Libër. mësuesi 7,8,9. Lediana Bardhi. Informatika INFORMATIKA. INFORMATIKA Për klasën e tetë të arsimit 9-vjeçar 8 INFORMATIKA

Transcript

1 ISBN: S H T Ë P I A B O T U E S E S H T Ë P I A B O T U E S E S H T Ë P I A B O T U E S E Libër mësuesi Lediana Bardhi Informatika 7,8,9 Lediana Bardhi, Anduela Lile INFORMATIKA Për klasën e shtatë të arsimit 9-vjeçar7 Lediana Bardhi, Anduela Lile Lediana Bardhi, Anduela Lile INFORMATIKA Për klasën e tetë të arsimit 9-vjeçar 8 INFORMATIKA Për klasën e nëntë të arsimit 9-vjeçar9

2 KLIKONI KËTU

3

4 Lediana Bardhi Libër mësuesi Informatika 7,8,9 Tekstet mësimore Informatika 7,8,9 janë hartuar nga: Lediana Bardhi, Anduela Lila

5 Titulli: Libër mësuesi Informatika 7,8,9 Autore: Lediana Bardhi Drejtoi botimin: Redaktore gjuhësore: Anila Bisha Flaviola Shahinaj Dizajni: Mirela Ndrita Kopertina : VisiDesign Shtypi: Mediaprint ISBN: Botimi i parë: 2012 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara S H T Ë P I A B O T U E S E Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese Mediaprint sh.p.k.. Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje, huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj mjeti apo apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese Mediaprint sh.p.k. Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese Mediaprint sh.p.k.. Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi. Kontaktet: Shtëpia Botuese Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja: Kutia Postare Tiranë Tel.: Tel.: Tel.: Cel.: Cel.: Cel.: Cel.: Cel.: botime@mediaprint.al distributor@mediaprint.al print@mediaprint.al Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në botime@mediaprint.al

6 HYRJE Librat Informatika 7, Informatika 8, Informatika 9 janë tekste shkollore për nxënësit e klasave respektive, të shkollave 9 vjeçare, miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencës. Gjatë viteve të fundit lënda e informatikës është futur në edukimin arsimor si një lëndë e detyrueshme në mënyrë që nxënësit të marrin njohuri, të përgatiten dhe të përdorin me përgjegjshmëri mjetet e teknologjisë së informacionit dhe të komunikimit. Gjatë aktivitetit të tyre mësimor, si në këto klasa, ashtu dhe më tej nxënësit janë të detyruar, në shumë disiplina si dhe në rrethana të ndryshme, t u drejtohen mjeteve dhe aktiviteteve të teknologjisë së informacionit. Për këtë, një ndihmë e vlefshme janë këto libra, të cilët synojnë të aftësojnë nxënësin kryesisht në pesë drejtime duke përshkallëzuar njohuritë në tre nivele: Drejtimi i parë: të kuptojnë mjedisin informatik të punës: kompjuterin dhe pjesët e tij, programet kompjuterike Drejtimi i dytë: të krijojnë dokumente tekst, tabela apo prezantime duke hedhur të dhëna, duke i ruajtur dhe duke i analizuar ato. Drejtimi i tretë: të informohen me rregullat që duhen ndjekur, me veçoritë e punës në programe të veçanta dhe në përdorimin e pjesëve specifike dhe të domosdoshme, siç është tastiera. Drejtimi i katërt: të komunikojnë dhe shkëmbejnë informacion duke përdorur internetin me të gjitha opsionet që ai ofron (website, , rrjet dhe rrjete sociale etj.) Drejtimi i pestë: të kultivojnë përgjegjshmërinë në përdorimin e të gjitha mjeteve dhe aktiviteteve informatike, si dhe në thellimin e njohurive të mëtejshme gjatë gjithë jetës. Gjatë orës së mësimit mësuesi duhet të ndjekë disa parime bazë në mënyrë që kjo lëndë të vijë tek nxënësi sa më konkrete: Mësuesi duhet të realizojë shumicën e temave në laboratorin informatikës si dhe t i lërë të lirë nxënësit për ushtrimet apo aktivitetet e propozuara tek libri i nxënësit. Në kushtet e 5

7 mosplotësimit të një laboratori, mësuesit duhet të pregatitet me imazhet e duhura. Të nxiten tek nxënësit krijimi individual i dokumenteve të reja sipas programeve aplikative si dhe të realizohen forma bashkëbisedimi si për shembull: Si e krijuat? Çfarë pengesa hasët etj. Mos harroni që përvojat personale janë gjithmonë tema tërheqëse për një orë mësimi. Të evitohen situatat monotone gjatë orës së mësimit. Kryesisht tekstet e informatikës janë konceptuar në mënyrë të atillë që e imponojnë konkretizimin në kompjuter. Mungesa e këtij të fundit do të provokonte një orë monotonë, abstrakte dhe pa variacion si për nxënësit ashtu dhe për mësuesit. Të krijojnë punë në kompjuter në ndihmesë të disiplinave të tjera apo për pasurimin e një aktiviteti në shkollë duke nxitur punën individuale apo në grup të nxënësve Të ndërgjegjësohen nxënësit për rëndësinë e këtyre njohurive që do t i shoqërojnë gjatë gjithë jetës. Për vlerësimin e nxënësve, mësuesi duhet të bazohet kryesisht tek mësimet e ditës. Një përqindje plotësuese mund të jenë konkretizimi i aktiviteteve shoqëruese të mësimeve dhe punët individuale secilit prej tyre. 6

8 Materiali pedagogjik dhe struktura mësimore Libri i nxënësit Ky libër trajton 4 çështje kryesore:1. Arkitektura e kompjuterit; 2. Mjedisi software në kompjuter; 3. Sistemi i operimit Windows 7; 4. Aplikacionet në Windows 7. Çdo çështje kryesore që përbën edhe temën e një kapitulli trajtohet në dy plane. Baza e trajtimit mbetet mësimi, por në dy kapitujt e fundit nxënësi vihet para situatave të punëve praktike, të cilat janë mjaft të rëndësishme për konkretizimin e pjesës teorike të mësimit. Çdo mësim shoqërohet me ilustrime dhe shpjegime të detajuara. Punët praktike shoqërojnë mësimin e ditës sipas ndarjes që është e specifikuar gjatë udhëzuesit pedagogjik. Punët praktike jo domosdoshmërisht lidhen me mësimin e ditës, por ata konkretizojnë dijet e marra deri në atë moment. Ato jo vetëm që janë konkretizim i njohurive por sjellin tek nxënësi edhe elementë të rinj. Të gjithë punët praktike janë të grupuara në fund të librit të nxënësit. Libri përmban, gjithashtu, edhe nga 1 orë kontroll njohurish të kapitullit që janë konceptuar në formë testesh, përgjigjet e të cilave i gjen tek udhëzuesi pedagogjik. Udhëzuesi pedagogjik I lehtë në përdorim, udhëzuesi është një material shumë i rëndësishëm për orën e mësimit. Çdo mësim shoqërohet me objektivat specifike të detajuara në lidhje me aftësimin e nxënësit. Në çdo fillim kapitulli parashikohet që mësuesi duhet t i prezantojë nxënësit me terminologjinë që është shumë e rëndësishme si për aktivitetin mësimor ashtu dhe ambientimin e vetë nxënësve me këtë terminologji. 7

