ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ (RSAI, ERSA) Οικονομική Κρίη και Πολιτικές Ανάπτυξης και Συνοχής 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0 Συνδιοργάνωη Αριτοτέλειο Πανεπιτήμιο Θεαλονίκης: Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, Τμήμα Οικονομικών Επιτημών Πανεπιτήμιο Μακεδονίας

2 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0. Εκτίμηη απόδοης και κινδύνου ε χαρτοφυλάκιο επαγγελματικών ακινήτων Ανατάιος Καραγάνης Επίκουρος Καθηγητής Χωρικής Οικονομετρίας, Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιτήμιο Μαρία Τίγκα MSc Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξη. Θεωρία. Χαρτοφυλάκιο ακινήτων Το άρθρο προβαίνει την κατακευή «άριτου χαρτοφυλακίου», ύμφωνα με το υπόδειγμα αποτίμηης κεφαλαιακών αγαθών (CAPM), υνδέοντας τη ύγχρονη θεωρία χαρτοφυλακίου με την αγορά ακινήτων. Νομικά τυπικά το χαρτοφυλάκιο ακινήτων έχει τη μορφή εταιρίας επενδύεων ε ακίνητη περιουία (ΑΕΕΑΠ).Οι εταιρίες επενδύεων ακίνητης περιουίας είναι ανώνυμες εταιρίες ειδικού κοπού, με αντικείμενο τη διαχείριη χαρτοφυλακίου κινητών αξιών και ακίνητης περιουίας κατά την έννοια του άρθρου παρ. του Ν. 778/999. Το μετοχικό κεφάλαιο χηματίζεται με ειφορά μετρητών και ακινήτων τα οποία πρέπει να είναι επαγγελματικά ακίνητα δηλαδή εμπορικά ή βιομηχανικά ακίνητα. Οι εταιρίες επενδύεων ακινήτων διευρύνουν την αγορά ακινήτων. Δίδεται η ευκαιρία για επένδυη και ε μικροεπενδυτές, ε μεγάλα χαρτοφυλάκια ακίνητης περιουίας, με ευνοϊκή φορολόγηη και διαφοροποίηη ως προς τον κίνδυνο, εξαφαλίζουν αυξημένη ρευτότητα και χαμηλό κότος υναλλαγών ε χέη με μια άμεη επένδυη ε ακίνητα. Μειονέκτημα των εταιριών επενδύεων ακινήτων είναι η έλλειψη άμεου ελέγχου της διαχείριης και η μεγάλη διακύμανη που παρουιάζουν οι τιμές των μετοχών τους, καθώς αυτές επηρεάζονται από τις γενικές τάεις που διαμορφώνονται τις χρηματιτηριακές αγορές όπου είναι ειηγμένες οι εν λόγω εταιρίες. (Καρυτινός Α., 009). Το υπόδειγμα Αποτίμηης Κεφαλαιακών Στοιχείων, CAPM, επέκτεινε τη θεωρία χαρτοφυλακίου του Markowtz. Κατά το CAPM, το βέλτιτο χαρτοφυλάκιο ταυτίζεται με το χαρτοφυλάκιο της αγοράς και είναι η χέη ανάμεα την αναμενόμενη απόδοη ενός περιουιακού τοιχείου και την αναμενόμενη απόδοη του χαρτοφυλακίου της αγοράς, ε κατάταη ιορροπίας. Το οικονομετρικό ιοδύναμο είναι το υπόδειγμα απλού δείκτη. Βαίζεται κυρίως την υπόθεη ότι η μεταβολή την απόδοη όλων των ακινήτων οφείλεται την επίδραη ενός μοναδικού παράγοντα. Ετι, η μεταβολή την απόδοη κάθε ακινήτου οφείλεται την ανταπόκριη που δείχνει αυτό τις κινήεις της αγοράς. Συνεπώς

