ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΥΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΑΣΚΟΥΜΕΝΟΥ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗ

Transcript

1 1 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΥΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΑΣΚΟΥΜΕΝΟΥ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗ Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΤΣΑΚΩΝΙΤΗ ΑΕΜ:6/06 Μεταπτυχιακή διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα, για την ολοκλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση μεταπτυχιακού τίτλου του τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Σερρών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ» ΣΕΡΡΕΣ 2011 Εγκεκριμένο από το Καθηγητικό σώμα: Επιβλέπων Καθηγητής... Συμεών Βλαχόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Μέλος... Ερμιόνη Καταρτζή, Λέκτορας Μέλος... Νικόλαος Κωφοτόλης, Επίκουρος Καθηγητής

2 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη.. 2 Εισαγωγή... 4 Ανασκόπηση... 5 Η Ταυτότητα του Ασκούμενου... 6 Η Θεωρία του αυτοκαθορισμού... 9 Βασικές Ψυχολογικές Ανάγκες Υποστήριξη της Αυτονομίας και Κίνητρα Κίνητρα και Αφομοίωση Ταυτοτήτων Εσωτερίκευση και Ρύθμιση της Ταυτότητας Σκοπός και Υποθέσεις Μέθοδος Αποτελέσματα Συζήτηση Πρακτικές Εφαρμογές Βιβλιογραφία... 43

3 3 Περίληψη Χρήστος Τσακωνίτης: «Διαχρονικές μεταβολές στην ταύτιση με το ρόλο του ασκούμενου και η σχέση τους με την υποστήριξη της αυτονομίας από το γυμναστή» (Υπό την επίβλεψη του κ. Συμεών Βλαχόπουλου, Αναπλ. Καθηγητή) O σκοπός της μελέτης ήταν να εξετάσει τη σχέση ανάμεσα στις διαχρονικές μεταβολές στην ταύτιση με το ρόλο του ασκούμενου και την υποστήριξη της αυτονομίας των ασκουμένων από το γυμναστή μέσα από τη θεωρία του αυτό-καθορισμού. Στη μελέτη συμμετείχαν 202 άνδρες και γυναίκες ηλικίας 14 έως 63 ετών, που ασκούνταν σε οργανωμένα προγράμματα άσκησης σε ιδιωτικά και δημοτικά γυμναστήρια. Οι ασκούμενοι συμπλήρωσαν την Κλίμακα της Ταύτισης με το Ρόλο του Ασκούμενου σε δυο διαφορετικές χρονικές στιγμές μεσολαβώντας μεταξύ τους διάστημα 2 μηνών, την Κλίμακα της Υποστήριξης της Αυτονομίας από το Γυμναστή, την Κλίμακα των Βασικών Ψυχολογικών Αναγκών στην Άσκηση, και την Κλίμακα Ρύθμισης της Συμπεριφοράς στην Άσκηση-2. H ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης έδειξε στατιστικώς σημαντική θετική συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβολές στην ταύτιση με το ρόλο του ασκούμενου και την αναγνωρίσιμη ρύθμιση (beta=0.23, p<.001). Tα ευρήματα επιβεβαιώνουν τη θεωρία του αυτο-καθορισμού (Ryan & Deci, 2003) που προτείνει το σημαντικό ρόλο των αυτοκαθοριζόμενων κινήτρων στην ανάπτυξη και αφομοίωση ρόλων-ταυτοτήτων στην αίσθηση του εαυτού.

4 4 Abstract Christos Tsakonitis: The relationship of perceived autonomy support by the exercise instructor with changes in exercise identity over time (Under the supervision of Dr. Symeon Vlachopoulos, Associate Professor) The purpose of the present study was to examine the relationship of perceived autonomy support by the exercise instructor with changes in exercise identity over time based on self-determination theory. Participants were 202 physically active men and women (14 to 63 years) who participated in group-based exercise classes. The participants completed the Exercise Identity Scale in two different time points two months apart, a perceived autonomy support by the exercise instructor scale, the Basic Psychological Needs in Exercise Scale and the Behavioral Regulation in Exercise Questionnaire-2. Linear regression analysis revealed a positive relationship between changes in exercise identity and identified regulation (beta = 0.23, p <.001). That is, greater levels of identified regulation positively predicted exercise identity change. The findings supported Ryan and Deci s (2003) contention regarding the role of selfdetermined behavioral regulations in the process of identity assimilation to the self.

5 5 Εισαγωγή Τα πλεονεκτήματα της συστηματικής συμμετοχής στη σωματική δραστηριότητα όσον αφορά στη μείωση των αιτιών θνησιμότητας (Bouchard, Blair, & Haskell, 2007) και στη βελτίωση της πνευματικής υγείας (Biddle, Fox, & Boutcher, 2002) είναι σήμερα καλά θεμελιωμένα. Παρά τις καλά τεκμηριωμένες ενδείξεις, η επικράτηση της καθιστικής συμπεριφοράς παραμένει υψηλή στις αναπτυγμένες χώρες, με λιγότερο από το 30% των ενηλίκων να δέχονται συστάσεις για σωματική δραστηριότητα (e.g. Department of Health, 2004). Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς είναι η εμφάνιση καρδιοαγγειακών νοσημάτων, καρκίνου του εντέρου καθώς και υψηλά επίπεδα παχυσαρκίας (Buckworth & Dishman 2002). Περίπου το 50% των ατόμων που αρχίζουν ένα πρόγραμμα άσκησης το εγκαταλείπουν μέσα στους πρώτους 3 με 6 μήνες (Dishman,1994). Γνωρίζοντας λοιπόν τη σημασία της φυσικής δραστηριότητας στη δημόσια υγεία, είναι αναμενόμενο ότι η στήριξη της έρευνας η οποία θα εξετάσει τους παράγοντες που συντελούν στην απόφαση του να αρχίσει, να παραμείνει ή να αποκλείσει κάποιος τη συμμετοχή του από τη σωματική δραστηριότητα είναι ήδη διαθέσιμη (Bouchard et al., Bauman, Sallis, Dzewaltowski, & Owen, Biddle, Fox, & Boutcher, 2000). Μια προσέγγιση που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα σ αυτή τη θεώρηση των πραγμάτων αποτελεί ο παράγοντας της «ταυτότητας». Μια από τις διακρίσεις που έχει προταθεί από τους Thoits και Virshup (1997) στη συζήτηση της σχέσης ταυτότητας και συμπεριφοράς, είναι αυτή του ρόλου- ταυτότητα, (με τον οποίο εμείς θα ασχοληθούμε), που γίνεται αντιληπτός ως ορισμός του εαυτού του ατόμου που ερμηνεύει ένα συγκεκριμένο κοινωνικό ρόλο.

6 6 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας Η ταυτότητα είναι η ιδιότητα που αποκτιέται μέσα από μία μακρόχρονη διαδικασία. Η ταυτότητα δημιουργείται κατά την παιδική ηλικία και εφηβεία μέσα από τις ταυτίσεις. Σύμφωνα με τη θεωρία της ταυτότητας όπως προτείνεται από τον Stryker (1980) και τον Burke (1980), υπάρχει μία αμοιβαία σχέση μεταξύ της ταυτότητας ρόλου και της συμπεριφοράς, δηλαδή, τα άτομα ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους με τρόπο που είναι συνεπή με την ταυτότητα τους (Stryker & Burke, 2000). Η θεωρία της ταυτότητας έχει αποδειχθεί χρήσιμη στην πρόβλεψη της συμπεριφοράς. Όταν μία ταυτότητα ενεργοποιείται σε μία κατάσταση που το απαιτεί, σχετικές με τον εαυτό έννοιες της δεδομένης κατάστασης συγκρίνονται με τις προσδοκίες και τις έννοιες που σχετίζονται με αυτή την ταυτότητα (Stets & Burke, 2003). Οι συνήθειες, οι νοοτροπίες, οι εκφράσεις και οι αξιολογήσεις δεν είναι απλές μιμήσεις των σημαντικών άλλων, αλλά εσωτερικεύονται και ενσωματώνονται με ήδη υπάρχοντα μέρη της προσωπικότητας. Οι ταυτίσεις είναι οι θεμέλιοι λίθοι της ταυτότητας. Η ταυτότητα καταλήγει σε κάτι που χαρακτηρίζει την ατομικότητα ενός ανθρώπου. Η ταυτότητα λειτουργεί ως βάση για τις πεποιθήσεις και τα ισχυρά μας πιστεύω (Waterman, 2004). Οι άνθρωποι φαίνεται να διαφέρουν στο βαθμό που αφομοιώνουν μια συγκεκριμένη ταυτότητα στην έννοια του εαυτού τους (Ryan & Deci, 2003). Θεωρώντας τις ταυτότητες ως τμήματα του εαυτού, οι ταυτότητες είναι ο εαυτός σε ένα πλαίσιο ενός συγκεκριμένου ρόλου, όπως ο εαυτός ως μητέρα, ως φίλος κλπ (Stets & Burke, 2003). Οι ταυτότητες συνοδεύονται από τις αναμενόμενες προσδοκίες που το άτομο έχει από την ταυτότητα και από τους άλλους και κατευθύνουν τη συμπεριφορά (Stets & Burke, 2003).

