Επιχειρηματική Ηθική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματ/μικής

Transcript

1 Επιχειρηματική Ηθική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματ/μικής Γιώργος Παπαγιαννάκης, PhD Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1

2 Εισαγωγικές Έννοιες Ορισμοί Ηθική Κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τις αξίες που σχετίζονται με την ανθρώπινη συμπεριφορά, όσον αφορά την ορθότητα ή την ακαταλληλότητα πράξεων, την αγαθότητα ή μη κινήτρων ή σκοπών (Θανόπουλος). Η μελέτη των ηθών (αξιών, αντιλήψεων, συμπεριφορών) μιας κοινωνίας και κατ επέκταση το σύστημα των κανόνων σκέψης και συμπεριφοράς που ρυθμίζει τις πράξεις και τις στάσεις μιας κοινωνίας σε ορισμένο τόπο και χρόνο (Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων). (5.30) 2

3 Εισαγωγικές Έννοιες Ορισμοί Επιχειρηματική Ηθική Η εφαρμοσμένη πτυχή της ηθικής, ή οποία πραγματεύεται τα ηθικά ζητήματα που εγκύπτουν στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Η επιχειρηματική ηθική αφορά κάθε πτυχή της επιχειρηματικής δράσης τόσο σε ατομικό όσο και σε εταιρικό επίπεδο (Stanford Encyclopedia of Philosophy). Η ενασχόληση της επιχείρησης με το εταιρικό της περιβάλλον και την κοινωνία ώστε να προάγεται, παράλληλα με το επιχειρηματικό κέρδος, το κοινωνικό συμφέρον, η πρόοδος, η δημιουργικότητα (Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων). Η επιχειρηματική ηθική είναι πρωταρχικά μία προσωπική επιλογή και απόφαση, και μετά «περνά» μέσα από τους μηχανισμούς επιβολής ή και διασφάλισής της. Το θέμα των αξιών ξεκινά, έτσι, από την προσωπική τοποθέτηση του καθενός από εμάς και καταλήγει στη δυνατότητα του περιβάλλοντος να μας ωθεί προς τη σωστότερη επιλογή» (πρόεδρος του ΣΕΒ). 3

4 Εισαγωγικές Έννοιες Σημασία Γιατί η Επιχειρηματική Ηθική είναι σημαντική Επιχείρηση και άνθρωπος σχετίζονται άμεσα: Άνθρωποι μέσα στη επιχείρηση (εργαζόμενοι, στελέχη κτλ) Σχέσεις επιχείρησης με ενδιαφερόμενα μέρη (πελάτες, μετόχους κτλ) Επιπτώσεις επιχειρηματικής λειτουργίας σε κοινωνία και μία από τις πιο σημαντικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι η ηθική. (2.17) Κρίση ηθικών αξιών? Η πρόσφατη οικονομική κρίση αποκάλυψε και μια παράλληλη κρίση αξιών και ήθους. Ως κοινωνία χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε τρόπους συμπεριφοράς και ηθικούς κώδικες. Η κρίση αξιών διαχέεται σε πολλούς τομείς. Και στον επιχειρηματικό τομέα (βλέπε λογιστικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά σκάνδαλα). 4

5 Εισαγωγικές Έννοιες Αιτίες ηθικών προβλημάτων στις επιχειρήσεις Αιτίες Φύση Ηθικού Ζητήματος Προσέγγιση Συμπεριφορά Προσωπικό κέρδος/ ιδίον όφελος Προσωπικό συμφέρον έναντι συμφερόντων άλλων μερών/ ομάδων Ανταγωνιστικές Συμφέρον επιχείρησης έναντι πιέσεις για κέρδος άλλων συμφερόντων Εταιρικοί στόχοι Συμφέρον διευθυντικού έναντι στελέχους - προϊστάμενου προσωπικών έναντι συμφερόντων αξιών υφισταμένων Διαπολιτισμικές Συμφέρον επιχείρησης έναντι αντιθέσεις/ τοπικής παράδοσης και διαφορές κουλτούρας Common causes of Ethical problems, Business and Society, Post, Lawrence and Weber Εγωκεντρική νοοτροπία «Το θέλω!» «Πρέπει να Νοοτροπία της κερδίσουμε τους επίτευξης άλλους με κάθε αποτελέσματος μέσο» Νοοτροπία της «Κάνε ό,τι λέω, Ιεραρχίας αλλιώς» «Οι ξένοι έχουν μία Εθνοκεντρική αστεία αίσθηση του νοοτροπία τι είναι σωστό και τι λάθος» 5

6 Εισαγωγικές Έννοιες Ο ρόλος της επιχείρησης Για ποιον υπάρχει η επιχείρηση; Υπάλληλοι Πελάτες Υπάλληλοι Μέτοχοι Μέτοχοι Καλύτερη Κοινωνία Πελάτες Κοινωνία Προμηθευτές Προμηθευτές Κοινωνία Από το κέρδος στη δημιουργία αξίας 6

