Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ HIV ΛΟΙΜΩΞΗ. Δρ Παρασκευή Ντετοπούλου. Κλινική διαιτολόγος ΓΝΑ Κοργιαλένειο- Μπενάκειο Διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Transcript

1 Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ HIV ΛΟΙΜΩΞΗ Δρ Παρασκευή Ντετοπούλου Κλινική διαιτολόγος ΓΝΑ Κοργιαλένειο- Μπενάκειο Διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

2 Μία δίαιτα επαρκής σε θρεπτικά συστατικά και η κατανάλωση ενός ισορροπημένου διαιτολογίου είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία και την επιβίωση όλων των ασθενών με HIV λοίμωξη. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) Nutrient requirements for people living with HIV/AIDS. 2003

3 Fields-Gardner, C..J Am Diet Assoc, (7): p

4 Διατροφικοί στόχοι σε ασθενείς με HIV λοίμωξη Κάλυψη ενέργειας, μικρο-, μακροθρεπτικών συστατικών Διατήρηση άλιπηςμάζας σώματος Έλεγχος καρδιομεταβολικών παραγόντων Ασφάλεια τροφίμων Αλληλεπιδράσεις φαρμάκωνδιατροφής ] [ ] [ [ Papakonstantinou V et al. AIDS Reviews, in press Pribram, V., Nutrition and HIV, ed. V. Pribram. 2011: Wiley-Blackwell

5

6 Ενεργειακό ισοζύγιο Μακροθρεπτικά συστατικά Αλκοόλ Νάτριο Συνήθειες γευμάτων Πρότυπα διατροφής Ασφάλεια τροφίμων Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων διατροφής

7 Ενεργειακό Ισοζύγιο

8 Οι ασθενείς με HIV λοίμωξη έχουν 10% αύξηση των βασικών ενεργειακών αναγκών Παρουσία λοιμώξεων Στάδιο ασθένειας Φάρμακα Fields-Gardner, C.J Am Diet Assoc, (7): p Batterham, M.J. Am J ClinNutr, (3): p Kosmiski, L.Am J ClinNutr, (6): p. 1677S-1682S. Φυσική δραστηριότητα σε προχωρημένα στάδια

9 Τα άτομαπου είναιεμφανώς παχύσαρκοιπρέπεινα παρακινηθούν να χάσουνβάρος. Αποφύγετετην κραιπάλη («δίαιταγιο-γιο») Στα άτομαμε HIV σχετιζόμενη καχεξίακαι δυσλιπιδαιμία, αντιμετωπίστε πρώτατην καχεξίακαι μετα παραπέμψτε σε διαιτολόγο. Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015

10 Μακροθρεπτικά Συστατικά

11 Πρωτεΐνες Ενέργεια (δευτερευόντως) Βιταμίνες του συμπλέγματος Β Σίδηρο και ψευδάργυρο. Ρόλος: σύνθεση και αναδόμηση ιστών ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτελούν και άλλες σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού (όπως μεταφορά οξυγόνου, ορμόνες) Σύσταση: Επιλέγουμε άλιπεςπηγές πρωτεΐνης (ψάρια, πουλερικά, άπαχα κρέατα) 1,2-1,5 γρ/kg/ημέρα Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015 Ockenga, J., et al., ESPEN Guidelines, Clin Nutr, (2): p

12 Λιπαρά κορεσμένα (π.χ. βούτυρο, ζωικό λίπος, καρύδα) μονοακόρεστα (π.χ. ελαιόλαδο) πολυακόρεστα (π.χ. σπορέλαια, ιχθυέλαια) Τι προσφέρουν: ενέργεια (9 Kcal/g) πηγή των λιποδιαλυτών βιταμινών Α, D, E, Κ Δομικό συστατικό των μεμβρανών Δρουν σαν προστατευτικός μανδύας στην επιφάνεια διαφόρων οργάνων Συμμετέχουν στη γεύση, στο αίσθημα κορεσμού Βοηθούν στην απορρόφηση ορισμένων αντιρετροϊκών φαρμάκων