9 Përveç përgjigjeve të testeve përfundimtare, udhëzuesi pedagogjik i jep përgjigje edhe të gjithë aparatit pedagogjik. Informacionet dhe ushtrimet gjatë orës së mësimit plotësojnë njohuritë e dhëna nga mësuesi gjatë orës së mësimit. Struktura e librit të nxënësit Libri i nxënësit Informatika 7 përmban, 4 kapituj. Një temë është parashikuar që të zgjasë 45 minuta, kohëzgjatja normale e një ore mësimi. Libri është konceptuar që të zgjasë 35 orë informatikë. Programi 35 orë Teori 24 Punë Praktike (tastiera) 4 Teste Kontrolli 4 Orë të lira 3 Teoritë janë lehtësisht të dallueshme nga punët praktike pasi këto të fundit janë të grumbulluara të gjitha në fund të librit dhe mësuesi punon paralelisht. Kapitulli I: Arkitektura e kompjuterit 4 orë teori + 1 orë test Kapitulli II: Mjedisi software në kompjuter 4 orë teori + 1 orë test Kapitulli III: Sistemi i operimit Windows 7 8 orë teori + 1 orë test (shoqëruar me 7 punë praktike) Kapitulli IV: Aplikacionet në Windows 7 8 orë teori+ 1 orë test (shoqëruar me 4 punë praktike) Tastjera: 4 orë punë praktike 8

10 Mësimi 1 Historia dhe përdorimi i kompjuterit Ky mësim prezanton historinë dhe përdorimin e kompjuterit. Këshillojmë që nxënësit vetë mund ta zgjerojnë këtë mësim bazuar në leximet dhe eksperiencat e tyre personale. Objektivat të jepen faktet kryesore rreth historisë së kompjuterit; të kuptohet drejt fusha e përdorimit të kompjuterit; Aftësitë e fituara të kuptojnë historinë dhe origjinën e kompjuterit; të përdorin siç duhet kompjuterin; Materialet Libri i nxënësit, fq Explorimi i fushave kryesore të jetës Filloni lëndën e Informatikës me një diskutim në Di të flas rreth historisë së kompjuterit Di të jap fakte për historinë e kompjuterit Di të flas për figurat e shquara në këtë fushë 2. Historia e kompjuterit klasë. Ka dëgjuar kush për fjalën informatikë. Çfarë do të thotë kjo fjalë? Shfrytëzoni rastin për t u folur nxënësve rreth etimologjisë së fjalës. Gjallëroni diskutimin me temën nëse i përshtatet kjo fjalë përdorimit të sotëm të shkencës së informatikës. Ftojini nxënësit të sjellin raste të përdorimit të shkencës së informatikës nga çfarë kanë dëgjuar dhe kanë parë. Përpiquni që hyrja të shpjegohet nga vetë nga ata. Nuk duhet lënë mënjanë kuptimi i fjalës kompjuter. Shkruani në dërrasë të zezë, me shkronja të mëdha se çfarë është kompjuteri dhe diskutojeni në këtë pohim. Kërkoni nga nxënësit të japin argumentet e tyre. 9

11 Di të flas rreth përdorimit të kompjuterit Di të klasifikoj përdorimin personal nga përdorimi i kompjuterit në shkencat kryesore të jetës Bazuar tek figurat e librit të nxënësit u flisni nxënësve për historinë e kompjuterit. Në libër janë rreshtuar disa fakte kryesore, por mund të gjenden dhjetëra fakte të tjera që nuk janë përfshirë në librin e nxënësit. Po citojmë disa prej tyre: sistemi binar, makina llogaritëse, enigma, mikrokompjuteri, tabletat etj. Zgjeroni më tej figurën Ada Bajron, se çfarë ishte dhe çfarë përfaqëson në historinë e informatikës. Një shkrim shkencor ndërmjet të tjerash shkruan: Ada u përqendrua në atë që sot rëndom quhen program të Makinës Analitike. Në këtë kuptim dikush e ka quajtur Adën një vizionare të vërtetë, ngaqë ajo ishte në gjendje të parashikonte se një makinë Babbage do të kishte përdorime të gjera në fushën e paraqitjes grafike, në fushën e matematikës dhe atë të muzikës. Ajo parashikoi çdo gjë një shekull përpara se këto disiplina të revolucionarizoheshin nga kompjuteri. 3. Eksplorimi i veprimeve të zakonshme Bazuar tek gjashtë tabelat kryesore të paraqitura tek libri i nxënësit, shpjegoni përdorimin personal të kompjuterit nga secili prej nesh. Për çdo tabelë, përpiquni ta konkretizoni situatën me shembuj nga jeta e përditshme. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet: 1. Babixh konsiderohet si babai i kompjuterit pasi ai ishte i pari që ideoi një makinë që kishte funksionet shumë të afërta me kompjuterin e sotëm: pranonte të dhëna, i përpunonte dhe ruante rezultatin. 2. Kompjuteri është makina që ka një histori shumë të larmishme. Kjo për faktin se ajo është një makinë komplekse, e përbërë nga shumë pjesë, dhe për secilën prej tyre ka një histori më vete. 3. Sepse sot kompjuteri përdoret gjerësisht. Dëgjojmë muzikë, luajmë, ruajmë fotografi, kronometrojmë kohën tonë etj. 10

12 Mësimi 2 Kompjuteri dhe funksionet e tij Ky mësim prezanton kompjuterin, pjesët kryesore te tij, llojet e tij si dhe funksionet kryesore. Këshillojmë që analogjitë të jepen paralelisht me shpjegimin e mësimit. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më të lehtë perceptimin e funksioneve që kryen kompjuteri. Objektivat të flasin për sistemet dhe pjesët kryesore të kompjuterit; të prezantojnë llojet kryesore të kompjuterit; të japin idenë e funksionimit të kompjuterit. Aftësitë e fituara të njohin llojet dhe pjesët kryesore të kompjuterit; të bëjnë dallimin ndërmjet sistemit hardware dhe software; të kuptojnë katër funksionet kryesore të kompjuterit. Materialet Libri i nxënësit, fq Vështrim i shpejtë mbi kompjuterin Di se çfarë është sistemi software dhe hardware. E kuptoj se çfarë është kompjuteri dhe cila është lënda e parë e tij. Bazuar tek përdorimet e ndryshme të kompjuterit për përdorim personal, shpjegoni se çfarë është kompjuteri. Puna me tekst Ruajtja e fotografive Kërkime për të dhëna Planifikimi i kohës Komunikimi me të tjerët Të gjitha këto përdorime lidhen me punën që kryen kompjuteri me informacionin duke u asistuar gjithnjë nga sistemi hardware dhe software. Shpjegoni me gjerë dy sistemet. U siguroni nxënësve imazhe të pjesëve kryesore hardware të kompjuterit. Diskutoni bashkarisht rreth tyre. 2. Llojet e kompjuterit Nxisni në klasë diskutime të rrethanave të përdorimit të kompjuterit nga njeriu. Një nga pyetjet nxitëse mund të jetë 11

