Που βρισκόμαστε σήμερα στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη στα παιδιά και τους εφήβους

Transcript

1 Που βρισκόμαστε σήμερα στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη στα παιδιά και τους εφήβους Δρ. Χριστίνα Κανακά-Gantenbein Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδ. Ενδοκρινολογίας-Νεανικού Διαβήτη Α Παιδ/κή Κλινική Πανεπ/μίου Αθηνών

2 Σακχαρώδης Διαβήτης στην παιδική ηλικία Κυρίως Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 Αυτοάνοση νόσος Επέρχεται καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος, που παράγουν ινσουλίνη Παραμένει δια βίου Σπανίως άλλες μορφές, π.χ. ΣΔ Τύπου 2 ή MODY

3 Συχνότητα ΣΔ τύπου 1 Ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή Μεγαλύτερη συχνότητα στην Φινλανδία (> 45/ κάτω των 15 ετών) Μικρότερη συχνότητα στην Ιαπωνία (0.6/ ) Μέση συχνότητα στην Ελλάδα (8/ ) Η συχνότητα αυξάνει κατά 2-5% ανά έτος

4 Συχνότητα ΣΔτ1 στη Φινλανδία

5 Σακχαρώδης Διαβήτης Στόχος της θεραπείας Αποφυγή Μακροχρόνιων επιπλοκών Αποφυγή υπογλυκαιμιών

6 Μεταβολική ρύθμιση Κακή Καλή Πολύ αυστηρή Κίνδυνος Διαβητικής κετοξέωσης Στόχος Της θεραπείας Κίνδυνος Υπογλυκαιμικών Επεισοδίων

7 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Αριστη ρύθμιση με τιμές HbA1c κοντά στις φυσιολογικές Αποφυγή των μακροχρόνιων επιπλοκών (ή τουλάχιστον σημαντική καθυστέρηση τους) Εξασφάλιση ποιότητας ζωής και ελευθερίας κινήσεων Αποφυγή σοβαρών υπογλυκαιμιών

8 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ Ουσιαστικά αναπόσπαστο μέρος μίας θεραπευτικής τριάδας: Ινσουλίνη Ισορροπημένη διατροφή Συστηματική σωματική άσκηση Dr. Ch. Kanaka Gantenbein

9 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Συμβατικό σχήμα χορήγησης ινσουλίνης Conventional or standard treatment Εντατικοποιημένο σχήμα Intensified insulin treatment

10 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ Ηλικία ασθενούς Στάδιο εφηβείας Διάρκεια σακχαρώδους Διαβήτη Πρόγραμμα σχολείου/εργασίας Φυσική δραστηριότητα/ένταση Επίπεδο εκπαίδευσης Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο Συμμετοχή της οικογένειας

11 Συμβατικό σχήμα χορήγησης ινσουλίνης Conventional or standard treatment Χορήγηση δύο δόσεων ινσουλίνης, συνήθως μείγμα κρυσταλλικής/νρη σε σταθερή ώρα Μπορεί να χρειαστεί μία επιπλέον ένεση κρυσταλλικής το μεσημέρι πριν το γεύμα Σταθερά κύρια και ενδιάμεσα γεύματα Χρησιμοποιείται κυρίως στα μικρά παιδιά

12 Εντατικοποιημένο σχήμα Intensified insulin treatment Basis-Bolus principle (Πολλαπλές ημερήσιες ενέσεις) 3-4 δόσεις ταχείας δράσης αναλόγου ή κρυσταλλικής ινσουλίνης πρίν τα γεύματα Μία δόση μακράς δράσης αναλόγου (βασικής ινσουλίνης) πρίν την κατάκλιση (23.00) Αντλία ινσουλίνης

13 Εντατικοποιημένο σχήμα Intensified insulin treatment Προσαρμογή των δόσεων Με βάση το σάκχαρο αίματος τη στιγμή που μετράμε ( άμεση προσαρμογή) Με βάση το σάκχαρο αίματος της ίδιας χρονικής στιγμής των προηγουμένων ημερών Με βάση την ποσότητα υδατανθράκων της τροφής που θα ακολουθήσει

