια ήταν τελικά 43 (71,66%) και 207 (73,92%), αντίστοιχα. Η σύνθεση του δείγματος των διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων, οι οποίοι συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια, παρουσιάζεται αναλυτικότερα στον Πίνακα 1, που ακολουθεί. Η σύνθεση του δείγματος των απλών εκπαιδευτικών, οι οποίοι συμπλήρωσαν τα ε- ρωτηματολόγια, παρουσιάζονται αναλυτικότερα στον Πίνακα 2, που ακολουθεί Στατιστικές μέθοδοι Το τυχαίο δείγμα της έρευνάς μας προέκυψε από απλή, τυχαία δειγματοληψία των πρωτοβάθμιων σχολικών μονάδων των νομών Αττικής και Μεσσηνίας της χώρας. Η ανάλυση των ερωτηματολογίων έγινε με πίνακες συνάφειας με κατάλληλους ελέγχους Χ 2,προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στα ποσοστά μεταξύ ομάδων. Για τους συγκεκριμένους ελέγχους χρησιμοποιήθηκαν επίπεδα α=0,05 (5%) ή α=0,1 (10%). 4. Ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας Στην ενότητα αυτή δίνονται τα αποτελέσματα από τη διερεύνηση των στοιχείων της διοικητικής κατάρτισης και ειδικότερα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σε διοικητικά θέματα Στοιχεία διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων δημοτικών σχολείων Από τα διευθυντικά στελέχη των πρωτοβάθμιων σχολικών μονάδων, τα οποία απάντησαν στα ερωτηματολόγια διαπιστώνονται τα παρακάτω: Ως προς την οργανικότητα των δημοτικών σχολείων το σύνολο των ερωτηθέντων διευθυντικών στελεχών: (α) του νομού Αττικής υπηρετεί σε μεγάλα (4/ θέσια 12/ θέσια) δημοτικά σχολεία και (β) το 34,88% του νομού Μεσσηνίας υπηρετεί σε μικρά (1/ θέσια

4 T_48_t :25 ÂÏ 67 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 67 Πίνακας 1: Δείγμα διευθυντών(-ριών)/ προϊσταμένων σε σχέση με την οργανικότητα των σχολείων, το φύλο, την ηλικία, τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας, τα χρόνια υπηρεσίας ως διευθυντής (-ρια)/ προϊστάμενος (-η) και τα χρόνια υπηρεσίας στο σχολείο που υπηρετεί σήμερα Αττική Μεσσηνία Συχνότητα Σχετική Συχνότητα Σχετική συχνότητα συχνότητα Οργανικότητα 1/θ-3/θ ,88 4/θ-12/θ , ,12 Σύνολο , ,00 Αστικότητα Αστική , ,3 Ημιαστική ,9 Αγροτική ,8 Σύνολο , ,00 Φύλο Άνδρας 55 72, ,12 Γυναίκα 21 27, ,88 Σύνολο , ,00 Ηλικία έως 30 ετών , ετών , ετών 53 69, ,88 51 ετών και άνω 23 30, ,55 Σύνολο , ,00 Έτη 1-10 έτη ,6 εκπαιδευτικής έτη ,3 υπηρεσίας 21 έτη και άνω , ,11 Σύνολο , ,00 Διευθυντική 1-8 έτη 53 69, ,1 εμπειρία 9 έτη και άνω 23 30, ,90 Σύνολο , ,00 Υπηρεσία στο 1-8 έτη 64 84, ,7 σημερινό σχολείο 9 έτη και άνω 12 15, Σύνολο , ,00 3/ θέσια) σχολεία και το 65,12% σε μεγάλα (4/ θέσια 12/ θέσια) δημοτικά σχολεία (βλέπε Πίνακα 1). Ως προς την αστικότητα της περιοχής το σύνολο των ερωτηθέντων διευθυντών: (α) του νομού Αττικής βρίσκεται σε αστική περιοχή και (β) το 23,3% (10) του νομού Μεσσηνίας βρίσκεται σε αστική περιοχή, το 27,9% (12) σε ημιαστική και το 48,8% (21) σε α- γροτική περιοχή (βλέπε Πίνακα 1). Ως προς το φύλο των ερωτηθέντων διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: (α) του νομού Αττικής, το 72,40% (55) είναι άντρες και το 27,60% (21) είναι γυναίκες και (β) του νομού Μεσσηνίας, το 65,12% (28) είναι ά- ντρες και το 34,88% (15) είναι γυναίκες (βλέπε Πίνακα 1). Στο σημείο αυτό αξίζει να ση-

5 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Πίνακας 2: Δείγμα απλών εκπαιδευτικών σε σχέση με την οργανικότητα των σχολείων, το φύλο, την ηλικία, τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας, και τα χρόνια υπηρεσίας στο σχολείο που υπηρετούν σήμερα Αττική Μεσσηνία Συχνότητα Σχετική Συχνότητα Σχετική συχνότητα συχνότητα Οργανικότητα 1/θ-3/θ ,7 4/θ-12/θ , ,3 Σύνολο , ,00 Αστικότητα Αστική , ,4 Ημιαστική ,6 Αγροτική ,0 Σύνολο , ,00 Φύλο Άνδρας , ,4 Γυναίκα , ,6 Σύνολο , ,00 Ηλικία έως 30 ετών 19 4, , ετών 98 24, , ετών , ,9 51 ετών και άνω 65 15, ,7 Σύνολο , ,00 Έτη 1-10 έτη , ,3 εκπαιδευτικής έτη , ,65 υπηρεσίας 21 έτη και άνω , ,05 Σύνολο , ,00 Υπηρεσία 1-2 έτη , ,9 στο 3-4 έτη 38 9, ,5 σημερινό 5-6 έτη 18 4, ,6 σχολείο 7-8 έτη 39 9, ,3 9 έτη και άνω , ,70 Σύνολο , ,00 Υπηρεσιακή μόνιμος , ,6 κατάσταση αναπληρωτής 38 9, ,1 απόσπαση 24 5, ,8 διάθεση 6 1,50 1 0,5 Σύνολο , ,00 μειώσουμε ότι μόνο το 27,60% (νομός Αττικής) και το 34,88% (νομός Μεσσηνίας) των γυναικών εκπαιδευτικών κατέχει διευθυντική θέση αν και οι γυναίκες εκπαιδευτικοί στη χώρα μας αποτελούν το 60,2% του συνόλου του κλάδου των δασκάλων (ΥΠΕΠΘ, 2006). Ως προς τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας στην εκπαίδευση (ερώτηση 5), διαπιστώνουμε ότι το σύνολο των διευθυντών (-ριών) που υπηρετεί στο νομό Αττικής έχει συνολική υπηρεσία πάνω από 21 χρόνια στην εκπαίδευση, ενώ στο νομό Μεσσηνίας οι ερωτηθέ-