13 Ku shikoni se njeriu përdor kompjuter? : ndërmarrje, avion etj. Di të identifikoj ndryshimet ndërmjet llojeve të ndryshme të kompjuterit. shkollë, Nisur nga këto situata shpjegoni llojet e kompjuterit. Si është zhvilluar kompjuteri gjatë shekullit XXI dhe si na shfaqet dita ditës. Çfarë mendojnë nxënësit si vjen dhe po bëhet kompjuteri? Përgjigje e mundshme: Gjithnjë e më i vogël, më i hollë, dhe me sistemet hardware të integruara. Në tabelë të zezë bashkërisht me nxënësit mund të krijoni një skemë të zhvillimit të kompjuterit nga fillimet e tij deri në ditët e sotme 3. Kompjuteri funksionon si truri i një njeriu Shkruani në dërrasë të zezë katër punët/funksionet kryesore të kompjuterit. Filloni të shpjegoni funksionet paralelisht duke u mbështetur në analogjinë e djalit që punon për zgjidhjen e problemave. Ndaluni dhe shpjegoni hollësisht dhe me radhë çdo funksion kryesor duke krijuar edhe një rrjedhë logjike nga një funksion tek tjetri. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi Përgjigjet: 1. Sistemet hardware dhe software 2. Kompjuterët desktop dhe laptop janë kompjuterë personalë sepse janë konceptuar për nga madhësia, karakteristikat dhe çmimi për përdorim individual. 3. Makina llogaritëse ndryshon nga kompjuteri sepse ajo nuk ruan të dhëna. Ajo pranon vetëm një lloj të dhënash që janë numrat, ndërsa kompjuteri sot përpunon informacion numër, tekst dhe imazh. Analogji shtesë: Aktiviteti postar: - njerëzit shkruajnë dhe postojnë letra në postë (posta pranon të dhëna, fut input) - seksioni qendror, kontrollon zarfat dhe i fut nëpër kuti sipas adresave (përpunimi i të dhënave) - seksioni i postës restante, harton listat për shpërndarje. Këto lista sipas një ligjit ne fuqi ruhen për një periudhë të caktuar si provë e qarkullimit të informacionit (ruan informacion) - seksioni i shpërndarjes, shpërndan zarfat nëpër adresat përkatëse (nxjerr output) 12

14 Mësimi 3 Pjesët e kompjuterit Ky mësim prezanton pjesët e kompjuterit, bazuar në funksionet kryesore që ata kryejnë. Këshillojmë që ky mësim të realizohet në dy orë për nga volumi dhe rëndësia. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më të lehtë memorizimin e funksioneve që kryejnë pjesët e kompjuterit. Objektivat të shpjegojnë funksionet kryesore të kompjuterit duke i konkretizuar me pjesët e tij; të prezantojnë pajisjet input, output dhe input output; të njohin nxënësit me procesin e përpunimit që kryen kompjuteri. Aftësitë e fituara të kuptojnë lidhjen ndërmjet funksioneve dhe pajisjeve të kompjuterit; të bëjnë dallimin ndërmjet pajisjeve të ruajtjes; të kuptojnë procesin e përpunimit dhe të ruajtjes. Materialet Libri i nxënësit, fq Pajisjet e kompjuterit sipas funksionit Paraqitni në dërrasë të zezë skemën e funksionimit të kompjuterit (pa shigjeta) dhe bëni një përmbledhje të asaj që është thënë në mësimin paraardhës. Filloni të shpjegoni pajisjet input dhe ndërtoni shigjetën e parë në brendësi të skemës. 2. Llojet e kompjuterit Procesi i përpunimit ndodhet në qendër të skemës. Bazuar në vendndodhjen e tij u flisni nxënësve për rëndësinë e procesit të përpunimit, si kryhet ai dhe cila pajisje e kryen atë. Mos harroni që analogjia është një metodë e mirë që nxënësit të kuptojnë se çfarë ndodh gjatë procesit të përpunimit. 13

15 U flisni nxënësve për shpejtësinë e procesorit dhe për atë që quhet cikël. Mos harroni të përmendni njësinë e matjes së saj. 3. Procesi i ruajtjes dhe mënyra e realizimit të tij Vendosni në skemë dy shigjetat përkatëse në procesin e përpunimit dhe të ruajtjes. Në këtë çast shpjegoni se çfarë do të thotë ruajtje dhe se cilat janë pajisjet e ruajtjes. Mos harroni se duke shpjeguar pajisjet ju shpjegoni edhe mënyrat e realizimit të ruajtjes. Nuk duhet harruar që të dalloni ruajtjen e brendshme që realizohet nëpërmjet pajisjeve të brendshme si hard drive, si dhe ruajtjes së jashtme që realizohet nëpërmjet pajisjeve portabël si disketa, cd/dvd dhe usb. 4. Përpunimit i të dhënave dhe pajisjet input - output Vendosni shigjetat e fundit tek pajisjet output dhe pajisjet input - output. Shpjegoni konceptin output që lidhet me nxjerrjen e rezultatit dhe afishimin e tij. Shpjegoni konceptin pajisje input output. Çfarë bëjnë me informacionin këto të dhëna? Diskutoni në klasë me nxënësit duke patur parasysh edhe skemën e funksionimit të kompjuterit. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet: 1. Ne komunikojmë me kompjuterin me anë të pajisjeve input, output, si edhe input -output. Këto pajisje bëjnë të mundur që ne të futim dhe të marrim të dhëna nga kompjuteri. 2. Funksionet bazë të procesorit janë marrja e të dhënave nga pajisjet input, përpunimi i tyre, dhe dërgimi i rezultatit tek pajisjet output. 3. Pajisjet e ruajtjes janë pajisje input dhe output sepse mbajnë të dhëna të cilat mund të futen në çdo moment në kompjuter dhe në këtë rast quhen pajisje input, dhe në to regjistrohen rezultatet e informacionit të përpunimit dhe në këtë rast quhen pajisje output. Modemi është një tjetër shembull i pajisjeve hyrëse - dalëse (input output). Modemi është një pajisje që lejon kompjuterat të lidhen në internet nëpërmjet linjave telefonike. Modemi merr dhe dërgon sinjale në kompjuter. 4. Në bazë të mësimit të ditës dhe karakteristikave të pajisjeve input dhe output jepni detyrë shtëpie për nxënësit që të ndërtojnë një diagram Venn. 14

16 Mësimi 4 Anatomia e kompjuterit Ky mësim prezanton ndërtimin e brendshëm të kompjuterit. Duke qenë pjesa brenda kasës, mësimi mund të bëhet pak abstrakt për nxënësit. Këshillohet që ky mësim të konkretizohet dhe të zhvillohet në laboratorin e kompjuterit ose minimalisht të sillet në klasë një kompjuter i hapur. Objektivat të shpjegojnë ndërtimin e brendshëm të kompjuterit; të prezantojnë komponentët e tjerë të kompjuterit. Aftësitë e fituara të kuptojnë rolin e qarqeve në kompjuter; të bëjnë dallimin ndërmjet Ram dhe Rom; të shpjegojnë se si shkon rryma elektrike në kompjuter. Materialet Libri i nxënësit, fq Pajisjet e kompjuterit sipas funksionit Ftoni nxënësit që grupe grupe të vëzhgojnë Njoh qarkun kryesor të kompjuterit Di si lidhet qarku kryesor me pjesët e tjera Dalloj memorien ROM nga RAM. ndërtimin e brendshëm të kompjuterit. Filloni të flisni për qarqet në kompjuter dhe rëndësinë e tyre. Duhet të nënvizoni që qarku kryesor është madhërbordi, rreth të cilit lidhen edhe pjesët e tjera të kompjuterit si mikroprocesori, njësia qendrore, portat etj. Flisni dhe jepni karakteristikat edhe për qarqet e tjera: CPU, RAM, ROM. Është e rëndësishme që të ndaleni tek dallimet ndërmjet RAM it dhe ROM it. Analogjia e përdorur për këtë rast në librin e nxënësit u ndihmon që të jepni një ide më të qartë. 2. Pjesët e kompjuterit lidhëse me qarqet Shfrytëzoni njohuritë që kanë nxënësit nga eksperienca e tyre për mënyrën sesi vihet në punë kompjuteri. Ndizni diskutim 15

