ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π. 1

2 ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

3 ΣΤΟΧΟΣ Ο στόχος της παρουσίασης είναι να δώσει την απαραίτητη γνώση για την υποστήριξη από μεθοδολογική άποψη της διαδικασίας δόμησης σεναρίων 3

4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Καθορισμός στόχου και δομής σεναρίων Θέτοντας τα θεμέλια των σεναρίων Ανάπτυξη και έλεγχος σεναρίων 4

5 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΦΑΣΗ 1:ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΥ ΚΑΙ ΔΟΜΗΣ Φύση / Σκοπός Σεναρίου Stakeholders/Συμμετέχοντες Στόχοι, Targets, Indicators ΦΑΣΗ 2:ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ Κυρίαρχες Μεταβλητές Επιλογή κρίσιμων αβεβαιοτήτων Δημιουργία πλαισίου ανάπτυξης σεναρίου ΦΑΣΗ 3: ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Ποιοτική Περιγραφή Σεναρίου Ποσοτική Εκτίμηση Επιπτώσεων Επιλογές Πολιτικής 5

6 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΦΑΣΗ 1 Καθορισμός ΣΤΟΧΟΥ και ΔΟΜΗΣ σεναρίων Καθορισμός της φύσης και του σκοπού των σεναρίων Καθορισμός στόχου, υποστόχων, targets και δεικτών Καθορισμός εμπλεκομένων ομάδων επιλογή συμμετεχόντων 6

7 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΦΑΣΗ 2 Θέτοντας τα ΘΕΜΕΛΙΑ των σεναρίων Εντοπισμός κρίσιμων μεταβλητών (drivers of change) Επιλογή κρίσιμων αβεβαιοτήτων (critical uncertainties) Δημιουργία πλαισίου ανάπτυξης των σεναρίων (scenario framework) 7

8 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΦΑΣΗ 3 ΑΝΑΠΤΥΞΗ και ΕΛΕΓΧΟΣ σεναρίου Επεξεργασία ποιοτικής περιγραφής σεναρίων (scenarios narratives) Ποσοτική ανάλυση σεναρίων (εκτίμηση επιπτώσεων) Διερεύνηση επιλογών πολιτικής (policy options) 8

9 ΣΗΜΕΙΩΣΗ Δεν περιλαμβάνουν απαραίτητα όλα τα σενάρια το σύνολο των παραπάνω βημάτων Κάποια σενάρια δομούνται στη βάση των ποσοτικών δεδομένων Κάποια ενσωματώνουν μία μικρή ή και καθόλου ποιοτική περιγραφή 9

10 1 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΥ ΚΑΙ ΔΟΜΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 10

11 ΦΑΣΗ 1 - ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΤΟΧΟ ΚΑΙ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Φύση / Σκοπός Σεναρίων Stakeholders / Συμμετέχοντες Στόχοι, Targets, Indicators 11

12 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Καθορισμός του κεντρικού ερωτήματος / προβλήματος προς εξέταση ΣΤΟΧΟΣ Καθορισμός υποστόχων, targets, δεικτών (indicators) Καθορισμός σκοπού των σεναρίων χρονικός ορίζοντας, χωρική κλίμακα, λειτουργία Καθορισμός ομάδων συμμετεχόντων που εμπλέκονται στην άσκηση δόμησης σεναρίων 12

13 ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΤΙΘΕΝΤΑΙ Σενάρια που εστιάζουν σε ερωτήματα που αφορούν στην κοινωνία, π.χ. το μέλλον των γυναικών ή η φτώχεια (issuebased scenarios) Σενάρια που αφορούν στη διερεύνηση του μέλλοντος μιας περιοχής, χώρας κ.λπ. (area-based scenarios) Σενάρια που αφορούν στη διερεύνηση του μέλλοντος μιας επιχείρησης ή ενός τομέα δραστηριότητας Μακροεπίπεδο εστίαση στην παγκόσμια πραγματικότητα Μεσοεπίπεδο Εστίαση σε μικρότερο επίπεδο 13