3 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0. αυτό που απομένει είναι η εκτίμηη της χέης που υνδέει την απόδοη αυτού του ακινήτου με την απόδοη της αγοράς. Η εξειδίκευη της χέης που υνδέει την απόδοη του ακινήτου με την απόδοη της αγοράς είναι R = α + β Rm όπου: R t απόδοη ακινήτου t t Rm t απόδοη της αγοράς α β είναι το τμήμα της μεταβολής της απόδοης που δεν χετίζεται με τις κινήεις την αγορά είναι μιά ταθερά που αποτιμά την ευαιθηία την απόδοη του ακινήτου που οφείλεται τις μεταβολές της απόδοης της αγοράς Τέλος, η διακύμανη των καταλοίπων της εξίωης -ο κίνδυνος από την κατοχή του ακινήτου, ανεξάρτητα από την κίνηη της αγοράς.. Υπολογιμός απόδοης και κινδύνου των ακινήτων και του χαρτοφυλακίου Ο υπολογιμός της απόδοης των ακινήτων έγινε με τη μέθοδο του υντελετή Εωτερικής Απόδοης και διατυπώνεται με την παρακάτω μαθηματική εξίωη: n n ct at όπου: c t ταμιακές εκροές = t ( ) t t= 0 + r t= 0 ( + r ) α t ταμιακές ειροές r εωτερική απόδοη Ως ταμειακή εκροή θεωρήθηκε το κατακευατικό κότος του ακινήτου. Ο υπολογιμός των ταμειακών ειροών έγινε με τη διαίρεη της αγοραίας αξίας ε 30 μέρη, θεωρώντας πως η διάρκεια ζωής του κτιρίου ιοδυναμεί με 30 έτη. Στα τοιχεία που αποτελούν το δείγμα μας, η αξία της γης δεν υμπεριλαμβανόταν, λόγω έλλειψης τοιχείων, με αποτέλεμα να μην αποτελεί μέρος των ταμειακών εκροών (κότος απόκτηης γης) όπως θα έπρεπε και υνεπώς οι τιμές των αποδόεων που προκύπτουν να είναι περιότερο αυξημένες από ότι την πραγματικότητα. Η απόδοη της αγοράς για κάθε περιοχή, υπολογίτηκε ως η διάμεος των αποδόεων των τοιχείων για κάθε έτος. Η απόδοη του χαρτοφυλακίου μας δίνεται από τη χέη: N όπου: Χ : το μερίδιο αξίας του ακινήτου τη υνολική Rp = X R αξία του χαρτοφυλακίου και = R : η απόδοη του ακινήτου Ο κίνδυνος του χαρτοφυλακίου υπολογίτηκε από τη χέη: = N = X, όπου: X είναι το τετράγωνο του μεριδίου του κάθε ακινήτου το χαρτοφυλάκιο.

4 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0., είναι η διακύμανη που υπετέθη ότι έχει το οτό ακίνητο που βρίκεται ε μία από τις τέερις τοπικές αγορές. Η διακύμανη αυτή είναι ίδια για όλα τα ακίνητα που βρίκονται την ίδια τοπική αγορά εξ υποθέεως. Στο ημείο αυτό πρέπει να τονιθεί πως τις εκτιμήεις υπολογίζονται οι αποδόεις των ακινήτων ανά τετραγωνικό μέτρο, ανά αγορά. Αυτό έχει ως υνέπεια η ανάλυη να ιχύει για οποιοδήποτε διαθέιμο ακίνητο με τις ίδιες αποδόεις την ίδια αγορά..3 Σύνθεη άριτου χαρτοφυλακίου Σύμφωνα με τον Markowtz, η ύνθεη άριτου χαρτοφυλακίου βαίζεται τον υπολογιμό των αναμενόμενων τιμών ή αποδόεων των ακινήτων, της διακύμανης ή του κινδύνου, καθώς και των υνδιακυμάνεων των αποδόεων όλων των υπό εξέταη ακινήτων και επομένως η ύνθεη του χαρτοφυλακίου γίνεται με βάη την επιλογή ενός ωτού υνδυαμού ακινήτων και τη διαπορά του κινδύνου μέω της διαφοροποίηης. Η