14 Εντατικοποιημένο σχήμα Intensified insulin treatment Πλεονεκτήματα 1) Ελευθερία στην μετακίνηση των γευμάτων 2) Τα ενδιάμεσα γεύματα δεν είναι απαραίτητα 3) Ευελιξία στην προσαρμογή των δόσεων 4) Αποφυγή μεταγευματικών υπογλυκαιμιών 5) Καλύτερη ρύθμιση 6) Ελάττωση μακροχρόνιων επιπλοκών

15 Εντατικοποιημένο σχήμα Intensified insulin treatment Μειονεκτήματα 1) Μεγαλύτερος αριθμός ενέσεων 2) Μεγαλύτερος αριθμός μετρήσεων 3) Αύξηση του σωματικού βάρους, κυρίως στα κορίτσια μετά την εφηβεία 4) Απαιτείται κατανόηση συσχέτισης ποσότητας υδατανθράκων της τροφής και δόσεων ινσουλίνης

16 Στόχος των νέων θεραπευτικών σχημάτων η απομίμηση των φυσιολογικών αναγκών του οργανισμού σε ινσουλίνη Dr. Ch. Kanaka Gantenbein

17 Insulin Regimen in non Diabetic People I n s u l i n E f f e c t Breakfast Lunch Dinner Bedtime Breakfast Meal Meal Meal

18 Three Times Daily Insulin Regimen with Humalog + Insulin NPH I n s u l i n Humalog Humalog Humalog E f f e c t NPH NPH Breakfast Lunch Dinner Bedtime Breakfast Meal Meal Meal

19 Εντατικοποιημένο σχήμα Intensified insulin treatment Αντλίες ινσουλίνης Χρησιμοποιείται αποκλειστικά ταχείας δράσης ινσουλίνη (Lispro,Novorapid) Η δόση ρυθμίζεται ανάμεσα στα γεύματα (βασικός ρυθμός) με αύξηση (bolus) της χορηγούμενης δόσης για να καλυφθούν οι ανάγκες κάθε γεύματος

20 ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Pancreas Delivery Meal Boluses Basal Rate

21 Θεραπεία με Αντλία Βασικός Ρυθμός Προγραμματιζόμενος Συνεχής έγχυση ταχείας δράσης ινσουλίνης Ανταπόκριση στις μεταβολικές ανάγκες Meal Boluses Ανταπόκριση της ινσουλίνης στους υδατάνθρακες των γευμάτων Διορθωτικά bolus Για υψηλές τιμές σακχάρου Meal Bolus am 12 pm 12 am

22 Τί είναι η Αντλία Ινσουλίνης? Αντλία Δεξαμενή Καθετήρας Εισαγωγέας

23 Τύποι Bolus Οι δόσεις Bolus μπορούν να χορηγηθούν με τρεις διαφορετικούς τρόπους καλύπτοντας διαφορετικού τύπου γεύματα Κανονική- Τετράγωνη- Διφασική- όλη η δόση αμέσως σταδιακά σε ορισμένο χρόνο ένα μέρος αμέσως ακολουθούμενο από το υπόλοιπο σταδιακά

24 ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΕ ΑΝΤΛΙΑ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ Βελτιωμένος Γλυκαιμικός Έλεγχος HbA1c Υπογλυκαιμία Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής Μειωμένο Κόστος Θεραπείας

25 New! Paradigm X54 Veo

26 Veo Χαρακτηριστικά Η Veo προσφέρει: - Βελτιωμένη παροχή ινσουλίνης (0,025 βασικός) - Βελτιωμένους ελέγχους (τοποθέτηση reservoir, υπενθύμιση παραλειπόμενης δόσης, συνεχής εμφάνιση της ενεργής ινσουλίνης) - Προχωρημένες CGM ειδοποιήσεις (προειδοποιητικούς συναγερμούς και συναγερμούς απότομης μεταβολής της γλυκόζης) - Διακόπτει αυτόματα την παροχή ινσουλίνης σε χαμηλά επίπεδα γλυκόζης