14 ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΤΙΘΕΝΤΑΙ Σενάρια μπορούν να δομούνται περιλαμβάνοντας όλες τις παραπάνω διαστάσεις συνδυάζοντας διαφορετικά ζητήματα, περιοχές και επιχειρήσεις π.χ. VISIONS σενάρια τα οποία συνδυάζουν συγκεκριμένα ζητήματα (issue-based) σε συγκεκριμένες περιοχές (area-based) στο πλαίσιο της διερεύνησης ζητημάτων όπως ισότητα, απασχόληση και κατανάλωση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο 14

15 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ Στόχοι Υποστόχος 1 Υποστόχος 2 Υποστόχος Ν TARGETS Ποιοτικοί Στόχοι (targets) Ποσοτικοί Στόχοι (targets) 15

16 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΥΠΟΣΤΟΧΩΝ, TARGETS, ΔΕΙΚΤΩΝ ΥΠΟΣΤΟΧΟΣ TARGET ΔΕΙΚΤΗΣ Υγεία Παιδική θνησιμότητα Παραγωγή βιοκαυσίμων Το 2015 κανένας αέριος ρύπος να μην ξεπερνά το όριο ασφαλείας Το 2020 μείωση της παιδικής θνησιμότητας κατά 90% 10% μερίδιο βιοκαυσίμων στις οδικές μεταφορές το 2020 Συγκεντρώσεις κύριων ρύπων Παιδική θνησιμότητα Έκταση αγροτικής γης για ενεργειακές καλλιέργειες TARGET: ποσοτική ή ποιοτική έκφραση επιδιωκόμενου υποστόχου ΔΕΙΚΤΕΣ: ποσοτικές εκφράσεις για τον έλεγχο της επίτευξης των targets που έχουν τεθεί 16

17 ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ TARGETS ΑΥΣΤΗΡΟΙ (hard): υποχρεωτικοί (νομικά δεσμευτικοί) μέσα σε μία συγκεκριμένη δομή π.χ. οι στόχοι (targets) της Ε.Ε. για τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπίου στο πλαίσιο του Πρωτοκόλου του Κυότο ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΙ (indicative): όμοιοι με τους αυστηρούς (hard), διαφέρουν στο επίπεδο της δέσμευσης που συνεπάγονται π.χ. οι στόχοι της Ε.Ε. για τις ΑΠΕ το 2010 ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΝ ΝΑ ΕΜΠΝΕΥΣΟΥΝ (aspirational): εκφράζουν μακροπρόθεσμους στόχους ή κατευθύνσεις, επιχειρώντας να εμπνεύσουν τη χάραξη πολιτικής προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση 17

18 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ Συνδέεται στενά με τη φύση του εξεταζόμενου προβλήματος 10 χρόνια είναι ένας σχετικά μικρός χρονικός ορίζοντας για περιβαλλοντικά ή τεχνολογικά ζητήματα, που απαιτούν μεγαλύτερο χρόνο για να εξελιχτούν ενώ 10 χρόνια είναι μεγάλος ορίζοντας για τη βιομηχανία της μόδας ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ >25 χρόνια μακροπρόθεσμος ορίζοντας μεσοπρόθεσμος 3-10 βραχυπρόθεσμος (Van Notten, 2005) 18

19 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΜΕΣΟ-ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ Το μέλλον εμφανίζεται πολυδιάστατο και αβέβαιο Όσο μεγαλύτερος ο χρονικός ορίζοντας τόσο μεγαλύτερη η αβεβαιότητα και οι πιθανές ασυνέχειες που ενέχονται Χρήση ποιοτικής πληροφορίας Εντελώς διαφορετικές μελλοντικές δομές μπορεί να προκύψουν στο πλαίσιο π.χ. αλλαγής υποδείγματος ή μη γραμμικών μεταβολών το μέλλον μπορεί να δημιουργηθεί (Lindgren and Bandhold, 2003) 19

20 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟΣ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ (ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ) Το υπό μελέτη σύστημα δεν αναμένεται να υποστεί σημαντικές μεταβολές Η παρελθούσα συμπεριφορά του μπορεί, σε μεγάλο βαθμό, να εξηγήσει την εξέλιξή του Ποσοτική πληροφορία, καθώς και ντετερμινιστικά και ποσοτικά μοντέλα μπορούν να μελετήσουν επαρκώς τις μεταβολές του συστήματος Το μέλλον μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προβλεφθεί στη βάση της παρελθούσας συμπεριφοράς του συστήματος προσέγγιση forecasting το μέλλον θα είναι 20