17 në klasë dhe më pas flisni për ushqyesin dhe rolin e tij. U flisni nxënësve për portat. Keni rastin që të shpjegoni se cilat pjesë të kompjuterit lidhen në çdo portë. Ftoni nxënësit që të dallojnë format e portave. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet: 1. Madhërbordi kontrollon të gjithë sistemin e kompjuterik, është mbajtës i të gjitha qarqeve të tjera të kompjuterit. CPU, është truri i kompjuterit, kontrollon të dhenat, i përpunon dhe jep udhëzime për pjesët e tjera të kompjuterit. Ai ekzekuton komanda gjithashtu. RAM është hapësira e punës së procesorit. Ai ruan të dhënat e përkohshme. ROM ruan udhëzimet bazë të kompjuterit (BIOS) 2. Pjesa ROM nënkupton që CD përmban të dhëna që nuk mund të modifikohen por vetëm të lexohen nga kompjuteri. CD ROM është pajisje ruajtjeje ndërsa ROM I i kompjuterit është pjesë e memories së kompjuterit. 3. Zhvilloni diskutimet në klasë. Përgjigjet e testit: A. 1. BIOS 2. CPU 3. ROM 4. Hard drive 5. RAM 6. Motherboard 7. Ushqyes 8. Porta B 1. G 2. G 3.G 4. V 5. V 6. V C a.1 b. 1 c. 1 d. 2 e. 3 16

18 LEXIM: Pesë brezat e kompjuterash Brezi i parë ( ): karakterizohej nga instruksione që u korrespondonin vetëm një qëllimi për të cilin kompjuterat ishin ndërtuar. Çdo kompjuter kishte gjuhën e vet që u tregonte mënyrën sesi duhej të funksiononin. Prandaj kompjuterat e kësaj gjenerate ishin të vështirë të programoheshin dhe kufizonin shpejtësinë dhe fleksibilitetin e tyre. Këta kompjutera ishin të mëdhenj në përmasa. Brezi i dytë ( ): përfshin përdorimin e tranzistorëve në vend të tubave të vakumit për herë të parë në vitin Në këtë mënyrë kompjuterat patën mundësi të zvogëlonin përmasat e tyre. U bënë më të vegjël, më të shpejtë, më të saktë dhe më të kursyeshëm në energji. Kompania e parë që përfitoi nga përdorimi i tranzistorëve ishte IBM. Por kompjuterat e këtij brezi dallohen gjithashtu për përdorimin e : printerit, regjistruesit me shirit magnetik, disqeve magnetike, memories, sistemeve të shfrytëzimit dhe programeve të ruajtura në memorien e kompjuterave. Brezi i tretë ( ): shënohet nga përfshirja e qarkut me bazë kuarci në rëndësi të kompjuterit. Ky qark kombinonte tre përbërës elektrik në një disk të vogël. Rezultati: kompjuterat zvogëlojnë më shumë përmasën e tyre. Një risi tjetër i këtij brezi është përdorimi i një sistemi shfrytëzimi që lejonte aktivizimin e shumë programeve në një makinë të vetme me një program qendror kontrollues dhe që koordinonte memorien qendrore të kompjuterit. Brezi i katërt (1971 fund shekulli XX): shënon zvogëlimin e përmasave të qarqeve të integruar në brendësi të kompjuterit. Lind mikroprocesori dhe në një qark të vetëm të integruar inkorporohen të gjithë elementet e kompjuterit brenda një kase të vetme. Brezi i pestë (shekulli XXI): është pak e vështirë të përcaktohet sepse çdo ditë ka përparime në këtë fushë, por akoma nuk ka lindur një i tillë, përveçse në përshkrimet e romaneve apo filmave fantastiko -shkencor ku kompjuteri flet me përdoruesin e tij, falë një sistemi inteligjence artificial të integruar. 17

19 Mësimi 1 Njësitë matëse të informacionit Ky mësim është fillimi i kapitullit të dytë i cili trajton programet e kompjuterit, sistemin e operimit dhe aplikacione të tjera të Windows-it. Ky mësim analizon memorien e kompjuterit dhe të disa pjesëve të saj. Këshillojmë që ky mësim të realizohet duke patur si mjete në klasë jo vetëm kompjuterin por edhe pajisjet e tjera të ruajtjes. Objektivat të familjarizohen me nocionin e matjes së informacionit; të prezantojnë kodin binar; të shpjegojnë njësitë bazë të matjes së informacionit. Aftësitë e fituara të kuptojnë mënyrën e funksionimit të kodit binar; të bëjnë dallimin njësive të matjes së informacionit; të kuptojnë mënyrën e ruajtjes së informacionit në kompjuter. Materialet Libri i nxënësit, fq Pajisje ruajtjeje Kodi Binar Njoh kuptimin e Kodit Binar. Di se ç rol ka kodi binar në kompjuter. Fillimisht u shpjegoni nxënësve se çfarë ruhet në RAM dhe në hard disk. Ilustrojeni këtë shpjegim me situata rreth të dhënave që janë të përkohshme dhe të dhënave që janë të përhershme. U shpjegoni nxënësve me një skemë të thjeshtë të vizatuar në dërrasë të zezë funksionimin e Kodit Binar, nëpërmjet çipit të memories. 2. Bit & Byte Informacioni që ruhet në kompjuter matet me njësi. Njësia bazë është bit dhe që si çdo njësi tjetër ndiqet nga shumëfishat e tij. Bazuar në skemën e librit të nxënësit u flisni nxënësve rreth rëndësisë së ekzistencës së matjes së informacionit. U flisni nxënësve rreth nocionit të kapacitetit të pajisjeve të ruajtjes. Merrni në analizë pajisjet e ruajtjes të cituara tek libri

20 i nxënësit. Bashkë me nxënësit i përshkruani ato dhe thoni edhe kapacitetin e ruajtjes që ata kanë. 3. Ushtrime a) Plotësoni tekstin me fjalët e mëposhtme: informacion njësi ruaj memorjes ruajtjeje harddisk - bit Pajisjet e (apo ) mundësojnë të të dhënat. Ekzistojnë shumë.. të matjes së kapacitetit të memorjes, si për shembull është pajisja kryesore e ruajtjes së të dhënave. Ai mundëson ruajtjen e një mase të madhe. b) Listoni bashkërisht me nxënësit 6 pajisje ruajtjeje dhe diskutoni rreth situatave të përdorimit të tyre. c) Gjëegjëza Përdorem brenda aparatit fotografik për të ruajtur fotografitë. - Ndodhem tek njësia qendrore e kompjuterit dhe kapaciteti im është rreth 500 GB -.. Instalohem tek njëra nga portat e kompjuterit. 4. Aparati pedagogjik Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi Përgjigjet: 1. Të dhënat e përhershme ruhen në kompjuter nëpërmjet harddiskut apo pajisjeve të tjera portabël dhe zakonisht janë programe dhe të dhëna të krijuara nga ne. Të dhënat e përkohshme ruhen në RAM dhe zgjasin për sa kohë që kompjuteri është i ndezur. Në këtë grup zakonisht futen të dhënat që i duhen procesorit gjatë punës së tij dhe ndryshime të dokumenteve ende të pa ruajtura 2. Kodi Binar është gjuha e kompjuterit që formohet nga kombinimi i biteve në seri, të cilat tregojnë komanda apo të dhëna që i jepen kompjuterit. Bit dhe byte ndryshojnë sepse bit është njësia bazë e ruajtjes së informacionit ndërsa byte është i barabartë me 8 bite bite - 8 bite për çdo shkronjë 19