6 T_48_t :25 ÂÏ 69 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 69 ντες διευθυντές (-ριες)/ προϊστάμενοι (-ες) δηλώνουν ότι το 27,91% (12) έχουν συνολική υπηρεσία από 1 έως 10 χρόνια, το 6,98% (3) από 11 έως 20 χρόνια και το 65,11% (28) πάνω από 21 χρόνια στην εκπαίδευση (βλέπε Πίνακα 1). Ως προς τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας ως διευθυντής (-ρια)/ προϊστάμενος/ νη (ερώτηση 6), διαπιστώνουμε ότι τα διευθυντικά στελέχη που υπηρετούν: (α) στο νομό Αττικής δηλώνουν ότι το 69,78% (53) έχουν υπηρεσία από 1 έως 8 χρόνια και το 30,22% (23) πάνω από 9 χρόνια και (β) στο νομό Μεσσηνίας δηλώνουν ότι το 76,75% (33) έχουν υπηρεσία από 1 έως 8 χρόνια και το 23,25% (10) πάνω από 9 χρόνια (βλέπε Πίνακα 1). Ως προς τα χρόνια παραμονής των διευθυντικών στελεχών στο σχολείο που υπηρετούν σήμερα (ερώτηση 7), διαπιστώνουμε ότι: (α) οι διευθυντές (-ριες) που υπηρετούν στο νομό Αττικής δηλώνουν ότι το 84,20% (64) παραμένει στο ίδιο σχολείο από 1 έως 8 χρόνια και το 15,80% (12) πάνω από 9 χρόνια και (β) οι διευθυντές (-ριες)/ προϊστάμενοι/ ες που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας δηλώνουν ότι το 86,04% (37) παραμένει στο ίδιο σχολείο από 1 έως 8 χρόνια και το 13,96% (6) πάνω από 9 χρόνια Στοιχεία απλών εκπαιδευτικών δημοτικών σχολείων Από τους απλούς εκπαιδευτικούς που απάντησαν στα ερωτηματολόγια διαπιστώνονται τα παρακάτω: Ως προς την οργανικότητα των δημοτικών σχολείων το σύνολο των ερωτηθέντων εκπαιδευτικών: (α) του νομού Αττικής υπηρετεί σε μεγάλα (4/ θέσια 12/ θέσια) δημοτικά σχολεία και (β) το 9,17% του νομού Μεσσηνίας υπηρετεί σε μικρά (1/ θέσια 3/ θέσια) σχολεία και το 90,83% σε μεγάλα (4/ θέσια 12/ θέσια) δημοτικά σχολεία (βλέπε Πίνακα 2). Ως προς την αστικότητα της περιοχής το σύνολο των ερωτηθέντων απλών εκπαιδευτικών: (α) του νομού Αττικής βρίσκεται σε αστική περιοχή και (β) το 45,4% (94) του νομού Μεσσηνίας βρίσκεται σε αστική περιοχή, το 24,6% (51) σε ημιαστική και το 30% (62) σε αγροτική περιοχή (βλέπε Πίνακα 2). Ως προς το φύλο των ερωτηθέντων εκπαιδευτικών σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: (α) του νομού Αττικής, το 26,20% (107) είναι άντρες και το 73,80% (139) είναι γυναίκες και (β) του νομού Μεσσηνίας, το 32,86% (68) είναι άντρες και το 67,14% (139) είναι γυναίκες (βλέπε Πίνακα 2). Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι η μεγάλη πλειοψηφία των υπηρετούντων εκπαιδευτικών του δείγματος ανήκουν στο γυναικείο φύλο, γεγονός που δικαιολογείται απόλυτα αφού οι γυναίκες εκπαιδευτικοί στη χώρα μας αποτελούν το 60,2% του συνόλου του κλάδου των δασκάλων (ΥΠΕΠΘ, 2006). Ως προς τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας στην εκπαίδευση (ερώτηση 6), στο νομό Αττικής το 25,68% (105) έχει συνολική υπηρεσία από 1 έως 10 χρόνια, το 37,16% (152) α- πό 11 έως 20 χρόνια και το 37,16% (152) έχει πάνω από 21 χρόνια στην εκπαίδευση. Στο νομό Μεσσηνίας το 46,38% (96) έχει συνολική υπηρεσία από 1 έως 10 χρόνια, το 29,95% (62) από 11 έως 20 χρόνια και το 23,67% (49) έχει πάνω από 21 χρόνια στην εκπαίδευση (βλέπε Πίνακα 2). Ως προς τα χρόνια παραμονής των απλών εκπαιδευτικών του νομού Αττικής, στο σχολείο που βρίσκονται σήμερα (ερώτηση 7), το 35,95% (147) παραμένει στο ίδιο σχολείο από 1 έως 2 χρόνια, το 9,29% (38) από 3έως 4 χρόνια, το 4,40% (18) από 5 έως 6 χρόνια, το 9,53% (39) από 7 έως 8 χρόνια και το 40,83% πάνω από 9 χρόνια. Στο νομό Μεσσηνίας το 44,92% (93) από 1 έως 2 χρόνια, το 16,42% (34) από 3 έως 4 χρόνια, το 10,14% (21) από 5 έως 6 χρόνια, το 5,79% από 7 έως 8 χρόνια και το 22,70% πάνω από 9 χρόνια.

7 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 4.3. Στοιχεία διοικητικής κατάρτισης και επιμόρφωσης των διευθυντικών στελεχών Στην ερώτηση (9) αν έχετε παρακολουθήσει επιμορφωτικά προγράμματα σχετικά με την Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης το 55,3% των ερωτηθέντων διευθυντών (-ριών) που υπηρετούν στο νομό Αττικής δήλωσε ναι και το 44,7% όχι, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των διευθυντικών στελεχών (72,1%), που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας, δήλωσε όχι και μόλις το 27,9% ναι.το αποτέλεσμα αυτό δείχνει ότι οι διευθυντές (-ριες) που υπηρετούν στο νομό Αττικής έχουν παρακολουθήσει σε μεγαλύτερο βαθμό επιμορφωτικά προγράμματα από τους συναδέλφους του νομού Μεσσηνίας. Σε συνδυασμό με το φύλο των διευθυντικών στελεχών παρατηρούμε ότι περισσότερο οι άνδρες διευθυντές παρακολουθούν επιμορφωτικά προγράμματα που άπτονται της Οργάνωσης και Διοίκησης της Εκπαίδευσης (βλέπε Πίνακα 3). Πίνακας 3: Συνάφεια φύλου διευθυντικών στελεχών του νομού Αττικής και παρακολούθησης επιμορφωτικών προγραμμάτων Ερώτηση 9 1,00 2,00 Σύνολο Φύλο 1, , Σύνολο Η παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων σε θέματα της σχολικής διοίκησης φαίνεται ότι ενδιαφέρει περισσότερο τους άνδρες διευθυντές από ότι τις γυναίκες διευθύντριες. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 4. Πίνακας 4: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 15,394(b) 1,000 Στην ερώτηση (14) σε ποιο βαθμό τα προγράμματα διοικητικής επιμόρφωσης που, κατά καιρούς παρακολουθήσατε σάς βοήθησαν για την αντιμετώπιση και επίλυση καθημερινών προβλημάτων του σχολείου σας το σύνολο των διευθυντικών στελεχών που υπηρετούν στο νομό Αττικής και συμμετείχαν στα συγκεκριμένα προγράμματα, απάντησαν Καθόλου-Μέτρια, όπως επίσης και η πλειοψηφία (66,7%) αυτών που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας. Στο ερώτημα (15) σε ποιο βαθμό νιώθετε ικανοποιημένοι από τη διοικητική επιμόρφωσή σας το 51,7% των διευθυντών που υπηρετούν στο νομό Αττικής απάντησε Καθόλου-Μέτρια και το 48,3% Πολύ-Πάρα πολύ. Τα αντίστοιχα ποσοστά των υπηρετούντων στο νομό Μεσσηνίας διευθυντικών στελεχών είναι 75,1% Καθόλου-Μέτρια και 16,7% Πολύ-Πάρα Πολύ.

