Διαχείριση Περιβάλλοντος - Νομοθεσία

Transcript

1 Διαχείριση Περιβάλλοντος - Νομοθεσία Ενότητα 1: Περιβαλλοντική Πολιτική Δ. Καλιαμπάκος - Δ. Δαμίγος

2 Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

3 Περιβάλλον και Ανάπτυξη 3 Στοκχόλμη 1972: Πρώτη Συνδιάσκεψη για το Περιβάλλον «...Tα Kράτη θα πρέπει να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη και συντονισμένη αντίληψη του σχεδιασμού και της ανάπτυξής τους, κατά τρόπον ώστε η ανάπτυξή τους να είναι συμβατή με την ανάγκη προστασίας και βελτίωσης του περιβάλλοντος, προς το συμφέρον του πληθυσμού τους γιατί ένας ορθολογικός σχεδιασμός είναι ένα ουσιώδες εργαλείο για τη συμφιλίωση των επιταγών αφ ενός της ανάπτυξης και αφ ετέρου της προστασίας και της βελτίωσης του περιβάλλοντος...» (Άρθρα 13 και 14)

4 Περιβάλλον και Ανάπτυξη 4 Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη για το Κοινό µας Μέλλον (1987) «...Αειφορική ανάπτυξη (ή βιώσιµη ανάπτυξη) ονοµάζεται η ανάπτυξη εκείνη που «είναι σε θέση να ικανοποιεί τις ανάγκες των σηµερινών γενεών, χωρίς να διακυβεύει τη δυνατότητα των µελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες...» (Έκθεση Brundland)

5 Περιβάλλον και Ανάπτυξη 5 Παγκόσμια Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (1992) «... Το περιεχόμενο της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η υπέρβαση της εσωτερικής αντίφασης που αυτή περιέχει: η οικονομική ανάπτυξη μεταβάλλει αναπόφευκτα το περιβάλλον, όπως ακριβώς και η απόλυτη προστασία του περιβάλλοντος αναπόφευκτα αναστέλλει την οικονομική πρόοδο...» (Agenda 21, Σχέδιο δράσης για τη δημιουργία εθνικών πολιτικών βιώσιμης ανάπτυξης για τον 21 ο αιώνα)

6 Ευρωπαϊκή Ένωση και βιώσιμη ανάπτυξη 6 Συνθήκη Μάαστριχ, 1992: εισάγεται τυπικά η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συνθήκη του Άμστερνταμ, 1997: η βιώσιμη ανάπτυξη σε έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης

7 Ευρωπαϊκή Ένωση και βιώσιμη ανάπτυξη 7 Συνάντηση Κορυφής Κάρντιφ, 1998: αναγνωρίσθηκε ως προϋπόθεση της Ανάπτυξης η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις τομεακές πολιτικές Συνάντηση Κορυφής Λισσαβόνα, 1999: διατυπώθηκε ο στόχος ανάδειξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως της πιο δυναμικής, ανταγωνιστικής και αειφόρου οικονομίας που θα στηρίζεται και θα αξιοποιεί την ανθρώπινη γνώση.

8 Ευρωπαϊκή Ένωση και βιώσιμη ανάπτυξη 8 Συνάντηση Κορυφής Γκέτεμποργκ, 2001: διατυπώνεται πλέον η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη με τη σαφή προσθήκη και εξειδίκευση της περιβαλλοντικής διάστασης, ενώ επιβεβαιώνεται η ανάγκη συστηματικής παρακολούθησης της προόδου των χωρών-μελών για την επίτευξη των στόχων της. Συνάντηση Κορυφής Λάακεν, 2001: επιβεβαιώθηκε η ανάγκη μετάβασης από το στάδιο του σχεδιασμού στο στάδιο της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής, ενώ κλήθηκαν οι χώρες μέλη να διατυπώσουν τη δική τους Εθνική Στρατηγική Αειφόρου Ανάπτυξης μέσα από μια διαδικασία ευρείας ανταλλαγής απόψεων και επίτευξης πολιτικών συναινέσεων.