21 ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ + Στρατηγική οπτική - ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: αστική ρύπανση από τις μεταφορές ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Οξυμμένα προβλήματα ΠΡΟΒΛΕΨΗ Μελλοντικές ανάγκες ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Παρόντα προβλήματα ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ επιθυμητού μέλλοντος Προσέγγιση προληπτικής δράσης Σχεδιασμός σεναρίων Εντοπισμός και αντιμετώπιση της αιτίας των προβλημάτων Αντιμετώπιση οξυμμένων προβλημάτων Αντιμετώπιση συμπτωμάτων Διαχείριση σε καθημερινή βάση Το μέλλον σαν ένα σύνολο ευκαιριών - Μικρός Μεγάλος + Χρονικός ορίζοντας (Lindgren and Bandhold, 2003) 21

22 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Η διάσταση του χρόνου προσδιορίζει: Τον τύπο της πληροφορίας που χρησιμοποιείται στην ανάλυση Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία της πληροφορίας αυτής Το επίπεδο της αβεβαιότητας που εμπεριέχεται στην προσέγγιση Τον τύπο του μέλλοντος που απορρέει από την όλη διαδικασία 22

23 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ο χρονικός ορίζοντας έχει την ίδια σπουδαιότητα με το ζήτημα που μελετάται... θα πρέπει να είναι τόσο βραχύς ώστε να επιτρέπει τη δόμηση δυνατών σεναρίων και τόσο μακρύς ώστε να επιτρέπει να συμβούν σημαντικές αλλαγές 23

24 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Η χωρική κλίμακα αναφοράς των σεναρίων ποικίλει ΣΕΝΑΡΙΑ σε: Τοπικό / περιφερειακό (π.χ. τοπική ανάπτυξη) Εθνικό (ανάπτυξη, τομεακή ανάπτυξη κ.λπ.) Ευρωπαϊκό (περιβάλλον, βιοποικιλότητα, ενέργεια κ.ά.) Παγκόσμιο επίπεδο (σενάρια κλιματικής αλλαγής, υδάτινων πόρων) 24

25 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Ανάλογα με το ζήτημα που μελετάται ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΡΟΚΛΗΣΗ Η σύλληψη σεναρίων που είναι συνεπή σε όλα τα επίπεδα 25

26 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Ανάπτυξη σεναρίων προσανατολισμένων στη διαδικασία (process oriented) Εστίαση στη διαδικασία μάθησης επικοινωνίας επίδραση σε υπάρχοντα πρότυπα συμπεριφοράς Ανάπτυξη σεναρίων προσανατολισμένων στο προϊόν (product oriented) Εστίαση στη φύση και την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος (Van Notten, 2005) 26

27 ΣΕΝΑΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΑ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΤΟΧΟΣ: ΜΑΘΗΣΗ (learning) Μάθηση από τη μελέτη του παρελθόντος Διερεύνηση κύριων αβεβαιοτήτων μέλλοντος Βελτίωση ικανοτήτων και εμπειριών συμμετεχόντων ΣΤΟΧΟΣ: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ (communication) Πληροφόρηση κοινού «Όχημα» για την αύξηση της ευαισθητοποίησης Αλληλεπίδραση Εργαλείο για τη διασύνδεση/αλληλεπίδραση διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων ολοκλήρωση Ολοκλήρωση δυνατών μελλοντικών εξελίξεων σε συνεκτικές εικόνες του μέλλοντος 27

28 ΣΕΝΑΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΑ ΣΤΟ ΠΡΟΪΟΝ χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό κινδύνων και ευκαιριών σε διαφορετικά μελλοντικά σενάρια προσανατολισμένα στη χάραξη πολιτικής εκτίμηση επιπτώσεων των διαφορετικών σεναρίων το προϊόν (σενάρια) ενδιαφέρει ΣΕΝΑΡΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 28

29 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΧΤΙΖΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΚΟΙΝΟ ΟΡΑΜΑ Διασφάλιση συναίνεσης ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Καλύτερη κατανόηση των επιλογών πολιτικής και των στρατηγικών για την επίτευξη μελλοντικών καταστάσεων Καλύτερη κατανόηση διαφορετικών οπτικών-απόψεων των άλλων συμμετεχόντων αλληλεπίδραση μεταξύ συμμετεχόντων 29