8 T_48_t :25 ÂÏ 71 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 71 Στην ερώτηση (17) πόσο σημαντική και απαραίτητη πιστεύετε ότι είναι η κατάρτιση και η διαρκής επιμόρφωσή σας σε διοικητικά θέματα το σύνολο των διευθυντικών στελεχών που υπηρετούν στο νομό Αττικής απάντησε Πολύ-Πάρα Πολύ, όπως επίσης και η πλειοψηφία (85,7%) αυτών που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας Στοιχεία διοικητικής κατάρτισης και επιμόρφωσης των απλών εκπαιδευτικών Στην ερώτηση (9) αν έχετε παρακολουθήσει επιμορφωτικά προγράμματα σχετικά με την Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης η συντριπτική πλειοψηφία (73,3%) των ερωτηθέντων εκπαιδευτικών που υπηρετούν στο νομό Αττικής δήλωσε όχι και το 26,7% ναι. Επίσης, η συντριπτική πλειοψηφία των απλών εκπαιδευτικών (81,2%), που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας, δήλωσε όχι και το 18,8% ναι. Σε συνδυασμό με την οργανικότητα των σχολείων οι απλοί εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε 6/θέσια έως 8/θέσια σχολεία του νομού Αττικής δηλώνουν στην πλειοψηφία τους ότι δεν έχουν παρακολουθήσει προγράμματα διοικητικής επιμόρφωσης (βλέπε Πίνακα 5). Πίνακας 5: Συνάφεια παρακολούθησης επιμορφωτικών προγραμμάτων και οργανικότητας σχολείων του νομού Αττικής Οργανικότητα Σύνολο 6,00 7,00 8,00 9,00 10,00 11,00 12,00 ερώτηση 9 1, , Σύνολο Η παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων με θέματα σχολικής διοίκησης φαίνεται ότι έχει σχέση με την οργανικότητα των σχολείων που υπηρετούν οι απλοί εκπαιδευτικοί. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 6. Πίνακας 6: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 33,664(α) 6,000 Σε συνδυασμό, επίσης, με το φύλο των απλών εκπαιδευτικών η έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες εκπαιδευτικοί παρακολουθούν σε μεγαλύτερο βαθμό από τις γυναίκες εκπαιδευτικούς προγράμματα διοικητικής επιμόρφωσης (βλέπε Πίνακα 7).

9 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Πίνακας 7: Συνάφεια παρακολούθησης επιμορφωτικών προγραμμάτων και φύλου εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Φύλο 1,00 2,00 Σύνολο Eρώτηση 1, , Σύνολο Η παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων με θέματα σχολικής διοίκησης φαίνεται ότι έχει σχέση με το φύλο των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 8. Πίνακας 8: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 19,793(b) 1,000 Σε συνδυασμό, επίσης, με την ηλικία των απλών εκπαιδευτικών η έρευνα έδειξε ότι οι απλοί εκπαιδευτικοί με περισσότερα χρόνια υπηρεσίας παρακολουθούν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους εκπαιδευτικούς με λιγότερα χρόνια υπηρεσίας προγράμματα διοικητικής επιμόρφωσης (βλέπε Πίνακα 9). Πίνακας 9: Συνάφεια παρακολούθησης επιμορφωτικών προγραμμάτων και ηλικίας εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Hλικία εκπαιδευτικών Σύνολο 1,00 2,00 3,00 4,00 Eρώτηση 1, , Σύνολο Η παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων με θέματα σχολικής διοίκησης φαίνεται ότι έχει σχέση με την ηλικία των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 10. Πίνακας 10: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 50,809(α) 3,000

10 T_48_t :25 ÂÏ 73 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 73 Στην ερώτηση (13) σε ποιο βαθμό τα προγράμματα διοικητικής επιμόρφωσης που, κατά καιρούς παρακολουθήσατε σάς βοήθησαν να προσεγγίζετε ορθολογικότερα τα καθημερινά προβλήματα του σχολείου σας το 64,2% των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν στο νομό Αττικής και συμμετείχαν στα συγκεκριμένα προγράμματα, απάντησε Καθόλου-Μέτρια και το 38,8% Πολύ-Πάρα Πολύ. Επίσης και η πλειοψηφία (61,6%) αυτών που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας απάντησε Καθόλου-Μέτρια και το 38,4% Πολύ-Πάρα Πολύ. Σε συνδυασμό με την ηλικία των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής, αυτοί που είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία βοηθήθηκαν περισσότερο από τα προγράμματα διοικητικής επιμόρφωσης (βλέπε Πίνακα 11). Πίνακας 11: Συνάφεια αποτελεσματικότητας επιμορφωτικών προγραμμάτων και ηλικίας εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Hλικία Σύνολο 1,00 2,00 3,00 4,00 Eρώτηση 2, , , , Σύνολο Η αποτελεσματικότητα των επιμορφωτικών προγραμμάτων με θέματα σχολικής διοίκησης φαίνεται ότι έχει σχέση με την ηλικία των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 12. Πίνακας 12: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 109,613(α) 9,000 Σε συνδυασμό με τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας των απλών εκπαιδευτικών στην εκπαίδευση η έρευνα έδειξε ότι αυτοί που έχουν περισσότερα χρόνια εκπαιδευτική υπηρεσία βοηθήθηκαν περισσότερο από τα προγράμματα διοικητικής επιμόρφωσης (βλέπε Πίνακα 13). Πίνακας 13: Συνάφεια αποτελεσματικότητας επιμορφωτικών προγραμμάτων και συνολικής υπηρεσίας των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Xρόνια υπηρεσίας στην εκπαίδευση 1 έως έως και άνω Σύνολο Eρώτηση 2, , , , Σύνολο