9 Ευρωπαϊκή Ένωση και βιώσιμη ανάπτυξη 9 Στοιχεία δράσεων για τη βιώσιμη ανάπτυξη Ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών θεμάτων στις άλλες πολιτικές Συνεργασία μεταξύ της Ε.Ε., των κρατών-μελών, των επιχειρήσεων και του κοινού Διεύρυνση του φάσματος των μέσων περιβαλλοντικής πολιτικής (π.χ. φόροι, επιδοτήσεις, εκούσιες συμφωνίες, κ.ά.) Αλλαγή των προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής Εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας Διεθνής συνεργασία

10 Ευρωπαϊκή Ένωση και βιώσιμη οικονομία 10 Η Ε.Ε. πρέπει να πετύχει τρεις στόχους: να μεταβεί με επιτυχία προς μια οικονομία που θα είναι πιο φιλική προς το περιβάλλον να αποδείξει ότι οι οικονομικές επιδόσεις εξαρτώνται από την καλύτερη δυνατή χρήση των φυσικών πόρων να αποδείξει ότι η συνέχιση της προσπάθειας για την προστασία του περιβάλλοντος θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και θα εξασφαλίσει τη διατήρηση των θέσεων εργασίας σε άλλους τομείς (J. Santer, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής)

11 Εθνική Στρατηγική Αειφόρου Ανάπτυξης 11 Οικονομική παράμετρος: έμφαση στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και ανταγωνιστικότητας και την ορθολογική αξιοποίηση των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων Κοινωνική παράμετρος: έμφαση στην καταπολέμηση της ανεργίας και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης Περιβαλλοντική παράμετρος: έμφαση στην προστασία των φυσικών αποθεμάτων της χώρας και στη μείωση των πιέσεων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες

12 Αρχές και κανόνες περιβαλλοντικής πολιτικής 12 Αρχή της πρόληψης «Ο ρυπαίνων πληρώνει» Αρχή της ισότητας και συνευθύνης Προτεραιότητα στην αποφυγή και όχι στη διαχείριση των περιβαλλοντικών πιέσεων Επίλυση προβλημάτων στην πηγή ή κατά το δυνατόν πλησιέστερα σε αυτήν Αναγνώριση και διαχείριση στο πλαίσιο της φέρουσας ικανότητας των οικοσυστημάτων, τόσο ως προς τους εξαντλήσιμους όσο και ως προς τους ανανεώσιμους πόρους

13 Εθνικοί περιβαλλοντικοί στόχοι 13 Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Μείωση αέριων ρύπων Μείωση και ορθολογική διαχείριση στερεών αποβλήτων Ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων Πρόληψη της εδαφικής διάβρωσης και της ερημοποίησης Προστασία βιοποικιλότητας και οικοσυστημάτων

14 Ορυκτές ύλες και βιώσιμη ανάπτυξη 14 H βιομηχανία ορυκτών υλών αντιμετωπίζει μια νέα πραγματικότητα Για πολλά χρόνια, τα βασικά αντικείμενα της βιομηχανίας των ορυκτών πρώτων υλών διαχωριζόταν σε τέσσερις βασικούς άξονες: γεωλογία, εξόρυξη, εμπλουτισμός και μεταλλουργία, αλλά σήμερα αναδύεται ένα νέο κύριο πεδίο, αυτό του περιβάλλοντος (Sir Derek Birkin, πρόεδρος της RTZ, 1993).

15 Ορυκτές ύλες και βιώσιμη ανάπτυξη 15 Πώς επηρεάζεται η βιομηχανία? Α. Άμεσα Αδειοδότηση Λειτουργία Αποκατάσταση Β. Έμμεσα π.χ. νομοθεσία που αφορά στην προστασία υδάτων, στην ατμοσφαιρική ρύπανση, κ.λπ.

16 Αναγκαιότητα Ολοκληρωμένης Προσέγγισης 16 Σχ. 1.1: Η ολοκληρωμένη σχέση περιβάλλοντος και παραγωγικής διαδικασίας

17 Ορυκτές ύλες και Β.Α. 17 H αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης στη μεταλλευτική δραστηριότητα, σχετίζεται με δύο κρίσιμες παραμέτρους: τη διαχείριση των ορυκτών πρώτων υλών, σε σχέση με τη διαθεσιμότητα των κοιτασμάτων, με βάση τις τωρινές και τις προβλεπόμενες μελλοντικές απαιτήσεις και τις επιπτώσεις της βιομηχανίας στην ποιότητα του περιβάλλοντος (ρύπανση νερών, εδαφών και αέρα, αισθητική καταστροφή του τοπίου, επιπτώσεις στο οικοσύστημα κλπ.).

