ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑΣ. Αγοραστός Αγοραστός, MD, PhD, MSc Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας

Transcript

1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑΣ Αγοραστός Αγοραστός, MD, PhD, MSc Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας

2 ( )

3 The Stoned Ape Theory Terence Kemp McKenna ( )

4 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ

5 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ Εξωγενείς φαρμακευτικές ουσίες, οι οποίες δρουν άμεσα ή έμμεσα στο ΚΝΣ ασκώντας δράση σε γνωστικό, συναισθηματικό, συνειδησιακό και συμπεριφορικό επίπεδο (ψυχοδραστικές)...και χρησιμοποιούνται για θεραπευτική χρήση. Ralph Gerard, 1957

6 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ Εξωγενείς φαρμακευτικές ουσίες, οι οποίες δρουν άμεσα ή έμμεσα στο ΚΝΣ ασκώντας δράση σε γνωστικό, συναισθηματικό, συνειδησιακό και συμπεριφορικό επίπεδο (ψυχοδραστικές)...και χρησιμοποιούνται για θεραπευτική χρήση. Ralph Gerard, 1957

7 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ Εξωγενείς φαρμακευτικές ουσίες, οι οποίες δρουν άμεσα ή έμμεσα στο ΚΝΣ ασκώντας δράση σε γνωστικό, συναισθηματικό, συνειδησιακό και συμπεριφορικό επίπεδο (ψυχοδραστικές)...και χρησιμοποιούνται για θεραπευτική χρήση. Ralph Gerard, 1957

8 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ

9

10

11

12

13 ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

14

15 Theophyllin TΣΑΪ

16 Theophyllin TΣΑΪ ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ

17

18

19

20

21 ΜΟΣΧΟΚΑΡΥΔΟ ΚΑΝΕΛΑ

22 aqua vitae

23 aqua vitae

24

25

26

27

28 Μήκων η υπνοφόρος (Papaver Somniferum) ΙΕΡΟ ΦΥΤΟ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ

29 Όπιο, κοινώς αφιόνι, ονομάζεται ο αποξηραμένος γαλακτώδης χυμός που προέρχεται την παπαρούνα

30 Όπιο, κοινώς αφιόνι, ονομάζεται ο αποξηραμένος γαλακτώδης χυμός που προέρχεται την παπαρούνα

31 15%

32 HEROIN

33

34 Cannabis (THC)

35 Cannabis (THC)

36 Cannabis (THC)

37 ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Cannabis (THC) Χρησιμοποιήθηκε ΣΤΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΑΙΓΝΙΔΙΑ ΕΞΑΓΝΙΣΤΙΚΑ ΣΤΙΣ ΝΕΚΡΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΑ ΣΕ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΙΚΑ ΣΕ ΣΥΜΠΟΣΙΑ «ΙΕΡΟ ΧΟΡΤΟ»

38 Γαστρεντερικές παθήσεις Σύνδρομα πόνου Καρκίνος / χημειοθεραπεία Νευροεκφυλιστικές νόσοι Ψυχιατρικές ασθένειες Καχεξία Διαταραχές πρόσληψης τροφής

39 Κεκραμένος οίνος Συμπόσια

40 Ομήρου Οδύσσεια Τηλεμαχος και Ελένη αὐτίκ ἄρ εἰς οἶνον βάλε φάρμακον, ἔνθεν ἔπινον, / νηπενθές τ ἄχολόν τε, κακῶν ἐπίληθον ἁπάντων (Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, δ ) κάποιο βοτάνι επήρε κι έριξε μες στο κρασί που επίναν, / ξαρρωστικό του πόνου, ανέχολο, λησμονικό της πίκρας (Μετάφραση: Καζαντζάκης/Κακριδής) νηπενθές

41 Ο Ομηρικός (μπλε) λωτός - Το άνθηνον είδαρ

42 Πυθεία

43 Τα Ελευσίνια Μυστήρια «Ενήστευσα, έπιον τον κυκεώνα» Κάθοδος Αναζήτηση Άνοδος (ΕΠΟΠΤΕΣ)

44 «Ευτυχισμένος εκείνος που θα δει αυτά που είναι κάτω από την γη! Γιατί γνώρισε το σκοπό της ζωής του και την από το Δία δοσμένη αρχή του.» Πίνδαρος Ερισυβώδης Όλυρα (ergot) σκληρώτιο του μύκητα claviceps purpurea, έχει βασικά αλκαλοειδή που περιέχουν Λυσεργικό οξύ