30 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Γεφύρωση του χάσματος μεταξύ επιστημόνων και κοινού στην αντιμετώπιση προβλημάτων - Αντιδράσεις κοινού Πλουραλιστική διαδικασία, κοινωνική υπευθυνότητα εμπλεκομένων Εξασφάλισης κοινωνικής συναίνεσης - ευρεία αποδοχή αποφάσεων 30

31 ΒΗΜΑ 1: ΣΤΟΧΟΣ, ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ, ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΠΟΙΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ Κεντρικοί φορείς διοίκησης Τοπικά φορείς διοίκησης Μη κυβερνητικές οργανώσεις Διεθνείς οργανισμοί Επαγγελματικοί φορείς Επιστημονική κοινότητα Πολίτες κ.ά. ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ: τη χωρική κλίμακα αναφοράς του έργου την ικανότητά τους να επηρεάσουν την εξέλιξη του υπό μελέτη συστήματος 31

32 2 ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 32

33 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΦΑΣΗ 2 ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΕ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Εντοπισμός κυρίαρχων δυνάμεων Επιλογή κρίσιμων αβεβαιοτήτων Δημιουργία πλαισίου ανάπτυξης σεναρίου 33

34 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Εστίαση: Πως παράγονται τα σενάρια ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ: Intuitive προσέγγιση, σενάρια σαν μορφή τέχνης (art form), βασίζονται σε ποσοτική πληροφορία Αφηγηματική περιγραφή, κολλάζ εικόνων κ.λπ. Κεντρικό ζήτημα: αλληλεπίδραση μεταξύ συμμετεχόντων σε ειδικά οργανωμένα workshops Intuitive προσέγγιση ΠΟΙΟΤΙΚΑ / ΠΟΣΟΤΙΚΑ - ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ: Αναλυτικές προσεγγίσεις Χρήση ποσοτικών δεδομένων Συχνά βασίζονται στη χρήση μοντέλων με τη βοήθεια Η/Υ για την ανάπτυξη σεναρίων Αναλυτική προσέγγιση, Ορθολογισμός 34

35 ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΑΣΙΣΜΕΝΕΣ ΣΕ ΜΟΝΤΕΛΑ ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ - Περιβαλλοντικά σενάρια (European Environmental Scenario Community): ποσοτική προσέγγιση προσομοίωση με χρήση Η/Υ ΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ La Prospective προσομοίωση με χρήση Η/Υ (Προσέγγιση μοντέλου LIPSOR) COMPUTER SIMULATIONS Αναλυτική διαδικασία περισσότερο αυστηρή - μικρότερη ευελιξία σε σχέση με τις intuitive προσεγγίσεις 35

36 INTUITIVE ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Σενάρια σαν μορφή τέχνης (art form), στηρίζονται σε ποιοτική γνώση και εμβάθυνση Δημιουργικές τεχνικές όπως αφηγηματικές προσεγγίσεις, κολλάζ εικόνων κ.λπ. Αφήνουν ανοικτό ορίζοντα (openness) για τις μελλοντικές εξελίξεις open mind προσέγγιση 36

37 ΒΗΜΑ 1: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Εντοπισμός κυρίαρχων δυνάμεων του εξωτερικού περιβάλλοντος Εντοπισμός των κυρίαρχων μεταβλητών στο εσωτερικό περιβάλλον του υπό εξέταση συστήματος Ιεράρχηση των παραπάνω με βάση την: Αβεβαιότητα Σπουδαιότητα - σχέση με το στόχο Δημιουργία πλαισίου ανάπτυξης των σεναρίων (GEO-Resource Book, Module 6, 2007) 37

38 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΔΥΝΑΜΗ? ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ (driving forces ή key drivers): εξωγενείς μεταβλητές ως προς το υπό μελέτη σύστημα, για τις οποίες γίνονται κάποιες υποθέσεις στη διαδικασία δόμησης σεναρίων Ο όρος τέθηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο της προσέγγισης DPSIR (EEA 1999:9) για την ανάλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων Στην προσέγγιση DPSIR, μία κυρίαρχη δύναμη είναι μία εξωγενής μεταβλητή, η οποία ασκεί πιέσεις στο περιβάλλον Μία κυρίαρχη δύναμη υπόκειται η ίδια σε μεταβολές, οι οποίες αποτελούν την απαρχή των εξελίξεων για το υπό μελέτη σύστημα 38