διαφοροποίηη επιτυγχάνεται μέω τη κλαδικής και χωρικής διαποράς των ακινήτων. Η υμμετοχή κάθε ακινήτου το χαρτοφυλάκιο, είναι περιότερο επιθυμητή το χαρτοφυλάκιο όο μεγαλύτερη είναι η υπερβάλλουα απόδοη προς το λόγο του υντελετή Βήτα. Συγκεκριμένα, η υμμετοχή ενός ακινήτου το χαρτοφυλάκιο θα πρέπει να ξεπερνά κάποια τιμή κατώφλι, προκειμένου να επιτυγχάνεται η απόδοη τόχος. Αυτή η μοναδική τιμή κατώφλι, C*, εξαρτάται από όλες τις υπερβάλλουες αποδόεις των ακινήτων που έχουν υμπεριληφθεί το χαρτοφυλάκιο. Η δυνητική τιμή κατώφλι για το οτό ακίνητο, όταν το χαρτοφυλάκιο έχουν υμπεριληφθεί - ακίνητα με μεγαλύτερη υπερβάλλουα απόδοη ως προς Βήτα, δίδεται από τη χέη (Elton, Gruber, 99): C = ( R RF ) m = + m = e β e β όπου: m διακύμανη του γενικού δείκτη e διακύμανη της απόδοης ενός ακινήτου που δεν οφείλεται τη κύμανη του δείκτη. Είναι η διακύμανη των καταλοίπων και αποτελεί το μη υτηματικό κίνδυνο. R απόδοη του ακινήτου και Η υπερβάλλουα απόδοη είναι η διαφορά ανάμεα την αναμενόμενη απόδοη του ακινήτου και την ελάχιτη αποδεκτή απόδοη του χαρτοφυλακίου. Αυτή η απόδοη είναι ιοδύναμη με την απόδοη ενός τίτλου χωρίς κίνδυνο τα υνήθη χαρτοφυλάκια. Στο υγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο τέτοιος ελάχιτος τόχος ετέθη το 5%.

5 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0. R F, απόδοη της αγοράς Η τιμή κατώφλι C* υπολογίζεται από τα χαρακτηριτικά όλων των ακινήτων που υμμετέχουν το άριτο χαρτοφυλάκιο. Ο καθοριμός του κατωφλιού C* γίνεται με επαναληπτική διαδικαία, όπου κάθε φορά το χαρτοφυλάκιο προτίθεται ένα ακόμα ακίνητο. Είναι εκείνη η τιμή C πέρα από την οποία η υπερβάλλουα απόδοη ως προς το υντελετή Βήτα είναι μικρότερη. Κατόπιν ακολουθεί ο υπολογιμός του μεριδίου αξίας κάθε ακινήτου από τη χέη (Elton, Gruber, 99): X = N β R R όπου: Ν πλήθος ακινήτων χαρτοφυλακίου F C e β β R RF C e β =. Δεδομένα ανάλυης Για την κατακευή του χαρτοφυλακίου, χρηιμοποιήθηκαν τοιχεία ακινήτων την Αττική (αυτοτελές κτήριο γραφείων, γραφείο, εμπορικά κέντρα και κατατήματα) από μεγάλο πιτωτικό ίδρυμα, για την περίοδο 007 έως και 00 και τα οποία επιτρέπεται να επενδύουν οι ΑΕΕΑΠ. Η βάη δεδομένων που δημιουργήθηκε υγκεντρώνει υνολικά 9 ακίνητα. Τα χαρακτηριτικά για κάθε ακίνητο είναι: Διεύθυνη, Είδος, Εμβαδόν, Ετος κατακευής, Ημερομηνία τελευταίας εκτίμηης αξίας, Εκτιμώμενη αξία, Κατακευατικό κότος Οι περιοχές τις οποίες βρίκονται τα ακίνητα κατηγοριοποιήθηκαν ε τέερις τοπικές αγορές με βάη τον ταχυδρομικό τους κωδικό. Η πρώτη τοπική αγορά Αθήνα - Κέντρο, αποτελείται από τις περιοχές Πετράλωνα, Αχαρνών, Πλ. Βικτορίας, Πλ. Ομονοίας, Κολωνάκι, Σύνταγμα, Πατήια, Ριζούπολη κ.