13 Λιπαρά Η ποιότητατου λίπους φαίνεται να είναι πολύ περισσότερο σημαντική σε σχέση με την ποσότητα. Σύσταση: Ολικό λίπος< 30% Σύσταση: μείωση κορεσμένων λιπαρών Σύσταση: χοληστερόλη<300 mg Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015

14 Κορεσμένα λιπαρά Σύσταση: Μείωση κορεσμένων λιπαρών Mensink RP, Am J Clin Nutr 2003;77:

15 τρανςλιπαρά χοληστερόλης LDL-χοληστερόλης HDL-χοληστερόλης

16 Τρανςλιπαρά Food Serving size Trans-fatty acids g/serving Cake, pound, cholesterol-free 2 ounce 3.04 Cookie(chocolate) bar with 2 ounce 3.88 caramel and chocolate coating Cookie(vanilla) with crème filling 3 cookies 2.13 Crackers, snack crackers, cheese 14 crackers 1.04 Donut, cake or yeast 1 donut 1.72 French fries, made from frozen 10 fries 1.27 French fries, fast food fries 3.43 Hamburger, 25% fat patty, 3 ounce, cooked 1.14 broiled Margarine, corn & soy, 80% fat, 1 Tbl 2.76 stick Margarine, stick 1 Tbl 2.72 Popcorn, microwave popped 3.5 cups 2.11 Tortilla chips 1 ounce 1.15

17 Ω-3 λιπαρά οξέα α-λινολενικό (18:3, ALA) Εικοσαπεντενοικό (20:5, EPA) Δοκοσαεξενοικό οξύ (22:6, DHA) Δράσεις: 1) Ρευστότητα μεμβρανών 2) Αμφιβληστροειδή 3) Ανάπτυξη εγκεφάλου και νευρικού συστήματος 4) Σύνθεση εικοσανοειδών 5) Αντιφλεγμονώδης δράση 6) Μείωση τριγλυκεριδίων, ενδείξεις για προστασία από καρδιαγγειακά επεισόδια 7) Αντιπηκτική δράση Συνιστώμενη πρόσληψη Άνδρες: 1,6 g/ημέρα Γυναίκες: 1,1 g/ ημέρα Δεν έχει οριστεί ακόμα Ανώτατη Ασφαλής Πρόσληψη

18 g EPA+DHAστα90g Τόνος κονσέρβας σε νερό 0,73 Τόνος φρέσκος 0,24-1,28 Σαρδέλες 0,98-1,70 Σολωμός Ατλ, Ιχθυοτροφείου 1,09-1,83 Σολωμός Ατλ, Ελεύθερος 0,9-1,56 Ρέγκα Ατλαντικού 1,71 Πέστροφα ιχθυοτροφείου 0,98 Πέστροφα ελεύθερη 0,84 Μπακαλιάρος Ατλαντικού 0,24 Μπακαλιάρος παστός 0,2 Γατόψαρο 0,2 Γλώσσα 0,42

19 StradlingC. PLoSONE 7(6): e τριγλυκεριδίων1.1 mmol/l (97 mg/dl) mg EPA+DHA για 12 εβδ

20 Συμπληρωματική χορήγηση ω-3 Μετα-ανάλυση: τριγλυκεριδίων κατά 80 mg/dl (95% CI: -129 to -31) σε δόσεις mg/ημέρα για 2-4 μήνες. Oliveira, J.M. et al. HIV Clin Trials, (5): p ευεργετικές επιδράσεις στην HDL Paranandi, A., et al. AIDS Res Hum Retroviruses, (8): p IL-6 and TNF-a Metkus, T.S., et al., HIV Med, (9): p Hileman, C.O., et al. AIDS Res Hum Retroviruses, (7): p

