«ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ»

Transcript

1 30o ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ «ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» Δούρλιου Βασιλική 1, Κακαλέτσης Νικόλαος 1, Καρατζάς Κωνσταντίνος 2, Κατσιφαράκης Νικόλαος 2, Ηλιάδης Φώτιος 1, Διδάγγελος Τριαντάφυλλος 1, Σαββόπουλος Χρήστος 1, Χατζητόλιος Ι. Απόστολος 1 1. Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη 2. Ερευνητική Οµάδα Εφαρµογών Συστηµάτων Πληροφορικής Περιβαλλοντικής Πληροφορικής, Τµήµα Μηχανολόγων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 16 Νοεμβρίου 2016

2 Εισαγωγή Υπάρχουν μελέτες που συνδέουν την επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη γλυκαιμική ρύθμιση, με κύριους αιτιοπαθογενετικούς παράγοντες τη συστηματική φλεγμονή, το οξειδωτικό stress, την αντίσταση στην ινσουλίνη και την υπεργλυκαιμία. Rao X, Patel P, Pue, R, Rajagopalan S. Air pollu6on as a risk factor for type 2 diabetes. Toxicol Sci Feb;143(2):231-41

3 Ατμοσφαιρική ρύπανση Ατμοσφαιρική ρύπανση καλείται η παρουσία στην ατμόσφαιρα ρύπων, δηλαδή κάθε είδους ουσιών, αλλά και θορύβου, ακτινοβολίας ή άλλων μορφών ενέργειας, σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι για τους οποίους έχουν οριστεί όρια ποιότητας αέρα στην Ελλάδα αλλά και την Ε.Ε. είναι οι ακόλουθοι: Οξείδια του Αζώτου ή Νιτρικά Οξείδια (NO X ) Διοξείδιο του θείου (SO 2 ) Όζον (O 3 ) Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ 10, ΑΣ 2.5 ) Βενζόλιο (C 6 H 6 ) Τα βαρέα μέταλλα και πιο συγκεκριμένα: Μόλυβδος (Pb), Κάδμιο (Cd), Αρσενικό (As), Νικέλιο (Ni), Υδράργυρος (Hg) Πολυκυκλικοί Αρωματικοί Υδρογονάνθρακες (PAHs)

4 Αέριοι ρύποι NO Χ CO O 3 Ατμοσφαιρικοί Ρύποι Βασικά χαρακτηριστικά Ο όρος «νιτρικά οξείδια» ή «οξείδια του αζώτου» (NO X) συνήθως χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε δύο ρύπους: το νιτρικό οξείδιο ή μονοξείδιο του αζώτου (NO), το οποίο είναι ένα άχρωμο, άοσμο αέριο και το νιτρικό διοξείδιο ή διοξείδιο του αζώτου (NO 2 ), το οποίο είναι ένα κόκκινο- καφέ αέριο με έντονη μυρωδιά. Προέρχονται κυρίως από καύσεις, σημαντικότερη πηγή τους είναι η κυκλοφορία οχημάτων, και δύνανται να δημιουργήσουν φλεγμονές στο αναπνευστικό Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) είναι άχρωμο, άοσμο, δηλητηριώδες αέριο. Δημιουργείται όταν καύσιμα που περιέχουν άνθρακα καίγονται σε συνθήκες με περιορισμένο οξυγόνο. Οι συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα στις αστικές περιοχές συσχετίζονται πολύ με την πυκνότητα της κυκλοφορίας και με τις καιρικές συνθήκες. Το όζον είναι ένα φυσικό συστατικό του ατμοσφαιρικού αέρα. Παράγεται (και δεν εκπέμπεται) στην ατμόσφαιρα, μέσω χημικών αντιδράσεων μεταξύ των οξειδίων του αζώτου (ΝΟ Χ ) και των οργανικών πτητικών ενώσεων (VOCs), με συμμετοχή CO, όπου αποφασιστικής σημασίας είναι η συμβολή της ηλιακής ακτινοβολίας (καταλυτική επίδραση). Οι συγκεντρώσεις όζοντος μπορεί να είναι ψηλές κατά τη διάρκεια ζεστών και ηλιόλουστων ημερών, συνήθως μακριά από περιοχές με υψηλή κυκλοφορία οχημάτων («ρύπος των προαστίων»)