7 7 Σύμφωνα με το Callero (1985), η αυτοαντίληψη του ατόμου απαρτίζεται από πολλαπλούς ρόλους-ταυτότητες. Συνεπώς, μία συγκεκριμένη ταυτότητα θα μπορούσε να οριστεί ως μια διάσταση της αυτοαντίληψης του ατόμου. Αυτοί οι ρόλοιταυτότητες σχηματίζονται βασισμένοι στη συμπεριφορά του ατόμου και στην ανατροφοδότηση που το άτομο δέχεται από το κοινωνικό περιβάλλον. Ο προεξέχων, ο πιο διακριτός για το άτομο ρόλος-ταυτότητα φέρει μαζί του πολλά επακόλουθα. Έτσι το άτομο τείνει να ορίζει τον εαυτό του σύμφωνα με αυτό τον ρόλο-ταυτότητα. Επομένως, αν κάποιος φέρει ως διακριτό ρόλο το να είναι ασκούμενος τότε περιγράφει τον εαυτό του ως ασκούμενο. Η πιο καταφανής συνέπεια του ρόλου ταυτότητας είναι η συμπεριφορά του ατόμου. Ως επακόλουθο της σημαντικής για το άτομο ταυτότητας είναι η ενασχόληση και η υιοθέτηση από το άτομο συμπεριφορών που την επιβεβαιώνουν. Έτσι το άτομο περισσότερο συχνά: α) θα υιοθετεί σύμφωνες με το ρόλο συμπεριφορές, β) θα συναναστρέφεται με άτομα που μοιράζεται την ίδια ταυτότητα, γ) θα υπολογίζει την αυτο-αξία κάποιου βασιζόμενος στην εμπλοκή του με σύμφωνες με την ταυτότητά του συμπεριφορές και δ) θα ορίζει τον εαυτό κάποιου χρησιμοποιώντας αυτή τη συγκεκριμένη ταυτότητα. Η Ταύτιση με το Ρόλο του Ασκούμενου Η ταυτότητα του αθλούμενου έχει ορισθεί ως ο βαθμός της ισχύος και της αποκλειστικότητας με τον οποίο ένα άτομο προσδιορίζει την ταυτότητά του στο ρόλο του αθλητή (Brewer et al., 1993). Οι Brettschneider και Heim (1997) εξήγησαν την ανάπτυξη της ταυτότητας του ασκούμενου κατά την εξέλιξη των εφήβων και νέων. Βρήκαν ότι η εμφάνιση και η απόδοση, επακόλουθα της φυσικής δραστηριότητας και των σπορ κατέχουν σημαντική θέση στην ανάπτυξη της ταυτότητας των εφήβων.

8 8 Η ταυτότητα του ασκούμενου σχετίζεται με την πολιτιστική και κοινωνική δραστηριότητα της συμμετοχής στην άσκηση και στα σπορ. Η σωματική ταυτότητα αντανακλά την σημασία και την αποκλειστικότητα που έχει για το άτομο ο ρόλος του ασκούμενου μέσα στο σύνολο των άλλων ταυτοτήτων και ρόλων που κατέχει. Οι ασκούμενοι με ισχυρή ταυτότητα έχουν χτίσει το σχήμα εαυτού γύρω από το ρόλο του ασκούμενου. Έχουν αφομοιώσει αυτή την ταυτότητα μέσα από την ανάπτυξη δεξιοτήτων, ικανοτήτων, εμπειριών αυτοπεποίθησης και κοινωνικών αλληλεπιδράσεων σε περιβάλλοντα άσκησης και σπορ (Anderson & Cychosz,1995). Ο Curry (1993), δήλωσε ότι τα άτομα είναι περισσότερο πιθανό να προσδιορίσουν ταυτότητες με ρόλους που κατέχουν υψηλή αξία από την κοινωνία. Σύμφωνα με τον Fox (1997) τα άτομα ελκύονται από τα σπορ επειδή πιστεύουν ότι αποτελούν μέσο για την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. Αυτή η διεργασία της ανάπτυξης της προσωπικότητας βοηθά τα άτομα να δίνουν αξία και νόημα στην παρελθούσα συμπεριφορά και να προβλέπουν και να κατευθύνουν την μελλοντική τους συμπεριφορά. O Anderson και οι συνεργάτες του (1995) πρότειναν ότι φαίνεται πιθανό ότι καθώς οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σύμφωνα με το ρόλο-ταυτότητα, αυτή η ταυτότητα επιβεβαιώνεται και ενισχύεται μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Ταυτόχρονα, αυτή η επιβεβαίωση της ταυτότητας μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης και διατήρησης της συμπεριφοράς στο μέλλον. Η ανάπτυξη του ρόλουταυτότητας του ασκούμενου μπορεί να είναι χρήσιμη στην εξήγηση της κοινωνικοψυχολογικής διεργασίας του να γίνει κάποιος ασκούμενος. Στην έρευνα πάνω στην ταύτιση με το ρόλο του αθλητή στην άσκηση και τη φυσική δραστηριότητα, αρκετές κλίμακες έχουν αναπτυχθεί για να αξιολογήσουν την

9 9 αθλητική ταυτότητα στο πλαίσιο του αγωνιστικού αθλητισμού (Βrewer et al.,1993), στην εφαρμογή της θεωρίας του σχήματος του εαυτού σε σχέση με την άσκηση (Κendzierski,1988), και σε σχέση με τη συμπεριφορά της άσκησης (Anderson & Cychosz,1994). Επίσης πρόσφατα αναπτύχθηκε η κλίμακας της αθλητικής ταυτότητας, βασισμένη σε ένα πολυδιάστατο μοντέλο που αντανακλά τη διαδικασία μέσω της οποίας ο αθλητικός εαυτός ορίζεται και διατηρείται (Αnderson, 2004). H Kendzierski (1988, 1990) βρήκε σημαντικές διαφορές μεταξύ εκείνων που περιγράφουν τον εαυτό τους ως ασκούμενους (σχηματικοί) και εκείνους που είτε περιγράφουν τους εαυτούς τους ως μη ασκούμενους (μη σχηματικοί), ή δεν θεωρούν την έννοια ασκούμενος μια σημαντική περιγραφή του εαυτού τους (ασχηματικοί). Οι σχηματικοί κάνουν πιο εύκολα και γρήγορα σύμφωνες με το σχήμα κρίσεις, ανακαλούν παρελθούσες συμπεριφορές ειδικές ως προς την άσκηση, ασκούνται πιο συχνά, και χρησιμοποιούν περισσότερες στρατηγικές για προσκόλληση στην άσκηση απ ότι οι μη σχηματικοί και ασχηματικοί. Σύμφωνα με την Markus (1977), η ύπαρξη ενός σχήματος εαυτού ειδικό για κάποιο τομέα, είναι σημαντική για να χρησιμοποιεί κάποιος τις ικανότητες του ή να έχει την αίσθηση του ελέγχου. Στο τομέα της φυσικής δραστηριότητας αυτό υποδηλώνει ότι το να έχεις μία ταυτότητα που να αφορά την άσκηση, θα μπορούσε να αυξήσει την πιθανότητα ότι τα άτομα όχι μόνο θα σκέφτονται και θα δίνουν αξία στην άσκηση αλλά επίσης θα δρουν σύμφωνα με αυτό που πιστεύουν. Από την άλλη, το άτομο που δεν έχει ένα σχήμα για τη συμπεριφορά του ως προς την άσκηση, δεν θα μπορούσε να τη θεωρήσει ως μέρος της ταυτότητάς του και θα επέλεγε εναλλακτικές συμπεριφορές. Επίσης η Kendzierski (1994) πρότεινε ότι και η αντίληψη κάποιου για την εμπειρία της άσκησης και όχι μόνο η ενασχόλησή του με την άσκηση μπορεί επίσης

10 10 να επηρεάσει τη σχέση της συμπεριφοράς της άσκησης με την ταυτότητα του ασκούμενου. Για παράδειγμα, δύο άτομα που παίζουν γκολφ τέσσερις φορές την εβδομάδα για πέντε μίλια την ημέρα, το ένα αντιλαμβάνεται τη δραστηριότητα ως άσκηση και το άλλο ως αναψυχή. Παρόλο που συμπεριφέρονται παρόμοια, το άτομο που αντιλαμβάνεται τη δραστηριότητα ως άσκηση, θεωρητικά, έχει πιο ισχυρή ταυτότητα σε σχέση με την άσκηση. Εξαίρεση μπορεί να αποτελεί όταν κάποιο άτομο που παρόλο που έχει ισχυρή ταυτότητα του ασκούμενου, ασχολείται περιστασιακά με την άσκηση γιατί δρα ανάλογα με την περίσταση. Σε σχετική έρευνα χρησιμοποιώντας τη θεωρία της σχεδιασμένης συμπεριφοράς, οι Sheeran και Orbell (2000) έδειξαν ότι το σχήμα εαυτού ως ασκούμενος διαμεσολαβεί στη σχέση πρόθεσης- συμπεριφοράς. Η Θεωρία του Αυτο-καθορισμού Μία άλλη έννοια που επίσης θεωρείται πολύ σημαντική για την κατανόηση των ψυχολογικών καθοριστικών παραγόντων της συμπεριφοράς ως προς την άσκηση είναι η έννοια των κινήτρων. Ένα σημαντικό θεωρητικό πλαίσιο μελέτης των κινήτρων, αποτελεί η θεωρία του αυτό-καθορισμού (Deci & Ryan, 1985, 2000). Η θεωρία του αυτο-καθορισμού αποτελεί μία προσέγγιση στην ανθρώπινη παρακίνηση και την προσωπικότητα. Η θεωρία αξιώνει τρεις ξεχωριστές δυνάμεις κινήτρων που μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά: τα εσωτερικά κίνητρα, τα εξωτερικά κίνητρα, και την έλλειψη κινήτρων. Σύμφωνα με τους Deci και Ryan (1985) η εσωτερικά παρακινούμενη συμπεριφορά απεικονίζεται στη συμμετοχή σε μία δραστηριότητα για την ικανοποίηση και την ευχαρίστηση που απορρέει από τη δραστηριότητα. Το κίνητρο για τη συμμετοχή γεννιέται από τη διαδικασία της συμμετοχής περισσότερο και όχι από εξωτερικές αμοιβές ή την αποφυγή αρνητικών επακόλουθων που πηγάζουν από

