ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ

Transcript

1 ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Θζμα: Στρατηγικζσ ανάγνωςησ / κατανόηςησ γραπτοφ λόγου Σεμινάρια ΕΜΕ Φεβρουαρίου Μαρτίου 2014 Γεωργία Κοφμα, ΕΜΕ Φιλολογικϊν Μακθμάτων Ομάδα Γλϊςςασ 1

2 Δράςεισ για τθ διδακτικι τθσ Νεοελλθνικισ Γλώςςασ Συςτθματικι Επιμόρφωςθ Φιλολόγων ςτα ΑΠ (και ςτθ διδακτικι τθσ Γλϊςςασ: Σεπτζμβρθσ 2013 Μάιοσ 2014) Κεντρικι Επιμόρφωςθ: Σεμινάρια για Συντονιςτζσ / τριεσ Γυμναςίων (Λεμεςόσ: 20/11/ϋ13, Λευκωςία, 21/ 11/ ϋ13, Λάρνακα, 22/11/ϋ13) Κεντρικι Επιμόρφωςθ: Σεμινάρια για εκπαιδευτικοφσ (1 2 Φιλόλογοι ανά Γυμνάςιο: Λευκωςία, 3/2/ϋ14, Λάρνακα, 4/2/ϋ14, Λεμεςόσ, 5/2/ϋ14) Ημερίδα με κζμα: Μζθοδοι και ςτρατηγικζσ πλοήγηςησ ςτον κόςμο τησ νεοελληνικήσ γλώςςασ, Σάββατο, 22 Φεβρουαρίου 14 και επανάλθψθ ςτθ Λεμεςό, 8 Μαρτίου 14 (για όλουσ τουσ Φιλολόγουσ) Προαιρετικά Σεμινάρια Π.Ι. (για όλουσ τουσ Φιλολόγουσ), με κζμα: Ζνα ταξίδι ςτον όμορφο «κόςμο» τθσ Νεοελλθνικισ Γλώςςασ: πζντε «περιπετειώδεισ» απογευματινοί πλόεσ Λευκωςία: 12,19,26 Μαρτίου, 2,9 Απριλίου 2014, Π.Ι. (Λατςιά) Λάρνακα: 4,11,18,26 Μαρτίου, 9 Απριλίου 2014 (Γυμνάςιο Πετράκθ Κυπριανοφ) 2

3 Διδακτικι και αξιολόγθςθ τθσ αναγνωςτικισ κατανόθςθσ Τθν τελευταία δεκαετία παρουςιάςτθκε μια ςτροφι ςτθ διδακτικι και ςτθν αξιολόγθςθ τθσ αναγνωςτικισ κατανόθςθσ, κακϊσ θ κατανόθςθ κεωρικθκε ςε ζνα μεγάλο ποςοςτό υπεφκυνθ για τθ ςχολικι επιτυχία ι αποτυχία των μακθτϊν/ τριϊν και αποτζλεςε το κριτιριο με το οποίο κάποιοσ κεωρείται ςτθν ενιλικθ ηωι του εγγράμματοσ ι λειτουργικά αναλφάβθτοσ. 3

4 Αναγνωςτικι κατανόθςθ Οριςμόσ Είναι θ αναγνωςτικι κατανόθςθ, θ διαδικαςία αλλά και το αποτζλεςμα τθσ ανάγνωςθσ ενόσ κειμζνου. Πολλοί ερευνθτζσ κεωροφν τθν αναγνωςτικι κατανόθςθ ωσ μια πολφπλοκθ και πολυεπίπεδθ διαδικαςία, θ οποία δεν ζχει πλιρωσ αποτυπωκεί ςτισ πολυάρικμεσ μελζτεσ που ζχουν πραγματοποιθκεί τα τελευταία χρόνια (Israel &Duffy, 2009; Kirby, 2007; McNamara, 2007). Εγγραμματιςμόσ ςτθν κατανόθςθ κειμζνων Είναι θ ικανότθτα του αναγνϊςτθ να κατανοεί γραπτά κείμενα, να τα χρθςιμοποιεί και να προβλθματίηεται πάνω ς αυτά, προκειμζνου να επιτυγχάνει τουσ ςτόχουσ του, να διευρφνει ςυνεχϊσ τισ γνϊςεισ του και να ςυμμετζχει ενεργά ςτθν κοινωνικι ηωι. (PISA) 4