39 Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ DPSIR: DRIVING FORCES PRESSURES STATE IMPACTS - RESPONSES Κοινωνικο-οικονομικές και πολιτιστικές δυνάμεις καθοδηγούν τις ανθρώπινες δραστηριότητες, οι οποίες αυξάνουν ή μετριάζουν τις πιέσεις στο περιβάλλον (Global International Water Assessment, 2001, EEA) 39

40 ΒΗΜΑ 1: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Πολύ σημαντικές Μεγάλη επίπτωση Προβλέψιμες Τάσεις, ζητήματα σχεδιασμού Παρακολούθηση (Monitoring) Scenario Drivers Review Μη προβλέψιμες Αβεβαιότητα Λιγότερο σημαντικές Χαμηλή επίπτωση (Ringland, 2002) 40

41 ΒΗΜΑ 1: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Τα σενάρια είναι ένας τρόπος να αντιλαμβανόμαστε τη δυναμική ενός συστήματος, η οποία το οδηγεί στο μέλλον Χρειάζεται να εντοπιστούν οι κυρίαρχες δυνάμεις σε δράση στο παρόν, οι οποίες αναμένεται να καθοδηγήσουν τις αλλαγές του υπό μελέτη συστήματος 41

42 ΒΗΜΑ 1: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΙΤΙΑ ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ? Παγκόσμιο περιβάλλον: τρωτότητα, δομικές αλλαγές, απελευθέρωση αγορών Δημογραφικές εξελίξεις: αύξηση πληθυσμού, γήρανση, φαινόμενα αστικοποίησης & μετανάστευσης Ασφάλεια: τρομοκρατία Καταναλωτικά πρότυπα: αλλαγή προτύπων ζήτησης, ασφάλεια/ποιότητα προϊόντων Τεχνολογία: ΤΠΕ, βιοτεχνολογία, νανοτεχνολογία Προσφορά / Δίκτυα διανομής: νέα πρότυπα, υποκατάσταση Τάσεις σε συγκεκριμένους τομείς: διαδικασίες, εξειδίκευση 42

43 ΒΗΜΑ 1: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΙΤΙΑ ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ? Πολιτικό Περιβάλλον (Political) Σχέσεις εξουσίας (power relationships) μεταξύ συνασπισμών ή μεμονωμένων χωρών επηρεάζουν τις ασκούμενες πολιτικές Οικονομικό Περιβάλλον (Economic) μακρο-οικονομικές τάσεις και δυνάμεις που επηρεάζουν το σύνολο της οικονομίας μικροοικονομικές τάσεις Κοινωνικό Περιβάλλον (Social) - δημογραφικές εξελίξεις, αξίες, τρόπος ζωής, κ.λπ. Τεχνολογικό Περιβάλλον (Technological): επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα την εξέλιξη της κοινωνίας ή δρομολογεί μελλοντικές εξελίξεις 43

44 ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΡΙΣΙΜΩΝ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΩΝ Η επιλογή αυτή γίνεται στη βάση του εξωτερικού περιβάλλοντος ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Κοινωνικές αξίες: ατομικότητα ή συλλογικότητα / συναίνεση Παγκοσμιοποίηση λήψη αποφάσεων σε περιφερειακό / τοπικό επίπεδο ή σε παγκόσμιο επίπεδο 44

45 ΒΗΜΑ 1: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΟΜΑΔΑ PEST Political - Πολιτικές Economic - Οικονομικές Social - Κοινωνικές Technological - Τεχνολογικές Η προσέγγιση PEST μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω και να περιλάβει και άλλες κυρίαρχες δυνάμεις π.χ. Περιβάλλον Κλιματική αλλαγή Γεωπολιτικές εξελίξεις 45

46 ΒΗΜΑ 1: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΟΜΑΔΑ STEEPV Social Technological Economic Environmental Political Value-based 46