21 Mësimi 2 Programet kompjuterike Ky mësim u kushtohet tërësisht programeve. Pasi jep nocionet bazë për programet, i njeh nxënësit me procedurat e instalimit dhe llojet e tyre. Këshillojmë që analogjitë të jepen paralelisht me shpjegimin e mësimit. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më të lehtë të bëjë dallimin ndërmjet programeve dhe programimit. Objektivat të flasin për programet në përgjithësi; të japin fillesat e programimit; të mësojnë të bëjnë dallimin ndërmjet aplikacioneve dhe sistemit të operimit. Aftësitë e fituara të njohin rolin e programeve për kompjuterin; të marrin njohuri të përgjithshme rreth dy grupeve: aplikacione dhe sistemeve të operimit të kuptojnë mënyrën e përdorimit të programeve. Materialet Libri i nxënësit, fq Kompjuter CD me ndonjë lojë të instaluar 1. Çfarë janë programet Kuptoj rolin e programit Mund të jap analogji të tjera (receta e kuzhinës) 2. Programimi Bazuar tek analogjia cituar tek libri i nxënësit u flisni fëmijëve për programet në kompjuter. Përdorni dërrasën e zezë për analogjinë dhe krahas tyre jepni nga një instruksion që ne i japim kompjuterit për ta ekzekutuar. Bazuar në situatën e shpjeguar, nisni një diskutim në klasë rreth instruksioneve që mund t i japim kompjuterit për një detyrë të caktuar. Dërrasën mund ta ndani në tre kolona dhe të shkruani nga një grup instruksionesh që propozohen nga vetë nxënësit. 20

22 Po në dërrasë të zezë shkruani në skemë etapat që kalon një instruksion nga ne deri në momentin që na paraqet rezultatin sipas formës së caktuar. Diskutojeni bashkërisht në klasë këtë skemë. Mos harroni që programimin ju mund ta konkretizoni fillimisht me analogjinë. Pikërisht ky është edhe roli i analogjisë, që sado abstrakte të jetë nocioni informatik, analogjia është gjithnjë prezente për ta bërë nocionin sa më të kuptueshëm për nxënësit. 3. Përdorimi, instalimi dhe klasifikimi i programeve Këshillojmë që kjo pjesë e mësimit të zhvillohet në laborator. Kjo e bën më konkrete përdorimin dhe kryesisht instalimin e një programi. Duhet patur parasysh që procedura e instalimit kalon nëpër disa hapa të cilat kërkojnë konfirmimin e përdoruesit. Di ku të kërkoj një program aplikativ Dalloj sistemin e operimit nga aplikacionet Mund të instaloj një aplikacion, gjithmonë në varësi të kapacitetit të kompjuterit U duhet nënvizuar nxënësve dallimi kryesor që qëndron ndërmjet sistemeve të operimit dhe aplikacioneve apo programeve aplikative. Zakonisht sistemet e operimit janë të instaluara në kompjuterin që blihet, ndërsa aplikacionet i shtohen kompjuterit nga vetë përdoruesi. Këta të fundit përdoruesi i instalon sipas nevojave specifike që ai ka për të kryer detyra të caktuara, prandaj ata i gjen me pagesë, falas apo në gjendje të lirë falas. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet 1. Një program kompjuterik është i rëndësishëm për funksionimin dhe përdorimin e kompjuterit. Ai i tregon atij ekzaktësisht se çfarë duhet të bëjë. 2. Udhëzime komanda të përkthyera në kod binar - software 3. Shpesh aplikacionet krahasohen me përkthyesit sepse një njeri nuk mund të flasë dhe aq më shumë të kuptojë një fjali Duke qenë se kompjuteri komunikon vetëm në një gjuhë të tillë, dhe njeriu komunikon në një gjuhë tjetër atëherë futet në lojë diçka tjetër që të sjellë gjuhën e kompjuterit afër gjuhës së njeriut. 4. Instalimi nga CD-të e blera apo të dhëna, dhe instalimi nga shkarkimi nga interneti. 21

23 Mësimi 3 Sistemet e Operimit Ky mësim prezanton sistemin e operimit në kompjuter dhe rëndësinë që ai ka për funksionimin e tij. Objektivat të shpjegojnë rolin e BIOS-it në momentin e ndezjes së kompjuterit; të prezantojnë sistemin e operimit; të dallojnë funksionimin e BIOS-it nga funksionimi i sistemit të operimit.. Aftësitë e fituara të kuptojnë funksionin jetik të sistemit të operimit; të bëjnë dallimin ndërmjet funksionimit të një kompjuteri vetëm me BIOS dhe një kompjuteri me BIOS dhe sistem operimi; të kuptojnë procesin e punës të sistemit të operimit. Materialet Libri i nxënësit, fq Çfarë janë sistemet e operimit? Merrni dhe analizoni paragrafin hyrës (të parë) të mësimit. Sistemi i operimit vë në lidhje kompjuterin me pjesët e tjera hardware si tastiera, mausi, printer etj, merr në ekzekutim komandat dhe nxjerr rezultat pra vë në punë dhe pajisjet output. Këtë pjesë e mbështetni në analogjinë e dhënë tek libri i nxënësit, duke e marrë në shqyrtim edhe atë. Mos harroni që analogjia është një metodë e mirë që nxënësit të kuptojnë se çfarë ndodh gjatë procesit të përpunimit BIOS-i në kompjuter 1. U shpjegoni nxënësve që krahas sistemit të operimit ekziston edhe BIOS-i që është nje tjetër polic kontrolli për kompjuterin. 2. Bëni një skemë në dërrasë të zezë dhe vendosni hapat e aktivizimit të kompjuterit: ndezja BIOS kontrollon

24 sistemin hardware të kompjuterit si atë ekzistues ashtu dhe atë të ri ngarkohet sistemi i operimit. Që nga kjo skemë vini në dukje faktin që një kompjuter nuk jeton dot pa BIOS, por mos lini pa theksuar rolin e kufizuar të tij. E krahasoni atë me një orkestër që i bien veglave të ndryshme. Thjesht kjo orkestër ka disa muzikantë që dinë t i bien disa veglave. Di të bëj dallimin ndërmjet programeve dhe sistemit të operimit. Di se sistemi i operimit ekzekuton shumë detyra njëherësh. 3. Funksionet e Sistemit të Operimit A është e mundur që kjo orkestër të prodhojë një melodi në mënyrë të harmonishme?. Përgjigjja është jo, sepse kësaj orkestre i mungon dirigjenti që të kontrollojë nëse të gjithë muzikantët i ka të pranishëm, nëse orkestracioni në partitura është në rregull, atëherë ai fillon të dirigjojë dhe ekzekutohet melodia. E njëjta gjë ndodh edhe me sistemin e operimit. Pasi BIOS-i ka kryer kontrollin e vet, sistemi i operimit bën koordinimin mes pajisjeve, siguron komunikimin dhe ekzekuton aplikacionet. Për këtë themi që sistemi i operimit ka funksion jetik në kompjuter. Mos harroni t u shpjegoni nxënësve karakteristikën 'multitasking' të sistemit të operimit. Është mirë që këtë karakteristikë ata ta shikonin të konkretizuar në kompjuter. Në këtë mjedis arrihet të konkretizohen detyrat përnjëherësh që kryen kompjuteri. 3. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi Përgjigjet: 1. Gjatë procesit të boot-imit BIOS teston: nëse gjithçka funskionon në rregull, kontrollon për hardware të ri, ngarkon sistemin e operimit, i cili ruhet në harddisk 2. Sistem multitasking 3. Sepse është sistemi i operimit që merret me koordinimin e pajisjeve, me memorizimin e programeve, të informacioneve, ekzekutimin e tyre etj. 23