11 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Η αποτελεσματικότητα των επιμορφωτικών προγραμμάτων με θέματα σχολικής διοίκησης φαίνεται ότι έχει σχέση με τα χρόνια υπηρεσίας των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής.Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 14. Πίνακας 14: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 243,473(α) 39,000 Στο ερώτημα (14) σε ποιο βαθμό νιώθετε ικανοποιημένοι από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωσή σας το 69,7% των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στο νομό Αττικής απάντησε Καθόλου-Μέτρια και το 30,3% Πολύ-Πάρα πολύ. Τα αντίστοιχα ποσοστά των υπηρετούντων στο νομό Μεσσηνίας απλών εκπαιδευτικών είναι 89,7% Καθόλου-Μέτρια και 10,3% Πολύ-Πάρα Πολύ. Σε συνδυασμό με το φύλο των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής η έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες εκπαιδευτικοί είναι εκείνοι που μένουν περισσότερο ικανοποιημένοι από τις γυναίκες εκπαιδευτικούς (βλέπε Πίνακα 15). Πίνακας 15: Συνάφεια ικανοποίησης από τα επιμορφωτικά προγράμματα και του φύλου των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Φύλο 1,00 2,00 Σύνολο Eρώτηση 1, , , , , Σύνολο Η ικανοποίηση των απλών εκπαιδευτικών από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωση φαίνεται ότι έχει σχέση με το φύλο αυτών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 16. Πίνακας 16: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 14,028(α) 4,007

12 T_48_t :25 ÂÏ 75 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 75 Σε συνδυασμό με την ηλικία των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής η έρευνα έδειξε ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έμειναν περισσότερο ικανοποιημένοι από τους εκπαιδευτικούς που έχουν μικρότερη ηλικία (βλέπε Πίνακα 17). Πίνακας 17: Συνάφεια ικανοποίησης από τα επιμορφωτικά προγράμματα και της ηλικίας των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Hλικία Σύνολο 1,00 2,00 3,00 4,00 Eρώτηση 1, , , , , Σύνολο Η ικανοποίηση των απλών εκπαιδευτικών από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωση φαίνεται ότι έχει σχέση με την ηλικία αυτών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 18. Πίνακας 18: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 100,061(α) 12,000 Σε συνδυασμό με τα χρόνια συνολικής εκπαιδευτικής υπηρεσίας η έρευνα έδειξε ότι οι απλοί εκπαιδευτικοί που υπηρετούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην εκπαίδευση νιώθουν περισσότερο ικανοποιημένοι από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωσή τους (βλέπε Πίνακα 19). Πίνακας 19: Συνάφεια ικανοποίησης από τα επιμορφωτικά προγράμματα και της συνολικής υπηρεσίας των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Xρόνια εκπαιδευτικής υπηρεσίας 1 έως έως και άνω Σύνολο Eρώτηση 1, , , , , Σύνολο

13 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Η ικανοποίηση των απλών εκπαιδευτικών - που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής- από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωση φαίνεται ότι έχει σχέση με τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας τους στην εκπαίδευση.τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 20. Πίνακας 20: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 320,990(α) 52,000 Σε συνδυασμό με τα χρόνια υπηρεσίας στο σημερινό σχολείο η έρευνα έδειξε ότι οι α- πλοί εκπαιδευτικοί που υπηρετούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στο ίδιο σχολείο νιώθουν περισσότερο ικανοποιημένοι από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωσή τους (βλέπε Πίνακα 21). Πίνακας 21: Συνάφεια ικανοποίησης από τα επιμορφωτικά προγράμματα και του χρόνου παραμονής στο ίδιο σχολείο των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Xρόνια υπηρεσίας στο ίδιο σχολείο και άνω Σύνολο Eρώτηση 1, , , , , Σύνολο Η ικανοποίηση των απλών εκπαιδευτικών - που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής- από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωση φαίνεται ότι έχει σχέση με το χρόνο παραμονής τους στο ίδιο σχολείο. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 22. Πίνακας 22: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 252,808(α) 36,000 Στην ερώτηση (16) πόσο σημαντική και απαραίτητη πιστεύετε ότι είναι η διαρκής ε- πιμόρφωσή σας σε διοικητικά θέματα η πλειοψηφία (74,7%) των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν στο νομό Αττικής απάντησε Πολύ-Πάρα Πολύ και το 25,3% Καθό-

14 T_48_t :25 ÂÏ 77 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 77 λου-λίγο. Επίσης και η πλειοψηφία (79,2%) αυτών που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας απάντησε Πολύ-Πάρα Πολύ και το 20,0% Καθόλου-Λίγο. Σε συνδυασμό με το φύλο των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής η έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες εκπαιδευτικοί είναι εκείνοι που πιστεύουν περισσότερο από τις γυναίκες εκπαιδευτικούς ότι η διαρκής επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα είναι σημαντική και απαραίτητη (βλέπε Πίνακα 23). Πίνακας 23: Συνάφεια της διαρκούς διοικητικής επιμόρφωσης και του φύλου των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Φύλο 1,00 2,00 Σύνολο Eρώτηση 1, , , , , Σύνολο Η έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε σχολικές μονάδες του νομού Αττικής πιστεύουν περισσότερο από τις γυναίκες συναδέλφους τους ότι η διαρκής επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα είναι πολύ σημαντική και απαραίτητη.τα α- ποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 24. Πίνακας 24: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 34,627(α) 4,000 Σε συνδυασμό με την ηλικία των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής η έρευνα έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί που έχουν πολλά χρόνια υπηρεσίας πιστεύουν ότι η διαρκής επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα είναι πολύ σημαντική και απαραίτητη (βλέπε Πίνακα 25). Πίνακας 25: Συνάφεια της διαρκούς διοικητικής επιμόρφωσης και της ηλικίας των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Hλικία 1,00 2,00 3,00 4,00 Σύνολο Eρώτηση 1, , , , , Σύνολο

15 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Η έρευνα έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε σχολικές μονάδες του νομού Αττικής και είναι μεγαλύτερης ηλικίας πιστεύουν περισσότερο από τους μικρότερους σε ηλικία συναδέλφους τους ότι η διαρκής επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα είναι πολύ σημαντική και απαραίτητη. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 26. Πίνακας 26: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 80,185(α) 12,000 Στο ερώτημα (17) πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η ελλιπής διοικητική κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης στην άσκηση των καθηκόντων τους το σύνολο (98,2%) σχεδόν των ερωτηθέντων απλών εκπαιδευτικών που υπηρετεί στο νομό Αττικής απάντησε Σημαντικό-Πολύ Σημαντικό. Κατά τον ίδιο τρόπο απαντούν και οι ερωτηθέντες εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας, αφού στο σύνολό τους (96,6%) δηλώνουν Σημαντικό-Πολύ Σημαντικό. Σε συνδυασμό με το φύλο των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής η έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες εκπαιδευτικοί είναι εκείνοι που πιστεύουν περισσότερο από τις γυναίκες εκπαιδευτικούς ότι η ελλιπής διοικητική κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης παίζει σημαντικό ρόλο στην άσκηση των καθηκόντων τους (βλέπε Πίνακα 27). Πίνακας 27: Συνάφεια της ελλιπούς διοικητικής κατάρτισης των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης και του φύλου των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Φύλο 1,00 2,00 Σύνολο Eρώτηση 1, , , Σύνολο Η έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες εκπαιδευτικοί είναι εκείνοι που πιστεύουν περισσότερο από τις γυναίκες εκπαιδευτικούς ότι η ελλιπής διοικητική κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης παίζει σημαντικό ρόλο στην άσκηση των καθηκόντων τους. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 28. Πίνακας 28: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 9,239(α) 2,010