47 ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ Οι εξελίξεις που απορρέουν από τη μεταβολή κάθε κυρίαρχης δύναμης θα επηρεάσουν και την εξέλιξη των άλλων κυρίαρχων δυνάμεων Οι δυνάμεις αλληλεπιδρούν και η αλυσίδα των σχέσεων αιτίας αποτελέσματος είναι δύσκολο να εντοπιστεί Μεγάλος αριθμός δυνατών μελλοντικών καταστάσεων μπορεί να κατασκευαστεί από τις διαφορετικές μελλοντικές εξελίξεις των εν λόγω μεταβλητών Η μετάβαση σε έναν περιορισμένο αριθμό διακριτών, συνεκτικών, εύλογων, αναγνωρίσιμων και προκλητικών (challenging) σεναρίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το σύνολο των χρησιμοποιούμενων υποθέσεων 47

48 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ βασίζονται σε επτά κυρίαρχες δυνάμεις: Δημογραφικές εξελίξεις Παγκοσμιοποίηση (οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική) Οικονομική ανάπτυξη Τεχνολογική ανάπτυξη IPCC Scenarios, 2000 Επίδραση τοπικών και περιφερειακών περιβαλλοντικών σχεδίων στη διαμόρφωση μελλοντικών πολιτικών Βαθμός αξιοποίησης ανθρώπινων & φυσικών πόρων σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο Ισορροπία μεταξύ οικονομικών, κοινωνικών, τεχνολογικών και περιβαλλοντικών στόχων στις επιλογές που γίνονται από τους διάφορους αποφασίζοντες 48

49 ΒΗΜΑ 2: ΚΥΡΙΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Εντοπισμός των κύριων δυνάμεων στο τοπικό περιβάλλον / σύστημα που εξετάζεται (εσωτερικό περιβάλλον) Καθορισμός των κύριων μεταβλητών που θα χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία δόμησης σεναρίων Αυτές αποτελούν τις μεταβλητές με τη μεγαλύτερη επιρροή στη μεταβολή του συστήματος Οι κύριες μεταβλητές επηρεάζονται από τη μεταβολή των κυρίαρχων μεταβλητών του εξωτερικού περιβάλλοντος 49

50 ΒΗΜΑ 3 ΔΟΜΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Καθορισμός λογικής δόμησης των σεναρίων... στη βάση της επεξεργασίας των κυρίαρχων δυνάμεων (εξωτερικό περιβάλλον) κύριων μεταβλητών (εσωτερικό περιβάλλον) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Μικρός αριθμός, διακριτών μεταξύ τους σεναρίων 50

51 INTUITIVE ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ DEDUCTIVE ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Δημιουργεί έγκαιρα στη διαδικασία το πλαίσιο στη βάση του οποίου δομούνται τα σενάρια Χρησιμοποιεί έναν πίνακα δύο διαστάσεων, κάθε μία από τις οποίες αναφέρεται σε μία κρίσιμη αβεβαιότητα INDUCTIVE ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Στηρίζεται σε μία πιο ελεύθερη διαδικασία Συνεκτικές αφηγηματικές περιγραφές παράγονται στη βάση των σχέσεων αιτίας-αποτελέσματος που συμπεραίνονται Οι περιγραφές ελέγχονται (validation) - συμμετοχική διαδικασία (workshops) 51

52 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Kees van der Jeijden,

53 INDUCTIVE ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ π.χ. GEO-3 Scenarios Ποσοτικοποίηση και Ανάλυση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων MARKET FIRST POLICY FIRST SECURITY FIRST SUSTAINABILITY FIRST 53

54 ΣΕΝΑΡΙΑ SHELL

55 ΔΟΜΗΣΗ DEDUCTIVE ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Κοινωνικές αξίες - ατομικότητα ή συλλογικότητα / συναίνεση Παγκοσμιοποίηση λήψη αποφάσεων σε περιφερειακό / τοπικό επίπεδο ή σε παγκόσμιο επίπεδο Κοινωνικές αξίες Κυριαρχεί η ατομικότητα Κυριαρχία παγκόσμιων δυνάμεων A1 A2 B1 B2 Κυριαρχία τοπικών κέντρων λήψης αποφάσεων Κοινωνικές αξίες Κυριαρχεί η συλλογικότητα 55

56 DEDUCTIVE π.χ. EURURALIS Σενάρια μελλοντικής εξέλιξης Ευρωπαϊκών αγροτικών περιοχών Global Low Regulation Competitiveness Market Regulation A1 Global Economy Continental Market Global Solidarity Government Regulation B1 Global Cooperation Regional Communities High Regulation A2 B2 Security Legal Viability Self sufficiency Behavioural change Regional Οι άξονες αναπαριστούν τις κύριες αβεβαιότητες δόμησης των σεναρίων (EURURALIS Project, 2004, 56