27 Θεραπευτικά σχήματα ινσουλινοθεραπείας Ινσουλίνη Τα θεραπευτικά σχήματα ινσουλινοθεραπείας θα πρέπει να είναι: προσαρμοσμένα στην ηλικία, την ωριμότητα και το κίνητρο όσο το δυνατόν πιο απλά Τα παιδιά για σχήματα πολλαπλών ενέσεων θα πρέπει να: επιλέγονται προσεκτικά κατανοούν τη σχέση μεταξύ ινσουλίνης, φαγητού και άσκησης κινητοποιούνται και να έχουν την υποστήριξη της οικογένειας είναι πρόθυμα να κάνουν μετρήσεις γλυκόζης αίματος αρκετές φορές την ημέρα είναι πρόθυμα να κάνουν ενέσεις ινσουλίνης στο σχολείο

28 Σύγχρονη ινσουλινοθεραπεία Ευτυχώς η σύγχρονη ινσουλινοθεραπεία επιτρέπει την πιο φυσιολογική χορήγηση ινσουλίνης με ελάττωση του κινδύνου των βαριών υπογλυκαιμιών Η καταγραφή των μετρήσεων αποτελεί πάντα αναπόσπαστο τμήμα της θεραπείας Οι εξελίξεις επιτρέπουν βέλτιστη ρύθμιση

29 ΕΝΤΑΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Δεν εξαρτάται μόνο από το θεραπευτικό σχήμα χορήγησης ινσουλίνης, αλλά από Τον εντατικοποιημένο αυτοέλεγχο Την εντατική επαφή με την ομάδα θεραπόντων (διαβητολόγου, ειδικευμένης αδελφής, ψυχολόγου κλπ) Την εντατικοποίηση στη σωστή διατροφή και Στη σωστή άσκηση

30 Δείκτες μεταβολικής ρύθμισης HbA1c Αντικατοπτρίζει τη μέση τιμή σακχάρου των προηγουμένων 8-12 εβδομάδων Ιδανικό όριο ανάλογα με την ηλικία Μεταγευματικές τιμές σακχάρου Δεν είναι μόνο η μέση τιμή που καθορίζει τη σωστή ρύθμιση

31 Μετρήσεις BG και A1c 1. Μετρήσεις BG 4 6 φορές τη μέρα: Στο ξύπνημα Πριν και μετά από κάθε γεύμα Προ του ύπνου Αν νοιώθετε ναυτία ή άσχημα Μία ώρα μετά άν η BG είναι >250mg/dl Πριν την οδήγηση Σε περίπτωση ασθένειας: Μέτρηση σακχάρου αίματος κάθε 2 ώρες 2. Μέτρηση HbA1c κάθε τρίμηνο

32 Η σημασία του αυτοελέγχου Προσφέρει τη δυνατότητα να ξέρει το άτομο: κάθε στιγμή πού βρίσκεται το σάκχαρό του και άν πετυχαίνει το στόχο του Πόση διορθωτική δόση ινσουλίνης θα κάνει για να πετύχει το στόχο του (bolus) Τι επίδραση είχε η συγκεκριμένη τροφή ή άσκηση στα επίπεδα γλυκόζης του

33 Η σημασία του αυτοελέγχου Προσφέρει επιπλέον τη δυνατότητα Να δώσουμε συγκεκριμένη δόση ινσουλίνης ανάλογα με το επιπλέον φαγητό Νεότεροι μετρητές προσφέρουν επίσης τη δυνατότητα να μετρήσουμε την παρουσία κετονικών σωμάτων και έτσι να αντιμετωπιστεί έγκαιρα ο κίνδυνος μίας απορρύθμισης

34 Η εκπαίδευση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της επιτυχίας Dr. Ch. Kanaka Gantenbein

35 Πρωταρχικοί στόχοι Το νεοδιαγνωσθέν παιδί Να εξασφαλίσουμε ότι το παιδί αναλαμβάνει βαθμιαία την ευθύνη για την ασθένεια (self-care) Να εξασφαλίσουμε ότι πετύχαμε την καλύτερη ρύθμιση Να εξασφαλίσουμε την αποφυγή των διαβητικών επιπλοκών Να εξασφαλίσουμε φυσιολογική ανάπτυξη

36 Η διαβητολογική ομάδα Η ομάδα Στα οργανωμένα διαβητολογικά κέντρα η ομάδα αποτελείται από: Παιδίατρο-ενδοκρινολόγο Νοσηλεύτρια/επισκέπτρια υγείας διαιτολόγο κοινωνικό λειτουργό παιδοψυχολόγο και διατηρείται στενή συνεργασία με άλλα σχετικά τμήματα