5 Μορφι των κειμζνων υνεχι κείμενα: αποτελοφνται από προτάςεισ οργανωμζνεσ ςε παραγράφουσ, που μπορεί να εντάςςονται ςε ακόμθ μεγαλφτερεσ δομζσ, όπωσ ενότθτεσ, κεφάλαια, βιβλία (αφθγιςεισ, εκκζςεισ, οδθγίεσ, ζγγραφα, πρακτικά κ.ά.) Μθ ςυνεχι κείμενα (πίνακεσ, διαγράμματα, ςχθματικζσ απεικονίςεισ, χάρτεσ κ.ά.) 5

6 Οι διεργαςίεσ ςτθν κατανόθςθ κειμζνων Είναι οι νοθτικζσ ςτρατθγικζσ, προςεγγίςεισ ι ςτόχοι που υιοκετοφν οι αναγνϊςτεσ για να χειριςκοφν κείμενα για διάφορεσ ανάγκεσ, προςωπικοφ, επαγγελματικοφ ι κοινωνικοφ χαρακτιρα, για: - εντοπιςμό και εξαγωγι πλθροφορίασ - κατανόθςθ και ερμθνεία κειμζνου - προβλθματιςμό και αξιολόγθςθ (επί τθσ μορφισ και του περιεχομζνου του κειμζνου) 6

7 Προβλιματα κατανόθςθσ γραπτών κειμζνων Ειδικά προβλιματα: π.χ. δυςλεξία, δυςκολία προςιλωςθσ αντιμετϊπιςθ από ειδικοφσ. Πολφ αργόσ ρυκμόσ ανάγνωςθσ: το νόθμα δεν καταχωρείται εφκολα ςτθ μακροπρόκεςμθ μνιμθ τουσ. Επιφανειακι ανάγνωςθ απλι αποκωδικοποίθςθ των γραμμάτων. Η κατανόθςθ είναι γνωςτικι ενζργεια και αποτζλεςμα μιασ πνευματικισ δράςθσ που πρζπει να γίνεται με ενεργθτικό τρόπο. Άγνωςτο δυςνόθτο λεξιλόγιο: διδαςκαλία ςτρατθγικϊν ανάγνωςθσ. 7

8 τρατθγικζσ ανάγνωςθσ Οι μακθτζσ /τριεσ: Να ςυμπεραίνουν το νόθμα από τα ςυμφραηόμενα. Να κατανοοφν το γενικό νόθμα του κειμζνου. Να επιςτρατεφουν προχπάρχουςεσ γνϊςεισ τουσ. Να διαβάηουν ςτον ελεφκερό τουσ χρόνο διάφορα είδθ γραπτοφ λόγου. Ο /Η Εκπαιδευτικόσ: Να δίνει κίνθτρα ςτουσ μακθτζσ για να εμπλακοφν ςε μια ουςιαςτικι και κριτικι ανάγνωςθ του κειμζνου και όχι επιφανειακι (π.χ. να οδθγείται ςε ςυμπεράςματα βάςει ςτοιχείων του κειμζνου, να ςυνοψίηει, να εκφράηει απόψεισ, να διορκϊνει λάκθ). Να επιλζγει τα ςωςτά κείμενα, που ταιριάηουν ςτο μακθςιακό και θλικιακό επίπεδο των μακθτϊν /τριϊν). 8

9 τρατθγικζσ κατανόθςθσ γραπτοφ λόγου Γριγορθ ανάγνωςθ (εξοικείωςθ με το κζμα και το περιεχόμενο) Εςτίαςθ τθσ προςοχισ για εντοπιςμό τθσ γενικισ ιδζασ του κειμζνου (γενικι προςοχι) Εςτίαςθ τθσ προςοχισ για εντοπιςμό ςυγκεκριμζνων πλθροφοριϊν (επιλεκτικι προςοχι) Προβλζψεισ, βάςει διαφόρων ςτοιχείων του κειμζνου (π.χ. τίτλοσ, κάποιεσ λζξεισ) Αξιοποίθςθ ςυμφραηομζνων για κατανόθςθ του νοιματοσ Ενεργοποίθςθ προχπάρχουςασ γνϊςθσ Αναγνϊριςθ δομικϊν ςτοιχείων (π.χ. χωριςμόσ παραγράφων, «καταρχιν», «ςτθ ςυνζχεια», «εν κατακλείδι») Λεπτομερισ ανάγνωςθ (απόλυτθ προςιλωςθ ςτο κείμενο) Χριςθ πθγϊν (βιβλίων αναφοράσ λεξικά, Γραμματικι, Συντακτικόδιαδικτφου κ.ά.) Σθμειϊςεισ, διαγράμματα, εννοιογράμματα κ.ά. 9