5 Ατμοσφαιρικοί Ρύποι Αέριοι ρύποι PM 10 Βασικά χαρακτηριστικά Τα Αιωρούμενα Σωματίδια - ΑΣ (PM), επίσης γνωστά ως σωματιδιακή ρύπανση, αποτελούνται από ένα σύνθετο μίγμα στερεών αλλά και υγρών ουσιών και χημικών ενώσεων, που γενικά περιλαμβάνουν όξινα συστατικά (νιτρίδια και σουλφίδια), οργανικά συστατικά, μέταλλα, σκόνη και άμμο, αιθάλη (άνθρακα), ανόργανα άλατα όπως το αλάτι της θάλασσας και αεροαλλεργιογόνα (κόκκους γύρης και σπόρια μυκήτων). Πρακτικά κάθε ανθρωπινή δραστηριότητα από τη γεωργία έως τη βιομηχανία, και από τις συγκοινωνίες ως την καύση ουσιών για θέρμανση ή φωτισμό, οδηγεί στην παραγωγή μικροσωματιδιων. Σε αυτή την κατηγορία οι δύο κυριότεροι ρύποι, οι οποίοι εγείρουν σημαντική ανησυχία για την ανθρώπινη υγεία, είναι τα ΑΣ10 που χαρακτηρίζονται ως εισπνεύσιμα σωματίδια και τα ΑΣ2.5 που χαρακτηρίζονται ως αναπνεύσιμα σωματίδια. Το σχήμα των ΑΣ ποικίλλει μια και πολλές φορές αποτελούνται από συσσωματώσεις πολλών υλικών, και για το λόγο αυτό το μέγεθός τους χαρακτηρίζεται από την λεγόμενη αεροδυναμική διάμετρό τους, δηλαδή από τη διάμετρο μίας ισοδύναμης σφαίρας. Έτσι λοιπόν, τα ΑΣ10 είναι σωματίδια με αεροδυναμική διάμετρο μικρότερη από 10 μικρόμετρα (περίπου το ένα έβδομο του πλάτους της ανθρώπινης τρίχας). Τα ΑΣ2.5 είναι ακόμη μικρότερα, δηλαδή έχουν αεροδυναμική διάμετρο μικρότερη από το 1/4 της διαμέτρου των προηγουμένων. Αυτά τα σωματίδια είναι τόσο μικρά που μπορούν να συναρμοστούν στον ιστό των πνευμόνων, προκαλώντας ή επιδεινώνοντας τις αναπνευστικές ασθένειες και τα καρδιαγγειακά προβλήματα.

6 Γλυκαιμική ρύθμιση - Χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ Η εκτίμηση της γλυκαιμικής εικόνας: Με τη μέτρηση της HbA1c (εκτίμηση της συνολικής γλυκαιμικής εικόνας για το προηγηθέν χρονικό διάστημα 2-3 μηνών) Επιδιωκόμενος στόχος κατά τη ρύθμιση της γλυκαιμίας στο ΣΔ είναι η επίτευξη και διατήρηση τιμής HbA1c 7.0% Ως χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ χαρακτηρίζονται: H μακροαγγειοπάθεια, στην οποία περιλαμβάνονται η αθηρωθρόμβωση των στεφανιαίων (Στεφανιαία Νόσος), εγκεφαλικών αρτηριών (Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο ), των καρωτίδων, της αορτής, και των περιφερικών αρτηριών (Περιφερική Αρτηριακή Νόσος), που αναφέρονται και με το γενικό όρο καρδιοαγγειακή νόσος (ΚΑΝ) H μικροαγγειοπάθεια, στην οποία περιλαμβάνονται η αμφιβληστροειδοπάθεια, η νεφροπάθεια και η νευροπάθεια Standards of Medical Care in Diabetes 2016: Summary of Revisions Diabetes Care 2016 Jan; 39

7 Σκοπός Σκοπός της μελέτης είναι: η διερεύνηση της συσχέτισης μεταξύ της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (ΗbA1c) και των μακροαγγειακών και μικροαγγειακών επιπλοκών του Σακχαρώδη Διαβήτη με τα επίπεδα των αερίων ρύπων στις διάφορες περιοχές της Θεσσαλονίκης.