ά. υγκεντρώνοντας υνολικά 3 παρατηρήεις. Στη δεύτερη τοπική αγορά περιλαμβάνονται τα Δυτικά Προάτια και ο άξονας της Εθνικής Οδού δηλαδή οι περιοχές Νέας Χαλκηδόνας, Περιτερίου, Νέας Ιωνίας, Μεταμόρφωης, Νέου Ηρακλείου, Αιγάλεω, Δροιάς/ Σταμάτα, Αχαρναί, Άνω Λιοίων, Ίλιον, Καματερού και Αγίου Στεφάνου υγκεντρώνοντας υνολικά 7 παρατηρήεις. Στην τρίτη τοπική αγορά περιλαμβάνονται τα Βόρεια Προάτια, δηλαδή. οι περιοχές Αμαρουίου, Βριληίων, Γέρακα, Παλλήνης και Χαλανδρίου υγκεντρώνοντας υνολικά

6 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0. παρατηρήεις. Τέλος, την τέταρτη τοπική αγορά περιλαμβάνονται τα Νότια Προάτια, δηλαδή οι περιοχές Βάρης, Περάματος, Πειραιά, Καλλιθέας, Βούλας, Παλαιού Φαλήρου, Νέας Σμύρνης, Αγίου Δημητρίου, Ηλιούπολης, Κερατινίου, Αργυρούπολης, Γλυφάδας, Κορυδαλλού και Δάφνης, υγκεντρώνοντας υνολικά 33 ακίνητα. 3. Αποτελέματα ανάλυης Οι αποδόεις του τυπικού ακινήτου ανά αγορά δίνονται από τον πίνακα που ακολουθεί Πίνακας Αποδόεις ακινήτων ανά τοπική αγορά Απόδοη Ακινήτου Μέος περιόδου Περιοχή Αθήνα Κέντρο 7.3% 0.63% 9.79% 9.6% Δυτικά Προάτια-Άξονας Εθνικής Οδού 5.75% 8.30% 7.70% Βόρεια Προάτια 3.7% 0.37% 8.30% 0.06% Νότια Προάτια 8.09% 7.85% 8.70% 8.04% Αττική 7.60% 9.9% 8.80% 8.75% Πηγή: Επεξεργαία Δεδομένων Ακολούθως υπολογίτηκε ο υτηματικός κίνδυνος του χαρτοφυλακίου Ο κίνδυνος αυτός, ύμφωνα με το υπόδειγμα CAPM, προέρχεται από τη λειτουργία της οικονομίας, δεν εξαλείφεται από τη διαφοροποίηη του χαρτοφυλακίου και μετριέται με τον υντελετή κλίης (ΒΕΤΑ) της χέης απόδοης ακινήτου και αγοράς. Η διακύμανη της αγοράς επαγγελματικών ακινήτων την Αττική είναι 0,00066, που εκφραμένη ε τυπική απόκλιη αντιτοιχεί ε κίνδυνο,57% γύρω από την αναμενόμενη απόδοη. Για κάθε τοπική αγορά ο υντελετής ΒΕΤΑ είναι ο εξής: Πίνακας Αποτελέματα παλινδρομήεων τις τοπικές αγορές Αθήνα - Κέντρο Συντελετής β 0,94874 Δυτικά Προάτια - Άξονας Εθνικής Οδού Συντελετής β,95696 Βόρεια Προάτια Συντελετής β 0,98397 Νότια Προάτια Συντελετής β,6308 Συνολικά το χαρτοφυλάκιο περιλήφθηκαν 6 τυπικά ακίνητα. Συνεπώς μέω της επιτευχθείας γεωγραφικής και κλαδικής διαφοροποίηης του χαρτοφυλακίου επιτυγχάνεται η ελαχιτοποίηη του κινδύνου. Ειδικότερα, το χαρτοφυλάκιό απαρτίζεται από 5 γραφεία, εμπορικό κέντρο και 0 κατατήματα. Αναλυτικά τα αποτελέματα εμφανίζονται τον πίνακα που ακολουθεί Πίνακας 3