18 Κύριες κατευθύνσεις 18 Αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής διαχείρισης ως θέμα μείζονος σημασίας Εφαρμογή των βέλτιστων τεχνικών για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων Εκπαίδευση του προσωπικού Εφαρμογή μεθόδων εκτίμησης και διαχείρισης κινδύνου Συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου στις αποφάσεις Αναγνώριση των σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ βιοσυστήματος και κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών Εκτίμηση και λήψη οικονομικών μέτρων

19 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 19 Διεθνής σκηνή: Η περιβαλλοντική νομοθεσία που αναπτύχθηκε την τελευταία 30ετία σχεδιάστηκε με γνώμονα τη δημιουργία μιας περιβαλλοντικής «ομπρέλας» όλων των βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Έχει θεσμοθετηθεί μια διαδικασία για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εξορυκτική δραστηριότητα, κοινή με αυτή όλων των άλλων βιομηχανικών δραστηριοτήτων, από την οποία εξαρτάται η έγκριση ή η απόρριψη της άδειας λειτουργία της μεταλλευτικής επιχείρησης, όχι μόνο για την περιβαλλοντική προστασία, αλλά και για τον ορθολογικότερο σχεδιασμό των χρήσεων γης.

20 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 20 Διεθνής σκηνή: Οι σχέσεις μεταλλευτικής και περιβάλλοντος διέπονται κυρίως από νομικές διατάξεις «γενικής» ισχύος (π.χ. διατάξεις για την προστασία του αέρα, την προστασία των νερών, κ.λπ.). Η αποκατάσταση του χώρου μετά το πέρας των εξορυκτικών εργασιών είναι απαιτούμενο σε όλες τις περιπτώσεις. Υπάρχει επίσης πρόβλεψη για τον καταλογισμό ευθυνών και την απαίτηση οικονομικής αποκατάστασης των πληγέντων από τους υπεύθυνους της εκμετάλλευσης, ακόμη και στην περίπτωση που η ζημιά προκλήθηκε αρκετά χρόνια μετά το κλείσιμο της επιχείρησης.

21 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 21 Διεθνής σκηνή: Ειδικά θέματα της εξορυκτικής δραστηριότητας, που αφορούν κυρίως σε κανονισμούς ασφάλειας και υγιεινής των εργαζομένων και προστασίας των περιοίκων, καθορίζονται από επιμέρους διατάξεις. Σε πολλές περιπτώσεις οι κανονισμοί αυτοί λαμβάνονται εσφαλμένα ως διατάξεις προστασίας του περιβάλλοντος.

22 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 22 Η κατάσταση στην Ελλάδα Σημαντικές διατάξεις: Ελληνικό Σύνταγμα (Άρθρο 24) Ν. 998/79 (Άρθρο 45) «Περί προστασίας δασών και δασικών εκτάσεων» Προεδρικό Διάταγμα 1180/81 «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναγομένων εις τα της ιδρύσεως και λειτουργίας βιομηχανιών, βιοτεχνιών, πάσης φύσεως μηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκών και της εκ τούτων διασφαλίσεως περιβάλλοντος εν γένει»

23 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 23 Η κατάσταση στην Ελλάδα Σημαντικές διατάξεις: Ν. 1650/86 «Για την προστασία του περιβάλλοντος» ΚΥΑ 69269/5387/90 «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.), καθορισμός περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (Ε.Μ.Π.) και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύμφωνα με το Ν.1650/1986» Ν. 3010/2002 «Εναρμόνιση του ν. 1650/86 με τις οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ, διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις»

24 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 24 Η κατάσταση στην Ελλάδα Σημαντικές διατάξεις: Π.Δ. 148/2009 «Περιβαλλοντική ευθύνη για την πρόληψη και την αποκατάσταση των ζημιών στο περιβάλλον Εναρμόνιση με την οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Απριλίου 2004, όπως ισχύει» Ν. 4014/2011 «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου περιβάλλοντος»

25 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 25 Η κατάσταση στην Ελλάδα Σημαντικές διατάξεις: Ν. 669/77: Περί εκμεταλλεύσεως λατομείων. Ν. 1428/84: Εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών και άλλες διατάξεις. Ν. 2115/93: Τροποποίηση, αντικατάσταση και συμπλήρωση διατάξεων του Ν. 1428/84 «Εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών και άλλες διατάξεις». Υ.Α /2209/Ε103/2009: Μέτρα, όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/21/ΕΚ της 15ης Μαρτίου 2006 «σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας και την τροποποίηση της οδηγίας 2004/35/ΕΚ» του Συμβουλίου της 15ης Μαρτίου 2006 Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (Υ.Α. Δ7/Α/οικ /2223/2011).