8 Πληθυσμός μελέτης 192 ασθενείς από το Διαβητολογικό Τ.Ε.Ι. της Α Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ 55 απορρίφθηκαν (ελλιπή δεδομένα) 137 ασθενείς τελικά αποτέλεσαν τον πληθυσμό της μελέτης

9 ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Ανθρωπομετρικά δεδομένα: Ηλικία Φύλο Βάρος Ύψος ΔΜΣ Σακχαρώδης Διαβήτης: Τύπος Διάρκεια Ρύθμιση (HbA1c) Θεραπεία Παράγοντες Καρδιαγγειακού κινδύνου: Αρτηριακή υπέρταση Δυσλιπιδαιμία Κάπνισμα Οικογενειακό Ιστορικό πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου Επιπλοκές του ΣΔ: Μακροαγγειοπάθεια Στεφανιαία Νόσος Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο Περιφερική Αγγειακή Νόσος Μικροαγγειοπάθεια: Αμφιβληστροειδοπάθεια Νεφροπάθεια (Ρυθμός σπειραματικής διήθησης (GFR) με 51Cr- EDTA /Λόγος αλβουμίνης- κρεατινίνης ούρων (ACR) Νευροπάθεια Διεύθυνση κατοικίας ασθενούς Επίπεδα των αερίων ρύπων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης της περιοχής κατοικίας κατά την ημέρα της εξέτασης αλλά και αναδρομικά (στοιχεία ποιότητας ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος προέρχονται από το δίκτυο παρακολούθησης ποιότητας αέρα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας )

10 Εντόπιση γεωγραφικού μήκους και πλάτους διεύθυνσης κατοικίας ασθενών

11 Καταγραφή δεδομένων αερίων ρύπων Ατμοσφαιρικοί ρύποι: CO, NO2, O3, και PM10 (μικροσωματίδια διαμέτρου 10μm) - βάσει βιβλιογραφικών δεδομένων - Κατά το προηγούμενο τρίμηνο από την ημερομηνία εξέταση του ασθενούς

12 Οι Σταθμοί του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης Αγίας Σοφίας: Πρόκειται για σταθμό τοποθετημένο στη διαχωριστική νησίδα της Ερμού μεταξύ Αγίας Σοφίας και Καρόλου Ντήλ. Είναι αστικός σταθμός, τυπικός του κέντρου της πόλης. Α.Π.Θ.: Πρόκειται για σταθμό τοποθετημένο στην ταράτσα του κτηρίου της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ, το οποίο βρίσκεται στην οδό Εθνικής Αμύνης. Είναι αστικός σταθμός, και βρίσκεται σε ύψος 5 ορόφων από την επιφάνεια του εδάφους. Καλαμαριάς: Ο σταθμός είναι τοποθετημένος στο πάρκο Αλησμόνητων Πατρίδων του Δήμου Καλαμαριάς, πίσω από το στρατόπεδο Νταλίπη. Είναι αστικός σταθμός και αντιπροσωπεύει την αστική περιοχή του Δήμου Καλαμαριάς. Κορδελιού: Ο σταθμός είναι τοποθετημένος εντός του χώρου του 2ου & 3ου Δημοτικού Σχολείου Κορδελιού, στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για αστικό- βιομηχανικό σταθμό.

13 Καταγραφή δεδομένων αερίων ρύπων Μέσες τιμές (mean values) των στοιχείων με βάση τις αντίστοιχες τιμές που είχαμε στη διάθεση μας για το προς εξέταση διάστημα. Ο εκάστοτε κοντινότερος σταθμός επιλέχθηκε με βάση τον υπολογισμό της μικρότερης γεωδαιτικής απόστασης μεταξύ των διαθέσιμων σταθμών και του σπιτιού (σημείο αναφοράς) του ασθενή.