57 DEDUCTIVE POSSUM Project Σενάρια Πολιτικής για τη Βιώσιμη Κινητικότητα Bottom-up (Local/ Regional & EU cooperation) Top-down (Global & EU cooperation) Both (cooperation on all levels) Technology (Technology +++, Decoupling +) Image 2 Decoupling (Technology +, Decoupling +++) Image 1 Both (Technology ++, Decoupling ++) Image 3 (POSSUM Project, 1998) 57

58 DEDUCTIVE AG2020 Project Σενάρια Πολιτικής Βιώσιμης Ανάπτυξης Αγροτικού Τομέα στην Ευρώπη Strategic Elements Contextual elements Top-down Combined Bottom-up Technology +++ Decoupling + T1 High-tech Europe: Global Cooperation for Sustainable Agriculture Technology ++ Decoupling ++ TD2 In search of Balance: Accord on Sustainability Technology + Decoupling +++ D3 Active Regions and Reflexive Lifestyles (Giaoutzi και Stratigea, 2010) 58

59 ΒΗΜΑ 2: ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ συμμετοχή κοινού + - ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ PARTICIPATORY ΣΕΝΑΡΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΤΩΝ EXPERTS ΚΑΙ ΤΩΝ STAKEHOLDERS EXPERT-DRIVEN ΣΕΝΑΡΙΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 59

60 ΚΟΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΠΟΡΟΙ Αξιοποίηση υπαρχόντων σεναρίων σαν αφετηρία για την ανάπτυξη νέων σεναρίων Προσαρμογή ανάλογα με: Το στόχο, π.χ. προσθήκη κύριων δυνάμεων αλλαγής (drivers of change) Τη χωρική κλίμακα π.χ. προσθήκη κύριων μεταβλητών της υπό μελέτη περιοχής (GEO-3,Training Module 6, 2007) 60

61 ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΤΟΠΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ Η σύλληψη σεναρίων που είναι συμβατά σε όλα τα επίπεδα 61

62 ΣΥΝΔΕΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ Δίνουν πληροφορία για τις εξελίξεις σε παγκόσμια κλίμακα Εμπλουτίζουν / ελέγχουν (validation) τα σενάρια σε υψηλότερες κλίμακες ΣΕΝΑΡΙΑ ΣΕ ΤΟΠΙΚΗ / ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 62

63 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ AG2020 ΣΕΝΑΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (Stratigea και Giaoutzi, 2012) 63

64 ΠΗΓΕΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΠΗΓΗ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΖΗΤΗΜΑ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ CIA 2015 Global Trends Ringland G ICTs ScMI 2010 Global Manufacturing Shell 2050 Energy needs, choices and possibilities World Business Council for S.D Sustainable Development (Ringland, 2002) 64

65 3 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 65

66 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΦΑΣΗ 3 ΦΑΣΗ 3: ΑΝΑΠΤΥΞΗ / ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Δημιουργία αφηγηματικής περιγραφής Ποσοτική εκτίμηση επιπτώσεων Επιλογές πολιτικής 66

67 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Η αφηγηματική περιγραφή σεναρίων (narrative ή storyline) είναι μία περιγραφή δοσμένη με κατάλληλο τρόπο (γραπτό, προφορικό, ποίηση, εικόνα, τραγούδι, θέατρο ή χορό)... που περιγράφει μία ακολουθία από φανταστικά ή μη φανταστικά γεγονότα / καταστάσεις 67

68 ΒΗΜΑ 1-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ Όλα τα σενάρια πρέπει να είναι εσωτερικά συνεπή Οι αφηγηματικές ιστορίες εμπεριέχουν όλες τις σημαντικές διαστάσεις, όπως αυτές καταγράφονται από τις συμμετοχικές διαδικασίες ή τις απόψεις των ειδικών Οι διαστάσεις αυτές δίνονται με τρόπο που είναι εύκολα απομνημονεύσιμος, ζωντανός και προκαλεί τη φαντασία Οι αφηγηματικές ιστορίες πρέπει να είναι δεμένες με το παρελθόν και να καθοδηγούν / στηρίζουν τις υποθέσεις για το μέλλον Οι διαφορές μεταξύ των σεναρίων πρέπει να είναι απολύτως διακριτές Ένας μικρός αριθμός κύριων μεταβλητών πρέπει να καθοριστεί, καθώς και οι διαφορετικές τιμές τους σε κάθε σενάριο (Ringland, 2002) 68