45 Λιβάνι (αρωματική ρητίνη που προέρχεται από τον κορμό του δένδρου Boswellia sacra)

46 Άτροπος η ευθάλεια (Atropa belladonna) 1-2 μούρα: ήπια επίδραση στην αντίληψη 3-4 μούρα: ψυχοδραστική αφροδισιακή δράση 4-10 μούρα: παραισθησιογόνος δόση μούρα: θανατηφόρος δόση

47 Αρτεμισία το αψίνθιο Degas

48 COCA

49 COCA

50 COCA

51

52

53

54

55

56 Lyserg-Säure-Diethylamid LSD

57 Lucy in the Sky with Diamonds

58

59 Francis Crick Double Helix Kary Mullis PCR

60 LSD and Brain Connectivity

61

62 Αμανίτης ο μυγοκτόνος: «ζουρλομάνταρο» / «ζουρλό» Amanita muscaria

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73 Ξανθοψία λόγω Vincent van Gogh digitalis

74

75 Designer Drugs

76

77 Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑΣ

78 The WHO Global Burden of Disease (DALYs)

79 Numbers

80 Morbidity in Mental Disorders

81 ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με κατάθλιψη το 2015 (33 εκατ. στην Ευρώπη) Του χρόνου ζωής βιώνεται με περιορισμένη υγεία 50% x Αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας Χρόνια μειωμένο προσδόκιμο ζωής x Αυξημένος κίνδυνος θνησιμότητας Αιτία αναπηρίας παγκοσμίως 16-26% Επιπολασμός ζωής #1 70% 60% Μέση αύξηση αναπηρίας από κατάθλιψη από το 1990 Συννοσηρότητα με άλλες παθήσεις WHO Report 2016; Laursen et al. (2016) J Affect Disord; Steensma et al. (2001) Health Promot Chronic Dis Prev Can

82 Υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονικότητας Ελλάδα #2 most prescribed medication worldwide

83 Life Expectancy Bipolar Schizophrenia

84 Francisco de Goya ( ), Casa de Locos

85

86 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Ιπποκράτης ( π.χ.) Emil Kraeplin ( ) Alois Alzheimer ( )

87 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

88 DOPAMINE SEROTONINE NOREPINEPHRINE GABA

89 DOPAMINE SEROTONINE NOREPINEPHRINE GABA

90 ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ 1806 Μορφίνη 1826 Βρωμίδιο του καλίου 1869 Ένυδρη Χλωράλη 1887 Αμφεταμίνη 1903 Βαρβιτάλη, πρώτο Βαρβιτουρικό 1910 Θεραπεία έκλησης πυρετού 1938 Ηλεκτροσπασμοθεραπεία 1940 Λευκοτομή (Λοβοτομή)

91 The Nobel Prize in Physiology or Medicine Julius Wagner-Jauregg Θεραπεία έκλησης πυρετού σε ψυχιατρικές νόσους Walter Hess & Egaz Moniz Θεραπεία λευκοτομής σε ψυχιατρικές νόσους Α. Αgorastos

92 ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ 1949 Λίθιο 1952 Πρώτο Αντιψυχωσικό: Chorpromazin 1957 Πρώτο Αντικαταθλιπτικό: Imipramin 1958 Haloperidol 1960 Πρώτη Βενζοδιαζεπίνη: Chlordiazepoxid 1963 Diazepam (Valium) 1972 Πρώτο Άτυπο Αντιψυχωσικό:

93 IPROZIANID ΑΝΤΙΦΥΜΑΤΙΚΟ IMIPRAMINE 1957 AMITRIPTYLINE Klinik für Psychiatrie und Psychotherapie 1957 CLOMIPRAMINE 1968 TRANYLCYPROMINE 1965 MIANSERINE 1973 FLUOXETINE 1988 BUPROPION 1989 MOCLOBEMID 1991 PAROXETINE 1992 FLUVOXAMINE 1994 CITALOPRAM 1996 SERTRALINE 1997 VENLAFAXINE 1997 MIRTAZAPINE 1997 REBOXETINE 1998 ESCITALOPRAM 2003 DULOXETINE 2005 DESVENLAFAXINE 2008 AGOMELATINE 2009 VORTIOXETINE 2015

94

95

96

97

98 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ

99 Η Ελένη παίρνει...