21 Υδατάνθρακες Φρούτα Χυμοί φρούτων Γάλα και Γιαούρτι Ψωμί Ρύζι, Μακαρόνια Δημητριακά πρωινού To κεντρικό νευρικό σύστημα και τα ερυθρά αιμοσφαίρια χρησιμοποιούν υδατάνθρακες (γλυκόζη) Ζάχαρη, μέλι Σύσταση: κατανάλωση προϊόντων ολικής άλεσης. Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015 Σύσταση για άτομα με ΣΔ: Φυτικές ίνες >40 γρ την ημέρα ESC-EASD, European Heart Journal, 2013

22 Γλυκαιμικόςδείκτης (ΓΔ) Επίπεδα γλυκόζης Υψηλός ΓΔ Χρόνος (ώρες) Χαμηλός ΓΔ Μας δείχνει τη μεταγευματική αύξηση γλυκόζης ανά 100 γρτροφίμου σε σχέση με τρόφιμα αναφοράς ΓΔ λαμβάνοντας τη γλυκόζη ως τρόφιμο αναφοράς Χαμηλός (30-55) Μήλα,χουρμάδες, δαμάσκηνα, όσπρια, γάλα, γιαούρτι, καρότα Μέτριος (55-70) Βρώμη, ζυμαρικά,ανανάς, σταφύλια, πορτοκάλια Υψηλός (>70) Ψωμί, Άσπρο ρύζι, Κράκερ ρυζιού Βραστή πατάτα,πουρές πατάτας Cornflakes Γλυκόζη, μέλι, μπανάνα, καρπούζι

23 Γλυκαιμικόφορτίο ΓΔ GR CHO ΓΦ = ΓΔ x GR CHO 1 μικρό μήλο κούπα κορν φλέικς κούπα all bran κούπα άσπρο ρύζι κούπα μαύρο ρύζι κούπα ζυμαρικά ΓΔ: Γλυκαιμικός Δείκτης ΓΦ: Γλυκαιμικό Φορτίο GR CHO: Γραμμάρια υδατανθράκων Η έννοια του γλυκαιμικού φορτίου εισήχθη το 1997 από ερευνητές του Πανεπιστημίου Harvard. ΓΦ <10 (χαμηλό), ΓΦ >20 (υψηλό) Μέτρια βελτίωση στο γλυκαιμικό έλεγχο μπορεί να επιτευχθεί όταν τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου αντικαθιστούν άλλα υψηλότερου γλυκαιμικού φορτίου. Diabetes Care 2013; 36:

24 Μικροθρεπτικά Συστατικά

25 Μικροθρεπτικάσυστατικά Zn, Fe, Se B 12, E, B 6, C, D,καροτενοειδή ( στον ορό ασθενών) Fields-Gardner, C. et al. J Am Diet Assoc, (7): p Semba, R.Det al. Br J Nutr, (3): p Griffin, A.T et al.aids Patient Care STDS, (9): p Τα μικροσυστατικάαυξάνουν την αντιοξειδωτική άμυνα και επηρεάζουν την παραγωγή κυτταροκινών. Η βιταμίνη D έχει πρόσθετη σημασία λόγω του κινδύνου οστεοπόρωσης των ασθενών και του ρόλου της στο ανοσοποιητικό σύστημα και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

26 Μικροθρεπτικάσυστατικά

27 Αλκοόλ

28 Αλκοόλ Εφόσον οι ασθενείς με HIV λοίμωξηεπιθυμούν να καταναλώνουν αλκοόλ, θα πρέπει να καταναλώνουνμέχρι 1 ποτό/ ημέρα οι γυναίκες και μέχρι 2 ποτά/ ημέρα οι άνδρες. Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015