25 Mësimi 4 Programet Aplikative Ky mësim prezanton nxënësit me programet aplikative. Këshillohet që ky mësim të konkretizohet dhe të zhvillohet në laboratorin e kompjuterit sepse kështu nxënësi bën dallimin ndërmjet sistemit të operimit dhe aplikacioneve si dhe ndërmjet vetë aplikacioneve. Objektivat të shpjegojë dallimin ndërmjet sistemit të operimit dhe aplikacioneve; të prezantojë aplikacione në kompjuter. Aftësitë e fituara të kuptojnë rolin e sistemit të operimit në lidhje me aplikacionet; të bëjnë dallimin ndërmjet sistemit të operimit dhe aplikacioneve të tregojnë lloje të ndryshme të aplikacioneve. Materialet Libri i nxënësit, fq Njohja me programet aplikative Di të dalloj aplikacionet. Kuptoj nevojën e aplikacioneve. Ftoni nxënësit që në grupe të vëzhgojnë kompjuterin në procesin e ndezjes. Përfitoni nga ky rast për të bërë një përsëritje të procesit të bootimit. Flisni për sistemin e operimit që u ngarkua në kompjuter dhe për nevojën e aplikacioneve. Prezantoni nxënësit me disa lloje aplikacionesh. U shpjegoni nxënësve se çfarë është një program aplikativ dhe disa nga kategoritë e tyre Llojet e programeve aplikative Shfrytëzoni njohuritë që kanë nxënësit nga eksperienca e tyre në punimet në kompjuter. Ndizni diskutim në klasë rreth procedurave që ata kanë kryer kur kanë bërë këto punime. Pyetjet mund të jenë të tilla: Çfarë punimi keni bërë? Çfarë keni hapur për këtë qëllim? Çfarë elementesh keni përdorur në këtë punim etj.

26 Di rolin specifik të disa aplikacioneve Gjatë një procesi pune kuptoj se cilat hapa mundësohen nga sistemi i operimit dhe se cilat hapa nga aplikacionet Hapni librin e nxënësit. Diskutoni me nxënësit rreth logove që ata shikojnë. Nxisni diskutimin me anë të pyetjeve: A i njohin këto programe? A i përdorin? Çfarë përfaqësojnë? A kanë lidhje logot me funksionin e aplikacioneve etj. U shpjegoni nxënësve çfarë do të thotë aplikacione, pjesë e paketës Office (aplikacione bazë) dhe aplikacione shtesë apo të specializuara që krijohen për detyra shumë specifike. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi Përgjigjet: 1. Janë programe që u lejojnë përdoruesve të kryejnë një detyrë të caktuar në kompjuter. Ato ndahen në aplikacione bazë dhe aplikacione të specializuara. 2. Sistemi i operimit është software qendror që koordinon punën në kompjuter. Ai mundëson gjithashtu memorizimin dhe ekzekutimin e aplikacioneve, pra kryen një funksion jetik për kompjuterin, pa të kompjuteri nuk funksionon në rregull. Aplikacionet janë programe për detyra specifike, pa to nuk mund të kryesh një detyrë specifike por kompjuteri funksionon. 3. Hapni programin përkatës sistemi i operimit; Shkruani letrën program aplikativ; Ruani dokumentin program aplikativ dhe sistemi i operimit; Printoni sistemi i operimit nëpërmjet programit aplikativ. Përgjigjet e testit: A. 1. program 2. përkthyes 3. programim 4. instalim 5. programues 6. përpunim teksti 7. boot -im B 25

27 Mësimi 1 Sistemi i operimit me ndërfaqe grafike Ky mësim hap kapitullin që flet për sistemin e operimit Windows 7. Fillimisht mësuesi duhet t u prezantojë nxënësve fjalorin kryesor që do të përmbajë ky kapitull. Këshillojmë që nxënësit vetë mund të eksplorojnë më tej në lidhje me sistemet e operimit që përdoren në kompjutera apo aparate të tjera. Objektivat të kuptojnë se çfarë fshihet pas sistemit të shfrytëzimit; të kuptojnë mënyrën e funksionimit të sistemit të operimit. Aftësitë e fituara të kuptojnë rolin e ndërfaqes së përdoruesit; të dallojnë llojet e ndërfaqeve GUI dhe CLI. Materialet Libri i nxënësit, fq Ndërfaqja e përdoruesit Kompjuteri Përdoruesi Sistemiioperimit Aplikacionet Ndërfaqeepërdoruesit 26 E filloni mësimin duke vizatuar skemën e mësipërme në dërrasë të zezë. U kërkoni nxënësve që ta interpretojnë atë. I ndihmoni në vështirësitë që mund të hasin. Për herë të parë futni konceptin e ndërfaqes. Pra një përdorues arrin të komunikojë me kompjuterin vetëm nëpërmjet një ndërfaqeje të cilën e mundëson sistemi i shfrytëzimit. Pa u shkëputur nga koncepti i ndërfaqes u thoni nxënësve llojet e saj. Për këtë ndihmojuni nga fleta e fotokopjueshme nr. 4. Lërini nxënësit të lirë që të diskutojnë se çfarë shikojnë ndryshe. A i

28 kuptojnë apo jo? Etj. Me pas ju mund t u thoni ndryshimin kryesor ndërmjet dy figurave. Në këtë mënyrë shpjegimi do të jetë më konkret. 2. Aktivitete: Përdorimi i ndërfaqes grafike. Rikthejuni në kapitujt e parë dhe kujtoni se çfarë keni thënë për zhvillimin e kompjuterit dhe llojet sesi na shfaqet ai sot. Çdo pajisje sot që është kompjuter, përdor ndërfaqe grafike GUI apo CLI. Zgjeroni më tej horizontin e fëmijëve për ndërfaqen grafike. Shumica e sistemeve të shfrytëzimit kanë një ndërfaqe grafike, të përshtatshme për çdo përdorues. Përdorimi i tyre nuk kërkon aftësi të jashtëzakonshme në informatikë. Përveç kompjuterave ndërfaqe grafike kanë edhe telefonat SMART. Popullariteti i tyre sa vjen në rritje. Brenda një harku të shkurtër kohor: Apple hedh në treg iphone, një telefon inteligjent që çdo veprim apo komandë jepet me anë prekjes në ekran. Google përparon sistemin e tij të operimit për ta përshtatur me telefonat Android. Microsoft hedh një version mobile të sistemit të operimit dhe së fundi Phone 7. Palm gjithashtu ofron sistem shfrytëzimi të përshtatshëm për telefona. Platforma Symbian u zhvillua enkas për telefonat inteligjentë, me një përdorim shumë të gjërë dhe me një çmim më të lirë në treg. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet: 1. Windows95,98,WindowsXP,WindowsVista,Windows Në këtë grafik nuk paraqiten ndërfaqet tekst sepse tashmë ata nuk aplikohenpërpërdorimmasiv,pornëmakinadhesisteme. 3. Telefonatsmartkanësistemoperimipasipërveçsekryejnëfunksionin kryesoratëtëtelefonit,atokryejnëedhenjësërëshërbimeshtëtjera, funksione të një kompjuteri si: përditësimi i takimeve, kontaktet, eksplorimi në internet, shkarkimi i fotove, këngëve, dokumente etj. Përkëtëarsyeatakanënevojëpërnjësistemoperimi. 4. Sipasrasteverespektive. 27