16 T_48_t :25 ÂÏ 79 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 79 Σε συνδυασμό με την ηλικία των απλών εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής η έρευνα έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί που έχουν μεγαλύτερη ηλικία πιστεύουν ότι η ελλιπής διοικητική κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης παίζει σημαντικό ρόλο στην άσκηση των καθηκόντων τους (βλέπε Πίνακα 29). Πίνακας 29: Συνάφεια της ελλιπούς διοικητικής κατάρτισης των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης και της ηλικίας των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Hλικία 1,00 2,00 3,00 4,00 Σύνολο Eρώτηση 1, , , Σύνολο Η έρευνα έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε σχολικές μονάδες του νομού Αττικής και είναι μεγαλύτερης ηλικίας πιστεύουν η ελλιπής διοικητική κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης παίζει σημαντικό ρόλο στην άσκηση των καθηκόντων τους. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 30. Πίνακας 30: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 15,154(α) 6,019 Σε συνδυασμό με τα χρόνια υπηρεσίας στο σημερινό σχολείο η έρευνα έδειξε ότι οι α- πλοί εκπαιδευτικοί που υπηρετούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στο ίδιο σχολείο πιστεύουν η ελλιπής διοικητική κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης παίζει σημαντικό ρόλο στην άσκηση των καθηκόντων τους (βλέπε Πίνακα 31). Πίνακας 31: Συνάφεια της ελλιπούς διοικητικής κατάρτισης των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης και του χρόνου παραμονής στο ίδιο σχολείο των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Xρόνια υπηρεσίας στο ίδιο σχολείο και άνω Σύνολο Eρώτηση 1, , , Σύνολο

17 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Η ικανοποίηση των απλών εκπαιδευτικών - που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής- από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωση φαίνεται ότι έχει σχέση με το χρόνο παραμονής τους στο ίδιο σχολείο. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 32. Πίνακας 32: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 225,838(a) 36,000 Στο ερώτημα (18) πιστεύετε ότι τα υποψήφια διοικητικά στελέχη της εκπαίδευσης, πρέπει να παρακολουθούν ειδικό πρόγραμμα διοικητικής κατάρτισης και επιμόρφωσης το σύνολο (98,3%) σχεδόν των ερωτηθέντων απλών εκπαιδευτικών που υπηρετεί στο νομό Αττικής απάντησε ναι. Κατά τον ίδιο τρόπο απαντούν και οι ερωτηθέντες εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας, αφού στο σύνολό τους (94,7%) δηλώνουν ναι. Σε συνδυασμό με τα χρόνια υπηρεσίας των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε σχολεία του νομού Αττικής η έρευνα έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί με λιγότερα χρόνια υπηρεσίας πιστεύουν ότι τα υποψήφια διευθυντικά στελέχη της εκπαίδευσης πρέπει να παρακολουθούν ειδικό πρόγραμμα διοικητικής επιμόρφωσης (βλέπε Πίνακα 33). Πίνακας 33: Συνάφεια υποχρεωτικής παρακολούθησης προγραμμάτων διοικητικής κατάρτισης από τα υποψήφια διευθυντικά στελέχη και χρόνων υπηρεσίας των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Xρόνια εκπαιδευτικής υπηρεσίας 1 έως έως και άνω Σύνολο Eρώτηση Nαι Όχι Σύνολο Η έρευνα έδειξε ότι οι απλοί εκπαιδευτικοί που έχουν λιγότερα χρόνια εκπαιδευτικής υπηρεσίας πιστεύουν ότι τα υποψήφια διευθυντικά στελέχη της εκπαίδευσης πρέπει να παρακολουθούν ειδικό πρόγραμμα διοικητικής επιμόρφωσης. Τα αποτελέσματα ε- λέγχου φαίνονται στον Πίνακα 34. Πίνακας 34: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 195,636(a) 24,000

18 T_48_t :25 ÂÏ 81 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 81 Σε συνδυασμό με τα χρόνια υπηρεσίας στο σημερινό σχολείο η έρευνα έδειξε ότι οι α- πλοί εκπαιδευτικοί που υπηρετούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στο ίδιο σχολείο πιστεύουν ότι τα υποψήφια διευθυντικά στελέχη της εκπαίδευσης πρέπει να παρακολουθούν ειδικό πρόγραμμα διοικητικής επιμόρφωσης (βλέπε Πίνακα 35). Πίνακας 35: Συνάφεια υποχρεωτικής παρακολούθησης προγραμμάτων διοικητικής κατάρτισης από τα υποψήφια διευθυντικά στελέχη και του χρόνου παραμονής στο ίδιο σχολείο των εκπαιδευτικών των σχολείων του νομού Αττικής Xρόνια υπηρεσίας στο ίδιο σχολείο και άνω Σύνολο Eρώτηση Nαι Όχι Σύνολο Η έρευνα έδειξε ότι οι απλοί εκπαιδευτικοί που έχουν λιγότερα χρόνια εκπαιδευτικής υπηρεσίας στο ίδιο σχολείο πιστεύουν ότι τα υποψήφια διευθυντικά στελέχη της εκπαίδευσης πρέπει να παρακολουθούν ειδικό πρόγραμμα διοικητικής επιμόρφωσης. Τα αποτελέσματα ελέγχου φαίνονται στον Πίνακα 36. Πίνακας 36: Έλεγχος ανεξαρτησίας Χ 2 Τιμή Βαθμοί Παρατηρούμενο Pearson Chi-Square 62,648(a) 17, Ερμηνεία των αποτελεσμάτων της έρευνας Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας, όπως διατυπώθηκε σε προηγούμενη ενότητα, ήταν η διερεύνηση των απόψεων και η καταγραφή των στάσεων των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων και απλών εκπαιδευτικών), σχετικά με την επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα. Οι παράγοντες αυτοί μας έδωσαν την υφιστάμενη κατάσταση και φανέρωσαν το βαθμό της ελλιπούς διοικητικής κατάρτισης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών των συγκεκριμένων νομών, γεγονός που αναγκάζει τα περισσότερα διευθυντικά στελέχη να ασκούν τα καθήκοντά τους στηριζόμενα στη διαίσθηση ή την εμπειρία και όχι στην επιστημονική τους κατάρτιση. Με την έννοια αυτή τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, τα οποία παρατέθηκαν στην προηγούμενη ενότητα επιβεβαίωσαν όλες τις ερευνητικές μας υποθέσεις. Από τη συνολική θεώρηση των επιμέρους ευρημάτων προκύπτουν συγκεκριμένες διαπιστώσεις για την κατάρτιση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε διοικητικά θέματα. Αναλυτικότερα, τα αποτελέσματα της ερευνητικής μας εργασίας έχουν ως εξής:

19 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Ποιοτική ανάλυση στοιχείων των διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων και απλών εκπαιδευτικών δημοτικών σχολείων του δείγματος Με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν από το δείγμα της έρευνας: Σε ό,τι αφορά την οργανικότητα των σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, η έρευνά μας έδειξε ότι το 34,88% των ερωτηθέντων διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων και το 7,7% των ερωτηθέντων απλών εκπαιδευτικών, του νομού Μεσσηνίας, υπηρετεί σε μικρά (1/ θέσια 3/ θέσια) σχολεία. Επίσης, το 23,3% των ερωτηθέντων διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων υπηρετεί σε αστική, το 27,9% σε ημιαστική και το 48,8% σε αγροτική περιοχή.τα αντίστοιχα ποσοστά για τους απλούς εκπαιδευτικούς είναι: 45,4%, 24,6% και 30%.Το ερευνητικό αυτό αποτέλεσμα είναι αναμενόμενο, αφού ένας μεγάλος αριθμός (39,67%) των δημοτικών σχολείων είναι μικρά (ΥΠ.Ε.Π.Θ., 2005). Ως προς τη διοικητική στελέχωση των πρωτοβάθμιων σχολικών μονάδων, η έρευνά μας έδειξε ότι μόνο το 27,6% και το 34,88% των ερωτηθέντων διευθυντικών στελεχών στους νομούς Αττικής και Μεσσηνίας, αντίστοιχα, είναι γυναίκες. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι: (α) οι γυναίκες εκπαιδευτικοί αποτελούν το 60,2% του συνόλου των εκπαιδευτικών του κλάδου των δασκάλων των δημόσιων δημοτικών σχολείων της χώρας (ΥΠ.Ε.Π.Θ., 2006) και (β) τα τελευταία χρόνια έγιναν πολλές ευνοϊκές για τις γυναίκες νομοθετικές ρυθμίσεις, εντούτοις η κατάληψη διευθυντικών θέσεων στην εκπαιδευτική ιεραρχία εξακολουθεί να αποτελεί προνόμιο των ανδρών. Με άλλα λόγια, η συμμετοχή των γυναικών στη σχολική διοίκηση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα (Kyriakousis and Saiti, 2006: 10). Η ισχνή συμμετοχή των γυναικών εκπαιδευτικών στην ιεραρχία της εκπαίδευσης οφείλεται είτε στην ύπαρξη άλλων ενδιαφερόντων (Σαΐτη, 2000), είτε σ έ- να σύνολο παραγόντων, (όπως π.χ. ο διαφοροποιημένος ρόλος των γυναικών στις οικογένειες διπλής καριέρας, η έλλειψη γυναικείων προτύπων στην ανώτερη διοίκηση κ.ά.) (Αθανασούλα-Ρέππα, 2000: 472), που η ίδια καλείται να αξιολογήσει και να επιλέξει, υπό το πρίσμα διαφόρων ρόλων και όχι γιατί απλά είναι γυναίκα (Σαΐτης, 2002: 56). Σημειώνουμε ότι το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται μόνο στη χώρα μας, γιατί και σε εκπαιδευτικά συστήματα άλλων χωρών η γυναικεία παρουσία σε ηγετικές θέσεις στην εκπαιδευτική ιεραρχία είναι αρκετά χαμηλή (Χαραλαμπίδου-Σολωμή, Pashiardis, Robertson, 1995: 91), επιβεβαιώνοντας τα πορίσματα σχετικών ερευνών (Al Khalifa, 1992: 96. Σαΐτης, 1997: 94), σύμφωνα με τα οποία οι γυναίκες εκπαιδευτικοί δεν επιδιώκουν για πολλούς και διάφορους λόγους να διεκδικήσουν διευθυντικές θέσεις. Περαιτέρω η έρευνά μας έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία, δηλαδή το 73,8% και 69,65% των απλών εκπαιδευτικών των δημοτικών σχολείων του δείγματος που υπηρετούν στους νομούς Αττικής και Μεσσηνίας, αντίστοιχα, είναι γυναίκες. Από το ερευνητικό αυτό αποτέλεσμα προκύπτει ότι: (α) στη σημερινή εποχή η άμεση επαγγελματική α- ποκατάσταση οδηγεί τις νέες γυναίκες να επιλέγουν ως πρώτη προτίμηση για σπουδές το επάγγελμα του εκπαιδευτικού και (β) σύμφωνα με σχετική έρευνα (UNESCO, 1995), η πλειοψηφία των γυναικών επιδιώκει για σπουδές τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές ε- πιστήμες. Σχετικά με το μορφωτικό επίπεδο των διευθυντικών στελεχών σχολικών μονάδων, η έρευνά μας έδειξε ότι μόνο το 3,5% των ερωτηθέντων διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων του νομού Αττικής έχει Master στον τομέα της σχολικής διοίκησης. Από το εύρημα αυτό γίνεται φανερό ότι το σύνολο σχεδόν των διευθυντικών στελεχών δεν διαθέτει ε- ξειδικευμένες σπουδές που άπτονται της σχολικής διοίκησης! Γεγονός που έχει επιπτώσεις στην άσκηση των διοικητικών τους καθηκόντων.