69 ΒΗΜΑ 1: ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Δημιουργία σκελετού / πλαισίου του σεναρίου Ανάπτυξη του σεναρίου Κατανόηση των σεναρίων και εμβάθυνση σε αυτά 69

70 ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΩΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Κάθε σενάριο είναι ανοικτό σε συζήτηση Τα σενάρια δεν είναι ούτε πλήρεις περιγραφές (όλες οι πλευρές ενός θέματος), ούτε ικανοποιούν όλες τις διαφορετικές οπτικές και απόψεις Όσο περισσότερη συζήτηση και αμφισβήτηση προκαλεί ένα σενάριο, τόσο περισσότερο επιτυχημένο θεωρείται Στην ιδανική περίπτωση, ένα καλό σενάριο οδηγεί σε αυθόρμητες, συχνά κατευθυνόμενες από το συναίσθημα, αντιδράσεις και στην ανταλλαγή απόψεων γύρω από το θέμα, προοπτικών που διαφαίνονται κ.λπ. 70

71 ΕΜΠΛΟΥΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΑΝΑΔΡΑΣΗ Βελτίωση πιθανών ασυνεπειών και αδύναμων σημείων του σεναρίου Εμπλουτισμός σεναρίου με νέες ιδέες και οράματα (visions), που μπορούν να ενταχθούν στο γενικότερο πλαίσιο Τα σενάρια δεν θα πρέπει να εμβαθύνουν σε λεπτομέρειες - δίνουν γενικές κατευθύνσεις στη βάση κυρίαρχων στοιχείων / δυνάμεων για την εξέλιξη της κοινωνίας Κάθε στοιχείο του σεναρίου πρέπει να συνεισφέρει στο κυρίως θέμα του και να χαρακτηρίζεται από συνέπεια με το στόχο του σεναρίου 71

72 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 72

73 Ταχύτατα μεταβαλλόμενο περιβάλλον ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Αυξανόμενη αβεβαιότητα Ταχύτητα μεταβολής Αυξανόμενη ανάγκη για νέα εργαλεία και μεθοδολογικές προσεγγίσεις 73

74 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΒΑΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ / ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ / ΔΙΑΤΟΜΕΑΚΗ / ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ολοκληρωμένη: πεδίο ολοκλήρωσης περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών διαστάσεων Διεπιστημονική: πεδίο ολοκλήρωσης γνώσης διαφορετικών επιστημονικών πεδίων - αύξηση κατανόησης σχεδιαστών σε σχέση με τις δυνατές μελλοντικές εξελίξεις Διατομεακή: πεδίο ολοκλήρωσης τομεακών προσεγγίσεων Συμμετοχική: πλατφόρμα επικοινωνίας διαφορετικών ομάδων αλληλεπίδραση κατανόηση / συναίνεση - δέσμευση 74

75 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ EURURALIS Project, GEO Resource Book (2007), A Training Manual on Integrated Environmental Assessment and Reporting, United Nations Environmental Program (UNEP). Giaoutzi, M and Stratigea, A. (2010), General Assessment of Alternative Policy Scenarios, Final Report, AG2020 Project, Lindgren, M. and Bandhold, H. (2003), Scenario Planning: The Link between Future and Strategy, Palgrave Macmillan, New York. POSSUM Project (1998), Final Report, European Commission, Transport RTD Programmme, 4th Framework Programme. Ringland, G. (2002), Scenarios in Business, Wiley, New York, ISBN , Stratigea,A. and Giaoutzi, M. (2012), Linking Global to Regional Scenarios in Foresight, Futures, Vol. 44, Issue 10, pp , Doi / j.futures Van der Jeijden, K. (2005), Scenarios: The Art of Strategic Conversation, 2nd Edition, Wiley, New York, ISBN: van Notten, P. (2005). Scenario Development: a Typology of Approaches, Dissertation - Chapter 4. 75

76 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 76