11 11 τη μη συμμετοχή. Αντίθετα, όταν κάποιος συμμετέχει σε μία δραστηριότητα για να αποκομίσει εξωτερικές αμοιβές ή για να αποφύγει αρνητικά επακόλουθα τότε καθοδηγείται από εξωτερικά κίνητρα. Σε κάποιες περιπτώσεις οι άνθρωποι μπορεί να μην αντιλαμβάνονται τους λόγους των πράξεων τους ή να μην έχουν καν την αίσθηση ότι οι πράξεις τους καθορίζονται από τους ίδιους. Το άτομο έχει την αίσθηση ότι δεν ελέγχει καθόλου τη συμπεριφορά του και συμπεριφέρεται χωρίς πρόθεση. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για έλλειψη κινήτρων. Σύμφωνα με τον Deci (1975) και πιο πρόσφατα με τον Vallerand (1997), υπάρχουν τρία είδη εσωτερικών κινήτρων. (α) Εσωτερικά κίνητρα για μάθηση τα οποία υπάρχουν όταν κάποιος ασχολείται με μία δραστηριότητα λόγω της ευχαρίστησης και της ικανοποίησης που νιώθει ενώ μαθαίνει, ανακαλύπτει ή προσπαθεί να καταλάβει κάτι νέο. (β) Εσωτερικά κίνητρα για εκπλήρωση τα οποία παρατηρούνται όταν κάποιος νιώθει ευχαρίστηση ενώ προσπαθεί να ολοκληρώσει κάτι, να ξεπεράσει τον εαυτό του, ή να δημιουργήσει κάτι. (γ) Εσωτερικά κίνητρα για διέγερση, να απολαύσει απλά κάποιος ευχάριστες και αισθησιακές εμπειρίες. Στη θεωρία του αυτο-καθορισμού, οι Deci και Ryan (1985) εισήγαγαν μια υποθεωρία, τη θεωρία της Οργανισμικής Ενσωμάτωσης (Organismic Integration Theory, ΟΙΤ), η οποία καταγράφει λεπτομερώς τις διαφορετικές εκφάνσεις των εξωτερικών κινήτρων και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που είτε προωθούν είτε εμποδίζουν την εσωτερίκευση και την ολοκλήρωση της συμπεριφοράς. Σύμφωνα με τη θεωρία, τα άτομα είναι εγγενώς παρακινούμενα να ενσωματώσουν τη ρύθμιση των εξωτερικά παρακινούμενων δραστηριοτήτων που είναι χρήσιμες για την αποτελεσματική λειτουργία τους στο κοινωνικό πλαίσιο. Η εσωτερίκευση είναι μία προοδευτική διαδικασία όπου εξωτερικές ρυθμίσεις μετατρέπονται σε ρυθμίσεις που πηγάζουν από τον εαυτό. Η διαδικασία εσωτερίκευσης είναι μία φυσικά

12 12 παρακινούμενη τάση και προκύπτει αυθόρμητα παρόμοια με άλλες εσωτερικά παρακινούμενες διαδικασίες. Η θεωρία προτείνει ότι, η εσωτερίκευση είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν υπάρχουν περιβάλλοντα υποστήριξης του αισθήματος του ανήκειν. Για παράδειγμα, οι Ryan, Stiller και Lynch (1994), έδειξαν ότι τα παιδιά που είχαν εσωτερικεύσει τη ρύθμιση της συμπεριφοράς για θετικές σχέσεις με το σχολείο, ήταν εκείνα που ένιωθαν ασφάλεια και είχαν υποστήριξη από τους γονείς και τους δασκάλους. Οι Deci και Ryan (1985) στη θεωρία πρότειναν τέσσερις διαφορετικές εκφάνσεις εξωτερικής παρακίνησης που ποικίλουν ανάλογα με το βαθμό που η συμπεριφορά ενός ανθρώπου ρυθμίζεται από τον ίδιο (Deci & Ryan, Ryan & Connell, Deci & Ryan, 2000). Αρχικά, η «εξωτερική ρύθμιση» όπου η συμπεριφορά ρυθμίζεται από εξωτερικές πηγές όπως είναι οι αμοιβές και οι εξαναγκασμοί. Δεύτερο, η «εσωτερική πίεση» όπου κάποιος πιέζει τον εαυτό του να κάνει κάτι αλλιώς θα νιώθει άσχημα με τον εαυτό του. Εδώ ο άνθρωπος αρχίζει να εσωτερικεύει τους λόγους της συμπεριφοράς του και η εξωτερική ρύθμιση της συμπεριφοράς όπως είναι η αμοιβή ή η τιμωρία αντικαθίσταται από μία εσωτερική πηγή. Όμως, η επιλογή της συμπεριφοράς συνεχίζει να επιβάλλεται. Τρίτο, η «αναγνωρίσιμη ρύθμιση» όπου κάποιος παρακινείται επειδή θεωρεί πολύ σημαντικό αυτό που κάνει χωρίς αναγκαστικά να ευχαριστιέται τη δραστηριότητα. Τέταρτο, η «ολοκληρωμένη ρύθμιση» όπου κάποια συμπεριφορά ενσωματώνεται σ ένα σύνολο συμπεριφορών που εκφράζουν το άτομο. Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να διαφέρουν ως προς τη σφαίρα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τόσο η αναγνωρίσιμη όσο και η ολοκληρωμένη ρύθμιση κατατάσσονται στην εξωτερική παρακίνηση γιατί η επιλογή της συμπεριφοράς δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο για την επίτευξη ενός άλλου σκοπού. Σε όλες τις περιπτώσεις η παράμετρος που

13 13 προσδιορίζει το κατά πόσο κάποιος λόγος θεωρείται εσωτερικός, εξωτερικός ή καθόλου αντιληπτός λόγος είναι ο βαθμός που ο ίδιος ο άνθρωπος καθορίζει τη συμπεριφορά του. Η θεωρία της οργανισμικής ενσωμάτωσης (Deci & Ryan, Ryan & Deci, 2000) πρότεινε ότι τα εξωτερικά κίνητρα που οδηγούν κάποιον σε μία συμπεριφορά (εξωτερική ρύθμιση, εσωτερική πίεση, αναγνωρίσιμη ρύθμιση, και ολοκληρωμένη ρύθμιση), μπορούν να τοποθετηθούν με ακρίβεια σε ένα συνεχές αυτοκαθορισμού της συμπεριφοράς. Κάποια κίνητρα είναι λιγότερο αυτοκαθοριζόμενα όπως τα εξωτερικά από τα υπόλοιπα. Η διαβάθμιση στο συνεχές του αυτοκαθορισμού, γίνεται αντιληπτή ως αντανάκλαση της διαδικασίας εσωτερίκευσης όπου τα άτομα τείνουν να μετακινηθούν από τις λιγότερο αυτοκαθοριζόμενες μορφές ρύθμισης σε περισσότερο αυτοκαθοριζόμενες μορφές ρύθμισης. Στο χώρο της σχολικής φυσικής αγωγής έρευνες υποστήριξαν το θετικό ρόλο των αυτοκαθοριζόμενων μορφών κινήτρων στην πρόβλεψη της πρόθεσης των παιδιών να συνεχίσουν να ασκούνται (Ntoumanis, Standage, Duda, & Ntoumanis, 2003). Σε μία πρόσφατη μετα-ανάλυση 25 ερευνών που αφορούσαν κυρίως παιδιά και αθλητές, οι Chatzisarantis, Hagger, Biddle, Smith και Wang (2003) βρήκαν ότι υπήρχε αρνητική συσχέτιση στην πρόθεση για άσκηση με την έλλειψη παρακίνησης και την εξωτερική ρύθμιση συμπεριφοράς, και θετική συσχέτιση με την εσωτερική πίεση, την αναγνωρίσιμη ρύθμιση και την εσωτερική παρακίνηση. Οι Goudas, Biddle και Fox (1994) έδειξαν ότι τα παιδιά στη σχολική φυσική αγωγή με περισσότερο αυτόνομο στυλ παρακίνησης βίωναν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την άσκηση. Οι Goudas, Biddle και Underwood (1995), επίσης έδειξαν ότι φοιτητές φυσικής αγωγής στο μάθημα