20 T_48_t :25 ÂÏ 83 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 83 Ως προς τα συνολικά χρόνια υπηρεσίας στην εκπαίδευση των διευθυντικών στελεχών, η έρευνα έδειξε ότι: (α) το σύνολο των υπηρετούντων στο νομό Αττικής και (β) η πλειοψηφία (65,11%) των υπηρετούντων στο νομό Μεσσηνίας έχει πάνω από 21 έτη εκπαιδευτική υπηρεσία. Το εύρημα αυτό είναι αναμενόμενο, αφού η αρχαιότητα εξακολουθεί να αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιλογή των υποψήφιων δασκάλων για τη θέση του διευθυντή (Σαΐτης, 2005-α: 122). Εξάλλου, στον πρόσφατο νόμο 3467/ 2006 (ΦΕΚ 128/ , τεύχος Α, άρθρο 7), ορίζεται ότι: Υποψήφιοι για τις θέσεις διευθυντών δημοτικών σχολείων μπορεί να είναι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του κλάδου δασκάλων, καθώς και εκπαιδευτικοί που αναφέρονται στο π.δ. 323/ 1993 (ΦΕΚ 139 Α ) με βαθμό Α, με δωδεκαετή, τουλάχιστον, εκπαιδευτική υπηρεσία, ε- δραιώνοντας κατ αυτόν τον τρόπο την αρχαιότητα, ως απαραίτητο τυπικό προσόν για συμμετοχή στις διαδικασίες επιλογής. Το κριτήριο της αρχαιότητας έρχεται σε αντίθεση με τα επιστημονικά δεδομένα (Γουρναρόπουλος και Κοντάκος, 2003: 58), αφού είναι γνωστό ότι ένα αποτελεσματικό διευθυντικό στέλεχος δεν είναι απαραίτητα ο αρχαιότερος ή ο καλύτερος δάσκαλος, αλλά εκείνος που διαθέτει τις απαραίτητες ικανότητες, γνώσεις και διοικητικές δεξιότητες που απαιτεί η διευθυντική θέση (Ζαβλανός, Dean, Σαΐτης, 1994). Αναφορικά με τα συνολικά χρόνια διευθυντικής υπηρεσίας, η έρευνά μας έδειξε ότι στο νομό Αττικής το 69,78% των ερωτηθέντων διευθυντικών στελεχών έχει εμπειρία α- πό 1 έως 8 χρόνια και το 30,22% πάνω από 9 χρόνια.τα αντίστοιχα ποσοστά για τους υ- πηρετούντες στο νομό Μεσσηνίας είναι 72,1% και 27,90%. Ως επί το πλείστον, είναι νέοι διευθυντές, γεγονός που μπορεί να αποδοθεί στο επί θητεία σύστημα επιλογής τους, α- φού από το 1994 έχει ήδη καταργηθεί η μονιμότητα των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης (Ν. 2188). Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει το εύρημα της έρευνας σύμφωνα με το οποίο η συντριπτική πλειοψηφία (84,20% του νομού Αττικής και 83,7% του νομού Μεσσηνίας) των ερωτηθέντων διευθυντικών στελεχών ανεξάρτητα από τον τόπο υπηρεσίας τους παραμένει λιγότερο από 8 χρόνια στο ίδιο σχολείο. Επίσης, οι ερωτηθέντες εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στο νομό Αττικής δηλώνουν ότι παραμένουν στο ίδιο σχολείο ως εξής: 1 έως 2 χρόνια το 35,95%, 3 έως 4 χρόνια το 9,29%, 5 έως 6 χρόνια το 4,40%μ 7 έως 8 χρόνια το 9,53% και πάνω από 9 χρόνια το 40,83%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας είναι: 46,9%, 14,5%, 10,6%, 5,3% και 22,70%. Η ολιγόχρονη παραμονή των εκπαιδευτικών στο ίδιο σχολείο μπορεί να αποδοθεί τόσο στον τρόπο πρόσληψης και τοποθέτησης των νεοδιοριζομένων εκπαιδευτικών όσο και στο γεγονός ότι το σύστημα μεταθέσεων και αποσπάσεων παρέχει στους εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να μετακινηθούν σε άλλα σχολεία, βελτιώνοντας την οργανική τους θέση. Βέβαια, το ισχύον σύστημα μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες των εκπαιδευτικών, ό- μως η συχνή μετακίνησή τους αφενός μειώνει την αποτελεσματικότητα του σχολείου και αφετέρου επηρεάζει αρνητικά το ηθικό του προσωπικού και την επίδοση των μαθητών (Θεοφιλίδης, 1994).Το θέμα της μεγάλης κινητικότητας των εκπαιδευτικών, έχει αρνητικές συνέπειες στην οργάνωση και την αποτελεσματική λειτουργία των δημοτικών σχολείων, (Καψάλης, 2005: 11. Παπασταμάτης, 1998), γιατί δεν είναι εφικτός ένας μακρόχρονος σχεδιασμός σε επίπεδο σχολικής μονάδας. Σύμφωνα, μάλιστα με προηγούμενη έ- ρευνα (Σαΐτης, 2001: 68), η ολιγόχρονη παραμονή των εκπαιδευτικών στην ίδια σχολική μονάδα είναι περισσότερο έντονη στα ολιγοθέσια σχολεία των ημιαστικών και αγροτικών περιοχών της χώρας μας.

21 T_48_t :25 ÂÏ ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Στοιχεία διοικητικής κατάρτισης και επιμόρφωσης των διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων και απλών εκπαιδευτικών δημοτικών σχολείων του δείγματος. Σε ό,τι αφορά τη διοικητική κατάρτιση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, το δείγμα της έρευνάς μας έδειξε ότι ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 44,7% των διευθυντικών στελεχών που υπηρετούν στο νομό Αττικής και η μεγάλη πλειονότητα (72,1%) των διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας δεν έχει παρακολουθήσει πρόγραμμα διοικητικής επιμόρφωσης. Τα αντίστοιχα ποσοστά των απλών εκπαιδευτικών είναι 73,3% και 81,2%. Είναι προφανές, ότι το αποτέλεσμα αυτό, το ο- ποίο επαληθεύει την Υ 1 ερευνητική μας υπόθεση, σύμφωνα με την οποία οι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης των δύο γεωγραφικών περιοχών της χώρας μας στερούνται διοικητικής επιμόρφωσης, ταυτίζεται με πορίσματα προηγούμενων ερευνητικών μελετών (Γκούσια-Ρίζου, Σαΐτης, 1997-α,. Zavlanos, 1981), στις οποίες φαίνεται ότι το 72%-90% των διευθυντών δημοτικών σχολείων και γυμνασίων στερούνται διοικητικής κατάρτισης γιατί δεν έχουν διδαχθεί ποτέ μαθήματα σχετικά με το γνωστικό α- ντικείμενο της εκπαιδευτικής διοίκησης. Η έλλειψη, όμως, βασικής κατάρτισης σε διοικητικά θέματα πριν από την ανάληψη διοικητικού ρόλου αλλά και η έλλειψη συστηματικής και ουσιαστικής επιμόρφωσης σε διοικητικά θέματα επηρεάζουν δυσμενώς την α- ποτελεσματικότητα του διευθυντή (Θεοφιλίδης και Στυλιανίδης, 2002: 153). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το εύρημα σύμφωνα με το οποίο το σύνολο των διευθυντικών στελεχών που υπηρετεί στο νομό Αττικής και η πλειοψηφία (66,7%) των διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας, δηλώνει ότι δεν βοηθήθηκε στο βαθμό που περίμενε από την παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων σχολικής διοίκησης. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους απλούς εκπαιδευτικούς είναι 64,2% και 61,6%. Το ερευνητικό αυτό αποτέλεσμα: (α) δεν επιβεβαιώνει την Υ 2 ερευνητική μας υπόθεση, σύμφωνα με την οποία τα διευθυντικά στελέχη και οι απλοί εκπαιδευτικοί, που επιμορφώθηκαν σε θέματα σχολικής διοίκησης, βοηθήθηκαν σημαντικά στην καθημερινή άσκηση των καθηκόντων τους και στην ορθολογικότερη προσέγγιση των καθημερινών προβλημάτων του σχολείου τους, αντίστοιχα και (β) ταυτίζεται με διαπιστώσεις και πορίσματα προηγούμενης έρευνας (Σαΐτη και Μιχόπουλος, 2005: 50), όπου οι υποδιευθυντές που παρακολούθησαν πρόγραμμα διοικητής επιμόρφωσης βραχείας χρονικής διάρκειας, δηλώνουν κατά το ήμισυ και πλέον ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα στα καθήκοντά τους. Επιπρόσθετα, παρατηρούμε ότι ο βαθμός ικανοποίησης από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωση κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, αφού η πλειοψηφία (51,7%) των διευθυντικών στελεχών που υπηρετούν στο νομό Αττικής, αλλά και η μεγάλη πλειοψηφία (75,1%) των διευθυντών (-ριών)/ προϊσταμένων που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας δηλώνει Καθόλου-Μέτρια. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους απλούς εκπαιδευτικούς των δύο νομών είναι 69,7% και 89,7%. Το ερευνητικό αυτό αποτέλεσμα: (α) δεν επιβεβαιώνει την Υ 4 ερευνητική μας υπόθεση, σύμφωνα με την οποία οι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης νιώθουν ικανοποιημένοι από τη θεσμοθετημένη διοικητική επιμόρφωσή τους και (β) επιβεβαιώνεται, όμως, από τα πορίσματα προηγούμενων ερευνών (Κωστίκα, 2004: 194. Ταρατόρη-Τσαλκατίδου, 2000: 77, 2000-α: 96), σύμφωνα με τα οποία: (α) Τα Στελέχη της Εκπαίδευσης δεν είναι καθόλου ικανοποιημένα από την επιμόρφωση που τους παρέχει η Πολιτεία τόσο πριν από την ανάληψη των καθηκόντων τους όσο και κατά τη διάρκεια άσκησης του έργου τους, (β) οι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θεωρούν ότι δεν είναι καθόλου ικανοποιημένοι (ποσοστό 55,5%) από την επιμόρφωση και (γ) οι εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας εκπαίδευ-