26 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 26 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 89: Γενικές διατάξεις 1. Οι μεταλλευτικές και λατομικές εργασίες, πρέπει να σχεδιάζονται και εκτελούνται με ορθολογικό τρόπο σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης και της τεχνικής ώστε να αποφεύγεται η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, πέρα από το απόλυτα αναγκαίο μέτρο, σύμφωνα με τον Ν. 1650/1986 (ΦΕΚ160Α ) και τον Ν. 3010/2002 (ΦΕΚ91Α ), όπως ισχύουν, και να λαμβάνονται μέτρα, για την πρόληψη ή μείωση παντός είδους δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ιδιαίτερα στον αέρα, στο νερό, στο έδαφος, στην πανίδα, στη χλωρίδα, στο τοπίο, καθώς και τυχόν επακόλουθων κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία.

27 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 27 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 89: Γενικές διατάξεις 3. Ειδικότερα: α) Υποχρέωση του εκμεταλλευτή είναι η Εφαρμογή των Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (Best Available Techniques, BAT) κατά την έρευνα, την εξόρυξη και την απόθεση-διαχείριση των αποβλήτων (εξορυκτικών και μη).

28 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 28 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης α) Η χωροθέτηση κάθε επέμβασης (θέση και προσανατολισμός) πρέπει να επιλέγεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να προκαλείται η μικρότερη δυνατή αισθητική αλλοίωση του τοπίου. Σε περίπτωση που η επιλογή θέσης δεν μπορεί να δώσει ικανοποιητικό αποτέλεσμα, πρέπει να γίνεται προσπάθεια τεχνητής απόκρυψης της επέμβασης (ζώνες πράσινου, αναχώματα κ.λπ.).

29 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 29 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης β) Κάθε επιφανειακή εκσκαφή, πρέπει να γίνεται με βαθμίδες κατάλληλων γεωμετρικών χαρακτηριστικών, ώστε να δημιουργείται η μικρότερη δυνατή αισθητική αλλοίωση του τοπίου και να διασφαλίζεται η αποκατάστασή του κατά στάδια και στο σύνολο. γ) Πρέπει να γίνεται ξεχωριστή εξόρυξη και απόθεση της φυτικής γης και να διατηρείται αυτή κατάλληλη για μελλοντική επαναχρησιμοποίηση.

30 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 30 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης δ) Η διαχείριση των εξορυκτικών αποβλήτων θα πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με την ΚΥΑ 39624/2209/Ε103 (ΦΕΚ 2076/Β/ ) «Μέτρα, Όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2006/21/ΕΚ της 15 ης Μαρτίου 2006» σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας και την τροποποίηση της Οδηγίας 2004/35/ΕΚ» του Συμβουλίου της 15 ης Μαρτίου 2006», όπως ισχύει.

31 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 31 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης ε) Η διαχείριση των λοιπών αποβλήτων (λύματα, υγρά και αέρια απόβλητα, ορυκτέλαια, ελαστικά τροχών αυτοκινούμενων οχημάτων και μηχανημάτων, ηλεκτρικοί συσσωρευτές, άχρηστα ανταλλακτικά και μηχανήματα κ.λ.π.) θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες σχετικές διατάξεις. στ) Η φόρτωση μεταφορά και αποθήκευση προϊόντων, πρώτων υλών και απορριμμάτων, πρέπει να γίνεται με τρόπο ώστε να αποφεύγεται η ρύπανση ή μόλυνση του περιβάλλοντος. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να προβλέπονται κατάλληλα μέσα διαβροχής ή επικάλυψης των υλικών, καθώς και κατασκευή αποθηκών στεγασμένων ή χωροθετημένων σε υπήνεμα μέρη.