14 14 γυμναστικής που βίωναν μεγαλύτερη αυτονομία, ήταν περισσότερο πιθανό να δείξουν εσωτερικό ενδιαφέρον και πρόθεση να συνεχίσουν την άσκηση. Η θεωρία του αυτοκαθορισμού έχει προσφάτως χρησιμοποιηθεί από τους ερευνητές για τη μελέτη των κινήτρων στο τομέα της άσκησης. Και στο χώρο αυτό υπάρχουν ενδείξεις που υποστηρίζουν την παρουσία του συνεχούς του αυτοκαθορισμού στη ρύθμιση της συμπεριφοράς (Li, Mullan, Markland, & Ingledew, Mullan & Markland, Wilson, Rodgers, & Fraser, 2002). Αναλυτικότερα, οι αυτοκαθοριζόμενες μορφές κινήτρων σε σχέση με την άσκηση έχουν συσχετιστεί με περισσότερο θετικά γνωστικά, συναισθηματικά και συμπεριφοριστικά επακόλουθα σε σύγκριση με μη αυτοκαθοριζόμενες μορφές κινήτρων ή την έλλειψη κινήτρων. Οι Mullan και Markland (1997) εκτίμησαν τη διακύμανση στις τέσσερις μορφές κινήτρων επί διαφορετικών σταδίων αλλαγής και βρήκαν ότι τα άτομα που ανέφεραν ότι ασκούνται σπάνια είχαν χαμηλότερο σκορ στα εσωτερικά κίνητρα και στην αναγνωρίσιμη ρύθμιση από εκείνα που ασκούνται τακτικά για λιγότερο από 6 μήνες, και επίσης από εκείνα που ασκούνται τακτικά για περισσότερο από 6 μήνες. Δεν σημειώθηκαν αλλαγές στην εσωτερική πίεση και στην εξωτερική ρύθμιση. Επίσης, οι ίδιοι ερευνητές πρότειναν ότι η μη αυτοκαθοριζόμενη ρύθμιση της συμπεριφοράς μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερο βαθμό εγκατάλειψης της άσκησης σε σύγκριση με τις περισσότερο αυτοκαθοριζόμενες μορφές παρακίνησης. Οι Wilson και Rodgers (2002), εξέτασαν τη σχέση μεταξύ της ρύθμισης της συμπεριφοράς και της σωματικής αυτοεκτίμησης σε γυναίκες ασκούμενες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι αυτοκαθοριζόμενες μορφές παρακίνησης (η εσωτερική παρακίνηση και η αναγνωρίσιμη ρύθμιση) κάνουν τη διάκριση μεταξύ εκείνων με

15 15 υψηλή και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η μελέτη αφορούσε κυρίως νέες γυναίκες ασκούμενες και η γενίκευση των αποτελεσμάτων είναι υπό συζήτηση. Σε μία πρόσφατη μελέτη οι Thogersen-Ntoumani και Ntoumanis (2006), εξέτασαν κατά πόσο η έλλειψη παρακίνησης, οι ελεγχόμενες μορφές παρακίνησης και οι αυτοκαθοριζόμενες μορφές παρακίνησης μπορούν να προβλέψουν ένα εύρος συμπεριφορών ως προς την άσκηση, γνωστικών και φυσικών αυτοεκτιμήσεων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η εσωτερική παρακίνηση και η αναγνωρίσιμη ρύθμιση προβλέπουν περισσότερο προσαρμοστικές συμπεριφορές, γνωστικές και φυσικές αυτοεκτιμήσεις από ότι η εξωτερική ρύθμιση και η έλλειψη παρακίνησης. Η εσωτερική πίεση σχετίστηκε τόσο με προσαρμοστικά όσο και με μη προσαρμοστικά επακόλουθα. Επιπλέον βρήκαν ότι το κοινωνικό άγχος σχετιζόταν θετικά με την εσωτερική πίεση και αρνητικά με την εσωτερική παρακίνηση. Σε μία διαχρονική μελέτη σε κολυμβητές, που διερευνήθηκε η αντιλαμβανόμενη υποστήριξη της αυτονομίας και ο έλεγχος από τον προπονητή, βρέθηκε ότι υψηλότερα επίπεδα αυτοκαθορισμού εμφανίστηκαν όταν οι σχέσεις βιώνονταν πιο υποστηρικτικές της αυτονομίας (Pelletier, Fortier, Vallerand & Briere, 2001). Οι Hollembeak & Amorose, (2005) εξέτασαν αν η αντιλαμβανόμενη ικανότητα, αυτονομία και σχέσεις, μετριάζουν τη σχέση μεταξύ αντιλαμβανόμενης συμπεριφοράς του προπονητή και εσωτερικών κινήτρων των αθλητών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πρακτικές του προπονητή, προβλέπουν την αντιλαμβανόμενη ικανότητα, αυτονομία και σχέσεις, οι οποίες με τη σειρά τους προβλέπουν τα εσωτερικά κίνητρα των αθλητών. Σε μία ανάλογη μελέτη σε γυναίκες ασκούμενες, βρέθηκε ότι η αντιλαμβανόμενη υποστήριξη αυτονομίας από τους φίλους σχετιζόταν περισσότερο με την αναγνωρίσιμη ρύθμιση και τα εσωτερικά κίνητρα. Επίσης βρέθηκε ότι οι

16 16 περισσότερο αυτό-καθοριζόμενες μορφές παρακίνησης σχετίζονται περισσότερο με μεγαλύτερη πρόθεση για συνέχιση της άσκησης (Wilson & Rodgers, 2004). Βασικές Ψυχολογικές Ανάγκες Επιπρόσθετα, η θεωρία του αυτό-καθορισμού (Deci & Ryan, Ryan & Deci, 2000, 2002) αξιώνει τρεις βασικές ψυχολογικές ανάγκες, που είναι κεντρικές για την ανάπτυξη της αυτοκαθοριζόμενης λειτουργίας, της αυτοκαθοριζόμενης συμπεριφοράς και της ψυχολογικής ευεξίας. Είναι οι ψυχολογικές ανάγκες για αυτονομία, ικανότητα και σχέσεις. Η ικανοποίηση της ανάγκης για αυτονομία εμπεριέχει την εμπειρία της επιλογής και της αίσθησης ότι το άτομο είναι η πηγή της συμπεριφοράς του (Deci & Ryan, 1985). Η ανάγκη για ικανότητα συνεπάγεται ότι τα άτομα επιθυμούν να αλληλεπιδρούν αποτελεσματικά με το περιβάλλον, να βιώνουν την αίσθηση της ικανότητας δημιουργώντας επιθυμητά αποτελέσματα και προλαμβάνοντας μη επιθυμητές εκβάσεις (Deci & Ryan, 1985). Η ανάγκη για σχέσεις αναφέρεται στην προσπάθεια του ατόμου να γίνει αποδεκτό, να συνδέεται με τους άλλους και να αισθάνεται ότι ανήκει σε ένα κοινωνικό περιβάλλον (Deci & Ryan, 1985). Σύμφωνα με τη θεωρία, τα άτομα θα επιλέξουν δραστηριότητες και εμπειρίες για να ικανοποιήσουν αυτές τις θεμελιώδεις ανάγκες. Αν μία δραστηριότητα ικανοποιεί την ατομική ανάγκη για ικανότητα, αυτονομία και σχέσεις, η δραστηριότητα θα βιωθεί ως ευχάριστη και διασκεδαστική και θα επιλεγεί ελεύθερα. Με άλλα λόγια, τα άτομα θα παρακινηθούν εσωτερικά για να συμμετέχουν στη δραστηριότητα. Αντίθετα, αν η συμμετοχή σε μία δραστηριότητα δεν ικανοποιεί τις ανάγκες, η δέσμευση στη δραστηριότητα δε θα συμβεί για εσωτερικούς λόγους. Επιπλέον, η θεωρία προτείνει ότι στο βαθμό που οι τρεις βασικές ψυχολογικές ανάγκες ικανοποιούνται θα έχουν ως αποτέλεσμα θετικά γνωστικά, συναισθηματικά και συμπεριφορικά επακόλουθα (Deci & Ryan, 1985). Σύμφωνα με τον Vallerand

17 17 (1997), οι τρεις βασικές ανάγκες δίνουν αφορμή για τέτοια επακόλουθα έμμεσα, μέσω της προώθησης διαφορετικών τύπων ρύθμισης της συμπεριφοράς, και διαμεσολαβούν στη σχέση μεταξύ ικανοποίησης των αναγκών και γνωστικών συναισθηματικών και συμπεριφοριστικών επακόλουθων. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η ικανοποίηση των βασικών ψυχολογικών αναγκών οδηγεί σε μεγαλύτερη ψυχολογική ευεξία (Gagne, Ryan, & Bargman, Reiss, Sheldon, Gable, Roscoe, & Ryan, Sheldon, Ryan, & Reiss, 1996). Έρευνες επίσης έχουν αποδείξει ότι η πλήρωση των βασικών ψυχολογικών αναγκών έχει θετικές επιδράσεις στα κίνητρα σε διάφορα πλαίσια συμπεριφοράς όπως στην εκπαίδευση (Vallerand, Fortier, & Guay, 1997), στα σπορ (Gagne, Ryan,& Bargman, Reinboth, Duda, Ntoumanis, 2004) και στην άσκηση (Edmunds, Ntoumanis, & Duda, 2006α. Edmunds, Ntoumanis, & Duda, 2006β. Markland, Vlachopoulos & Michailidou, 2006). Οι Edmunds κ.α. (2006α), διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ ψυχολογικών αναγκών, κινήτρων και συμπεριφοράς στην άσκηση. Η ικανοποίηση των τριών βασικών αναγκών σχετιζόταν με περισσότερο αυτοκαθοριζόμενες μορφές κινήτρων. Η αναγνωρίσιμη ρύθμιση και η εσωτερική πίεση εμφανίστηκαν ως θετικοί προβλεπτικοί παράγοντες για την έντονη άσκηση. Η ανάγκη για ικανότητα προέβλεπε άμεσα και έμμεσα-μέσω της αναγνωρίσιμης ρύθμισης- την έντονη άσκηση. Οι ίδιοι ερευνητές σε μία άλλη μελέτη εξέτασαν την εξάρτηση από την άσκηση, από την προοπτική της θεωρίας του αυτοκαθορισμού. Τα ευρήματα έδειξαν ότι, τα άτομα που ήταν σε κίνδυνο εξάρτησης από την άσκηση (τα συμπτωματικά) ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα στην ικανοποίηση της ανάγκης για ικανότητα και σε όλες της μορφές ρύθμισης της συμπεριφοράς. Η εσωτερική πίεση εμφανίστηκε ως θετικός προβλεπτικός παράγοντας της έντονης άσκηση στα συμπτωματικά άτομα. Η