7 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0. ΤΚ ακινήτου το χαρτοφυλάκιο Απόδοη Χαρτοφυλακίου Μερίδιο την απόδοη του χαρτοφυλακίου Μέη απόδοη ακινήτου Μερίδιο το χαρτοφυλάκιο % 7.08%.37% % 8.4%.46% % 5.86%.07% % 5.0% 0.86% %.70% 0.5% % 0.04%.57% % 6.%.0% % 0.04%.56% % 3.3% 0.59% % 0.53%.55% %.3% 0.37% %.48% 0.35% % 9.5%.30% % 9.5%.30% %.3% 0.8% % 6.9% 0.8% Απόδοη του χαρτοφυλακίου 5.89% Ο κίνδυνος του χαρτοφυλακίου, εξ αιτίας της έλλειψης διαχρονικών τοιχείων για κάθε ακίνητο, υπολογίτηκε κάνοντας τις ακόλουθες παραδοχές: Η διακύμανη κάθε ακινήτου είναι ίη με τη διακύμανη των αποδόεων της τοπικής αγοράς Η μέη απόδοη κάθε ακινήτου είναι ανεξάρτητη από την απόδοη άλλων ακινήτων, δηλαδή η υνδιακύμανη είναι ίη με μηδέν. Ο κίνδυνος για το χαρτοφυλάκιο είναι.4%. Οι διακυμάνεις και οι αντίτοιχες τυπικές αποκλίεις των τοπικών αγορών που χρηιμοποιήθηκαν είναι για την τοπική αγορά Αθήνα- Κέντρο, , 5.3%, για τα Δυτικά Προάτια - Αξονας Εθνικής Οδού, , 4.09%, για τα Βόρεια Προάτια, , 4.95% και τέλος για τα Νότια Προάτια, , 3.73%. Οι τυπικές αποκλίεις δίνονται ποοτιαία για να είναι άμεα υγκρίιμες με τις μέες αποδόεις των ακινήτων. 4. Συμπεράματα Το χαρτοφυλάκιο χηματίζεται με ακίνητα την περιοχή που εμπίπτουν τις κατηγορίες ακινήτων τις οποίες μπορεί να επενδύουν οι ΑΕΕΑΠ. Ενδιαφέρον παρουιάζει το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα ποοτά υμμετοχής το χαρτοφυλάκιο παρουιάζουν τα γραφεία και τα κατατήματα το κέντρο της Αθήνας, (επί της Ερμού, της Εμ. Μπενάκη, της Πανεπιτημίου, της Λ. Βαιλίης Σοφίας κ.ά.), αθροιτικά περίπου 50% του χαρτοφυλακίου. Συνεπώς θα μπορούε κανείς να υμπεράνει πως η χωρική διάρθρωη έχει ημαντικό ρόλο τις αποδόεις των εμπορικών ακινήτων, με το κάντρο να πρωταγωνιτεί. Τα 0 κατατήματα

8 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0. αποτελούν αριθμητικά την πλειονότητα του χαρτοφυλακίου και. βρίκονται ε όλες τις τοπικές αγορές. Τελευταίο ακίνητο του χαρτοφυλακίου είναι το εμπορικό κέντρο με ποοτό υμμετοχής,3%. Τέλος όον αφορά τη τρατηγική κατάτρωης του χαρτοφυλακίου από την ανάλυη προκύπτουν τρία χρήιμα υμπεράματα. Πρώτον είναι αναγκαία η δημιουργία βάεων δεδομένων με ιτορικά τοιχεία για τα ακίνητα. Δεύτερον, είναι αναγκαία η υγκέντρωη τοιχείων για χρήεις γης και αξίες γης. Τρίτον, την εκτίμηη απόδοης και κινδύνου, πρέπει να χρηιμοποιηθούν τεχνικές χωρικής οικονομετρίας, ώτε να μελετηθουν οι αλληλεπιδράεις των ακινήτων της ίδιας τοπικής αγοράς. 5. Βιβλιογραφία Baum A., Crosby N., Property Investment Apprasal, 3rd Edton, Oxford, Blackwell Publshng, 008 Berndt E. R., The pracrce of econometrcs, Addson Wesley, 99 Brown, G., Matysak, G., Real Estate Investment: A captal market approach, Prentce Hall, 000 Elton E.J., Gruber M.J., Modern Portfolo Theory and Investment Analyss, 4 th ed., John Wley, 99 Fredman Harrs C., Real Estate Investment and Portfolo Theory, The Journal of Fnancal and Quanttve Analyss, Vol. 6, No., Mar. 97, pp Jaffe, A.J., Srmans C.F., The theory and Evdence on Real Estate Fnancal Decsons: A Revew of the Issues, AREUEA Journal, Vol., No 3, 