22 T_48_t :25 ÂÏ 85 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 85 σης, Γυμνασίου και Λυκείου, δεν είναι καθόλου ικανοποιημένοι (ποσοστά 60% και 62,2%, αντίστοιχα), από την επιμόρφωση. Επίσης, το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να οφείλεται στην απουσία των εκπαιδευτικών από το σχεδιασμό, τις επιλογές και τις αποφάσεις για την επιμορφωτική πολιτική (Brinkmann, Δεδούλη, 1998), αφού η ελληνική εκπαιδευτική πολιτική για επιμόρφωση, περιορίζει το ρόλο του εκπαιδευτικού σε παθητικό δέκτη (Καραμπίνη και Ψιλού, 2005: 143). Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης και το αποτέλεσμα σύμφωνα με το οποίο το σύνολο των ερωτηθέντων διευθυντικών στελεχών που υπηρετούν στο νομό Αττικής και η συντριπτική πλειοψηφία (85,7%) των διευθυντικών στελεχών που υπηρετούν στο νομό Μεσσηνίας πιστεύουν ότι η κατάρτιση και η διαρκής επιμόρφωσή τους σε διοικητικά θέματα είναι Πολύ-Πάρα Πολύ σημαντική και απαραίτητη. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώνει την Υ 2 ερευνητική μας υπόθεση, σύμφωνα με την οποία οι διευθυντές (-ριες)/ προϊστάμενοι (ες) σχολείων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης πιστεύουν ότι κατάρτιση και η διαρκής διοικητική επιμόρφωσή τους είναι σημαντική και απαραίτητη για την άσκηση των καθηκόντων τους. Επιπρόσθετα, το 98,2% των απλών εκπαιδευτικών δηλώνει ότι η ελλιπής διοικητική κατάρτιση των διευθυντικών στελεχών της εκπαίδευσης στην άσκηση των καθηκόντων τους, είναι Σημαντική-Πολύ σημαντική. Άλλωστε, σχετική έρευνα (Καταβάτη και Τσερεγκούνη, 2005: 289), έδειξε ότι η μεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων διευθυντικών στελεχών (78%) θεωρεί ότι η αναβάθμιση του ρόλου του διευθυντή θα προκύψει μέσα α- πό την επιμόρφωσή τους σε θέματα οργάνωσης και διοίκησης της εκπαίδευσης. Κλείνοντας την ενότητα αυτή σημειώνουμε την άποψη της συντριπτικής πλειοψηφίας (96%) και (95%)των ερωτηθέντων διευθυντικών στελεχών, αλλά και των απλών εκπαιδευτικών, αντίστοιχα, σύμφωνα με την οποία η κατάρτιση και επιμόρφωση σε διοικητικά θέματα πρέπει απαραίτητα: (α) να είναι προγενέστερη της επιλογής των ηγετικών στελεχών της εκπαίδευσης και της ανάληψης διευθυντικών καθηκόντων, ώστε οι εκπαιδευτικοί-διευθυντές να είναι ήδη εφοδιασμένοι όταν αναλαμβάνουν καθήκοντα. Ή, όπως, χαρακτηριστικά ειπώθηκε από εκπαιδευτικό με αρκετά χρόνια υπηρεσίας, η επιμόρφωση σε διοικητικά θέματα πρέπει να προηγείται και όχι να έπεται και (β) να λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια άσκησης των διευθυντικών καθηκόντων, δηλαδή να έχει συνέχεια. 5. Συμπερασματική κατάληξη Ηπαρούσα ερευνητική εργασία έδειξε ότι ανάμεσα στη θεωρητική προσέγγιση και στην καθημερινή διοικητική πρακτική των διευθυντών υπάρχει σημαντική απόκλιση. Κι αυτό, γιατί, πολλοί διευθυντές, αλλά και απλοί εκπαιδευτικοί δεν έχουν τύχει βασικής διοικητικής κατάρτισης και επιμόρφωσης. Το διοικητικό αυτό έλλειμμα αναγκάζει: (α) πολλούς διευθυντές να ασκούν διευθυντικά καθήκοντα στηριζόμενοι στην ε- μπειρία και την πρακτική των προκατόχων τους με αρνητικές επιπτώσεις στην εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία των σχολείων και (β) πολλούς απλούς εκπαιδευτικούς να μην προσεγγίζουν με ορθολογικό τρόπο τα καθημερινά προβλήματα των σχολείων που υπηρετούν. Μπροστά σε αυτό τον προβληματισμό και λαμβάνοντας υπόψη ότι: (α) οι στόχοι του σχολείου δεν θα πραγματοποιηθούν σε ικανοποιητικό βαθμό, αν ο εκπαιδευτικός που κατέχει τη θέση του διευθυντή δεν διαθέτει τις απαραίτητες διοικητικές γνώσεις καθώς, επίσης, και ικανότητες-δεξιότητες που απαιτούνται για τη θέση αυτή και (β) το σχολείο