37 Η διαβητολογική ομάδα Η ομάδα θα πρέπει να έχει κοινές τοποθετήσεις και φιλοσοφία να συναντάται συχνά για συζήτηση και εκπαίδευση να προσφέρει γραπτό υλικό σχετικά με τα απλά καθημερινά ζητήματα και τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης να ενθαρρύνει την έρευνα στο διαβήτη να επιμορφώνεται διαρκώς

38

39 Εκπαίδευση διαβήτη 1 Εκπαίδευση διαβήτη Αρχική εκπαίδευση: τα αίτια του διαβήτη χρήση της ινσουλίνης τεχνική των ενέσεων μετρήσεις γλυκόζης αίματος αποδεκτές τιμές γλυκόζης αίματος συμβουλές για υπο- και υπεργλυκαιμικά επεισόδια διαιτητικές συμβουλές

40 Εκπαίδευση διαβήτη 2 Εκπαίδευση διαβήτη Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών και ετών υλοποιείται ένα εκτενέστερο πρόγραμμα εκπαίδευσης που προσαρμόζεται στην ηλικία και την ωριμότητα του παιδιού: αιτιοπαθογένεια συστήματα χορήγησης μέτρηση γλυκόζης αίματος διατροφή ρυθμίσεις δόσεων ινσουλίνης υπογλυκαιμία ινσουλινοθεραπεία υπεργλυκαιμία ημέρες αδιαθεσίας άσκηση αλκοόλ κάπνισμα και ναρκωτικά γυναικολογικά θέματα ταξίδι επιπλοκές

41 Εκπαίδευση διαβήτη 3 Εκπαίδευση διαβήτη Πρέπει να αξιολογείται τακτικά το επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων του παιδιού Ανάλογα θα πρέπει να επαναληφθεί η εκπαίδευση στα ζητήματα που δεν έχουν κατανοηθεί

42 Ψυχολογικά προβλήματα Ψυχολογικά προβλήματα Ψυχολογικά προβλήματα στα παιδιά με διαβήτη: επιβάλλουν σημαντικές απαιτήσεις στο παιδί και την οικογένεια τα προϋπάρχοντα προβλήματα μπορούν να παρεμποδίσουν τη συμμόρφωση των ασθενών διαφορετικά ψυχολογικά προβλήματα μπορούν να προκύψουν σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες Γονείς: σε κατάσταση σοκ κατά τη διάγνωση Νεαρά παιδιά: βελονοφοβία και προβλήματα διατροφής Έφηβοι: φτωχή συμμόρφωση, παράλειψη ινσουλίνης, διατροφικές διαταραχές Η διαβητολογική ομάδα θα πρέπει: να αναγνωρίζει αυτά τα προβλήματα από τη διάγνωση να φροντίζει ώστε να δίνει έγκαιρες συμβουλές

43 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ 1 Παιδική ηλικία Εφηβεία/ ενήλικη ζωή Αποφυγή υπογλυκαιμιών Αντιμετώπιση συνθηκών στρες/ λοίμωξης Καλή ΗβΑ1c Προοδευτική Αυτοδυναμία Πλήρης αυτοδυναμία Ποιότητα ζωής Φυσιολογική ΗβΑ1c Αποφυγή μακροχρόνιων επιπλοκών

44 Διαβήτης και σχολείο Camps, school and travel Όλα τα παιδιά πρέπει να συμμετέχουν κανονικά στο σχολείο και όλες τις κοινωνικές/πολιτιστικές του εκδηλώσεις Οι δρόμοι για ακαδημαϊκή σταδιοδρομία είναι ανοικτοί Οι δάσκαλοι και οι νοσηλεύτριες πρέπει να είναι ενήμεροι για αντιμετώπιση υπογλυκαιμίας Γραπτές πληροφορίες βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση/ πληροφόρηση δασκάλων και καθηγητών Στενή συνεργασία μεταξύ δασκάλων, οικογένειας και θεραπευτικής ομάδας είναι επιθυμητή