18 18 αναγνωρίσιμη ρύθμιση ήταν θετικός παράγοντας πρόβλεψης για την έντονη άσκηση και διαμεσολαβούσε στη σχέση μεταξύ ικανότητας και έντονης άσκησης στα μη συμπτωματικά άτομα (Edmunds et al., 2006β). Υποστήριξη της Αυτονομίας και Κίνητρα Στη θεωρία του αυτό-καθορισμού, προτάθηκε άλλη μία υποθεωρία, η θεωρία της γνωστικής αξιολόγησης (Deci & Ryan,1985) που εστιάστηκε στους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που διευκολύνουν ή υπονομεύουν τα εσωτερικά κίνητρα. Μία κεντρική έννοια της θεωρίας είναι η αντιλαμβανόμενη υποστήριξη της αυτονομίας (Deci & Ryan, 1985). Τα περιβάλλοντα που είναι υποστηρικτικά της αυτονομίας, δίνουν έμφαση στην ελαχιστοποίηση του ελέγχου, στην κατανόηση της προοπτικής των άλλων και της παροχής επιλογών που κατευθύνουν και διευκολύνουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Deci & Ryan, Ryan, Ryan & Deci, 2000). Σύμφωνα με τη θεωρία, τα περιβάλλοντα που γίνονται αντιληπτά ως υποστηρικτικά της αυτονομίας, προάγουν την ανάπτυξη της εσωτερικής και αναγνωρίσιμης ρύθμισης. Αντίθετα, τα περιβάλλοντα που βασίζονται στον κοινωνικό εξαναγκασμό, υπονομεύουν την ανάπτυξη της αυτόνομης ρύθμισης και ενδεχομένως καλλιεργούν την ελεγχόμενη εσωτερική πίεση και την εξωτερική ρύθμιση (Deci & Ryan, Ryan, Ryan & Deci, 2000). Συνεπώς η διαδικασία της εσωτερίκευσης μπορεί να εμποδίζεται ή να διευκολύνεται από το κοινωνικό πλαίσιο. Όταν το κοινωνικό πλαίσιο είναι υποστηρικτικό της αυτονομίας, οι άνθρωποι παρακινούνται να εσωτερικεύσουν τη ρύθμιση σημαντικών δραστηριοτήτων, ενώ όταν το περιβάλλον είναι ελεγχόμενο ο αυτό-καθορισμός υποδαυλίζεται. Σε σχέση με την παραπάνω πρόταση της θεωρίας του αυτοκαθορισμού, ένας αριθμός ερευνών υποστηρίζουν την σχέση μεταξύ της αντίληψης του διαπροσωπικού πλαισίου και τους λόγους για τη συμπεριφορά που αντανακλώνται στο συνεχές του

19 19 αυτοκαθορισμού. Για παράδειγμα, στη ρύθμιση της συμπεριφοράς διακοπής του καπνίσματος (Williams, Gagne, Ryan & Deci, 2002) στη συμμετοχή σε προγράμματα αδυνατίσματος (Williams, Grow, Freedman, Ryan, & Deci, 1996), και στην προσκόλληση στην ιατρική αγωγή (Williams, Freedman, & Deci, 1998). Η θεωρία του αυτοκαθορισμού, θεωρία των κινήτρων και της προσωπικότητας παρέχει τους μηχανισμούς για την επεξήγηση της ανάπτυξης και αφομοίωσης ταυτοτήτων στον εαυτό (Ryan & Deci, 2003). Σύμφωνα με τους Ryan και Deci (2003) για να γίνει κατανοητό γιατί κάποιες διαθέσιμες ταυτότητες είναι αποδεκτές ενώ άλλες αγνοούνται ή εξασθενίζουν, πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα γιατί οι ταυτότητες υιοθετούνται και τι λειτουργίες εξυπηρετεί η υιοθέτηση τους στα άτομα. Η πιο γενική απάντηση σύμφωνα με τη θεωρία του αυτοκαθορισμού (Ryan & Deci, 2003) είναι ότι, οι ταυτότητες υιοθετούνται για την ικανοποίηση των βασικών ψυχολογικών αναγκών των ατόμων. Πρωτίστως, οι άνθρωποι αναπτύσσουν ταυτότητες για να τους βοηθήσουν να εξασφαλίσουν, να διατηρήσουν και να σταθεροποιήσουν την συνδεσιμότητα τους με τις κοινωνικές ομάδες. Αποκτώντας ταυτότητες, οι άνθρωποι βρίσκουν ένα τρόπο για να προσαρμοστούν στο κοινωνικό πλαίσιο υιοθετώντας ρόλους, πιστεύω και πρακτικές που αναγνωρίζονται και εκτιμούνται από τους άλλους. Η βασική λειτουργία της μορφοποίησης μίας ταυτότητας ικανοποιεί την εμπειρία του ανήκειν και τις κοινωνικές σχέσεις (Baumeister & Leary, Deci & Ryan, 2000). Οι ταυτότητες επίσης μπορούν να ικανοποιήσουν και άλλες ψυχολογικές ανάγκες. Σε μερικές περιπτώσεις οι ταυτότητες επιλέγονται επειδή υποστηρίζουν αισθήματα αποτελεσματικότητας και ικανότητας. Δηλαδή, οι άνθρωποι έλκονται από τις ταυτότητες που υπόσχονται προκλήσεις, που προσθέτουν εμπειρίες και γνώσεις και μέσα από τις οποίες αισθάνονται αποτελεσματικοί. Οι ταυτότητες επίσης μπορούν να

20 20 εκπληρώσουν την ανάγκη για αυτονομία, μέσω της οποίας οι άνθρωποι αναπτύσσουν και εκφράζουν προσωπικά ενδιαφέροντα, αξίες και ικανότητες. Οι ταυτότητες αποκτιούνται και οργανώνονται μέσα στο άτομο από την προοπτική της θεωρίας του αυτοκαθορισμού, μέσω κάποιων διεργασιών. Αυτό αρχίζει με την αναγνώριση ότι κάθε μία από αυτές τις ταυτότητες είναι περισσότερο ή λιγότερο καλά αφομοιωμένες στον εαυτό του ατόμου. Η θεωρία του αυτοκαθορισμού (Ryan & Deci, 2003) περιγράφει διαφορές στην αφομοίωση της ταυτότητας στον εαυτό και επιχειρηματολογεί ότι αυτές οι διαφορές έχουν εμπειρικά δοκιμαστεί και έχουν συνέπειες στη λειτουργικότητα του ατόμου. Πιο ειδικά, η θεωρία (Ryan & Deci, 2003) προτείνει ότι, οι ταυτότητες που φέρουν τα άτομα μπορεί να ποικίλουν ως προς την αφομοίωση στον εαυτό. Μπορεί να είναι υποχρεωτικές εξαιτίας του κοινωνικού πλαισίου, μπορεί να είναι μερικώς αφομοιωμένες λόγω εσωτερικής πίεσης, ή μπορεί να ενσωματώνονται πλήρως στον εαυτό καθώς είναι σημαντικές και δίνουν προσωπικό νόημα στη ζωή του ατόμου. Επιπλέον, η θεωρία προτείνει ότι όσο περισσότερο οι ρόλοι και οι ταυτότητες στη ζωή του ατόμου παραμένουν μερικώς αφομοιωμένες στον εαυτό, τόσο δεν ικανοποιούνται οι βασικές ψυχολογικές ανάγκες. Κίνητρα και Αφομοίωση Ταυτοτήτων Η απόκτηση ταυτοτήτων συμβαίνει μέσω της διεργασίας της αφομοίωσης. Οι άνθρωποι από τη φύση τους τείνουν να μιμούνται, να εξερευνούν, να συμπεριφέρονται σύμφωνα με το κοινωνικό πλαίσιο, να αναλαμβάνουν κοινωνικούς ρόλους και πρακτικές και να τους μεταμορφώνουν σύμφωνα με την άποψη του εαυτού τους. Επίσης, επειδή οι άνθρωποι δεν μπορούν να αφομοιώνουν κάθε ρόλο ταυτότητα και επειδή το κοινωνικό πλαίσιο και το οικογενειακό περιβάλλον αποθαρρύνουν κάποιους ρόλους για κάποια άτομα, η διαδικασία της απόκτησης της