29 Αλκοόλ! Στα άτομα με ηπατικη νόσο, προβλήματα συμμόρφωσης, ανεπαρκή αύξηση των CD4 κυττάρων, όγκους, ιστορικο φυματίωσης, διάρροιες και άλλες καταστάσεις που σχετίζονταιμε αυξημένη πρόσληψηαλκοόλ, πρέπεινα δίνονται κίνητρα για να μειώσουν ή να σταματήσουν την πρόσληψη αλκοόλ.!η κατανάλωση αλκοόλ από ασθενείς με ΣΔ μπορεί να οδηγήσει σε κίνδυνο υπογλυκαιμίας, ειδικά όταν βρίσκονται σε ινσουλινοθεραπείαή σε αγωγή με ινσουλινοεκκριτικά δισκία.!προσοχή σε περιπτώσεις υπερτριγλυκεριδαιμίας

30 Νάτριο

31 Προϊόντα Νάτριο (mg) Μπέικιν πάουντερ (1 κ.γλ.) Σάλτσα σόγιας (1 κ.σ.) Ζαμπόν (1 φέτα) 270 αλεύρι που φουσκώνει μόνο του (1 κούπα ) cheeseburger Σαλάτα του Καίσαρα πακέτο nachos (100 γρ) μεσαία μερίδα τηγανιτές πατάτες 266 Τόνος σε νερό (100 γρ) 377* Ελιές Καλαμών(5) 300 Κορν φλεικς (30 γρ) 366 Αναψυκτικό τύπου cola (330 ml) 13 Club soda (330 ml) 71 Πορτοκαλάδα με ανθρακικό (330 ml) 40 Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015 *Η περιεκτικότητα νατρίου μπορεί να μειωθεί μετά από ξέπλυμα και παραμονή στο νερό

32 Ψωμί σίκαλης Μπαγκέτα 211 mg 184 mg mg Να ανά 30 g USDA Database Φρατζόλα Πίτα αραβική/ σουβλάκι 175 mg 322 mg mg Να ανά 60 g USDA Database Κριτσίνι (1) mg Ψωμί τοστ mg Φρυγανιές (2) mg Ψώμι burger 294 mg Ντάκος (80 g) 356 mg Ετικέτες τροφίμων

33 Εθνικός διατροφικός οδηγός για ενήλικες, 2014

34 Συνήθειες γευμάτων

37 Διατροφικά πρότυπα

38 Διατροφικά πρότυπα A t b A l Αύξηση: λαχανικά φρούτα δημητριακά ολ. άλεσης ψάρια πουλερικά και άπαχα κρέατα Μείωση: ποτών και τροφίμων με πρόσθετη ζάχαρη Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015

39 Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015

42 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΙΤΑ

43

44 Μεσογειακή δίαιτα και HIV λοίμωξη λιποδυστροφίας Tsiodras, S., et al.metabolism, (6): p Ng et al. Sex Health Mar;8(1): Θετική σχέση με HDL και οριακά αρνητική με τα ΤG. Μειωμένη υποκλινική αθηροσκλήρωση Δεν σχετίστηκε με το μεταβολικό σύνδρομο Turcinov, D., et al., Coll Antropol, (2): p Višković K et al. Croat Med J Aug;54(4): Policarpo, S., et al.. J IntAIDS Soc, (4 Suppl3): p

45 Στη HIV λοίμωξη παράγεται PAF μέσω της ιικής πρωτεΐνης Τat. Del Sorbo Let al. Eur J Immunol 2001,31:376 Oι naive ασθενείς εμφανίζουν βιοσύνθεση και καταβολισμό PAF στα λευκοκύτταρα. u1 Tsoupras, A.B., et al., Angiology, (5): p Η αγωγή HAART (tenofovir, efavirenz, ritonavir) αναστέλλει τις δράσεις του PAF in vitro. Tsoupras, A.B., et al. AIDS Res Hum Retroviruses, 2008,24:1079 Η αγωγή HAART επηρεάζει τα επίπεδα PAF. tenofovir-df/emtricitabine/efavirenz βιοσύνθεσης PAF abacavir/lamivudine/efavirenz βιοσύνθεσης PAF Chini, M., et al. Int J Immunopathol Pharmacol, (1): Chini, M., et al., AIDS Res Hum Retroviruses, (8): Papakonstantinou, V.D., et al. Lipids Health Dis, : 90