32 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 32 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης ζ) Η τελική μορφή της αποκατάστασης, πρέπει να εναρμονίζεται με το ευρύτερο περιβάλλον και. στις περιπτώσεις δημόσιων ή δημοτικών ή κοινοτικών εκτάσεων, να προβλέπεται η κάλυψη των τοπικών αναγκών, για ειδικές χρήσεις γης, σύμφωνα με τις έγγραφες υποδείξεις της Περιφερειακής και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. η) Η αποκατάσταση των βαθμίδων εκμετάλλευσης να πραγματοποιείται σταδιακά και δεν επιτρέπεται η καταστροφή της μετά το πέρας του έργου.

33 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 33 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης θ) Πριν την έναρξη των εξορυκτικών εργασιών πρέπει να οριοθετηθούν τυχόν υδατορέματα που υπάρχουν εντός του λατομικού ή μεταλλευτικού χώρου, σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν. 3010/2002 «Εναρμόνιση του Ν. 1650/1986 με τις Οδηγίες 97/11 Ε.Ε. και 96/61 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 91/Α/2002), όπως ισχύει. ι) Η εκμετάλλευση και η απόθεση στείρων θα πρέπει να πραγματοποιούνται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να διασφαλίζεται η δίαιτα των επιφανειακών και υπογείων υδάτων.

34 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 34 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης ια) Η διαχείριση των υπογείων υδάτων που εντοπίζονται κατά την εκμετάλλευση πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις ισχύουσες σχετικές διατάξεις και με απώτερο στόχο την περαιτέρω αξιοποίηση τους. ιβ) Πριν από τη χορήγηση των πάσης φύσεως εγκρίσεων για την εκτέλεση μεταλλευτικών και λατομικών εργασιών σε χώρους που απέχουν λιγότερο από 100 m από την ακτογραμμή, πρέπει να προηγείται η έκδοση, αρμοδίως, απόφασης περί καθορισμού των ορίων αιγιαλού και παραλίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.2971/2001 (ΦΕΚ 285/Α/ ), όπως ισχύει.

35 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 35 Η κατάσταση στην Ελλάδα Κ.Μ.Λ.Ε.: Μέρος Γ : Προστασία περιβάλλοντος Άρθρο 90: Ειδικά μέτρα προστασίας και αποκατάστασης ιγ) Να υποβάλλονται οι απαιτούμενες εκθέσεις, κατ εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 166/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18 ης Ιανουαρίου 2006 «για τη σύσταση ευρωπαϊκού μητρώου έκλυσης και μεταφοράς ρύπων και για την τροποποίηση των Οδηγιών 91/689/ΕΟΚ και 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου», όπως ισχύει.

36 Περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική 36 Η κατάσταση στην Ελλάδα - Συμπερασματικά: Η περιβαλλοντική πολιτική στον εξορυκτικό τομέα στην Ελλάδα παρουσιάζει τα ίδια σχεδόν χαρακτηριστικά με σε διεθνές επίπεδο. Οι βασικότερες διατάξεις που επηρεάζουν τον εξορυκτικό κλάδο είναι κυρίως διατάξεις της ευρύτερης περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Η ΜΠΕ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας έγκρισης άδειας εγκατάστασης και έναρξης των εξορυκτικών δραστηριοτήτων. Η προστασία του περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των εργασιών επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από τις επιμέρους διατάξεις, που ισχύουν για κάθε περιβαλλοντικό μέσο (νερό, αέρα, κ.λπ.) και δεν υπάρχουν ειδικές αναφορές στις εξορυκτικές βιομηχανίες, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.

37 Μεταλλευτική πολιτική και περιβάλλον στον κλάδο του ελληνικού μαρμάρου: Βασικά χαρακτηριστικά Αποτελέσματα Προτάσεις

38 Κλάδος μαρμάρου 38 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Υψηλή παραγόμενη αξία ανά στρέμμα γης Χαμηλής δραστικότητας περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε σχέση με άλλους μεταλλευτικούς κλάδους Γειτνίαση με άλλες οικονομικές δραστηριότητες, κυρίως τουριστικού χαρακτήρα, και με μεγάλα αστικά κέντρα

39 Ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά της μεταλλευτικής πολιτικής?