21 21 ταυτότητας είναι περίπλοκη, καθώς συμμετέχουν οι τάσεις και τα ενδιαφέροντα του ατόμου τα οποία αλληλεπιδρούν με τις κοινωνικές πιέσεις, τους περιορισμούς και το σύστημα αμοιβών. Όταν οι άνθρωποι είναι εσωτερικά παρακινούμενοι βιώνουν τη συμπεριφορά τους ως έμφυτα ευχάριστη και ικανοποιητική (Ryan & Deci, 2000). Παρόλο που η εσωτερική παρακίνηση είναι συχνά αυθόρμητη εμπειρία που σχετίζεται με νέες και ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, είναι επίσης σημαντική για την επιλογή και διατήρηση των ταυτοτήτων. Έτσι, οι ευκαιρίες να βιώνει κάποιος εσωτερική παρακίνηση παίζει σημαντικό ρόλο στο πώς οι άνθρωποι βρίσκουν και διατηρούν κάποιες από τις ταυτότητες που υιοθετούν. Ωστόσο, παρόλο που οι πρώιμες προδιαθέσεις και τα εσωτερικά ενδιαφέροντα μπορούν κάποιες φορές να είναι η γενεσιουργός δύναμη για τις επακόλουθες ταυτότητες, οι περισσότερες από τις ταυτότητες που οι ενήλικες υιοθετούν δεν είναι συνεπακόλουθο των πραγμάτων που αγαπούν να κάνουν ως παιδιά (Ryan, 1995). Στη θεωρία του αυτοκαθορισμού χρησιμοποιείται η έννοια της εσωτερίκευσης που αναφέρεται στη διεργασία της αποδοχής και της αλλαγής της εξωτερικής ρύθμισης και της διαβίβασης αξιών προς τις αυτοκαθοριζόμενες ρυθμίσεις και στις προσωπικά επικυρωμένες αξίες (Deci & Ryan, Vallerand, 1997). Η θεωρία του αυτοκαθορισμού, επίσης, επιβεβαιώνει ότι οι ταυτότητες ποικίλουν στον βαθμό που αυτές αφομοιώνονται στον εαυτό του ατόμου (Ryan & Deci, 2003). Ως παράδειγμα, όταν δύο έφηβοι υιοθετούν την ταυτότητα του αθλητή, αυτοί μπορεί να εμπλέκονται σ αυτό το ρόλο με διαφορετικούς τρόπους. Ο ένας μπορεί εν μέρει να ασχολείται με τα σπορ για να ευχαριστήσει τους γονείς του ή τους σημαντικούς άλλους. Σε αυτή την περίπτωση θα συμμορφωθεί με ελάχιστο ενθουσιασμό ή έμπνευση και ίσως να βιώσει πίεση και σύγκρουση. Ο άλλος μπορεί

22 22 να αγκαλιάσει την ταυτότητα του να είναι αθλητής, βλέποντάς την ως προσωπικής αξίας ενασχόληση και εμπλέκεται σε αυτή ενεργά σε καθημερινή βάση. Από την προοπτική της θεωρίας του αυτοκαθορισμού, οι διαφορετικοί λόγοι για θέσπιση της συμπεριφοράς ή της κατοχής μιας ταυτότητας μπορεί να γίνουν αντιληπτοί σε σχέση με το διαφορετικό βαθμό τον οποίο η συμπεριφοριστική ρύθμιση που υποβόσκει έχει εσωτερικευθεί και ενσωματωθεί στην αίσθηση του εαυτού. Παίρνοντας ως παράδειγμα την ταυτότητα του ασκούμενου, πολλοί άνθρωποι δεν θεωρούν την άσκηση σημαντική ή ενδιαφέρουσα. Για αυτούς η άσκηση δεν αποτελεί μέρος της αυτό-αντίληψης τους και δεν εσωτερικεύουν αυτή την ταυτότητα. Από την προοπτική της θεωρίας του αυτοκαθορισμού, αυτοί χαρακτηρίζονται ως μη παρακινούμενοι σε σχέση με την άσκηση. Στο βαθμό που κάποιοι άνθρωποι θα εσωτερικεύσουν μία ταυτότητα σημαντικό ρόλο παίζουν οι σημαντικοί άλλοι αλλά και η κουλτούρα (Ryan & Deci, 2003). Εσωτερίκευση της Συμπεριφοράς και Ενίσχυση των Ταυτοτήτων Σύμφωνα με τη θεωρία του αυτοκαθορισμού (Ryan & Deci, 2003), κάθε χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς, ρόλος ή ταυτότητα που υιοθετείται από το άτομο, μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι υιοθετείται για διαφορετικούς λόγους και αυτοί οι λόγοι με τη σειρά τους μπορεί να γίνουν αντιληπτοί ως έκφραση των διαφορετικών επιπέδων που η συμπεριφορά ή η ταυτότητα έχει εσωτερικευθεί στον εαυτό. Στο βαθμό που ένα άτομο θεωρεί ότι η σχετική με μία ταυτότητα συμπεριφορά του, είναι προσφιλής από μία σημαντική ομάδα αναφοράς αλλά της αποδίδει μη επιθυμητά αποτελέσματα, μπορεί να υπάρχει απουσία εσωτερίκευσης και έλλειψη παρακίνησης σε σχέση με αυτή την ταυτότητα. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δε θεωρεί το σχολείο σημαντικό ή που αισθάνεται ανίκανο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου, μπορεί να μην έχει κίνητρα γι αυτό τον τομέα. Έτσι σε ένα άτομο που δε νοιάζεται ή

23 23 απλώς τα παρατάει, η έλλειψη κινήτρων θα είναι καταφανής. Αν ωστόσο ένα άτομο είναι ικανό να θεσπίζει τη συμπεριφορά και να τη θεωρεί ως μέσο για επιθυμητές εκβάσεις, τότε θα επέλθει κάποιου βαθμού εσωτερίκευση. Η ελάχιστα εσωτερικευμένη μορφή παρακίνησης προσδιορίζεται ως εξωτερική ρύθμιση. Αυτή η μορφή συμπεριφοράς εμπεριέχει σκοπιμότητα και συμπεριφοριστική δράση, αλλά η μύηση και η αιτιότητα της δράσης σε μεγάλο βαθμό είναι εξωτερική για το άτομο. Έτσι, όταν το άτομο είναι εξωτερικά ρυθμιζόμενο, δρα σύμφωνα με τις αμοιβές ή τις τιμωρίες που παρέχονται από τους άλλους. Όταν η δράση του ατόμου είναι ελεγχόμενη από εξωτερικές πιέσεις, η μόνη εσωτερίκευση που συμβαίνει είναι αυτή των πληροφοριών που θεωρούνται κατάλληλες για την επιτυχή διαπραγμάτευση των πιέσεων. Η αντιλαμβανόμενη εστία ελέγχου της δραστηριότητας είναι πλήρως εξωτερική και εξαρτώμενη από τη συνεχή παρουσία των εξωτερικών αιτιών για τη συνέχισή της. Όταν μιλάμε για εσωτερίκευση της συμπεριφοράς αναφερόμαστε σε δραστηριότητες του ατόμου που είναι ρυθμιζόμενες από ταυτίσεις με ρόλους. Το άτομο που ταυτίζεται με ένα ρόλο ή δραστηριότητα έχει ενσυνείδητα επικυρώσει τις προσωπικές του αξίες. Ο έφηβος που ταυτίζεται με τη θρησκεία του παρακολουθεί τη θεία λειτουργία με θέληση και πρωτοβουλία επειδή ενσυνείδητα εκτιμά ότι η δραστηριότητα είναι σημαντική και έχει νόημα για εκείνο. Οι δραστηριότητες που ρυθμίζονται μέσω των ταυτίσεων είναι σε μεγάλο βαθμό αυτόνομες και συνοδεύονται από εμπειρίες βούλησης και ελευθερίας στη δράση, το άτομο θα εμπλέκεται σε υψηλότερης ποιότητας ενασχολήσεις, θα δείχνει μεγαλύτερη επιμονή και προσπάθεια και θα βιώνει περισσότερο θετικές εμπειρίες όπως διασκέδαση, αίσθηση του σκοπού και ευεξία (Ryan & Deci, 2000). Ωστόσο, η θεωρία του αυτοκαθορισμού προτείνει ότι οι ταυτίσεις μπορεί να είναι σχετικά απομονωμένες ή χωρισμένες σε τμήματα

24 24 μέσα στον εαυτό ή σχετικά ενσωματωμένες και ενωμένες με άλλες ταυτίσεις, αξίες και ανάγκες του εαυτού. Οι ταυτίσεις με ρόλους που είναι καλά ενσωματωμένες στην ψυχή του ατόμου εκφράζουν την πλήρη υποστήριξη του εαυτού. Η πλέον μεγαλύτερη εσωτερίκευση εκφράζεται όταν οι δραστηριότητες του ατόμου έχουν την πλήρη υποστήριξη του εαυτού. Συνεπώς, η ολοκληρωμένη ρύθμιση εκφράζει την πιο αυτόνομη μορφή της σκόπιμης αυτοκαθοριζόμενης συμπεριφοράς. Επιπρόσθετα, η θεωρία του αυτοκαθορισμού (Ryan & Deci, 2003) προτείνει ότι για την αφομοίωση ταυτοτήτων καθοριστικό ρόλο παίζει το κοινωνικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα οι άνθρωποι εσωτερικεύουν αξίες, πιστεύω και ταυτότητες που επικυρώνονται από ανθρώπους ή ομάδες που θεωρούνται σημαντικοί για το άτομο. Συνεπώς, οι σχέσεις με τους σημαντικούς άλλους και τις κοινωνικές ομάδες που ανήκει το άτομο παίζουν σημαντικό ρόλο στην εσωτερίκευση της συμπεριφοράς. Η θεωρία προτείνει ότι για την εσωτερίκευση των ταυτοτήτων υπάρχει μία δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ αυτονομίας και σχέσεων με τους σημαντικούς άλλους. Τα κοινωνικά περιβάλλοντα που είναι υποστηρικτικά της αυτονομίας όπου δεν υφίσταται εξωτερικός έλεγχος, που υπάρχει η ελευθερία της επιλογής και της κατανόησης της προοπτικής του άλλου, διευκολύνουν την διαδικασία της εσωτερίκευσης. Η υποστήριξη αυτονομίας, οι κατάλληλες προκλήσεις, και η θετική ανατροφοδότηση καλλιεργούν και συντηρούν την εσωτερική παρακίνηση και το ενδιαφέρον για κάθε δεδομένη δραστηριότητα. Επιπλέον, όταν ένα εσωτερικό ενδιαφέρον γεννιέται για μία ταυτότητα, πρέπει να παρέχεται σημαντική υποστήριξη για αυτονομία αλλά και για ικανότητα-αποτελεσματικότητα. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οι ταυτότητες που προσφέρονται στα άτομα υποστηρίζονται από τους σημαντικούς άλλους, και επιτρέπουν την πλήρωση των ψυχολογικών αναγκών για αυτονομία και ικανότητα, είναι δυνατή η αφομοίωσή τους από το άτομο (Ryan & Deci, 2003).