100 Η Ελένη παίρνει... ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ

101 Η Ελένη παίρνει... Αναστολείς υποδοχέων αγγειοτενσίνης ΙΙ

102 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ

103 ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ

104 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

105

106

107

108

109 Σημερινές Πεποιθήσεις... Klinik für Psychiatrie und Psychotherapie Τα ψυχοφάρμακα... - Θέτουν τους ασθενείς σε καταστολή (65%) - Έχουν ισχυρές παρενέργειες (74%) - Αλλοιώνουν την προσωπικότητα (69%) - Προκαλούν εθισμό (82%) - Δεν επιδεικνύουν δραστικότητα (85%) - Συνταγογραφούνται επιπόλαια (75%)

110

111 ΣΥΝΟΛΟ EΠΑΦΗ ΜΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜ. ΕΠΑΓΓΕΛΜ. ΙΚΑΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΓΕΙΑΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΤΑ 3-ΜΗΝΟΥ 100% 30-50% 15-30% 6-9% 2-4% ECNP & European Brain Council Project 2005 & 2011

112 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΩΝ 1. Χημικές ιδιότητες 2. Φαρμακοδυναμική 3. Κλινική δράση 4. Παράδοση Α. Αgorastos

113 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΩΝ 1. Χημικές ιδιότητες 2. Φαρμακοδυναμική 3. Κλινική δράση 4. Παράδοση Α. Αgorastos

114 ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΔΕΑΣΜΟΣ ΠΕΣΙΜΙΣΤΙΚΟΣ ΙΔΕΑΣΜΟΣ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΤΥΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΜΑ ΑΝΑΞΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΥΠΝΟΥ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΩΛΕΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑ ΟΡΕΞΗΣ

115 1. ΓΕΝΙΑΣ 2. ΓΕΝΙΑΣ 3. ΓΕΝΙΑΣ 4. ΓΕΝΙΑΣ Imipramine Amitriptylin Trimipramine Clomipramine Doxepine Tranylcypromine Moclobemid Fluoxetin Fluvoxamin Paroxetine Sertralin Citalopram Escitalopram Venlafaxine Duloxetine TCA MAOI SSRI SSNRI NDRI NaSSA SARI NaRI Melatonergic Multimodal Bupropion Mirtazapine Trazodon Reboxetine Agomelatine Vortioxetine Hypericum perforatum Angermeyer et al. (1993)

116 Antidepressants SSRI SSNRI SNDRI NaSSA TCA MAOI Melatonergic Multimodal Phytotherapeutics? Mood Stabilizer Antipsychotics Benzodiazepines Psychostimulants Psychedelics

117 Nigrostriatal Κινητικός Έλεγχος Mesolimbic Κύρια ψυχωσικά συμπτώματα Mesocortical - / + Συμπτώματα Γνωστική λειτουργία Tuberoinfundibular Έκκριση προλακτίνης

118

119 Klinik für Psychiatrie und Psychotherapie

120 Klinik für Psychiatrie und Psychotherapie

121 TAKE HOME MESSAGE Klinik für Psychiatrie und Psychotherapie ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΝΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΩΣ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΩΣ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟ

122 TAKE HOME MESSAGE Klinik für Psychiatrie und Psychotherapie ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΝΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΩΣ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΩΣ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟ Η ΧΡΗΣΗ ΤΕΤΟΙΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΧΩΡΟΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΥΓΚΙΡΙΕΣ

123 TAKE HOME MESSAGE Klinik für Psychiatrie und Psychotherapie ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΝΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΩΣ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΩΣ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟ Η ΧΡΗΣΗ ΤΕΤΟΙΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΧΩΡΟΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΥΓΚΙΡΙΕΣ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΑ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ

124 Thank you for your attentio AGORASTOS AGORASTOS, MD, MSc, PhD ASSOCIATE PROFESSOR LABORATORY OF BIOLOGICAL PSYCHIATRY- DEPT. OF PSYCHIATRY & PSYCHOTHERAPY UNIVERSITY MEDICAL CENTER HAMBURG