40 Δομικά στοιχεία της μεταλλευτικής πολιτικής 40 (α) ασφάλεια και υγιεινή των εργαζομένων (β) αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος (γ) βέλτιστη αξιοποίηση του εθνικού ορυκτού πλούτου (δ) βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων (ε) βέλτιστη διαχείριση των μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων (στ) αρμονική συμβίωση του κλάδου με το κοινωνικό σύνολο (ζ) δημιουργία πνεύματος εμπιστοσύνης για τον επιχειρηματία

41 Υφιστάμενη κατάσταση 41 Η σημερινή πολιτική έχει περιορίσει την «ευκαιριακή» εκμετάλλευση αλλά: δεν έχει προστατεύσει επαρκώς το περιβάλλον δεν έχει οδηγήσει σε βέλτιστη διαχείριση του ορυκτού πλούτου δεν ενθαρρύνει και δεν υποστηρίζει την ανάληψη επιχειρηματικής δράσης σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης δεν έχει εξομαλύνει τις σχέσεις του κλάδου με το κοινωνικό σύνολο

42 Βασικές παράμετροι 42 A. «Αδυναμίες» της νομοθεσίας Επικέντρωση στα «συμπτώματα» και όχι στις αιτίες του προβλήματος Καθορισμός διατάξεων με βάση την κατά περίοδο υφιστάμενη τεχνολογία Αναχρονιστικές διατάξεις Γενικοί κανόνες που αγνοούν τις ιδιαιτερότητες κάθε περίπτωσης

43 Η αποτελεσματικότητα της μεταλλευτικής πολιτικής εξαρτάται μόνο από τη νομοθεσία?

44 Βασικές παράμετροι 44 B. Ο θεσμός της περιβαλλοντικής αδειοδότησης Οι ΜΠΕ αποτελούν σε αρκετές περιπτώσεις ένα τυπικό προσόν για την έκδοση άδειας και στην πλειοψηφία τους είναι ανεπαρκείς και ανεφάρμοστες Σημεία αδυναμίας: Περιγραφή υφιστάμενης κατάστασης Εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων Αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων Αντιμετώπιση περιβαλλοντικών επιπτώσεων - Αποκατάσταση Αποτελέσματα: Ανεπαρκής περιβαλλοντική προστασία Αύξηση του κόστους εκμετάλλευσης

45 Βασικές παράμετροι 45 B. Ο θεσμός της περιβαλλοντικής αδειοδότησης Οι αδυναμίες του θεσμού εκφράζουν: το χαμηλό κόστος των μελετών την επιχειρηματική νοοτροπία την ανεπάρκεια του ελεγκτικού μηχανισμού την ελλιπή επιμόρφωση των μελετητών

46 Βασικές παράμετροι 46 Γ. Τα προβλήματα των μηχανισμών και των μέτρων ελέγχου Ανεπάρκεια χρηματικών πόρων Έλλειψη προσωπικού και υλικοτεχνικής υποδομής Αδυναμίες της διαδικασίας λήψης αποφάσεων Υπέρθεση ευθυνών και έλλειψη οργάνωσης Αποτυχία του θεσμού των προστίμων Ερωτηματικά για το θεσμό των εγγυητικών επιστολών

47 Προτεινόμενες δράσεις 47 Αναμόρφωση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου Ουσιαστική λειτουργία του θεσμού των ΜΠΕ: να εφαρμόζονται σύγχρονες επιστημονικές μεθοδολογίες να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες του κοιτάσματος και της περιβάλλουσας περιοχής να παρέχονται ουσιαστικές και καινοτόμες λύσεις να επιλέγεται το σχέδιο αποκατάστασης υπό το πρίσμα περιβαλλοντικών, κοινωνικών, τεχνικών και οικονομικών κριτηρίων

48 Προτεινόμενες δράσεις 48 Βελτίωση των διαδικασιών ελέγχου - Θέσπιση προκαταρκτικού σχεδίου αξιολόγησης - Καθορισμός ενός ενιαίου φορέα ελέγχου - Αύξηση των διατιθέμενων κονδυλίων για προσωπικό και εξοπλισμό Καλύτερη περιβαλλοντική εκπαίδευση και συνεχής επιμόρφωση Αλλαγή στην επιχειρηματική νοοτροπία Προώθηση τεχνολογικής καινοτομίας

49 Αλλαγή επιχειρηματικής νοοτροπίας 49...Είναι σήμερα καιρός να εγκαταλείψουμε τη σκέψη ότι η κοινωνική υπευθυνότητα είναι κόστος, επειδή δεν αποτελεί πηγή κέρδους. Η κοινωνική υπευθυνότητα αποτελεί επένδυση και παράθυρο προς το μέλλον... (Baertl Augusto, Πρόεδρος της Cia Minera Antamina)

50 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.