25 25 Τα κίνητρα έχουν διερευνηθεί σε σχέση με τον αθλητισμό και την άσκηση. Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας προκύπτει ότι η κατανόηση της σχέσης των κινήτρων για άσκηση με την ταυτότητα του ασκούμενου φαίνεται ότι δεν έχει διερευνηθεί στο χώρο της ψυχολογίας του αθλητισμού και της άσκησης. Συνεπώς, υπάρχει η ανάγκη διερεύνησης αυτής της σχέσης από την προοπτική της θεωρίας του αυτοκαθορισμού. Βασιζόμενοι στην αμοιβαία σχέση μεταξύ του ρόλου ταυτότητας και της συμπεριφοράς (Stryker & Serpe, Stryker & Stratham, 1985), οι Anderson, Cychosz και οι συνεργάτες τους μελέτησαν τη σχέση μεταξύ της ταύτισης με το ρόλο του ασκούμενου και της συμπεριφοράς της άσκησης για να εξηγήσουν τη συμμετοχή στην άσκηση. Το σκεπτικό τους ήταν ότι η ταύτιση με το ρόλο του ασκούμενου ως αναπόσπαστο τμήμα της αυτοαντίληψης, βοηθάει τα άτομα να δίνουν νόημα και αξία στην παρελθούσα συμπεριφορά σε σχέση με την άσκηση και να κατευθύνουν τη μελλοντική τους συμπεριφορά. Αν ο ρόλος- ταυτότητα ενεργοποιεί και κατευθύνει τη μελλοντική συμπεριφορά με τρόπο συνεπή προς την ταυτότητα, τότε η διακριτή αυτή ταυτότητα μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντικός καθοριστικός παράγοντας της συμπεριφοράς (Anderson & Cychosz,1994). Αυτή η προοπτική προτείνει ότι υπάρχει αμοιβαία σχέση μεταξύ του ρόλου του ασκούμενου και της συμπεριφοράς του ως ασκούμενος. Επειδή ο ρόλοςταυτότητα προκύπτει και αναπτύσσεται από την κοινωνική αλληλεπίδραση, το άτομο μπορεί να δεσμεύεται σε συμπεριφορές τις οποίες αντιλαμβάνεται ως σημαντικές για την ταυτότητά του ως ασκούμενος. Η αναγνώριση και η ενίσχυση της συμπεριφοράς από τους άλλους επικυρώνει την ταυτότητα του ασκούμενου. Αυτή η επιβεβαίωση της ταυτότητας του ασκούμενου κατευθύνει το άτομο να συνεχίσει την άσκηση και να επαναβεβαιώσει την ταυτότητά του με επιπρόσθετη συμπεριφορά σχετική με την

26 26 άσκηση. Η δημόσια επίδειξη συμβόλων σύμφωνα με την ταυτότητα του ασκούμενου (πχ. μπλουζάκια, αθλητικά παπούτσια, κλπ.) και η συναναστροφή με άτομα που μοιράζονται ίδιους ρόλους οδηγεί στην ενίσχυση της ταυτότητας του ασκούμενου. Αν το άτομο αναπτύξει ισχυρή ταυτότητα του ασκούμενου, τότε θα προσανατολιστεί στο να υιοθετήσει συμπεριφορές και αλλαγές στον τρόπο ζωής που να συνάδουν με την ταυτότητα του ασκούμενου (Anderson et al., 1995, 1998). Στην έρευνα, η ταυτότητα του ασκούμενου έχει βρεθεί να σχετίζεται με λεπτά εβδομαδιαίας άσκησης, με τον αριθμό εβδομάδων συμμετοχής στην άσκηση, με τα επίπεδα αντιλαμβανόμενης μυϊκής προσπάθειας, με τη μυϊκή αντοχή, το ποσοστό σωματικού λίπους, των επιπέδων φυσικής κατάστασης και τη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (Anderson & Cychosz Anderson et al., Storer, Cychosz, & Anderson, 1997). Επιπρόσθετα, το επίπεδο της ταυτότητας του ασκούμενου έχει βρεθεί να εξελίσσεται μεταξύ ασκούμενων διαφορετικών επιπέδων (πχ. μη ασκούμενοι, βαδιστές και έντονα ασκούμενοι) (Anderson et al.,1995) και κατά τη διάρκεια ενός προγράμματος άσκησης (Cardinal & Cardinal, 1997). Οι Anderson και Cychosz (1995), διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ της ταυτότητας του ασκούμενου και της δέσμευσης στην άσκηση και βρήκαν ότι υπήρχε στατιστικώς σημαντική συσχέτιση μεταξύ των συμπεριφοριστικών κριτηρίων δέσμευσης στην άσκηση και της ταυτότητας του ασκούμενου, υποστηρίζοντας την άποψη ότι η ταυτότητα που αναπτύσσει ένα άτομο ως ασκούμενο μπορεί να προβλέψει την συμπεριφορά του ως προς την άσκηση. Μια άλλη έρευνα που μελέτησε τη δυναμική αμοιβαία σχέση μεταξύ της συμπεριφοράς ως προς την άσκηση και της ταυτότητας ήταν εκείνη των Cardinal και Cardinal (1997). Οι παραπάνω ερευνητές διερεύνησαν τις αλλαγές στη συμπεριφορά ως προς την άσκηση και την ταυτότητα του ασκούμενου, μετά τη συμμετοχή τους σε

27 27 ένα πρόγραμμα αεροβικής άσκησης διάρκειας 14 βδομάδων και βρήκαν θετικές αλλαγές τόσο στη συμπεριφορά ως προς την άσκηση όσο και στην ταυτότητα του ασκούμενου. Οι Anderson et al., (1998), σε μία μεταγενέστερη μελέτη τους εξέτασαν τη σχέση μεταξύ της ταυτότητας του ασκούμενου με τρεις συμπεριφοριστικούς δείκτες δέσμευσης στην άσκηση, με τρεις φυσιολογικούς δείκτες φυσικής κατάστασης και με την ηλικία των ασκούμενων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η συμμετοχή στην φυσική δραστηριότητα και οι βελτιώσεις στη φυσική κατάσταση συμβάλουν στη διεργασία της εξέλιξης του ρόλου ταυτότητας του ασκούμενου και στην εν δυνάμει διατήρηση και επέκταση της φυσικής δραστηριότητας. Πρόσφατα οι ίδιοι ερευνητές (Anderson, Cychosz, Panton, & Browder, 2003) σε μία αδημοσίευτη έρευνά τους διερεύνησαν το βαθμό συσχέτισης μεταξύ του σταδίου της άσκησης (exercise stage-διαθεωρητικό μοντέλο) με την ταυτότητα της άσκησης και την αυτό-αποτελεσματικότητα. Η θεωρία προτείνει ότι η ταυτότητα του ασκούμενου και η αυτό-αποτελεσματικότητα σε σχέση με την άσκηση θα μπορούσαν να εξηγήσουν την πρόοδο και τη διατήρηση της συμπεριφοράς ως προς την άσκηση στα τελευταία στάδια της διαδικασίας αλλαγής. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ταυτότητα του ασκούμενου εξελίσσεται μέσω της διαδικασίας αλλαγής φτάνοντας στην κορυφή στο στάδιο της διατήρησης της άσκησης. Αυτά τα ευρήματα συνάδουν με τη θεωρία ότι η ανάπτυξη αυτής της κοινωνικής ταυτότητας και της αυτοαντίληψης της αποτελεσματικότητας στην άσκηση μπορούν να συνδυαστούν για τη διατήρηση και προσκόλληση στην άσκηση. Οι Whaley και Ebbeck (2002), σε μελέτη τους σε ενήλικες και ηλικιωμένους βρήκαν ότι υπήρχε θετική συσχέτιση μεταξύ της ταυτότητας του ασκούμενου και της φυσικής δραστηριότητας σε ενήλικες. Οι Lantz, Rhea, και Mesnier (2004), εξέτασαν