29 Mësimi 2 Desktop dhe Taskbar Ky mësim prezanton kompjuterin, pjesët kryesore te tij, llojet e tij si dhe funksionet kryesore. Këshillojmë që analogjitë të jepen paralelisht me shpjegimin e mësimit. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më të lehtë perceptimin e funksioneve që kryen kompjuteri. Objektivat të shpjegojnë se çfarë është desktopi; të listojnë elementet e taskbarit; të studiojnë tastierën dhe ndërtimin e saj. Aftësitë e fituara të identifikojnë desktopin me ndërfaqen; të orientohen në desktop; të kuptojnë funksionimin e tasteve të tastierës. Materialet Libri i nxënësit, fq Kompjuter i hapur në desktop 1. Vështrim i shpejtë mbi desktopin e kompjuterit Di të përshkruaj desktopin. Di të identifikoj taskbarin nga desktop Listoj elementet e desktopit. Desktopi është element i parë me të cilën nxënësit do të përballen pasi është ndërfaqja e Windows-it si dhe impakti i parë që ka nxënësi me përballjen me kompjuterin sapo ky i fundit ndizet dhe logohet në Windows. Ky mësim është kryesisht një prezantim me desktopin, pasi ata do të studiojnë më hollësisht vitin e ardhshëm. I kushtoni vëmendje analogjisë e cila jo pa qëllim është vendosur tek libri i nxënësit. Ju mund ta konkretizoni analogjinë në klasë si në tavolinën e punës ashtu dhe me veprime në kompjuter. Pasi të keni diskutuar analogjinë e keni më të lehtë për të konkretizuar ndërtimin e desktopit dhe se çfarë një përdorues vendos ne të dhe nga i merr Taskbari I ftoni fëmijët të shikojnë me vëmendje desktopin. Nxisni në

30 klasë diskutime me pyetje si: Çfarë vënë re? Ndonjë ndryshim? A ka pjesë desktopi? Nëse nuk vënë re asnjë ndryshim u nxisni shikimin drejt vendndodhjes së taskbarit i cili pavarësisht anës së kompjuterit ku mund të ndodhet gjithnjë na shfaqet në formë shiriti. Lërini fëmijët të flasin dhe ta përshkruajnë këtë shirit bazuar në njohuritë që kanë. Në fund ju bëni një përmbledhje me elementet e taskbarit. 3. Aktiviteti Ky është një aktivitet që e bazon njohuritë mbi vetinë e krahasimit. Konkretisht janë marrë dy ndërfaqe, asnjëri objekt i studimit tonë, ajo e XP dhe e I ngacmoni fëmijët me idenë e krahasimit dhe të përshkrimit të dy ndërfaqeve. Hidhni idenë që Windows 8 ka një ndërfaqe si e telefonave smart. A mos ndoshta gradualisht po vjen një pikëpjekje? E diskutoni bashkarisht me nxënësit këtë fenomen. A kanë hasur ata raste të tjera të këtij konkretizimi? Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet: 1. Elementet në desktop: ikona, programe në ekzekutim, gadgets. Elemente ne taskbar: butoni start, zona quick launch, zona e programeve në përdorim, zona notification, butoni i desktopit. 2. Ndryshimi kryesor midis ikonave është se ikonat e vendosura në taskbar përfaqësojnë vcetëm programe, ndërsa ato në desktop mund të përfaqësojnë programe, skedarë, folder -a. 3. Desktop-i Windows 8 është i ngjashëm me desktop-in e telefonave Smart dhe tablet-ave. 4. Punë praktike Kjo është një punë praktike që ju duhet ta zhvilloni me nxënësit në mënyrë konkrete. Ndani klasën në 4-5 grupe dhe për secilin grup u vendosni para një tastierë. U shpjegoni funksionin tastierës kryesisht dhe më pas ndërtimin e saj fillimisht sipas zonave dhe më pas me taste specifike. Pak nga pak në lidhje me tastet më të rëndësishme ata mund t i praktikojnë për të ditur jo vetëm funksionin e tyre por edhe për t i përdorur në mënyrë korrekte. 29

31 Mësimi 3 Menyja Start Ky mësim prezanton momentin e startimit të kompjuterit. Këshillohet që ky mësim të kryhet në laborator ose para një kompjuteri. Objektivat të kuptojnë rolin e BIOS-it në momentin e startimit të kompjuterit; të shpjegojnë përcaktimin menyja start ; të listojnë opsionet e butonit shut down. Aftësitë e fituara të përdorin menynë start; të dinë të ndezin dhe të fikin komjuterin; të përdorin mausin. Materialet Libri i nxënësit, fq Di si ndezet kompjuteri dhe procedurën hap pas hapi Njoh menynë Start. Njoh funksionet e elementeve të menysë Start. 1. Menuja dhe butoni start Bëni një përsëritje të taskbarit dhe elementeve të tij. Nënvizoni se në të majtë të tij ndodhet një buton që quhet butoni Start i cili afishon një listë që ngjan me një meny; për këtë arsye ka marrë edhe emrin Menyja Start. Mos harroni të listoni të gjitha përdorimet e butonit Start pasi ai konsiderohet si buton pikënisjeje. Duke shtypur butonin Start në kompjuter afishohet menyja Start. Pasi keni shpjeguar etimologjinë e fjalës është me vend t u shpjegoni nxënësve elementet e menysë Start Nxitni nxënësit të sjellin ndërmend tastet e tastierës. Për të hapur menynë Start, përveç klikimit në butonin start në taskbar, ju mund të shtypni tastin me logon e Windows në tastierë që ndodhet në një rresht me tastin e hapësirës. Është momenti që ju të bëni edhe një përsëritje të procedurës së ndezjes së kompjuterit. Bëni një përshkrim të të gjitha

32 hapave dhe procesit të boot-imit. 2. Fikja e kompjuterit Fikja e kompjuterit realizohet tek një nga elementet e menysë Start, e cila është konsideruar edhe si pikënisje për procedurën e fikjes apo veprimeve të tjera që lidhen me të. I ftoni nxënësit që të përshkruajnë butonin shutdown bazuar në njohuritë e deritanishme. Mbas përshkrimit të nxënësve vëzhgoni me kujdes elementet e butonit të fikjes. I merrni një për një të gjithë dhe u flisni nxënësve rreth funksionit të secilit prej tyre. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi Përgjigjet: 1. Ka formën e një menyje prandaj kjo listë ka marrë këtë emër. Emri Start vjen nga funksionin që ka kjo meny: portë hyrëse për të gjitha veprimet në sistemin e operimit. Elementet përbërëse janë paneli i djathtë dhe i majtë, kutia e kërkimit dhe butoni shut down. 2. Udhëzimet bios kontrollojnë elementet bazë të sistemin hardware, ngarkohet sistemi i operimit, shfaqet ekrani hyrës me emrat e përdoruesve. 3. Switch user nuk fik kompjuterin as mbyll programet thjesht ndryshon përdorues, log off del nga llogaria dhe mbyll programet, lock bllokon kompjuterin nga përdorimi i përdoruesve të tjerë. 4. Punë praktike nr. 2: Butonat e mausit Përdorimi i mausit është shumë i rëndësishëm për Di ndërtimin e mausit Bëj veprime me butonat e mausit. të gjithë përdoruesit e kompjuterit duhet thekuar se nëse ka përdorues që përdorin shumë mirë tastierën sepse arrijnë të memorizojnë shumë mirë tastet, mausi nuk ka nevojë për ndonjë zotësi të madhe në përdorim, kur në të njëjtën kohë ai është i domosdoshëm për komunikimin e përdoruesit me kompjuterin si në dhënien e instruksioneve ashtu dhe të përgatitjes së dokumenteve të ndryshme. Për këtë arsye në radhë të parë është e domosdoshme që të njihet ndërtimi i tij dhe funksionet e pjesëve të tij. Realizoni aktivitetet që janë listuar tek puna praktike. 31