7 Εισαγωγικές Έννοιες Ο ρόλος της επιχείρησης License to operate (άδεια λειτουργίας) Η κοινωνία δίνει στις επιχειρήσεις την άδεια να λειτουργούν. απαιτεί ολοένα και περισσότερο από αυτές να επιδεικνύουν ηθική και υπεύθυνη συμπεριφορά Οι υπάλληλοι περιμένουν μια δίκαιη αντιμετώπιση Οι καταναλωτές σεβασμό στα δικαιώματά τους Τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη (Stakeholders) πιέζουν για διαφάνεια και υπευθυνότητα. Corporate citizenship (Η επιχείρηση ως υπεύθυνος πολίτης) Επαναπροσδιορισμός του ρόλου της επιχείρησης στην κοινωνία. Σχετίζεται με την κοινωνική υπευθυνότητα των επιχειρήσεων και με τον βαθμό που αυτές ικανοποιούν τις νομικές, ηθικές και οικονομικές υποχρεώσεις της. Ο στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητα ζωής των τοπικών κοινωνιών των οποίων οι επιχειρήσεις είναι μέλη- με την ταυτόχρονη οικονομική βιωσιμότητα και κερδοφορία. 7

8 Εισαγωγικές Έννοιες Ο ρόλος της επιχείρησης Όταν οι επιχειρήσεις προσδιορίζουν τον σκοπό τους Αποστολή: Τι κάνουμε ως επιχείρηση. Γιατί υπάρχουμε. Όραμα: Τι φιλοδοξούμε να γίνουμε Φιλοσοφία: Ποια είναι η συμπεριφορά μας ως επιχείρηση Αξίες: Σε τι πιστεύει η επιχείρηση Στόχοι: Τι θέλουμε να πετύχουμε Στρατηγική: Ποια είναι η μοναδική πρόταση αξίας και η τοποθέτησή μας στη αγορά; Πως θα αποκτήσουμε διατηρήσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα; 8

9 Εισαγωγικές Έννοιες Ο ρόλος της επιχείρησης Παράδειγμα ΟΤΕ Αποστολή «Σ ένα δυναμικό και απελευθερωμένο περιβάλλον Επικοινωνιών, να προσφέρουμε μία συνεχώς αυξανόμενη αξία στους πελάτες και τους μετόχους» Όραμα «Να κατακτήσει ο ΟΤΕ θέση μέσα στις πέντε πρώτες επιχειρήσεις στην αγορά Επικοινωνιών της Ευρώπης» Στόχοι Να διατηρήσει ο ΟΤΕ τον ηγετικό του ρόλο στην παροχή υπηρεσιών σε μία ανταγωνιστική Ελληνική αγορά Επικοινωνιών Να πρωταγωνιστήσει στην αγορά Επικοινωνιών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής Να εδραιώσει ισχυρή θέση στην αγορά Επικοινωνιών της Ευρώπης

10 Εισαγωγικές Έννοιες Ο ρόλος της επιχείρησης 10

11 Εισαγωγικές Έννοιες Ζητήματα με ηθικές προεκτάσεις Πως αντιδρούν οι επιχειρήσεις Παραβλέπουν τα ζητήματα Διαχειρίζονται κρίσεις Προβλέπουν τα ζητήματα Επηρεάζουν τις εξελίξεις Θέματα και Απαντήσεις εταιρειών, Chris Marsden, Σεπτέμβριος

12 Εισαγωγικές Έννοιες Ζητήματα με ηθικές προεκτάσεις Γεωργία, δασοκομία και φυσικές επιστήμες Βιώσιμη γεωργία και δασοκομία Βιοτεχνολογία Ζητήματα βιoποικιλότητας Συνθήκες εργασίας Χρήση χημικών Αυτοκινητοβιομηχανίες Επίπεδο ρύπων Ανακύκλωση υλικών Ασφάλεια αυτοκινήτων 12

13 Εισαγωγικές Έννοιες Ζητήματα με ηθικές προεκτάσεις Καταναλωτικά αγαθά Οικολογικό αποτύπωμα προϊόντος Ασφάλεια προϊόντος Πρόσβαση από οικονομικά ασθενέστερους Θέματα προμηθευτών (π.χ. Nike) Διατροφικό περιεχόμενο φαγητών και ποτών Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες Αστάθεια αγοράς Ηθικές επενδύσεις και δάνεια Ξέπλυμα χρήματος Πρόσβαση από οικονομικά ασθενέστερους Διοίκηση περιβαλλοντικών κινδύνων Διακρίσεις από ασφαλιστικές σε ομάδες υψηλού κινδύνου 13

14 Εισαγωγικές Έννοιες Ζητήματα με ηθικές προεκτάσεις Φάρμακα Κόστος φαρμάκων Ακεραιότητα δωρεών φαρμάκων Προτεραιότητες έρευνας και ανάπτυξης Πειράματα με ζώα Κατασκευές Περιβαλλοντικό αποτύπωμα Χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας Πρόσβαση από οικονομικά ασθενέστερους 14