984, pp Lee S., Stevenson S., Real Estate Portfolo Constructon and Estmaton Rsk, 7 th European Real Estate Socety Conference, Bordeaux, France, 4-7 June 000 Laps K., Chrstofaks M., Papaxaralampous H., The Evaluaton Methods of Investments n Real Estate Proects: a survey to apply these on them, ο Επιτημονικό Συνέδριο Διοίκηης, Διαχείριης, Εκτίμηης & Αξιοποίηης Ακίνητης Περιουίας, Ιντιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης, 5-6 Ιανουαρίου 00 MacLeary A.R., Nanthakumaran N., Property Investment Theory, Spon Press Taylor & Francs Group, 988 Svtandes P., Southard J., Torto, Raymond G., Wheaton, Wllam C., Strategc Portfolo Analyss: A new approach, Real Estate Issues, Wnter , pp. 3-3 Sun Hu, Fan Zh-gng, Sh Ye, Study of mpact of real estate development and management rsk on economc beneft, School of Management, Tann Unversty, 009

9 ERSA- GR 0ο Τακτικό Επιτημονικό Συνέδριο, Θεαλονίκη, Ιουνίου 0. Vandel, K. D., Real Estate Development: An academc Perspectve, Journal of Real Estate and Economcs, Vol.3, Kluwer Academc Publshers, 990, pp. -5 Vezer T. W., The Applcaton of Modern Portfolo Theory to Real Estate: A Bref Survey (κεφάλαιο 9), από τον Τόμο Handbook of Portfolo Constructon, Contemporary Applcaton of Markowtz, Edtor Guerard John B., Sprnger Lnk, 00 Whpple R.T.M., Evaluatng development proects, Land Development Studes, Vol.5, 987, pp. 9-9 Ακαντζηλιώτου, Κ., Παναγιώτου, Σ., Πρόφατες εξελίξεις και προοπτικές της Ελληνικής αγοράς ακινήτων, ο Επιτημονικό Συνέδριο Διοίκηης, Διαχείριης, Εκτίμηης & Αξιοποίηης Ακίνητης Περιουίας, Ιντιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης, 5-6 Ιανουαρίου 00 Γουζουάζης, Ν., Θεωρητικές Προεγγίεις και Προδιοριτικοί Παράγοντες την Αγορά Ακινήτων: Η περίπτωη του Αμαρουίου, Διπλωματική Εργαία, Χαροκόπειο Πανεπιτήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας, Αθήνα, 006 Δημητρακόπουλος, Ι., Διαρθρωμένη για κίνδυνο κατάταξη απόδοης των ελληνικών αμοιβαίων κεφαλαίων, Πανεπιτήμιο Πατρών, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών τη Χρηματοοικονομική Ανάλυη και Διαχείριη, Πάτρα, 008 Ζεντέλης, Π., Real Estate. Αξία. Εκτιμήεις. Ανάπτυξη. Επενδύεις. Διαχείριη, Εκδ. Παπαωτηρίου, Αθήνα, 00 Θεοφανίδης, Σ., Εγχειρίδιο Αξιολόγηης Επενδυτικών Σχεδίων, ΕΤΒΑ, Εκδ. Παπαζήη Καραγάνης, Α., Ανάλυη Κινδύνου από την κατοχή τίτλων μεταβλητής αξίας και χηματιμός άριτου χαρτοφυλακίου με την τεχνική του απλού δείκτη-βετα, Πανεπιτημιακές Σημειώεις, Πάντειο Πανεπιτήμιο, Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης,009 Καραγάνης, Α., Οικονομική των Ατικών Κέντρων, Πανεπιτημιακές Σημειώεις, Πάντειο Πανεπιτήμιο, Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, 004