28 28 τη σχέση της ταυτότητας του ασκούμενου με τις στάσεις προς τη διατροφή και την ανοχή στους τραυματισμούς σε μαραθωνοδρόμους και συμπέραναν ότι, τα άτομα με υψηλό σκορ στην ταυτότητα, ανέφεραν και συμπεριφορές σχετικές με διαταραχές της διατροφής και υψηλότερη ανοχή στους τραυματισμούς απ ότι τα άτομα με χαμηλό σκορ στην ταυτότητα Σε μία άλλη μελέτη, διερευνήθηκε η σχέση των επιπέδων της φυσικής δραστηριότητας και του χρόνου προσκόλλησης στη φυσική δραστηριότητα με την ταυτότητα του ασκούμενου και την αυτο-αποτελεσματικότητα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η έντονη άσκηση σχετιζόταν με υψηλά σκορ στην ταυτότητα και την αυτο-αποτελεσματικότητα (Miller, Oglettre, & Welshimer, 2002). Στο χώρο του αθλητισμού εξετάστηκαν μεταβλητές όπως η επιμονή, τα θετικά συναισθήματα, το ενδιαφέρον, οι στάσεις και η ικανοποίηση από τα σπορ (Pelletier, Fortier, Vallerand, Tuson et al., 1995). Η αυτόνομη μορφή παρακίνησης έχει βρεθεί να σχετίζεται με ποιότητα στην εμπειρία και με τις θετικές στάσεις απέναντι στα σπορ (Pelletier et al., 1995). Επίσης διερευνήθηκε η σχέση μεταξύ προφίλ παρακίνησης ενηλίκων αθλητών, με επακόλουθα όπως η ευχαρίστηση, το θετικό ή αρνητικό συναίσθημα, οι στάσεις, η πρόθεση, η ικανοποίηση, και η συχνότητα συμμετοχής και βρέθηκε ότι οι αθλητές με υψηλό σκορ στα αυτοκαθοριζόμενα κίνητρα είχαν υψηλό σκορ σε όλα τα επακόλουθα θετικά ή αρνητικά (Vlachopoulos, Karageorghis & Terry, 2000). Σε μία άλλη μελέτη εξετάστηκε αν τα κίνητρα για συμμετοχή στα σπορ, προβλέπουν την εξάρτηση από την άσκηση σε αθλητές αντοχής. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πιο σημαντικοί παράγοντες πρόβλεψης για εξάρτηση ήταν η εσωτερική πίεση και η αναγνωρίσιμη ρύθμιση της συμπεριφοράς (Hamer, Karageorghis & Vlachopoulos, 2002). Οι Wininger και Pargman (2003), διερευνώντας τους παράγοντες που συντελούν στην διασκέδαση που προέρχεται από την άσκηση,

29 29 κατέληξαν ότι υπήρχε θετική συσχέτιση μεταξύ της ταυτότητας του ασκούμενου, της μουσικής στο περιβάλλον άσκησης και του γυμναστή με την διασκέδαση από τη δραστηριότητα της άσκησης. Στην προσπάθειά τους οι Wilson & Muon (2008) να εξετάσουν τη δομική εγκυρότητα και εσωτερική αξιοπιστία των τιμών που προέρχονται από την Κλίμακα Ταύτισης με το ρόλο του Ασκούμενου (Anderson & Cychosz,1994) σε ένα δείγμα 269 ασκουμένων λαμβάνοντας υπόψη τις τιμές της κλίμακας των βασικών ψυχολογικών αναγκών (Wilson, Rogers, Rogers and Wild, 2006) και της κλίμακας, Άσκηση στον Ελεύθερο χρόνο του Godin (Godin & Shepherd, 1985), βρήκαν ότι ένα δι-παραγοντικό μοντέλο μέτρησης της Κλίμακας Ταύτισης με το ρόλο του Ασκούμενου, αποτελούμενο από τους παράγοντες, ταύτιση με το ρόλο και τους τύπους ρύθμισης της συμπεριφοράς στην άσκηση, παρουσιάζει καλύτερη εφαρμογή δεδομένων απ ότι ένα μονοδιάστατο μοντέλο. Επίσης μέσα από την ανάλυση της ιεραρχικής παλινδρόμησης αποκάλυψαν ότι, τόσο ο ρόλος της ταυτότητας όσο και οι τύποι ρύθμισης της συμπεριφοράς στην άσκηση, σχετίζονται θετικά με τη συχνότερη συμμετοχή στην άσκηση και στην εντονότερη ικανοποίηση των βασικών ψυχολογικών αναγκών, με το μηχανισμό όμως να προβλέπει περισσότερο την ταύτιση με το ρόλο. Σκοπός και Υποθέσεις Από την ανασκόπηση των ερευνών προέκυψε ότι δεν υπάρχουν μελέτες που να έχουν εξετάσει εκτεταμένα το ρόλο του γυμναστή όσον αφορά στην αυτονομία του ασκούμενου και στις μεταβολές στην ταύτισή του με το ρόλο του ασκούμενου. Σκοπός της μελέτης είναι να συσχετίσει τις διαχρονικές μεταβολές στην ταύτιση με το ρόλο του ασκούμενου με την υποστήριξης της αυτονομίας των ασκουμένων από το γυμναστή μέσα από τη θεωρία του αυτό-καθορισμού. Όσο μεγαλύτερη η

30 30 υποστήριξη της αυτονομίας, η ικανοποίηση των βασικών ψυχολογικών αναγκών των ασκουμένων και ισχυρότερα τα εσωτερικευμένα κίνητρα των ασκουμένων, τόσο μεγαλύτερη και θετικότερη θα είναι η μεταβολή της ταύτισης με το ρόλο του ασκούμενου. Μέθοδος Συμμετέχοντες Το δείγμα αποτέλεσαν 202 ασκούμενοι,, υγιείς, άνδρες και γυναίκες (Μ.Ο =29.16, ΤΑ=9.16) που ασκούνται σε οργανωμένα προγράμματα άσκησης σε ιδιωτικά και δημοτικά γυμναστήρια της Κομοτηνής. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθη-καν σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές Τ1 και Τ2 με μια χρονική διαμεσολάβηση 2 μηνών. Όργανα μέτρησης Κλίμακα της Ταύτισης με το Ρόλο του Ασκούμενου. Για να αξιολογηθεί η ταύτιση με το ρόλο του ασκούμενου, χρησιμοποιήθηκε η Κλίμακα της Ταύτισης με το Ρόλο του Ασκούμενου (Exercise Identity Scale: Anderson & Cychosz, 1994). Η κλίμακα αναπτύχθηκε από τους Anderson και Cychosz (1994) για να μετρήσει το βαθμό της ταύτισης των ασκουμένων με την άσκηση ως αναπόσπαστο τμήμα της αυτο-αντίληψης τους (δηλ. το βαθμό τον οποίο η συμπεριφορά της άσκησης είναι περιγραφική της αντίληψης του εαυτού). Η κλίμακα είναι μονοδιάστατη, αποτελείται από 9 ερωτήσεις (π.χ., Θεωρώ τον εαυτό μου άτομο που γυμνάζεται, Η άσκηση αποτελεί κεντρικό παράγοντα στο πως αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου, Οι άλλοι με βλέπουν ως άτομο που γυμνάζεται τακτικά κλπ.). Οι απαντήσεις δίνονται σε μία 7- βάθμια κλίμακα τύπου Likert με εύρος από 1 ( Διαφωνώ απόλυτα ) έως 7 ( Συμφωνώ απόλυτα ). Οι Anderson και Cychosz (1994) ανέφεραν εσωτερική συνοχή.94 και.94 αντίστοιχα (Anderson et al., 1998). Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα

31 31 της κλίμακας έχουν υποστηριχθεί (Anderson & Cychosz, Anderson et al., Anderson, Cychosz, & Franke, Cardinal & Cardinal, 1997), και τα ψυχομετρικά της χαρακτηριστικά μπορεί να θεωρηθούν χρήσιμα στην έρευνα, εξετάζοντας τους καθοριστικούς παράγοντες της ταύτισης του ατόμου με την άσκηση. Η Κλίμακα της Ταύτισης με το Ρόλο του Aσκούμενου μεταφράστηκε στην Ελληνική γλώσσα, και τα ψυχομετρικά της χαρακτηριστικά αξιολογήθηκαν σε ελληνικό πληθυσμό όπου έδειξε καλή παραγοντική δομή και υψηλή εσωτερική συνοχή (Vlachopoulos, Kaperoni, Moustaka & Anderson, 2008). Κλίμακα της υποστήριξης της αυτονομίας από το γυμναστή. Για να εξετάσουμε το βαθμό στον οποίο οι συμμετέχοντες σε φυσικές δραστηριότητες αντιλαμβάνονται την υποστήριξης της αυτονομίας από το γυμναστή, χρησιμοποιήθηκε μια έκδοση έξι ερωτήσεων του Sport Climate Questionnaire των Deci και Ryan (2007). Η κλίμακα μεταφράστηκε στα ελληνικά (Moustaka, Vlachopoulos, Kabitsis, & Theodorakis, 2010) με τη διαδικασία της αμφίδρομης μετάφρασης (Vallerand, 1989). Οι ερωτήσεις της κλίμακας ήταν του τύπου (π.χ. «αισθάνομαι ότι ο γυμναστής μου δίνει επιλογές στο πως θα ασκηθώ» και «ο γυμναστής με παροτρύνει να κάνω ερωτήσεις»). Υψηλότερες τιμές αντικατοπτρίζουν και μεγαλύτερα επίπεδα αυτονομίας. Οι απαντήσεις δίνονται σε μία 7-βάθμια κλίμακα τύπου Likert με εύρος από 1 ( Διαφωνώ απόλυτα ) έως 7 ( Συμφωνώ απόλυτα ). Βασικές ψυχολογικές ανάγκες. Για να εξετάσουμε το βαθμό στον οποίο οι ψυχολογικές ανάγκες ενός ασκούμενου, για αυτονομία, ικανότητα και σχέσεις με τους άλλους ικανοποιούνται, χρησιμοποιήθηκε η Κλίμακα των Βασικών Ψυχολογικών Αναγκών στην Ασκηση (BPNES: Vlachopoulos & Michailidou, 2006). Η κλίμακα, η οποία περιλαμβάνει 12 ερωτήσεις, αναπτύχθηκε βασισμένη στις απαντήσεις Ελλήνων ασκούμενων. Οι απαντήσεις δίνονται σε μία 5-βάθμια κλίμακα