15 Εισαγωγικές Έννοιες Ζητήματα με ηθικές προεκτάσεις Λιανεμπόριο Ζητήματα με προμηθευτές Συσκευασία Υπεύθυνη διαφήμιση Τοποθεσία εγκατάστασης Επίδραση μεγάλων καταστημάτων στα μικρά-τοπικά Τηλεπικοινωνίες, δίκτυα κ.α. Επίδραση σε τοπικές κοινωνίες (π.χ. κεραίες) Ιδιοκτησία και έλεγχος σημαντικών πληροφοριών Πρόσβαση από οικονομικά ασθενέστερους Θέματα προσωπικών δεδομένων Περιβαλλοντική επίδραση τηλεπικοινωνιακών υποδομών 15

16 Εισαγωγικές Έννοιες Ζητήματα με ηθικές προεκτάσεις Τουριστικά Περιβαλλοντικό αποτύπωμα Διάβρωση τοπικής κουλτούρας και εθίμων Εργαζόμενοι (μισθοί, ωράρια κ.α.) Πετρέλαια, μεταλλεία Κλιματική αλλαγή Εξάντληση μη-ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Επίδραση σε τοπική κοινωνία (Shell in Nigeria) 16

17 Εισαγωγικές Έννοιες Ενδιαφερόμενα μέρη Βασικά ενδιαφερόμενα μέρη Μέτοχοι Πελάτες Επιχείρηση Κράτος Εργαζόμενοι 17

18 Εισαγωγικές Έννοιες Ενδιαφερόμενα μέρη Δευτερεύοντα ενδιαφερόμενα μέρη Ανταγωνιστές Προμηθευτές Μέτοχοι Μέσα ενημέρωσης Εμπορικοί σύλλογοι Πιστωτές Πολιτικές Ομάδες Πελάτες Επιχείρηση Κράτος Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Ευπαθείς ομάδες Φυσικό Περιβάλλον Εργαζόμενοι Τοπική κοινωνία Θρησκευτικές ομάδες 18

19 Εισαγωγικές Έννοιες Ενδιαφερόμενα μέρη Ενδιαφερόμενα μέρη: Ζητήματα που τους αφορούν (ενδεικτικά) Ενδιαφερόμενο Μέρος Κυβέρνηση Εργαζόμενοι Πελάτες Προμηθευτές Πιστωτές Ζητήματα Φορολογία, ΦΠΑ, χαμηλή ανεργία, ανάπτυξη, συμμόρφωση με τους νόμους, ακεραιότητα/ υπευθυνότητα στις συναλλαγές Αμοιβή, αποζημίωση, ισχυρά προγράμματα υγιεινής και ασφάλειας, παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους τους εργαζόμενους, εκπαίδευση και ανάπτυξη εργαζομένων, επικοινωνία δράσεων σε όλο το φάσμα του οργανισμού Προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, προϊόντα με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν καλή σχέση αξίας/ τιμής Ακεραιότητα/ υπευθυνότητα στις συναλλαγές, χρόνος πληρωμών, μακροπρόθεσμες σχέσεις Ικανότητα αποπληρωμής υποχρεώσεων, ρευστότητα, χρηματοοικονομικός κίνδυνος εταιρείας, μακροπρόθεσμη σταθερότητα Κοινωνία/ Περιβάλλον Ιδιοκτήτες / μέτοχοι Αναπτυγμένες περιβαλλοντικές πολιτικές/ δράσεις, δράσεις φιλανθρωπίας, χορηγίες, δράσεις για την προώθηση της κοινωνικής ευθύνης Κέρδη / μερίσματα, ανάπτυξη της εταιρείας, μακροχρόνια προοπτική, ανταγωνιστικότητα 19

20 Εισαγωγικές Έννοιες Προσεγγίσεις Ηθικής Συλλογιστικής (Ethical Reasoning) Θεωρία Έννοια Βασική Αρχή Προβλήματα Κουλτούρας (Culture) Σχετικότητας (Relativism) Ωφελιμισμός (Utilitarianism) Συνεπειοκρατία (Consequentialism) Αυτό που γίνεται αποδεκτό, έθιμο Τι είναι καλό Σεβασμός στις αξίες της κάθε κουλτούρας Μέγιστο δυνατό καλό για το μεγαλύτερο αριθμό ατόμων Δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες; Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα Δεοντολογική (Deontology) Τι είναι το κοινώς αποδεκτά σωστό (π.χ. ανθρώπινα δικαιώματα) Κάνε αυτό που θα ήθελες να σου κάνουν Πως βάζουμε προτεραιότητες όταν σε περίπτωση συγκρούσεις ενδιαφερόντων Δικαιοσύνης (Justice) Αποφάσεις που παίρνονται υπό τον κανόνα του «πέπλου άγνοιας» Αξιοκρατία Αμφιβολίες μετά την απόφαση Αρετή (Virtue) Τα άτομα δρουν ως ενάρετα Ειλικρίνεια, ακεραιότητα, σεβασμός Οι αρετές είναι σχετικές και διαφοροποιούνται ανάλογα με την κουλτούρα 20