46 Διαφάνεια 45 u1 user; 21/11/2014

47 παραγωγής ελευθέρων ριζών και ox LDL ενεργοποίηση αιμοπεταλίων διαπερατότητας ενδοθηλίου Πολλαπλασιασμός λείων μυϊκών κυττάρων Ninio E. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2005;8: Demopoulos C et al. Eur. J. Lipid Sci. Technol. 2003;105:

48 ω-3 λιπαρά, πολικά λιποειδή ψαριού Λυκοπένιο, σελήνιο Εκχυλίσματα κρασιού, μελιού Εκχυλίσματα μεσογειακών γευμάτων πολυφαινόλες ελαϊκόοξύ, ελαϊκό πολικό οξύ εκχύλισμα ελαιολάδου Αντιοξειδωτικά της δίαιτας NomikosT et al. Cur NutrFood Sci2007;3: Tsoupras AB et al. Mediators Inflamm 2007;2007:27683 Sugatani J et al. Int Arch Allergy Immunol 2004;134: Cao YZ et al. Antioxid Redox Signal 2001;3: KoussissisS, et al. Rev Fr Corp Gras 1994;41: KarantonisHC, et al. Diabetes Res ClinPract2006;72: Detopoulou et al Eur J Nutr Feb;54(1):25-34 Hartisch C et al. Planta Med 1997;63: Balestrieri ML et al. J Lipid Res 2003;44: Antonopoulou S, et al. J Agric Food Chem1996;44: Panayiotou A, et al. J Agric Food Chem2000;48: Detopoulouet al. Ann NutrDisord& Ther2015; 2(1): id1016

49 n= 21 μη προθεραπευόμενοι ασθενείς με HIV λοίμωξη Παρακολούθηση για 1 έτος tenofovir-df/ emtri citabine/ a tazanavi r-r (n=7 ) abacavir/ lamivudine/ atazanavir-r (n=5 ) a ba cavir/ l amivudine/ efavirenz(n=4) tenofovir-df/ emtricitabine/ darunavir-r (n=4 ) tenofovir-df/ emtri citabine/ efavirenz(n=1)

50 Ασφάλεια Τροφίμων

51 Ασφάλεια τροφίμων Ατομική υγιεινή Διαχωρισμός επιφανειών και εργαλείων κοπής Σωστό μαγείρεμα Σωστή συντήρηση των τροφίμων Αποφυγή «ύποπτων τροφίμων» (π.χ. oστρακοειδή, σούσι, μαλακά τυριά) Εθνικός διατροφικός οδηγός για ενήλικες, 2014

52 Αλληλεπιδράσεις Φαρμάκων-διατροφής

53 Αντιρετροϊκή αγωγή Λήψη τροφής Άδειο στομάχι: indinavir, Didanosine Με γεύμα: Tenofovir, Nelfinavir, Ritonavir, saquinavir Αλκοόλ Αλληλεπίδραση µε αναστολείς ανάστροφης µεταγραφάσης (efavirenz, abacavir, didanosine, lamivudine, stavudine, tenofovir, zidovudine) Γκρειπφρουτ Συμπληρώματα Αλληλεπίδραση µε Indinavir Papakonstantinou V et al. AIDS Reviews, in press Σκόρδου: αναστολείς πρωτεάσης St John s: αναστολείς πρωτεάσης, αναστολείς ανάστροφης µεταγραφάσης Echinacea vit C: αναστολείς πρωτεάσης

54 Φαρμακευτική αγωγή για το ΣΔ Σουλφονυλουρίες Κίνδυνος υπογλυκαιμίας Ενέργειες: τακτικά γεύματα και προσοχή κατά τη λήψη αλκοόλ και την άσκηση Βάρους Αλληλεπίδραση με Ginseng Μεγλιτιδίνες Αλληλεπίδραση με Ginseng Μετφορμίνη Βάρους B12 Αλληλεπίδραση με Ginseng Malin et al Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes Oct;21(5):323-9 Ινσουλίνη Γλιταζόνες Βάρους καταγμάτων Κίνδυνος υπογλυκαιμίας Ενέργειες: τακτικά γεύματα και προσοχή κατά τη λήψη αλκοόλ και την άσκηση βάρους Αναστολείς α-γλυκοζιδάσης Αντιμετώπιση υπογλυκαιμίας με καθαρή γλυκόζη