14 Στατιστική ανάλυση Πρόγραμμα ανάλυσης επιδημιολογικών δεδομένων: Epi Info 7 (Centers for Disease Control and Preven on) Στατιστική ανάλυση: IBM SPSS Sta s cs for Windows, 21.0 Συνεχείς μεταβλητές: Μέσος όρος ± 1 τυπική απόκλιση/ Διάμεσος (ενδοτεταρτημοριακό εύρος) Μη παραμετρικό Mann- Whitney U test Κατηγορικές μεταβλητές: Ποσοστά (%) Δοκιμασία χ 2 Επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p<0,05

15 Βασικά κλινικά χαρακτηριστικά πληθυσμού, επιπλοκές ΣΔ & τιμές αερίων ρύπων Μεταβλητή Σύνολο (137) HbA1c 7 (70) HbA1c>7 (58) p Ηλικία (έτη) 66 (14) 66 (12) 65 (17) 0,176 Άρρενες 51 (39,8%) 24 (34,3%) 27 (46,6%) 0,158 BMI (Kg/m 2 ) 30,4 (5,8) 30,0 (6,1) 31,1 (5,2) 0,156 Φαρμακευτική Αγωγή Χάπια Ινσουλίνη 54(52,4%) 19(18,4%) 35(62,5%) 8(14,3%) 19(40,4%) 11(23,4%) 0,082 Χάπια & Ινσουλίνη 30(29,1%) 13(23,2%) 17(36,2%) Διάρκεια ΣΔ (έτη) 13 (10) 10 (8) 18 (13) 0,002 Οικογενειακό Ιστορικό 52 (53,6%) 31 (57,4%) 21 (48,8%) 0,409 Υπέρταση 90 (89,1%) 50 (89,3%) 40 (88,9%) 0,598 Κάπνισμα 18 (20,5%) 10 (20,4%) 8 (20,5%) 0,990 Στεφανιαία νόσος 24 (23,3%) 11 (19,6%) 13 (27,7%) 0,338 Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο 4 (3,9%) 2 (3,6%) 2 (4,3%) 0,622 Περιφερική αγγειακή νόσος 21 (20,4%) 10 (17,9%) 11 (23,4%) 0,486 Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια 34 (34%) 12 (22,6%) 22 (46,8%) 0,011 Διαβητική νευροπάθεια 32 (31,1%) 13 (23,2%) 19 (40,4%) 0,060 Διαβητική νεφροπάθεια 44 (34,6%) 25 (36,2%) 19 (32,8%) 0,682 CO 0,78 (0,51) 0,75 (0,48) 0,78 (0,74) 0,721 NO 2 36,9 (18,4) 36 (19,5) 37,6 (17,5) 0,180 O 3 39 (30,8) 39,9 (34,5) 34,7 (25,6) 0,465 PM 10 35,4 (11,3) 34,8 (11,3) 36,5 (11,2) 0,714

16 Εργαστηριακό προφίλ ασθενών (Ι) Μεταβλητή Σύνολο HbA1c 7 HbA1c>7 p Γλυκόζη (mg/dl) 152 (73) 132 (68) 166 (56) 0,008 Ουρία (mg/dl) 40 (19) 40 (17) 42,5 (23) 0,159 Κρεατινίνη (mg/dl) 0,81 (0,34) 0,76 (0,37) 0,85 (0,27) 0,099 Ουρικό (mg/dl) 5,3 (2,2) 5,2 (1,9) 5,3 (2,5) 0,522 SGOT (U/L) 19 (7) 20 (8) 19 (7) 0,220 SGPT (U/L) 20 (11) 20 (10) 21,5 (15) 0,560 γgt (U/L) 17,5 (13) 17,5 (13) 18 (12) 0,951 Χοληστερόλη (mg/dl) 178 (58) 182 (50,5) 177 (69) 0,794 Τριγλυκερίδια (mg/dl) 128 (79) 124 (55,5) 140 (110) 0,092 HDL (mg/dl) 47 (19) 49 (16) 44 (19) 0,068 LDL (mg/dl) 99,5 (45) 105 (39) 95 (50) 0,201 ALP (U/L) 68 (27) 66 (32) 70 (21) 0,456 CPK (U/L) 91 (62) 91 (57) 90 (89) 0,795 LDH (U/L) 331,5 (103,2) 333 (112,5) 328 (81) 0,242 K (mmol/l) 4,5 (0,5) 4,4 (0,4) 4,5 (0,6) 0,644 Na (mmol/l) 138 (5) 138 (4) 139 (4) 0,123 Ασβέστιο (mg/dl) 9,3 (0,5) 9,3 (0,6) 9,4 (0,4) 0,950 Φώσφορος (mg/dl) 3,5 (0,8) 3,5 (0,8) 3,4 (0,8) 0,989