10 τρατθγικζσ κατανόθςθσ γραπτοφ λόγου (ενδεικτικά) Υπογράμμιςθ κφριων ςθμείων Καταγραφι λζξεων κλειδιϊν Οπτικοποίθςθ Περίλθψθ Αυτοερωτιςεισ Νοθτικζσ εικόνεσ (μετατροπι των προσ εκμάκθςθ πλθροφοριϊν ςε εικόνα, εννοιογράμματα κ.ά.) 10

11 Ποιοσ ο ςκοπόσ τθσ ανάγνωςθσ; Η Καηάηθ (2003) αναφζρει ότι ο ςκοπόσ τθσ ανάγνωςθσ διαρκρϊνεται ςε πζντε επίπεδα: 1. Σθσ επικοινωνίασ, όταν ο αναγνϊςτθσ αποκωδικοποιεί και ερμθνεφει το κείμενο που ζχει γράψει ο ςυγγραφζασ. 2. Σθσ μάκθςθσ, με ςκοπό τθν απόκτθςθ γνϊςεων. 3. Σθσ άντλθςθσ πλθροφοριών, όπου αξιοποιοφνται οι προχπάρχουςεσ γνϊςεισ που διακζτει ο αναγνϊςτθσ. 4. Σθσ ευχαρίςτθςθσ που λαμβάνει το άτομο μζςα από το κείμενο. 5. Σου ενδιαφζροντοσ, όταν το άτομο διαβάηει κείμενα που ικανοποιοφν τα ενδιαφζροντά του με απϊτερο ςκοπό τθν αυτοενθμζρωςθ ι και τθν ικανοποίθςθ τθσ περιζργειασ. 11

12 Διαφορετικά ςτυλ/είδθ ανάγνωςθσ; Οι Lunzer & Gardner (1979) επιςθμαίνουν 4 διαφορετικά ςτυλ/είδθ ανάγνωςθσ: 1. Σθν προςλθπτικι ανάγνωςθ, όταν απαιτείται θ διαρκισ ςυνδρομι τθσ μνιμθσ, για τθν επιτυχι κατανόθςθ. 2. Σθ ςυναιςκθματικι ανάγνωςθ, όταν θ ανάγνωςθ διακόπτεται ςτιγμιαία εξαιτίασ τθσ ανάκλθςθσ ςυναιςκθματικϊν ςκζψεων. 3. Σθ διαγώνια ανάγνωςθ, όταν κζλουμε να πάρουμε μια μικρι γεφςθ του κειμζνου ι να διαπιςτϊςουμε εάν αυτό βρίςκεται ςτθ ςφαίρα των ενδιαφερόντων μασ. 4. Σθν ανιχνευτικι ανάγνωςθ, όταν κζλουμε να εντοπίςουμε μια ςυγκεκριμζνθ πλθροφορία θ οποία βρίςκεται ςτο κείμενο. 12

13 Ενδεικτικι βιβλιογραφία Καηάηθ, Μ. Γ. (2003). Ψυχολογία του αναγνϊςτη, ψυχολογία τησ ανάγνωςησ. Ακινα: Ζλλθν. Ματςαγγοφρασ, Η.Γ. (2001). Κειμενοκεντρική προςζγγιςη του γραπτοφ λόγου. Ή αφοφ ςκζφτονται γιατί δεν γράφουν; Ακινα. Γρθγόρθσ. Σαλβαράσ, Γ. Κ. (2000). Γλωςςική διδαςκαλία για όλουσ τουσ μαθητζσ. Διδακτικζσ δεξιότητεσ επεξεργαςίασ κειμζνου και παραγωγήσ γραπτοφ λόγου. Ακινα. Σαλβαράσ, Γ. Κ. Σαλβαρά, Μ. (2011). Μοντζλα και ςτρατηγικζσ διδαςκαλίασ: Σχολική πρακτική: Καταςκευή και χρήςη "εργαλείων" διδαςκαλίασ. Ακινα. Διάδραςθ. Τςομπανίδθσ, Γ.Ν. (2004). Στρατηγικζσ Μελζτησ. Βοηθϊντασ τουσ μαθητζσ με και χωρίσ μαθηςιακζσ δυςκολίεσ να μελετοφν αποδοτικά. Ακινα. 13