55 Στατίνες Ελαιόλαδο Γκρειπφρουτ Μειώνει το μεταβολισμό της συμβαστατίνης, λοβαστατίνης και ατορβαστατίνης Βελτιώνει τις επιδράσεις τις συμβαστατίνης Sánchez-Muniz FJ et al. Nutr Hosp May-Jun;24(3): Ολικής άλεσης προϊόντα Ο συνδυασμός στατινών με κατανάλωση προϊόντων ολικής άλεσης οδηγείσε καλύτερο λιπιδαιμικό προφίλ Wang et al. Am J Clin Nutr Oct;100(4): Μεσογειακή δίαιτα Η µεσογειακή δίαιτα αυξάνει την αποτελεσµατικότητα της φαρµακευτικής αγωγής Jula et al. JAMA Feb 6;287(5):

56 Αντι-υπερτασικά Διουρητικά-αγκύλης Απώλειες Κ, Mg, Ca αύξηση σακχάρου, λιπιδίων, ουρικού οξέος Διουρητικά- θειαζίδες Απώλειες Κ, Mg Αύξηση κατακράτησης ασβεστίου αύξηση σακχάρου, λιπιδίων, ουρικού οξέος Διουρητικά (αμιλορίδη, σπιρονολακτόνη) Υπερκαλιαιμία Αναστολείς ΜΕΑ Υπερκαλιαιμία β-blockers μείωση του μεταβολικού ρυθμού ηρεμίας ~10%. Pischon T and Sharma AM, Obes Rev. (2001),2, Αποκλειστές διαύλων ασβεστίου Χυµός γκρέιπφρουτ Mason, P. Proc Nutr Soc (2010), 69, 1 7 α-blockers Βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ

57 Ενεργειακό ισοζύγιο: ΒΜΡ κατά 10% Μακροθρεπτικάσυστατικά:ολικό λίπος<30% ( κορεσμένα,χοληστερόλη ω-3 λιπαρών) Μικροθρεπτικάσυστατικά: Se, Zn, vitd, Β6, Β12, Αλκοόλ:Μέχρι 1 ποτήρι για γυναίκες μέχρι 2 για άνδρες Νάτριο: μέχρι 1500 mg Πρότυπα διατροφής: φρούτων, λαχανικών, τροφίμων ολικής άλεσης, άλιπης πρωτείνης Ασφάλεια τροφίμων: Ατομική υγιεινή, διαχωρισμός επιφανειών, σωστό μαγείρεμα, σωστή συντήρηση των τροφίμων, αποφυγή «ύποπτων τροφίμων» Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων διατροφής: γκρειπφρουτ, σκόρδο, St John s, vitc

58 Το ιδανικό διατροφικό πλάνο Δημιουργείται με βάση τις προτιμήσεις του ασθενούς και τις διατροφικές οδηγίες. «Σκεφτείτε την ανάγκη παραπομπής σε διαιτολόγο». Guidelines of the European AIDS Clinical Society, 2015

59 Δρ Παρασκευή Ντετοπούλου Κλινική διαιτολόγος ΓΝΑ Κοργιαλένειο- Μπενάκειο

60 Κατάλληλες διατροφικές συμβουλές μπορούν να δοθούν και στις ακόλουθες περιπτώσεις: Ξηροστομία Αλλαγές στη γεύση Διάρροια/ δυσκοιλιότητα Μειωμένη όρεξη

61 Άσκηση: 1 h βάρη 3-4 φορές την εβδ,] αερόβια (μείωση σπλαγχνικού λίπους) Συνδυασμός: 3 φορές 80 min