17 Εργαστηριακό προφίλ ασθενών (ΙΙ) Μεταβλητή Σύνολο HbA1c 7 HbA1c>7 p GFR με 51 Cr- EDTA (ml/min/1.73 m 2 ) 70,1 (35,2) 75,6 (35,3) 69,5 (36,7) 0,917 UACR (mg/g cr) 10,1 (23,3) 8,3 (16,2) 12,6 (29) 0,189 HbA1c (%) 6,7 (1,9) 6 (0,9) 7,9 (1,8) <0,001 Ολικά Λευκώματα (g/dl) 7,6 (0,6) 7,7 (0,6) 7,6 (0,5) 0,303 Αλβουμίνη (g/dl) 4,6 (0,4) 4,6 (0,3) 4,5 (0,4) 0,422 Σφαιρίνες (g/dl) 3,1 (0,5) 3,1 (0,5) 3,1 (0,5) 0,941 Λευκά (10 3 /µl) 6,9 (1,8) 6,6 (1,9) 7,3 (1,9) 0,065 Αιμοσφαιρίνη (g/dl) 13,2 (1,6) 13,2 (1,6) 13,2 (1,5) 0,862 Αιματοκρίτης (%) 39,4 (4,1) 39,1 (4) 39,5 (3,6) 0,543 Plt (10 3 /µl) 234 (92) 234 (114) 234 (79) 0,885 hscrp (mg/l) 0,34 (0,44) 0,34 (0,53) 0,34 (0,42) 0,822 ΤΚΕ (mm) 26 (34) 36,5 (35) 23 (26) 0,423

18 Επιδημιολογικός χάρτης ασθενών Δυτική Θεσσαλονίκη Μπλε: HbA1c 7 Κόκκινο: HbA1c > 7 Ανατολική Θεσσαλονίκη

19 Σύγκριση αερίων ρύπων με HbA1c CO (25 percen le) NO 2 (25 percen le) διάμεσο (70) <διάμεσο (67) p διάμεσο (73) <διάμεσο (64) p Ηλικία (έτη) 65(13) 67(17) (13) 65(16) Άρρενες 32(45.7%) 24(35.8%) (52.1%) 18(28.1%) HbA1c 6.6(2) 6.8(1.8) (2.1) 6.6(1.8) mean CO 1.13(0.73) 0.62(0.27) < (0.74) 0.64(0.3) <0.001 mean NO (83) 32.3(6.2) < (56.5) 31.1(4.9) <0.001 mean O (88.9) 48.3(22) < (12.4) 61.3(30.7) <0.001 mean PM (12.6) 32.6(2.7) < (14.1) 32.9(6.5) <0.001 O 3 (25 percen le) PM 10 (25 percen le) διάμεσο (70) <διάμεσο (67) p διάμεσο (93) <διάμεσο (44) p Ηλικία (έτη) 65(16) 68(13) (12) 67(19) Άρρενες 23(32.9%) 33(49.3%) (41.9%) 17(38.6%) HbA1c 6.6(1.6) 7(2.3) (1.9) 6.6(2.1) mean CO 0.65(0.34) 1.07(0.88) < (0.82) 0.64(0.35) <0.001 mean NO (5.5) 49.7(56.3) < (56.9) 33.5(8) <0.001 mean O (29.5) 28.1(8.7) < (26.2) 48.1(29.5) mean PM (3.6) 41.9(13.3) < (14) 31.5(3.8) <0.001