33 Mësimi 4 Dritaret Ky mësim prezanton mënyrën e funksionimit të sistemit Windows me anë të elementeve 'dritare'. Këshillohet që ky mësim të zhvillohet me kompjuter hapur. Objektivat 3. të shpjegojnë se çfarë janë dritaret në kompjuter; 4. të prezantojnë disa lloje dritaresh. Aftësitë e fituara të kuptojnë ndryshimin e dritareve nga njëra - tjetra; të kryejnë veprime me maus; të shpjegojnë ndërtimin e dritares. Materialet Libri i nxënësit, fq Kompjuter 1. Llojet e dritareve Di se sistemi Windows vepron nëpërmjet dritareve. Di se dritaret kanë elemente të përbashkëta dhe të veçanta. Ftoni nxënësit që grupe-grupe të hapin lloje të ndryshme programesh dhe të vëzhgojnë pamjen që shfaqet. Pikërisht kjo pamje quhet dritare dhe dritaret ndryshojnë nga njëra tjetra gjithmonë sipas programeve respektive. U flisni nxënësve rreth etimologjisë së fjalës Windows. Pikërisht sepse ky sistem operimi funksionon me anë të dritareve, ai merr këtë emër që në anglisht do të thotë dritare. Tregoni në kompjuter apo me figurë dritaret Help dhe Dritaren e dialogut. Diskutojini më parë me nxënësit ndryshimet ndërmjet njëra - tjetrës pastaj jepni ju ndryshimet e sakta Anatomia e dritareve Duke qenë se dritaret ndryshojnë nga njëra-tjetra nëpërmjet elementeve të tyre është shumë e rëndësishme që të njihen pjesët kryesore të tyre, pasi çdo dritare përveç veçorive që kanë paraqesin edhe elemente të

34 Njoh llojet e dritareve. Dalloj ndryshime t ndërmjet elementeve të dritareve përbashkëta. Listoni elementet kryesore të dritareve dhe veçoritë që ato paraqesin. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet: 1. Dritaret janë pamjet që na shfaqen në momentin kur hapen programet në sistemin e operimit Windows. 2. Dritaret janë disa llojesh sepse kjo varet nga veçoritë e programeve. Dritarja Help shfaqet si një listë me kutinë e kërkimit dhe elementet radhiten sipas indeksit. Dritarja e dialogut shfaqet me zgjedhjen e opsioneve të ndryshme. 3. Elementet kryesore të dritareve janë: shiriti i titujve, brezi i komandave, shiriti i menyve, shiriti i komandave, shiriti i gjendjes. 4. Punë praktike: përdorimi i mausit Di se Calculator dhe Solitaire janë aplikacione të Windows- it. Di të përdor klikimin, klikimin dyshe dhe zhvendosjen. Programet aplikative zbavitëse janë një formë e mirë për t u praktikuar në përdorimin e mausit. Mos harroni që secili nga butonat e mausit së bashku me rrotëzën në mes luajnë një rol të rëndësishëm. Është e rëndësishme që të memorizohen situatat kur përdoret klikimi i thjeshtë, klikimi dyherësh dhe zhvendosja me rrëshqitje. Loja me letra dhe makina llogaritëse janë aplikacionet e radhës për praktikimin me maus. 33

35 Mësimi 5 Veprime me dritaret Ky mësim fut nxënësin në zemër të veprimeve me dritare. Pasi fëmijët kanë mësuar që ekzistojnë lloje të ndryshme dritaresh sipas programeve, atyre u duhet të bëjnë veprime me këto dritare. Këtu fillojnë veprimet brenda sistemit të operimit Windows. Objektivat të kuptojnë funksionin e tre butonave në dritare; të shpjegojnë rolin e rrëshqitësit; të listojnë specifikimet e kompjuterit. Aftësitë e fituara të ndryshojnë përmasat e dritareve duke përdorur kufijtë e tyre; të lëvizin brenda dritares; të zvogëlojnë, zmadhojnë, mbyllin dritaret. Materialet Libri i nxënësit, fq Kompjuter Di të përdor tre butonat në dritare. E kam të qartë dallimin ndërmjet tyre 1. Butonat në dritare Rikthehuni edhe njëherë tek dritarja Help. Në qoshen e djathtë ndodhen tre butona. U flisni atyre për funksionin e këtyre butonave. Nënvizoni faktin që butoni (minus) e largon dritaren nga ekrani, por nuk e mbyll programin, thjesht e vendos si ikonë në taskbar. I ftoni nxënësit t i konkretizojnë veprimet në kompjuter. Kthejuni sërish tek fleta e fotokopjueshme dhe analizoni dritaren e dialogut në lidhje me butonat. 2. Ndryshimi i përmasave të dritares. Për të ndryshuar përmasat e një dritareje mund të përdoren edhe kufijtë e saj. Këtu luan rol mausi. Kufijtë ndryshojnë duke vënë në 34

36 veprim mausin. Është e vlefshme të theksohet që në momente të caktuara mausi merr forma të ndryshme. Kufijtë ndryshojnë me zhvendosje. Përveç përdorimit të mausit në veprimet me dritare mund të përdoret edhe tastiera. Në sajë të kombinimit të disa tasteve arrihet të zhvendoset, të ndryshohet përmasa, të fshihet, të mbyllet dritarja. Tashmë që nxënësit janë familjarizuar me tastierën dhe tastet, prandaj është shumë mirë që të memorizohen veprimet me taste. Identifikoj rrëshqitësin në dritare. Dalloj elementet e rrëshqitësit. 3. Shiriti rrëshqitës Në anën e djathtë dhe poshtë dritares kur ajo përmban shumë informacion shfaqet rrëshqitësi i cili ndihmon në lundrimin në brendësi të dritares. Edhe rrëshqitësi ka elementet e veta si shigjetat dhe shiritin. Duhet të përdoret mausi për të vënë në funksionim këtë rrëshqitës. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi. Përgjigjet: 1. Veprimet janë zmadho, zvogëlo, mbyll. 2. Shënjuesi i mausit ndryshon formë kur është gati të ndryshojë përmasat e një dritareje, shfaqen në bordurat e dritareve dhe kanë funksion të afrojnë apo largojnë këta kufij. 3. Në sajë të rrëshqitësit përdoruesi lundron brenda faqes. Ai shfaqet kur dokumenti është voluminoz në dritare dhe ndryshon në proporcion të zhdrejtë me përmasën e dokumentit. Sa më i madh dokumenti aq më i vogël rrëshqitësi. 4. Punë Praktike: Specifikimet e kompjuterit Tani që nxënësit dinë të përdorin mausin dhe njohin funksionimin e menysë Start, si dhe kanë mësuar pajisjet të cilat kanë rëndësi për jetëgjatësinë dhe mirëfunksionimin e një kompjuteri është shumë e kuptueshme të dinë sesi mund të identifikojnë specifikimet teknike të një kompjuteri. Shumë prej nxënësve kanë hasur në këtë problem kur kanë dashur të ruajnë një lojë në kompjuter. Që ta realizojnë këtë u jepni udhëzimet se ku duhet të klikojnë sipas librit të nxënësit. 35