45 Σακχαρώδης Διαβήτης και εφηβεία Μια δύσκολη συνύπαρξη

46 Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Θέτει το παιδί/ τον έφηβο υπό τον γονεϊκό έλεγχο για Τήρηση ωραρίων Εξασφάλιση σωστής διατροφής Χορήγηση των ενέσεων υπό τον ιατρικό έλεγχο για Συζήτηση προσαρμογών, δόσεων

47 Η Εφηβεία Φάση ορμονικής και ψυχοσυναισθηματικής αναταραχής Ανάγκη ένταξης στην ομάδα των συνομιλήκων Αμφισβήτηση γονέων/ ιατρών Ανάγκη επανάστασης/απάρνησης του προβλήματος Σεξουαλικότητα

48 Η ΕΝΤΑΣΗ Ο ΔΙΑΒΗΤΗΣ Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ Η ΕΦΗΒΕΙΑ Η ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΠΟΙΗΣΗ

49 Η ΕΦΗΒΕΙΑ Φυσιολογία της εφηβείας Έκκριση ορμονών του φύλου Εκκριση Αυξητικής Ορμόνης ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ Ανάγκες σε ινσουλίνη

50 Η ΕΦΗΒΕΙΑ Ψυχολογία της εφηβείας Ανάγκη ανεξαρτητοποίησης Εγκατάλειψη μετρήσεων Καταγραφή ψευδών τιμών Παράλειψη γευμάτων/ ινσουλίνης για αδυνάτισμα Προσθήκη ινσουλίνης για να φάει το ποθητό Χρήση ουσιών (αλκοόλ, κάπνισμα)

51 Σακχαρώδης Διαβήτης και εφηβεία Επικίνδυνη συμπεριφορά Επιδείνωση γλυκαιμικού ελέγχου Αύξηση βαρειών υπογλυκαιμικών επεισοδίων Κίνδυνος παχυσαρκίας, κυρίως στα κορίτσια Αύξηση κινδύνου μακροχρόνιων επιπλοκών

52 ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ? ΝΑΙ

53 Χρήση/κατανάλωση αλκοόλ Φυσιολογία Καταστολή νεογλυκογένεσης Καταστολή αναγνώρισης υπογλυκαιμίας Κίνδυνος βαρειάς υπογλυκαιμίας/σπασμών ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, ΟΧΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ Λήψη αλκοόλ με γεμάτο στομάχι Μέτρηση Σακχάρου προ του ύπνου

54 Σακχαρώδης Διαβήτης και κάπνισμα Σακχαρώδης Διαβήτης Κάπνισμα Κίνδυνο καρδειαγγειακών επιπλοκών ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ-ΟΧΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ

55 Σακχαρώδης Διαβήτης και Σεξουαλικότητα Ενθάρρυνση ότι μπορεί να αντεπεξέλθει σε μία σχέση όπως κάθε συνομίληκος Ενημέρωση Υγιεινή της περιοχής Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Κίνδυνος υπογλυκαιμίας κατά ή μετά την πράξη Αντισύλληψη

56 ΣΔ και ΕΦΗΒΕΙΑ Προώθηση Ανεξαρτητοποίησης Αυτονομία στις μετρήσεις Αυτονομία στις αποφάσεις δόσεων Οι γονείς όχι πιά σαν κύριοι πρωταγωνιστές, αλλά σαν σύμβουλοι Σεμινάρια ενημέρωσης εφήβων Ο έφηβος σαν εκπαιδευτής Κατασκηνώσεις εφήβων ΣΔ Μετάβαση σε Τμήμα ενηλίκων

57 Εφηβεία και ΣΔ Δυνατή η αρμονική συνύπαρξη, όταν Νοιώθει ο έφηβος ότι τον αντιμετωπίζουμε σαν ενήλικα Είναι πρωταρχικά ενήμερος για ότι τον αφορά Γίνονται ακουστές οι αγωνίες και ανάγκες του

58 Το μήνυμα για όλους Το παιδί και ο έφηβος με Σακχαρώδη Διαβήτη Αποκτώντας επαρκή και συνεχή εκπαίδευση Έχοντας συνεχή στήριξη από γονείς και θεράποντες Μπορεί να πετύχει σε όλους τους τομείς της ζωής του και να έχει ποιότητα ζωής

59