20 Σύγκριση αερίων ρύπων με χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ CO (25 percen le) NO 2 (25 percen le) διάμεσο (70) <διάμεσο (67) p διάμεσο (73) <διάμεσο (64) p Ηλικία (έτη) 65(13) 67(17) (13) 65(16) Άρρενες 32(45.7%) 24(35.8%) (52.1%) 18(28.1%) Στεφανιαία νόσος 33.3% 15.1% % 13.5% Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο Περιφερική αγγειακή νόσος Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια 1.8% 5.7% % 3.8% % 24.5% % 23.1% % 42.3% % 38% Διαβητική νευροπάθεια 28.1% 35.8% % 36.5% Διαβητική νεφροπάθεια 36.2% 33.3% % 23.8% 0.012

21 Σύγκριση αερίων ρύπων με χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ O 3 (25 percen le) PM 10 (25 percen le) διάμεσο (70) <διάμεσο (67) p διάμεσο (93) <διάμεσο (44) p Ηλικία (έτη) 65(16) 68(13) (12) 67(19) Άρρενες 23(32.9%) 33(49.3%) (41.9%) 17(38.6%) Στεφανιαία νόσος 16.9% 33.3% % 25.7% Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο Περιφερική αγγειακή νόσος Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια 3.4% 3.9% % 5.7% % 19.6% % 37.1% % 36% % 42.4% Διαβητική νευροπάθεια 33.9% 29.4% % 28.6% Διαβητική νεφροπάθεια 29% 40.9% % 41.9% 0.240

22 Περιορισμοί Μελέτης Αναδρομική συλλογή των δεδομένων (bias) Τακτική παρακολούθηση πληθυσμού μελέτης στο Διαβητολογικό Τ.Ε.Ι. ( πληθυσμός πιθανόν υπό βέλτιστη θεραπεία) Ελλιπείς τιμές στο περιβαλλοντικό σκέλος των δεδομένων (απουσία δεδομένων από τον εγγύς σταθμό) Αυτό- αναφερόμενες επιπλοκές Σακχαρώδη Διαβήτη (χωρίς απόλυτη χρονική ταυτοποίηση) Προέλευση πληθυσμού από ένα μόνο συγκεκριμένο νοσηλευτικό ίδρυμα Κοινωνικο- οικονομικές διαφορές πληθυσμού μελέτης (αναδρομικά δεδομένα)

23 Συμπεράσματα Από τα δεδομένα της παρούσης μελέτης δεν απεδείχθη ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση του ΣΔ. Η ατμοσφαιρική ρύπανση πιθανώς να επηρεάζει την εμφάνιση των επιπλοκών του ΣΔ.

24 Συμπεράσματα Η διερεύνηση πιθανής σχέσης μεταξύ ατμοσφαιρικής ρύπανσης, γλυκαιμικού ελέγχου και επιπλοκών στον ΣΔ πρέπει να επιβεβαιωθεί από μεγαλύτερες μελέτες σε πληθυσμούς ασθενών που να μη βρίσκονται υπό τη βέλτιστη φαρμακευτική αγωγή όπως πιθανόν ο πληθυσμός της παρούσης μελέτης.

25 Στατιστική ανάλυση Πρόγραμμα ανάλυσης επιδημιολογικών δεδομένων: Epi Info 7 (Centers for Disease Control and Preven on) Στατιστική ανάλυση: IBM SPSS Sta s cs for Windows, 21.0 ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ Συνεχείς μεταβλητές: Διάμεσος τιμή ± ενδοτερτατημοριακό εύρος Μη παραμετρικό Mann- Whitney U test Κατηγορικές μεταβλητές: Ποσοστά (%) Δοκιμασία χ 2 Επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p<0,05